Ναός Αγίων Κηρύκου και Ιουλίττας, Βέροια

πηγή

Βρίσκεται επί της οδού Κοντογεωργάκη στην πόλη της Βέροιας και οικοδομήθηκε το 14ο αιώνα από τον επίσκοπο Μακάριο ως ανδρική μονή, σύμφωνα με την κεραμοπλαστική επιγραφή που βρίσκεται στην εξωτερική πλευρά της κόγχης του ιερού. 

Τοιχογραφία της Aγίας Ιουλίττας στο ναό
πηγή

Σύμφωνα με μία επιγραφή στην εξωτερική όψη του ναού, οικοδομήθηκε τον 14ο αιώνα απο τον Επίσκοπο Μακάριο.

Επίσης όπως μας πληροφορεί μία επιστολή του Πατριάρχη Αντωνίου Δ΄, που χρονολογείται στα 1395, ο ναός αυτός υπήρξε κάποτε καθολικό μιας μονής και αργότερα, άγνωστο όμως πότε συνέβη αυτό, εξέπεσε από μονύδριο που ήτανε και μετατράπηκε σε έναν ενοριακό ναό της ευρύτερης περιοχής.

Αυτό βέβαια οπωσδήποτε συνέβη πριν από το 1589, όταν ο τοπικός άρχοντας κυρ Κωστής εκείνη την χρονιά προσέφερε μία πολύ σημαντική οικονομική χορηγία για τη υλοποίηση της νέας αγιογράφησης του ναού των Αγίων Κηρύκου και Ιουλίττας. Το 1395 αμφισβητήθηκε από τον τότε τοπικό μητροπολίτη η σταυροπηγιακή και πατριαρχική ιδιότητα και λειτουργία της μονής. 

Άποψη του δυτικού τοίχου του ναού
πηγή

Δεν γνωρίζουμε όμως την έκβαση της έντονης αυτής διαμάχης που ακολούθησε μεταξύ του Οικουμενικού Πατριαρχείου και της μητρόπολης Βεροίας αλλά πάντως στον 16ο αιώνα η μονή πρέπει να είχε χάσει ήδη την σταυροπηγιακή αλλά και πατριαρχική λειτουργία της καθώς και την ιδιότητα της.

Ο αρχικός ναός ανήκε στον τύπο του σταυροειδούς εγγεγραμμένου με τρούλο, του μοναδικού αυτού του είδους βυζαντινού ναού, στην Βέροια.

Αργότερα, πιθανόν τον 16ο αιώνα, ο τρούλος κατέρρευσε και ο ναός προσέλαβε τη μορφή του μονόχωρου ξυλόστεγου πυρήνα, γύρω από τον οποίο, σε άγνωστη εποχή, κατασκευάσθηκε το περίστωο.

 Λεπτομέρεια από την τοιχογραφία των Αγίων
 Κυρήκου και Ιουλίττας
πηγή

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η ανατολική εξωτερική όψη του μνημείου, η οποία σώζει πλούσιο κεραμοπλαστικό διάκοσμο στις τρεις αψίδες.

Από τον τοιχογραφικό διάκοσμο διατηρούνται υπολείμματα των μέσων του 14ου αιώνα στο χώρο της πρόθεσης, και του 15ου αιώνα στον εξωτερικό δυτικό και στο νότιο τοίχο του κεντρικού πυρήνα του ναού.

Σύμφωνα με την επιγραφή που βρίσκεται πάνω από τη θύρα της δυτικής εισόδου, το έτος 1589 ο άρχοντας κυρ Κωστής ανέλαβε την εκ νέου αγιογράφηση του μνημείου.

Τότε τοιχογραφήθηκε η κόγχη του ιερού βήματος, ο βόρειος και ο νότιος τοίχος του ιερού, και η πρόθεση ενώ στην ίδια περίοδο ανήκουν και οι τοιχογραφίες του κυρίως ναού, οι οποίες διατάσσονται σε τρεις ζώνες.

Η χαμηλότερη ζώνη τοιχογράφησης περιλαμβάνει ολόσωμους αγίους, η δεύτερη ζώνη τοιχογράφησης σκηνές από το βίο του Προφήτη Ηλία, καθώς και άλλα θέματα, όπως η Προσευχή του Ιωακείμ, ο Ευαγγελισμός της Άννας, ο Ασπασμός του Ιωακείμ και της Άννας, και ο άγιος Ιγνάτιος υπό λεόντων, και τέλος, η τρίτη ανώτερη ζώνη τοιχογράφησης περιλαμβάνει σκηνές του Δωδεκαόρτου.

Γενική άποψη του καθολικού

πηγή

Το 17ο αιώνα φράχτηκαν τα ανοίγματα του τέμπλου, και στις όψεις προς τον κυρίως ναό παραστήθηκαν ένθρονοι ο Χριστός καθώς και η Παναγία.

Έως σήμερα μας είναι άγνωστος ο αγιογράφος του ναού των Αγίων Κηρύκου και Ιουλίττας.

Τα ελάχιστα δείγματα που είναι ορατά της αρχικής φάσης δείχνουν ότι ο ναός τοιχογραφήθηκε στο 14ο και 15ο αιώνα από κάποιο πολύ καλό χέρι αγιογράφου, της εποχής.

Η αναγραφή του ονόματος του κτήτορα, του επισκόπου Μακαρίου, με κεραμοπλαστικά γράμματα στην ανατολική όψη του ναού αποτελεί ένα θέμα προσφιλές και αγαπημένο κατά την παλαιολόγεια εποχή.

Το τέμπλο του ναού

πηγή

Η σημερινή κατάσταση του ναού των Αγίων Κηρύκου και Ιουλίττας φανερώνει τις μετασκευές που οφείλονται στην αδιάκοπη χρήση του ναού επί της τουρκοκρατίας (φάσεις 1582, 17ου αιώνα).

Το πιο ενδιαφέρον και εντυπωσιακό στοιχείο του ναού είναι το εξαιρετικό, μαρμάρινο τέμπλο της αρχικής φάσης του, που είναι σπάνιο και χρονολογικά περίπου αντίστοιχο προς εκείνο του ναού, του Αγίου Νικολάου Ορφανού στην Θεσσαλονίκη.

Ο Ναός των Αγίων Κηρύκου και Ιουλίττας σήμερα είναι επισκέψιμος για το κοινό και τον κάθε ενδιαφερόμενο, καθημερινά εκτός όμως της Κυριακής και της Δευτέρας από τις 9 το πρωί έως και τις 5 το απόγευμα.

Ναός Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, Άμφισσα

πηγή

Είναι χτισμένος  σε βραχώδη και απότομη πλαγιά στα βορειοδυτικά της Άμφισσας, σε απόσταση 3 χιλιομέτρων από αυτήν μέσα σε ελαιώνα και πρόκειται για ένα περίτεχνο μνημείο από τα σημαντικότερα της μέσης Βυζαντινής περιόδου και είναι κηρυγμένο διατηρητέο με το Β.Δ.19-4-1921,Φ.Ε.Κ.68/ Α / 26-4-1921. 

Άποψη του Ναού
πηγή

Κτητορική επιγραφή στον ναό δυστυχώς δεν υπάρχει και έτσι δεν μας είναι γνωστή η ακριβής χρονολογία κατασκευής. 

Σύμφωνα με τον Gabriel Millet το Μνημείο χρονολογείται στον 11ο αιώνα, ενώ κατά τον Peter Megaw χρονολογείται στο 1ο τέταρτο του 12ου αιώνα.

Με το Μνημείο αυτό όπως και με αρκετά άλλα, έχει διεξοδικά ασχοληθεί ο Αναστάσιος Ορλάνδος στη δημοσίευσή του «Ο παρά την Άμφισσαν Ναός του Σωτήρος» στο ΑΒΜΕ (Αρχείο των Βυζαντινών Μνημείων της Ελλάδος), ΤΟΜΟΣ Α του 1935, ενώ η πρώτη δημοσίευση έγινε από τον Γ. Λαμπάκη που φωτογράφισε το Ναό στα 1896, Δελτίο της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας Γ, σελ. 39, εικόνα 8.

Άποψη του Ναού
πηγή

Τυπολογικά, ο ναός της Μεταμόρφωσης, ανήκει στον τύπο του σταυροειδούς εγγεγραμμένου δικιόνιου μετά τρούλου, ενός τύπου ιδιαίτερα διαδεδομένου στον Ελληνικό χώρο και στην περίπτωση ναών μετρίου μεγέθους. 

Όπως όλοι σχεδόν οι μεσοβυζαντινοί ναοί της Ελλάδος έτσι και αυτός έχει στην κάτοψη ένα σχήμα τετράγωνο, διαστάσεων 7.20 Χ 7.30 μέτρα και με ελαφρά παράγωνη χάραξη που ονομάζεται γραφική ακανονιστία. 

Ο τρούλος του Ναού είναι Αθηναϊκού τύπου, οκτάπλευρος, κεραμοσκεπής με κοίλα βυζαντινά κεραμίδια και φέρει από ένα μαρμάρινο κιονίσκο με επίθημα σε κάθε ακμή ενώ η σημερινή μορφή του δεν είναι η αρχική, αλλά προέρχεται από αρκετές μεταγενέστερες επεμβάσεις.

Άποψη της εισόδου του Ναού
πηγή

Εξωτερικά, η τοιχοδομία του ναού της Μεταμόρφωσης παρουσιάζει μία εξαιρετική επιμέλεια στην ανατολική αλλά και στην βόρεια όψη. 

Διαμορφώνεται με ένα πλήρες και πλινθοπερίκλειστο σύστημα, ενώ στη δυτική και  νότια όψη του είναι λιγότερο επιμελημένη με αργούς λίθους, η δε κρηπίδα στην βάση του ναού διαμορφώνεται με Spolia. 

Το εσωτερικό του ναού του Σωτήρα είναι σήμερα επιχρισμένο κατά το μεγαλύτερο μέρος του. 

Ενδιαφέρουσα επίσης είναι και η σπουδαία κεραμοπλαστική διακόσμηση του ναού με πλίνθινες οδοντωτές ταινίες, σκυφία, κουφικά, ηλιακά ωρολόγια, κλπ. 

Επίσης ο ναός κοσμείται εξωτερικά με σταυρούς από spolia, ενώ στο εσωτερικό του εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει ο γλυπτός διάκοσμος των κιόνων και του διαλυμένου δύστυχώς σήμερα μαρμάρινου τέμπλου. Τα παράθυρα είναι μονόλοβα – δίλοβα αλλά και τρίλοβα με μαρμάρινους κιονίσκους καθώς και με επιθήματα από γλυπτό διάκοσμο.

Το τέμπλο. 

Άποψη του τέμπλου
πηγή

Το τέμπλο του ναού Μεταμορφώσεως του Σωτήρος στην Άμφισσα αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα και ωραιότερα μνημεία του 12ου αιώνα στην Ελλάδα. 

Ο ναός είναι δημοσιευμένος από τον Αναστάσιο Ορλάνδο, όπου γίνεται πλήρης ανάλυση της αρχιτεκτονικής του κτιρίου, ενώ παράλληλα παρουσιάζονται αλλά και ταυτίζονται τα σημαντικότερα από τα σωζόμενα μέλη του γλυπτού διακόσμου του. 

Το τέμπλο σωζόταν στην αρχική του θέση του τουλάχιστον έως το 1896, όταν δημοσίευσε στοιχεία για το μνημείο ο Λαμπάκης, ο οποίος το περιγράφει ως «διασώζον την χρήσιν των διαστύλων καί θωρακίων της αρχαίας εκκλησίας», όχι όμως και κατά την επίσκεψη του Αναστάσιου Ορλάνδου. 

πηγή

Από τον Λαμπάκη μάλιστα είχε ληφθεί και μία φωτογραφία της Ωραίας Πύλης, η υπ' αριθ. 2316 του αρχείου Λαμπάκη, στην οποία φαίνεται να σώζονται κατά χώραν οι εκατέρωθεν αυτής πεσσίσκοι, ενώ το άνοιγμα έχει μετατραπεί σε κτιστό τοξωτό. 

Παραμένουν, ωστόσο, ορισμένες ασάφειες ως προς την κατάσταση στην οποία βρισκόταν το τέμπλο κατά την εποχή της φωτογράφησης του, όπως για παράδειγμα τι ακριβώς συνέβαινε στα παραβήματα και πού βρίσκονταν τα υπόλοιπα μέλη. 

Δεν είναι εξάλλου γνωστό αν είχε ήδη κτιστεί ο τοίχος που φράσσει σήμερα την είσοδο του διακονικού, ο οποίος ούτε αναφέρεται στο κείμενο ούτε εμφανίζεται στο σχέδιο του Ορλάνδου, ενδέχεται όμως να έχει παραλειφθεί ως νεότερη αλλοίωση.

Τα γλυπτά μέλη του τέμπλου.

Τα μέλη του διαλυμένου τέμπλου, που περιγράφονται και αναλύονται από τον Ορλάνδο, είναι: οι δύο κεντρικοί πεσσίσκοι και το επιστύλιο του ιερού Βήματος, το επιστύλιο της πρόθεσης, καθώς και θραύσμα ενός των κεντρικών κιονίσκων που δεν σώζεται πλέον, για το οποίο δίδεται και πρόχειρο σχέδιο οριζόντιας τομής. 

Θραύσματα τον επιστυλίου της Ωραίας Πύλης (α-β)
και της πρόθεσης (γ-ô) (Αρχείο Ε.Μ.Π., 1970).  
πηγή

Δεν αναφέρονται καθόλου τα υπόλοιπα σωζόμενα τεμάχια. 

Συγκεκριμένα δύο θραύσματα που συναποτελούσαν έναν πεσσίσκο προερχόμενο από γωνιακό διαμέρισμα, θραύσμα του πάνω τμήματος αντίστοιχου κιονίσκου, καθώς και θραύσμα γλυπτού μέλους με καρδιόσχημα ανθέμια, που ίσως ανήκε στον κοσμήτη πάνω ακριβώς από το επιστύλιο του τέμπλου. 

Το τελευταίο θραύσμα, καθώς και το πάνω μέρος του θραυσμένου πεσσίσκου της πρόθεσης ή του διακονικού, είναι γνωστά μόνο από φωτογραφίες του καθηγητή Χ. Μπούρα, που ελήφθησαν το 1970 και βρίσκονται στο αρχείο του σπουδαστηρίου της Ιστορίας της Αρχιτεκτονικής του Ε.Μ.Π. 

Ναός Μεταμόρφωσης του Σωτήρος.
Άποψη από τα νοτιοδυτικά.
Φωτογραφία του Carl Siele, 1910.
Eκτέθηκε στη Διεθνή Έκθεση της Ρώμης του 1911.
πηγή

Έκτοτε προφανώς έχουν κλαπεί, όπως και το θραυσμένο πάνω στέλεχος του σταθμού του βημοθύρου του νότιου πεσσίσκου της Ωραίας Πύλης, που περιγράφεται από τον Ορλάνδο και φαίνεται επίσης στη φωτογραφία του αρχείου του σπουδαστηρίου του Ε.Μ.Π. 

Το τέμπλο του ναού εντάσσεται στην τέχνη του 12ου αιώνος, όπως αυτή εκφράζεται στον ελλαδικό χώρο, εμφανίζει πλούτο θεμάτων και ποικιλία μορφών με αισθητική αρτιότητα, χωρίς να διακρίνεται μεταξύ των συγχρόνων του από πλευράς καλλιτεχνικής ποιότητας. 

Καθίσταται όμως ιδιαίτερα σημαντικό, λόγω της διάσωσης του και της δυνατότητας αναστήλωσης του, που θα αντικαθιστούσε το νεωτερικό ξύλινο τέμπλο, το οποίο δημιουργεί αισθητική δυσαρμονία με το μνημείο. 

Στο πλαίσιο του έργου αποκατάστασης του ναού Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, από το Γ’ ΚΠΣ με την ευθύνη της Δ/νσης Αναστήλωσης Βυζαντινών Μνημείων και της πρώην 24ης Εφορείας Βυζαντινών Μνημείων, πραγματοποιήθηκε η αναστήλωση του μνημείου. 

πηγή

Επίσης έγινε ανασκαφική έρευνα στο εσωτερικό και στον περιβάλλοντα χώρο του. 

Στο εσωτερικό του ναού, εντοπίστηκαν διάφορα τμήματα ψηφιδωτών, σπαράγματα μαρμαροθετημάτων και βυζαντινών τοιχογραφιών, θραύσματα αρχιτεκτονικών γλυπτών, όπως ένας κιονίσκος με ηράκλειο δεσμό, κιονόκρανο καθώς και θωράκια από το τέμπλο του ναού ενώ εξωτερικά ανασκάφηκαν ένας κεραμοσκεπής κιβωτιόσχημος τάφος και ένα τμήμα της αψίδας μιας πρωϊμότερης παλαιοχριστιανικής βασιλικής.

Μετά την ολοκλήρωση των εργασιών αποκατάστασης του Ναού από το Υπουργείο Πολιτισμού, το μοναδικό Ιστορικό Μνημείο Πολιτισμού του 11ου αιώνα παραχωρήθηκε για λατρευτική χρήση  με τα θυρανοίξια να πραγματοποιήθηκαν με ιδιαίτερη λαμπρότητα το Σάββατο 1 Αυγούστου του 2015.

Ο ναός πλέον ανήκει στον Ιερό Ναό του Αγίου Νικολάου Άμφισσας και θα χρησιμοποιείται για την τέλεση θείας λειτουργίας με την ευθύνη του Εκκλησιαστικού Συμβουλίου του Ναού, ενώ με την ευθύνη της Εφορείας Φωκίδος θα είναι ανοικτός για το κοινό σε ημέρες και ώρες που θα ανακοινώνονται στις αρχές κάθε μήνα. 

Τηλέφωνο, Δήμος Άμφισσας : (+30) 22650 28913

Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου Ζέρμας, Πλαγιά Κόνιτσας

πηγή

Βρίσκεται σε απόσταση περίπου 40 χιλιομέτρων από την Κόνιτσα, κοντά στον νέο οικισμό Πλαγιά και κατά την παράδοση ιδρύθηκε από τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο Πωγωνάτο μεταξύ των ετών 668 – 685, στη θέση Παλιομονάστηρο. 

Η Μονή με τον εγκαταλελειμμένο σήμερα,
 στο βάθος, οικισμό Ζέρμα.
 πηγή

Η ερειπωμένη σήμερα Μονή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου είναι χτισμένη απέναντι από τον εγκαταλελειμμένο λόγω των κατολισθήσεων οικισμό της Ζέρμας.

Βρίσκεται στη δεξιά πλευρά του ρέματος Μακρυλάκκος του Γράμμου το οποίο φτάνει μέχρι και το Σαραντάπορο ενώ απέχει περίπου 3 χιλιόμετρα από την εθνική οδό Κόνιτσας – Κοζάνης, στην παράκαμψη προς την Πλαγιά. 

Στη σημερινή της θέση η Μονή χτίστηκε αρκετά αργότερα, μετά από σημαντικές ζημιές που υπέστη λόγω των επικίνδυνων αλλά και μεγάλων κατολισθήσεων.

Το πολύ όμορφο αυτό μοναστήρι βρίσκεται μέσα σε ένα δάσος κατάφυτο από βελανιδιές και δίπλα από μια πηγή για το πότισμα των ζώων. 

Άποψη του τρούλου του ναού
πηγή

Άποψη του τρούλου του ναού
πηγή

Άποψη της Μονής
πηγή

Την αλλαγή θέσης της Μονής συμπεραίνει κανείς αν συνδυάσει δύο στοιχεία. 

Aφ ενός την εντοιχισμένη επιγραφή στη δυτική πλευρά του Καθολικού, όπου αναγράφεται ως έτος κτίσης το 1656 από τον Ιωάννη Νικολάου, και αφ ετέρου τη σωζόμενη σφραγίδα της Μονής του έτους 1618, στοιχείο που υποδηλώνει πιθανώς προγενέστερη λειτουργία της Μονής σε μία διαφορετική θέση. 

Από την ανακαίνιση του 1802 και μέχρι το 1913 η Μονή μαρτυρείται ενεργή, με τελευταίο Ηγούμενο το Ζακύνθιο Αρχιμανδρίτη Διονύσιο Παπαδάτο. Πέρα από το θρησκευτικό της έργο, η Μονή βοήθησε πνευματικά και οικονομικά την ευρύτερη περιοχή κατά την Τουρκοκρατία. 

Άποψη της Μονής
πηγή

Στον 20ο αιώνα, κατά τη διάρκεια των πολέμων, υπέστη εκτεταμένες καταστροφές, ιδίως στην πτέρυγα των κελλιών και στο τέμπλο του Καθολικού όπου κάηκαν ολοσχερώς. 

Το Καθολικό είναι τρίκλιτη βασιλική με τρούλο, ενώ άλλοι δύο τρούλοι βρίσκονται στο νάρθηκα και αυτό αποτελεί το μοναδικό δείγμα του συγκεκριμένου αρχιτεκτονικού τύπου στην Ήπειρο. 

Στο εσωτερικό του ναού σώζονται τοιχογραφίες, ενδεικτικές του παλαιότερου πλούσιου διακόσμου που σύμφωνα με επιγραφή, ήταν έργο των Λινοτοπιτών ζωγράφων Νικολάου και Γεωργίου. 

Άποψη του εσωτερικού του ναού
πηγή

Άποψη του εσωτερικού του ναού
πηγή

Η τοξοειδής πύλη του ναού στη δυτική πλευρά.
πηγή

Ο κυρίως ναός χωρίζεται σε τρία κλίτη, με τέσσερις κολώνες στις οποίες στηρίζεται ο μεγάλος τρούλος της εκκλησίας. Η πύλη του ναού στη δυτική πλευρά είναι τοξοειδής και μοναδικής τεχνοτροπίας. 

Στο υπέρθυρο υπάρχει ανάγλυφος σταυρός και η κτητορική επιγραφή της Μονής. Πάνω από αυτό σε μια κόγχη υπήρχε τοιχογραφία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου.

Tο λιθανάγλυφο τόξο της στην Πύλη ήταν από τις σημαντικές της ιδιαιτερότητες, δυστυχώς όμως, δεν υπάρχει πια, άγνωστοι έχουν αφαιρέσει τα λιθανάγλυφα και τις βαριές σκαλισμένες πέτρες που σχημάτιζαν το τόξο της πύλης τον Σεπτέμβριο του 2009 και που πρέπει να ζύγιζαν πάνω από ένα τόνο.

Η σωζόμενη σφραγίδα της Μονής του 1618.
πηγή

Ένα λιθανάγλυφο τόξο σπάνιας ομορφιάς και τεχνικής, έργο σπουδαίων μαστόρων από την Βούρμπαινη. 

Πρόκειται για τον ναοδόμο πρωτομάστορα Σίμο Ψύλλο που έχτισε επίσης και τον Αγιο Γεώργιο στο Περοβόλι Γρεβενών (1760), τον Άγιο Ιωάννη στο χωριό του την Βούρμπιανη και τον Άγιο Αθανάσιο στο Σανοβό, το σημερινό χωριό Αετόπετρα. 

Δυστυχώς οι περισσότερες τοιχογραφίες στο Καθολικό, το τέμπλο καθώς ακόμη όμως και τα κελλιά, καταστράφηκαν στην μεγάλη πυρκαγιά του 1947.

Η Μονή της Παναγίας της Ζέρμας αν και έχει χαρακτηριστεί ως ένα αρχαίο και ένα προστατευόμενο ιστορικό μνημείο με την απόφαση YA15794/19-12-1961,ΦΕΚ 35/Β/2-2-1962, δυστυχώς έχει αφεθεί εδώ και πολλά χρόνια στην εγκατάλειψη και στην λεηλασία.

Άποψη του εσωτερικού του ναού
πηγή

Άποψη του εσωτερικού του ναού
πηγή

Φορητή εικόνα της Παναγιάς της Ζέρμας.
πηγή

Τον Φεβρουάριο του 2010, λίγους μήνες μετά την κλοπή των λιθανάγλυφων της Πύλης της Μονής Ζέρμας, μεταξύ άλλων, 15 λίθινα τεμάχια θυρώματος από τα κλεμμένα βρέθηκαν μετά από συντονισμένες προσπάθειες των διωκτικών αρχών.

Βρέθηκαν στην Ιερά Μονή Τζώρας Βασιλικών, ο ηγούμενος της οποίας ισχυρίστηκε ότι τα αγόρασε έναντι 1000e από άγνωστο άνδρα και ασκήθηκε όπως ήταν φυσικό εναντίον του καθώς και σε ένα αντρόγυνο της περιοχής ποινική δίωξη. 

Το 2009, με απόφαση της Ιερής Μητρόπολης Κονίτσης, ορίστηκε Ηγουμενοσυμβούλιο το οποίο μεταξύ άλλων, καταβάλλει σημαντικές προσπάθειες για την ανακαίνιση και αναδιοργάνωση της Μονής.

Άποψη της Μονής
πηγή

Πρόσφατα μετά από τις συνεχείς προσπάθειες της Δημοτικής Αρχής Κόνιτσας, σε συνεργασία με την Περιφέρεια Ηπείρου και την 8η ΕΒΑ, υπογράφηκε τελικά από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (Κ.Α.Σ.), η μελέτη αναστήλωσης της ιστορικής Μονής Ζέρμας, του Δήμου Κόνιτσας. 

Ήδη στάλθηκε η μελέτη στην 8η Εφορία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων και το έργο είναι έτοιμο προς δημοπράτηση, η οποία θα γίνει από την Περιφέρεια Ηπείρου, στο Πρόγραμμα ΕΑΠΕΚ. Χρειάστηκαν πολύμηνες προσπάθειες από το Δήμο Κόνιτσας, την Περιφέρεια Ηπείρου και την 8η Εφορία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων προκειμένου να εγκριθεί και το έργο μπορεί να περάσει πλέον στη φάση της δημοπράτησης. 

Σχετικές εργασίες στερέωσης, που ολοκληρώθηκαν τον Αύγουστο του 2011 από το Δήμο Κόνιτσας όπως εργασίες υποστύλωσης, στην ουσία έσωσαν το μνημείο από την ολοκληρωτική κατάρρευσή του. 

Η Ιερά Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου Ζέρμας εορτάζει και πανηγυρίζει στις 15 Αυγούστου, την Κοίμηση της Παναγίας και δέχεται προσκυνητές από την ευρύτερη περιοχή των Κόνιτσας.

Για πληροφορίες, Δήμος Κόνιτσας τηλέφωνο: (+30) 26553 60300 

Η ΤΙΜΙΑ ΚΑΡΑ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΥΠΟΜΟΝΗΣ

Η Τιμία κάρα της Αγίας Υπομονής κατά κόσμον Ελένης Δραγάση, και αργότερα, ως σύζυγος του Μανουήλ Β' Παλαιολόγου, φυλάσσεται στην Ιερά Μονή του Οσίου Παταπίου στο Λουτράκι Κορινθίας.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Στην Ορθόδοξη Εκκλησία αποδίδουμε στα Αγία λείψανα τιμή και ευλαβική προσκύνηση, η όποια όμως δεν αποτελεί λατρευτική προσκύνηση η λατρεία. Τούτο γιατί κανείς ποτέ ορθόδοξος χριστιανός δεν ταύτισε στη σκέψη του τα τίμια λείψανα με «θεούς». Μακαριστός π. ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΑΛΕΒΙΖΟΠΟΥΛΟΣ (ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟΝ ΑΙΡΕΣΕΩΝ ΚΑΙ ΠΑΡΑΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΩΝ ΟΜΑΔΩΝ)

Τοιχογραφία της Αγίας Υπομονής στην Ιερά Μονή 
του Οσίου Παταπίου

Η Ελένη Δραγάση-Παλαιολόγου ή Αγία Υπομονή (1372 - 23 Μαρτίου 1450) ήταν κόρη του Σέρβου δεσπότη Κωνσταντίνου Δραγάση, 5ου απογόνου του Μιχαήλ Η' Παλαιολόγου. 

Έγινε αυτοκράτειρα, σε ηλικία 19 ετών, του Βυζαντίου ως σύζυγος του Mανουήλ Β’ Παλαιολόγου στα τέλη του 1390.

Είχε 8 παιδιά έξι αγόρια και δυο κορίτσια, που έχασε σε μικρή ηλικία. 

Από τα αγόρια, τα δύο ανέβηκαν στον αυτοκρατορικό θρόνο, πρώτος ο Ιωάννης Η΄ και δεύτερος ο Κωνσταντίνος ΙΑ’ ο Παλαιολόγος, ο τελευταίος αυτοκράτορας του Βυζαντίου. 

Τα υπόλοιπα παιδιά τους, ο Θεόδωρος, ο Δημήτριος και ο Θωμάς διετέλεσαν δεσπότες του Μυστρά και ο Ανδρόνικος της Θεσσαλονίκης. 

Ως αυτοκράτειρα, κατά τον φιλόσοφο Πλήθωνα (Γεώργιο Γεμιστό), διακρινόταν για τη σωφροσύνη της και την δικαιοσύνη της ενώ ο αυτοκράτορας σύζυγός της έγινε αργότερα μοναχός με το όνομα Ματθαίος και μετά το θάνατό του έγινε και η ίδια μοναχή στο μοναστήρι της Κυρά - Μάρθας.

Μικρογραφία που αναπαριστά τον Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγο, την 

σύζυγό του, αυτοκράτειρα Ελένη, μετέπειτα Αγία Υπομονή, και 

τρία από τα παιδιά τους: Ιωάννη, Θεόδωρο και Ανδρόνικο. 

Ήτανε μια μοναχή σαν όλες τις άλλες.

Ακόμη και αν ήταν αυτοκράτειρα, έκανε όλα τα διακονήματα στο μοναστήρι.

Η Αγία Υπομονή βοήθησε να ιδρυθεί ένας οίκος ευγηρίας, με το όνομα "Η ελπίδα των απελπισμένων", στο μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη του τιμίου Προδρόμου και Βαπτιστή της Πέτρας όπου φυλασσόταν και το σκήνωμα του Οσίου Παταπίου.

Η πολιορκία της Κωνσταντινούπολης συνέβη κατά τη στιγμή που εκείνη αλλά και ο σύζυγός της είχαν εξοριστεί (1390 – 1392). 

Η Αγία Υπομονή πέθανε στις 13 Μαρτίου του 1450, 3 χρόνια πριν η Κωνσταντινούπολη, η πρωτεύουσα του Βυζαντίου, πέσει στα χέρια των Οθωμανών Τούρκων, έπειτα από μία μακρά πολιορκία και στην πτώση της Κωνσταντινούπολης ο αυτοκράτορας γιος της, Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, πέθανε ηρωικά με αυταπάρνηση και μαχόμενος στη μάχη. 

Η Αγία Υπομονή τάφηκε στη μονή του Παντοκράτορα στην Κωνσταντινούπολη και εκεί ετάφησαν ο αυτοκράτορας σύζυγός της αλλά και 3 από τα παιδιά τους, εκ των οποίων τα 2 ήτανε μοναχοί.

Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς το 1453, ο Αγγελής Νοταράς, συγγενής του αυτοκράτορα (ανιψιός της Αγίας Υπομονής) μετέφερε στο βουνό Γεράνεια στη Νότια Ελλάδα που βρίσκεται κοντά στην Αθήνα και έκρυψε εκεί το άγιο λείψανο του Αγίου Παταπίου, σε μια σπηλιά. 

Η σπηλιά αυτή είναι κοντά στην πόλη Θέρμαι (το σημερινό Λουτράκι) που ήτανε ήδη ένα πολύ σημαντικό ασκητήριο του μοναχισμού από τον 11ο αιώνα. 

Στο σπήλαιο επίσης αυτό βρέθηκε και η Βυζαντινή αγιογραφία της Αγίας Υπομονής καθώς και η Τιμία Κάρα της ενώ το 1952, στην σπηλιά, χτίστηκε από τον γέροντα Νεκτάριο Μαρμαρινό το μοναστήρι του Αγίου Παταπίου όπου και φυλάσσεται σήμερα η σεπτή κάρα της Αγίας Υπομονής. 

Η εκκλησία μας Τιμά την μνήμη της Αγίας Υπομονής στις 29 Μαΐου καθώς και στις 13 Μαρτίου.

Μονή Ευαγγελισμού Παναγίας Μπουνάσιας, Παλιουριά Γρεβενών

πηγή

Σαρανταέξι χιλιόμετρα νοτιανατολικά της πόλης των Γρεβενών, στις ρίζες των Καμβουνίων όρων, βρίσκεται το χωριό Παλιουριά, γνωστό στους παλαιότερους ως Ζμιάτσι.  

Η είσοδος της Μονής
πηγή

Η Παλιουριά βρίσκεται κοντά στο ποτάμι του Αλιάκμονα, σε υψόμετρο περίπου 480 μέτρων και στα εδαφικά όρια του χωριού ανήκει η ιστορική, Ιερά Μονή της Ευαγγελιστρίας, η επονομαζόμενη και "Μονή Μπουνάσιας" που ιδρύθηκε κατά το 1148.

Ονομάστηκε Μπουνάσια, γιατί βρίσκεται κτισμένη κοντά στην ψηλότερη κορυφή των Καμβουνίων όρων, την Μπουνάσια, ή Βουνάσσα με υψόμετρο 1000 μέτρων, σε μία περίοπτη θέση που μοιάζει με φυσικό θρόνο. 

Η θέση αυτή σου δίνει την αίσθηση ότι βρίσκεσαι σε αεροπλάνο, από όπου φαίνονται ο Μπούρινος, η Βασιλίτσα, όλος ο κάμπος από την Ανθρακιά έως την Παλιουριά (όλη η περιοχή της Φλουριάς δηλαδή) αλλά επίσης και ο Όλυμπος. 

Εντυπωσιακές απόψεις της Μονής

πηγή

Το Καθολικό της Μονής
πηγή

Για πρώτη φορά συναντούμε τον τύπο "Παναγία Μπονασία" στον κώδικα του μπουνασιώτη καλόγερου Γαλάκτιου, που φυλάγεται σήμερα στη βιβλιοθήκη της Μονής Ολυμπιώτισας και αναφέρει: "..+ έτελειώθη τω παρών βυβλίον είς τού ίουλίου μηνός είς τέσαιρις δια χειρός/ εμού του ταπεινού, και ά/μαρτωλού γαλακτίου ίερομονάχου / έπη έτους ζριζ (7.117-5.508 = 1609) όταν ύρθα εις το μοναστήριον να γένω κα/λώγερος έτη ζρθ (7109 - 5508 = 1601 ) Παναγία μπουνασία..".

Σε χειρόγραφο της Μονής Βαρλαάμ, επίσης, γίνεται αναφορά για τη Μονή της Μπουνάσας ως γυναικεία μονή στις αρχές του 17ου αιώνα, που όμως, μετατράπηκε σε ανδρική το 18ο αιώνα ενώ υπάρχουν αναφορές ότι στο μοναστήρι της Μπουνάσας λειτουργούσε ακόμη και βιβλιοδετικό εργαστήριο. 

Η Μονή της Παναγίας Μπουνάσιας, μετά την μερική 
ανακαίνισή της (φωτ. 2007) (άποψη από τα βόρεια)
πηγή

Αρκετά Ιερά Ευαγγέλια Μονών και Εκκλησιών της περιοχής Φιλουριάς γράφηκαν και βιβλιοδέθηκαν στην Ιερά Μονή Ευαγγελίστριας όπως προκύπτουν από χειρόγραφες μαρτυρίες.

Στα 1763 στην Μονή έγιναν σοβαρές κτιριακές κατασκευές

Οι επτά μοναχοί, που βρίσκονταν τότε στο μοναστήρι, ο Βαρθολομαίος, που πρέπει να είναι ηγούμενος της χρονιάς αυτής, ο Χριστόφορος, ο Φιλόθεος, ο Παρθένιος, ο Παλάτιος, ο Μακάριος και ο Νικηφόρος, αποφάσισαν και έχτισαν με δικά τους έξοδά τους, το μαγειρειό την τραπεζαρία καθώς και τα κελιά με το βαγεναριό από κάτω ενώ οι οικοδόμοι ονομάζονταν Ρίστα (Χρήστος στα σλάβικα), Γιάννης και Κώστας.

Λιθανάγλυφο στο πίσω μέρος του Ιερού
πηγή

Πρόκειται φυσικά για ανακαίνιση των βοηθητικών χώρων του μοναστηριού, που αντικατέστησε τα παλιά οικοδομήματα, χωρίς να αποκλείεται η αποτέφρωση τους. 

Δώδεκα χρόνια αργότερα, την πεντηκοστή του έτους 1775 έγιναν τα εγκαίνια του νέου καθολικού, καθώς μας πληροφορεί επιγραφή, που είναι σκαλισμένη στη μαρμάρινη πλάκα της Αγίας Τράπεζας. 

Το γεγονός ότι προηγήθηκε η ανοικοδόμηση των βοηθητικών μοναστηριακών χώρων και όχι η ανοικοδόμηση του ναού, μας οδηγεί σε δύο υποθέσεις:  ότι στο χρονικό διάστημα 1763 - 1775 δεν σημειώθηκε πυρκαγιά στο μοναστήρι και συνεπώς οι καλόγεροι δεν είχαν άμεσο πρόβλημα για τις λειτουργικές ανάγκες τους ή ότι εάν έγινε πυρκαγιά στο μοναστήρι, μετά το 1763 και πριν από το 1775, τότε καταστράφηκε μόνο το καθολικό και όχι όλο το κτιριακό συγκρότημα. 

Η "Παρρησία" προς έρανο της Μονής του 1810.

Εάν όμως δεν είμαστε βέβαιοι για τους λόγους της ανακαίνισης του 1775, δεν έχουμε καμία αμφιβολία για την ανακαίνιση του 1810 - 1817.

Πριν περάσουν 35 χρόνια, η πυρκαγιά αποτέφρωσε το καθολικό, στα 1810. 

Το έτος της πυρκαγιάς το συμπεραίνουμε από το γεγονός ότι τη χρονιά αυτή συντάχθηκε και μία "παρρησία", που μιλάει για την ανακαίνιση της. 

Η πρώτη ενέργεια για την επιτυχία της ανακαίνισης αυτής ήτανε να αναθέσουν στον συμμοναστή τους και δάσκαλο, Αθανάσιο από τον Κλεινοβό της Καλαμπάκας, την σύνταξη μιας καλλιγραφημένης "παρρησίας". 

Η "παρρησία" αυτή που ήτανε μια προαγγελία του εράνου που ακολούθησε μετέπειτα, βγήκε σε πολλά αντίγραφα και ασφαλώς οπωσδήποτε διαβάστηκε και στους ενοριακούς ναούς των γειτονικών χωριών. 

Το κείμενο της "παρρησίας" που μας άφησε ο κ. Λιόλιος έχει ως εξής: "ΙC ΧC Εν έτει ΝΙ ΚΑ 1810 Αωί Μαίω Cυνδρομή των εν Ιερομονά χοις Χριστοφόρου Καθηγουμένου, και Ανθίμου πνευματικού της αυτής".

Η νέα κτητορική επιγραφή, που είναι ανάγλυφη με
καλλιγραφικά γράμματα αλλά ανορθόγραφα,
στο υπέρθυρο της εισόδου.πηγή

Παρρησία της Ιεράς Μονής της επ' ονόματι του Ευαγγελισμού της υπεραγίας Δεσποίνης ημών Θεοτόκου και Αειπαρθένου Μαρία;ς της επονομαζομ΄ςνης / μπονάσιαςκειμένης πλησίον της Κώμης Δισικάτας και σμιάτζης / προθυμήθητε και συνδράμετε εν Χριστώ ημών / Αγαπητοί αδελφοί καταγράφοντες τα ονόματά /σας εν τη παρρησία, προθέσει-τε και σαραντα/λείτουργα, ίνα μνημονεύησθε διηνεκώς παρά των Ιε/ρουργούντων προς σωτηρίανψυχικήν και σωματι/κήν και μνημόσυνόον-σας αιώνιον, και επίδο/τε τελουσία χειρί ταύτη τη ιερά Θεοτόκου της / μόνης προστασίας ημών και μεσιτίας προς τον ποιη/τήν έξοιτε παρρησίν ενώπιον του φοβερού και /αδεκάστου Κριτού Χριστού του Θεού, και καταγ΄ρα/ψη εν βίβλω ζωής πάντας υμάς, και είθε όλους / τους χριστωνύμους, Καμέ τον υπέρ πάντας /Αμαρτωλόν εν ιερεύσιν Αθανάσιον. Ιεράς Μονής, παρ' ευτελούς Αθανασίου ιεροδιδασκάλου του εκ Κλεινοβού.

Από το Μάη του 1810, που συντάχθηκε η "παρρησία", χρειάστηκαν να περάσουν 6 χρόνια για να τελειώσει η ανοικοδόμηση του καθολικού, όπως μας πληροφορεί η νέα κτητορική επιγραφή, που είναι ανάγλυφη με καλλιγραφικά γράμματα μέν αλλά ανορθόγραφα, στο υπέρθυρο της εισόδου. 

Το 1816 επί ηγουμενίας Παπαχριστοφόρου επισκευάστηκε ή ανεγέρθηκε τμήμα του Νάρθηκα, όπως γράφεται στην επιγραφή εξωτερικά της νότιας εισόδου στο ναό ενώ στην εξωτερική όψη της κόχης του ιερού βήματος εικονίζεται σε ανάγλυφη μορφή το έμβλημα της Φιλικής Εταιρείας και αυτό αποδεικνύει ότι ορισμένοι καλόγεροι του μοναστηριού, όπως και ο Μητροπολίτης Σταγών Παϊσιος (1813 - 1819) «που το μοναστήρι ανήκει στη Μητρόπολη Σταγών» ήταν μυημένοι στην Φιλική Εταιρεία για την απελευθέρωση του Γένους. 

Λεπτομέρεια των λιθανάγλυφων της εισόδου
πηγή

Το μοναστήρι λειτούργησε μέχρι το 1935 περίπου ως κοινόβιο. 

Οι τελευταίοι καλόγεροι που το κατοίκησαν ήταν ο Ευγένιος, ο οποίος ήταν τυφλός και ο Μεγαλόσχημος. 

Μαζί με αυτούς έμενε στο μοναστήρι και ένας τυφλός επίσης υπάλληλος, ο Παστός. 

Ο τελευταίος καλόγερος της Μονής ήταν ο Γεωργαντάς, ο οποίος μετά την εγκατάλειψη της Μονής λειτούργησε στο χωριό Παλιουριά ως ιερέας του χωριού. 

Το μοναστήρι στην περίοδο κυρίως της Τουρκοκρατίας έχει να επιδείξει αρκετά μεγάλη αντιστασιακή δράση, ήτανε λημέρι κλεφτών και αρματωλών, καθώς και νοσοκομείο για τους λαβωμένους. 

Εδώ άλλωστε είχαν ζητήσει πολλές φορές καταφύγιο ξακουστοί Μακεδονομάχοι, όπως ο Παύλος Μελάς και ο Θεόδωρος Ζιάκας, γνωστός ήρωας στην περιοχή των Γρεβενών ενώ αξιοσημείωτο είναι και το γεγονός ότι στο μοναστήρι της Παλιουριάς την περίοδο Τουρκοκρατίας λειτούργησε και ένα πολύ σημαντικό κρυφό σχολειό. 

Λεπτομέρεια των λιθανάγλυφων της εισόδου
πηγή

Πολλά παιδιά από την ευρύτερη περιοχή και κυρίως από την Παλιουριά ερχότανε την νύχτα εδώ με μεγάλο κίνδυνο της ζωής τους για να μάθουν Ελληνικά γράμματα.

Η Ευαγγελίστρια ήτανε από τον καιρό της ανέγερσής της έως και την παρακμή της ξακουστή και για τον μεγάλο πλούτο της.

Πολύ μεγάλες εκτάσεις χωραφιών και αμπελιών ανήκαν στο μοναστήρι, ενώ οι κάτοικοι της περιοχής δεν παρέλειπαν να συνδράμουν στο ταμείο του μοναστηριού με αρνιά και κατσίκια, ή ακόμη και μμε μέρος της ετήσιας σοδειάς τους. 

Τα χωράφια του μοναστηριού βρισκότανε κυρίως στην περιοχή Καρούτι κοντά στην Παλιουριά, εκτός όμως από χωράφια, το μοναστήρι είχε και δικά του κοπάδια με πρόβατα, καθώς και δικούς του στάβλους. 

Είχε επίσης και μελίσσια, που απέδιδαν πολλά κιλά μέλι κάθε χρόνο, όπως και αγελάδες, ξακουστές για το γάλα τους από το οποίο έφτιαχναν τα πιο νόστιμο τυρί της περιοχής και μάλιστα λέγεται ότι το μοναστήρι είχε τα καλύτερα βόδια σε όλη τη γύρω περιοχή και τα οποία χρησιμοποιούσαν για το όργωμα που γινόταν τότε με ξυλάλετρο.

Άποψη τοιχογραφιών στο Καθολικό
πηγή

Ακόμη το μοναστήρι της Ευαγγελίστριας είχε στην κατοχή του και πάρα πολλά μουλάρια, μόνο θηλυκά, που χρησιμοποιούνταν εκείνη την εποχή και ως αποκλειστικό μέσο μεταφοράς. 

Όπως ήτανε φυσικό βέβαια οι σοδειές του μοναστηριού κάθε χρόνο ήτανε και πολύ μεγάλες και για αυτό ίσως το λόγο το μοναστήρι διέθετε ακόμη και δικό του αλώνι στην περιοχή Κούτρα, κοντά στην Παλιουριά ενώ ώς μύλο το μοναστήρι χρησιμοποιούσε το μύλο της Σκάλας, όπως άλλωστε και όλη η γύρω περιοχή. 

Προσωπικές μαρτυρίες που επιβεβαιώνουν τον πολύ μεγάλο μέγεθος του πλούτου του μοναστηριού αναφέρουν μεταξύ άλλων ότι από την Ιερά Μονή Ευαγγελίστριας δανείζονταν πολλές φορές χρήματα ή και άλλα υλικά, τρόφιμα κ.τ.λπ και άλλα μοναστήρια, τόσο εντός όσο όμως και εκτός του Νομού Γρεβενών. 

Όμως η σπουδαιότερη απόδειξη αυτού του μεγάλου πλούτου της Μονής είναι ότι στα τελευταία του χρόνια το μοναστήρι είχε στην κατοχή του εκτός από χωράφια και περίπου τετρακόσια με πεντακόσια αιγοπρόβατα, τα οποία βοσκούσαν όπως άλλωστε γινόταν από την πρώτη στιγμή, διάφοροι υπάλληλοι - βοσκοί που τους πλήρωνε το μοναστήρι από το δικό του ταμείο, είτε σε είδος (σιτάρι - τυρί), είτε ακόμη και με χρήματα (γρόσια).

O Παντοκράτορας στον τρούλο

Η Μονή της Ευαγγελίστριας γιόρταζε δύο φορές το χρόνο και γινόταν έτσι για πολλές μέρες το επίκεντρο της προσοχής όλων των κατοίκων της Φυλλουριάς και όχι μόνο. 

Η πρώτη γιορτή γινότανε την 25η Μαρτίου, οπότε γιόρταζε το όνομα του Μοναστηριού, και η άλλη γινότανε τον Δεκαπενταύγουστο, οπότε γιόρταζε η Παναγία, η προστάτιδα της Ιεράς Μονής. 

Κάθε φορά από αυτές που γιόρταζε το μοναστήρι, το επισκεπτόταν κόσμος από όλη την ευρύτερη περιοχή, που έφτανε ως εκεί με μουλάρια ή άλογα ακολουθώντας το μονοπάτι και όλο αυτό τον κόσμο οι καλόγεροι τον φιλοξενούσαν σε ζεστά, ευρύχωρα δωμάτια με τζάκια και τους κοίμιζαν στρωματσάδα. 

Άποψη του εσωτερικού της Μονής
πηγή

Στους φιλοξενούμενους το μοναστήρι πρόσφερε μέλι και καρύδια, δικής του παραγωγής, και δροσερό νερό από την πετρόχτιστη βρύση που υπήρχε μέσα στο χώρο του μοναστηριού.

Σε ειδική θέση, δίπλα σε αυτή τη βρύση υπήρχε ένα κύπελλο από μπακίρι με αλυσίδα, με το οποίο ξεδιψούσε κάθε κουρασμένος διαβάτης που ζητούσε φιλοξενία στη μονή για να ξαποστάσει. 

Το μοναστήρι το προστάτευε η Παναγία η οποία και το έσωσε από πολλές καταστροφές και αιματοχυσίες. 

Δείγμα αυτής της προστασίας είναι το γεγονός ότι αν και πολλά βράχια, τεράστια σε μέγεθος, κυλούσαν συχνά από την κορυφή του βουνού με φόρα, όλα σταματούσαν κατά ένα μυστηριώδη τρόπο λίγο πριν φτάσουν στο εξωτερικό τείχος της μονής. 

Η πέτρινη βρύση στο εσωτερικό της Μονής
πηγή

Αλλο ένα θαύμα, που θυμούνται καθαρά οι κάτοικοι του χωριού Παλιουριά έως και σήμερα έγινε το 1944. 

Στις 9 Φεβρουαρίου του 1944 οι Γερμανοί έκαψαν ολοσχερώς το χωριό και οι κάτοικοι για να προστατευτούν ζήτησαν προστασία στο μοναστήρι. 

Στις 10 Φεβρουαρίου, οι  κατακτητές έριξαν με όλμο τρία βλήματα προς το μοναστήρι από τη διασταύρωση Δεσκάτης, κοντά στην περιοχή Λάκκο, με σκοπό να σκοτώσουν όσους βρίσκονταν εκείνη την ώρα στο μοναστήρι. 

Πράγματι, το ένα βλήμα έπεσε μπροστά στην είσοδο του ναού, το δεύτερο τρύπησε τον τρούλο και έπεσε στο κέντρο ακριβώς του ναού και το τρίτο χτύπησε το καμπαναριό, που βρίσκεται λίγα μέτρα ψηλότερα από το χώρο του ναού. 

Χάρη στην Παναγία όμως, κανένα από τα τρία βλήματα δεν έσκασε και δεν υπήρξαν ανθρώπινα θύματα και αρκετοί κάτοικοι της περιοχής πίστευαν ότι η "προτίμηση" που έδειχνε η Θεοτόκος στο μοναστήρι οφειλόταν στην απείρου κάλλους εικόνα του Ευαγγελισμού, που αυτό είχε.

Η θαυματουργή εικόνα του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου
πηγή

Η εικόνα αυτή είναι φτιαγμένη από καθαρό ασήμι και απεικόνιζε τον Αρχάγγελο την ώρα που πρόσφερε τον κρίνο στη Μαρία.

Η θαυματουργή αυτή εικόνα, το 1954 παρελήφθη από την Μητρόπολη των Γρεβενών και έκτοτε δεν γνωρίζαμε πού βρίσκεται. 

Οι παλαιότεροι δεν ήξεραν που βρίσκεται αυτό το κειμήλιο και ο καθένας είχε την άποψή του: "ένας παπάς την πήρε, την έβαλε σε ένα τορβά και την πήγε στη Μητρόπολη μαζί με άλλες εικόνες", αυτό που έλεγαν όμως όλοι τους είναι ότι η εικόνα είναι ασημένια, διαστάσεων 40 Χ 30 εκατοστών περίπου και σε κάθε δύσκολη στιγμή ζητούσαν την βοήθειά της όλα τα χωριά της Φιλουριάς. 

Τελικά η θαυματουργή αυτή εικόνα, μαζί και με άλλα κειμήλια της Μονής, φυλάσσεται σήμερα στο σκευοφυλάκιο της Μονής Ζάβορδας οι μοναχοί της οποίας, κάθε φορά όπου γιορτάζει η Ευαγγελίστρια και όχι μόνο, κάνουν λειτουργία φέρνοντας μαζί τους και την θαυματουργή εικόνα για προσκύνηση.

Ο χώρος της εστίας της Μονής
πηγή

Όλα τα κτίρια της μονής ήταν περιτριγυρισμένα από έναν ψηλό και ενιαίο τοίχο, τον οποίο διέκοπτε μόνο μία βαριά ξύλινη πόρτα, η οποία έκλεινε από μέσα με έναν βαρύ σιδερένιο σύρτη (μάνταλο), πάχους δεκαπέντε εκατοστών.  

Γύρω από το ναό και ως συνέχεια του τοίχους είχαν χτισθεί όλοι οι υπόλοιποι βοηθητικοί χώροι και στο δεύτερο πάτωμα του χτίσματος βρίσκονταν τα κελιά και οι χώροι φιλοτεχνίας, ενώ στο ισόγειο τα μαγειρεία, οι χώροι υποδοχής καθώς και οι χώροι για την αποθήκευση των τροφίμων και των ποτών. 

Στο νότιο τμήμα του τοίχου βρισκότανε χτισμένος ένας τεράστιος φούρνος που χρησίμευε στο ψήσιμο του ψωμιού και δίπλα βρισκότανε το μαγειρείο της Μονής ενώ απέναντι ακριβώς από την είσοδο του Καθολικού ήτανε χτισμένη η τραπεζαρία, όμως ο δεύτερος όροφος του κτιρίου αυτού δεν σώζεται σήμερα και που αποτελούσε κάποτε, το κρυφό σχολείο. 

Η βόρεια άποψη της Μονής σε φωτογραφία του 1930
πηγή

Η είσοδος του ναού έχει σχήμα ανθρώπινου σώματος χαμηλού ύψους προκειμένου να μην είναι δυνατό στους ληστές ή τους αλλόθρησκους να εισέρχονται στο ναό με τα άλογα και να τον βεβηλώνουν ενώ μπαίνοντας στον πρόναο υπάρχει ένας χοντρός κορμός δένδρου σταθερά σφηνωμένος στο έδαφος από τον οποίο ξεκινούσε μία χοντρή, βαριά αλυσίδα που κατέληγε σε ένα είδος μεγάλης χειροπέδας.

Εδώ έδεναν το βράδυ όμως μόνο, οι καλόγεροι τους τρελούς (που τους έφερναν για θεραπεία) από το λαιμό για λόγους ασφαλείας βέβαια προκειμένου να μην κάνουν κακό στον εαυτό τους ενώ έχουν αναφερθεί και καταγραφεί πάρα πολλά περιστατικά που κάποιοι άνθρωποι με διανοητικές διαταραχές θεραπεύτηκαν τελείως κατά την παραμονή τους στο μοναστήρι και γύρισαν υγιείς στα χωριά τους. 

Το υπέροχο τέμπλο που κλάπηκε το 2005
(Η φωτογράφιση έγινε το έτος 2002).
πηγή φωτογραφία Στέργιος Παλπάνης

Στο μοναστήρι έστελναν επίσης τους φυματικούς για θεραπεία αφού το άριστο, πλούσιο οξυγόνο της περιοχής καθώς όμως και η πίστη τους στο Θεό, θεράπευαν τους ασθενείς. 

Το τέμπλο, το οποίο στολίζει το κύριο μέρος του ναού είναι ένα από τα πιο όμορφα της Ορθοδοξίας και μοναδικό στο είδος του. 

Μια επιγραφή σκαλισμένη στο τέμπλο, επάνω από την ωραία πύλη του καθολικού, αναφέρεται στον ηγούμενο Χριστόφορο, που συνέβαλε στη δημιουργία του τέμπλου το 1817. 

Μία άλλη μας δίνει την αρχαιότερη γραπτή μαρτυρία για οικοδομικές εργασίες και μάστορες της Δεσκάτης, ο Ρίστας, ο Γιάννης και ο Κώστας, που εργάστηκαν το 1763 στη Μονή ενώ η παράδοση αναφέρει, καθώς επίσης όμως και οι ντόπιοι κάτοικοι υποστηρίζουν, ότι για την κατασκευή του τέμπλου της Μονής, ο τεχνίτης εργάστηκε ασταμάτητα για δεκατέσσερα ολόκληρα χρόνια.  

Λεπτομέρειες του παλαιού τέμπλου που έχει κλαπεί
πηγή

Λεπτομέρεια του τέμπλου που κλάπηκε

Την παραμονή των Βαΐων του 2005 άγνωστοι το έκλεψαν σχεδόν ολόκληρο και έμειναν μόνο οι εικόνες, και ελάχιστα μέρη του. 

Δεν πρόλαβαν να τα πάρουν κι αυτά, διότι κάποιος χριστιανός ανέβηκε, άγιες μέρες, να ανάψει τα καντήλια και αντίκρισε το θέαμα και ειδοποίησε τις Αρχές, ήταν όμως πολύ αργά.

Το τέμπλο είχε φυτικό διάκοσμο με κυρίαρχο την άμπελο, διάσπαρτα πουλιά και θέματα από την Παλιά και Καινή διαθήκη ενώ διαιρούνταν σε πέντε μέρη με κιονίσκους και Θεοδοσιανά κιονόκρανα που Πάνω από αυτά υπήρχαν ολόσωμοι άγγελοι που κρατούσαν λειτουργικά σκεύη και τα βημόθυρα ήταν διακοσμημένα με δράκοντες, πουλιά και τσαμπιά σταφυλιών. 

 Λεπτομέρειες του παλαιού τέμπλου που έχει κλαπεί

πηγή

Άποψη του εσωτερικού του Καθολικού
πηγή

Υπήρχε παράσταση του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου,  καθώς και των αγίων Δημητρίου και Γεωργίου έφιππων και των προφητών Δαβίδ και Σολομώντα.

Στο πάνω μέρος ήταν ο Χριστός σε στάση ικεσίας με κορώνα και πάνω από την ωραία πύλη «δέσποζε»  η Παναγία ένθρονη και βρεφοκρατούσα και στέφονταν από δύο αγγέλους και εκατέρωθεν  τους αγίους Γεώργιο και Δημήτριο. 

Από την Παλιά διαθήκη είχε την ανυπακοή του Αδάμ και της Εύας, την έξοδο από τον παράδεισο, τη φιλοξενία του Αβραάμ, καθώς και τη γέννηση, τη Σταύρωση αλλά και την Ανάσταση του Χριστού. 

Η ασφαλτόστρωση του δρόμου μέχρι την Μονή

Σήμερα τοποθετήθηκε ένα προσωρινό τέμπλο διότι με την εικόνα που έβλεπες ένιωθες ένα σφίξιμο στο στομάχι και ένα κόμπο στο λαιμό.

Πολλοί πιστοί, από τις γύρω περιοχές, ανεβαίνουν συχνά στο μοναστήρι για να προσκυνήσουν, αλλά και για να μαζέψουν τσάι, ήμερο, άγριο αλλά και φλαμούρι ενώ η βλάστηση σε όλη την περιοχή γύρω από τη μονή είναι καταπράσινη και ο χώρος σου δίνει μία αίσθηση γαλήνης και σιγουριάς. 

Tα τελευταία χρόνια έγινε προσπάθεια αναστήλωσης των κτισμάτων γύρω από το ναό ενώ πρόσφατα τον Φεβρουάριο του 2015 εγκρίθηκε η ηλεκτροδότηση της Μονής, στοιχείο απαραίτητο στην μελλοντική επάνδρωση της Μονής αλλά και την φύλαξή της όπως επίσης το 2015 εγκρίθηκε και πραγματοποιηθήκε, το έργο Βελτίωση - Ασφαλτόστρωση της οδού προς το Μοναστήρι.

Τηλέφωνο: (+30) 24610 25903, 17η Εφορεία Αρχαιοτήτων Κοζάνης (Σέρβια).