Βρίσκεται στους πρόποδες του λόφου του Αγίου
Αθανασίου ανάμεσα στις δύο παραδοσιακές
συνοικίες της Καστοριάς, το Απόζαρι και
το Ντολτσό.
 |
| Άποψη του Ναού πηγή |
Η ανέγερσή του ανάγεται στα μέσα του 9ου αιώνα ή το αργότερο στο 900, χρονολόγηση στην οποία οδηγούν άλλωστε και οι παλαιότερες τοιχογραφίες του Ναού, που σώζονται στο νάρθηκα.
Πρόκειται για μία υπέροχη και σπουδαία, εκτεταμένη σύνθεση της Δευτέρας Παρουσίας, πιθανόν της αρχαιότερης που βρίσκεται στον ελλαδικό χώρο, η οποία αντιπαραβάλλεται με τα λίγα σωζόμενα σύνολα του τέλους του 9ου αιώνα αλλά και με τις πρώιμες τοιχογραφίες της Καππαδοκίας των αρχών του 10ου αιώνα.
 |
| Άποψη του Ναού |
Βαρείς
πεσσοί χωρίζουν το εσωτερικό σε τρία
κλίτη, το κεντρικό να υπερυψώνεται
έντονα, σχηματίζοντας έτσι «τρουλοκαμάρα» ενώ στην τρίπλευρη κόγχη του ιερού βήματος
διαμορφώθηκε ένα κτιστό σύνθρονο με
επισκοπικό θρόνο.
Όλα τα παράθυρα του Αγίου Στεφάνου είναι μονόλοβα και διαφορετικά μεταξύ τους, χωρίς να διαταράσσουν όμως την ισορροπία στα ανοίγματα ενώ διαφέρει το μέγεθος και το άνοιγμα των τόξων.
Όλα τα παράθυρα του Αγίου Στεφάνου είναι μονόλοβα και διαφορετικά μεταξύ τους, χωρίς να διαταράσσουν όμως την ισορροπία στα ανοίγματα ενώ διαφέρει το μέγεθος και το άνοιγμα των τόξων.
Άποψη των τοιχογραφιών
Άποψη των τοιχογραφιών
 |
| Άποψη του Ναού πηγή |
Η τοιχοποιία του ναού του Αγίου Στεφάνου απαντάται σε όλα τα βυζαντινά μνημεία της Καστοριάς και αναλύεται σε ισόδομες ζώνες λίθων που περιβάλλονται από πλίνθους και κεραμοπλαστικά «γράμματα» στους κατακόρυφους αρμούς.
Ζωφόρος με πήλινα πλακίδια κοσμεί το κεντρικό κλίτος και τα αετώματά του, καθώς και την κόγχη του ιερού βήματος.
Στα τέλη του 12ου - αρχές του 13ου αιώνα ο ναός του Αγίου Στεφάνου ανακαινίσθηκε και διακοσμήθηκε εκ νέου με τοιχογραφίες, που κάλυψαν και το ν φωταγωγό του κεντρικού κλίτους σεβόμενες όμως την παλαιότερη ιστόρηση.
 |
Τοιχογραφία: Ο Χριστός Εμμανουήλ
|
Όλα αυτά τα έργα τεχνοτροπικά ανήκουν στο σπουδαίο και ενδιαφέρον τοιχογραφικό ρεύμα της ακαδημαϊκής ζωγραφικής, που έχει τυποποιήσει πλέον τα στοιχεία του 12ου αιώνα, κινούμενη όμως στο πλαίσιο του υστεροκομνήνειου ύφους αλλά και τεχνοτροπίας.
Κατά την διάρκεια όμως του 13ου αλλά και του 14ου αιώνα πολλές, αρκετές αφιερωματικές παραστάσεις, που δεν ακολουθούσαν όμως ένα συγκεκριμένο εικονογραφικό πρόγραμμα, κόσμησαν τα χαμηλότερα μέρη και στοιχεία των τοίχων αλλά και των πεσσών του Ναού.
 |
| Άποψη της χαρακτηριστικής αρχιτεκτονικής και των αγιογραφιών του ναού Αρχείο ΙΑΑ - © ΥΠΟΠΑΙΘ - ΕΦΑ Καστοριάς πηγή |
 |
| Άποψη του νάρθηκα, Αρχείο ΙΑΑ - © ΥΠΟΠΑΙΘ - ΕΦΑ Καστοριάς πηγή |
 |
| Άποψη της χαρακτηριστικής αρχιτεκτονικής και των αγιογραφιών του ναού Αρχείο ΙΑΑ - © ΥΠΟΠΑΙΘ - ΕΦΑ Καστοριάς πηγή |
 |
Τοιχογραφία:
Ο Παλαιός των Ημερών
|
Ανάμεσά σε όλα τα τοιχογραφικά αφιερώματα αυτά ξεχωρίζει η προσωπογραφία του ιερέα Θεόδωρου Λημνιώτη στα τέλη του 13ου με αρχές του 14ου αιώνα, που προσφέρει ένα ομοίωμα του ναού στον Άγιο Στέφανο, ενώ πολύ σημαντική και αξιόλογη είναι και η τοιχογραφική απεικόνιση του «ελαχίστου ικέτη Γεωργίου», του 1338, κάτω από την παράσταση της Γοργοεπηκόου.
Όμως δημιουργούνται και διάφορα ερωτήματα ως προς την ύπαρξη τόσων πολλών αλλά και σημαντικών αφιερωματικών τοιχογραφικών παραστάσεων στον Ναό του Αγίου Στεφάνου.
Επίσης η χρήση του ναού για ταφές αλλά και η ύπαρξη του συνθρόνου - καθέδρας καθώς επίσης και του «ασκηταριού», οδηγούν βάσιμα στην υπόθεση ότι ο ναός του Αγίου Στεφάνου πιθανόν να ήτανε κάποτε μοναστηριακός.
Σήμερα, για τη διάσωση και την ανάδειξη του σπουδαίου αυτού βυζαντινού μνημείου της Καστοριάς έχουν εκπονηθεί μελέτες για την αναστήλωση του αρχιτεκτονήματος αλλά και για την συντήρηση των περίτεχνων τοιχογραφιών του.
Ο
ναός του Αγίου Στεφάνου είναι επισκέψιμος κατόπιν όμως συνεννοήσεως με τους φύλακες του
Βυζαντινού Μουσείου Καστοριάς, καθημερινά:
από τις 8.00 π.μ. έως τις 15.00 μ. μ. ενώ κάθε Δευτέρα είναι κλειστά
πηγή: local.e-history.gr , odysseus.culture.gr , www.thetravelbook.gr , www.imkastorias.gr