Ιερά Μονή Αγίου Λαυρεντίου, Πήλιο.

πηγή

Βρίσκεται σε ένα από τα υψηλότερα και ωραιότερα σημεία, στην βορειοανατολική είσοδο του χωριού Άγιος Λαυρέντιος ακριβώς κάτω από τον δρόμο και απέχει 25 χιλιόμετρα από τον Βόλο.

  

Άποψη του Καθολικού της Μονής
πηγή

Δίπλα στο Μοναστήρι του Αγίου Λαυρεντίου, βρίσκονται οι κατασκηνώσεις της Ιεράς Μητροπόλεως Δημητριάδος. 

Σύμφωνα με τον Α. Παπαθανασίου το μοναστήρι του Αγίου Λαυρέντιου είναι ένα από τα παλιότερα μοναστήρια - κτίσματα του Πηλίου.

Πιθανολογείται ότι κτίστηκε κατά το δεύτερο μισό του 12ου αιώνα από Βενεδικτίνους μοναχούς, οι οποίοι κατάγονταν από την ιταλική πόλη Αμάλφι. 

Σύμφωνα με διάφορες ιστορικές πηγές αλλά και με μία σωζόμενη επιγραφή, εντοιχισμένη στη βόρεια πλευρά του ναού, στα ερείπια του παλιού μοναστηριού κτίζεται το 1378 η νέα μονή, επί βασιλείας του Αλεξίου Γ΄ Κομνηνού, από τον Όσιο Λαυρέντιο, και αφιερώνεται στον αρχιδιάκονο Άγιο Λαυρέντιο. 

Άποψη του Καθολικού της Μονής

Άποψη του Καθολικού της Μονής

Άποψη του Καθολικού της Μονής

Άποψη της εισόδου του Καθολικού

Ο Άγιος Λαυρέντιος ήτανε αρχιδιάκονος, ο οποίος μαρτύρησε στη Ρώμη το 258, επειδή δε θέλησε να απαρνηθεί την πίστη του και ανακηρύχθηκε άγιος της Δυτικής Εκκλησίας. 

Όσο για τον Όσιο Λαυρέντιο, όπως υποστηρίζουν και οι περισσότεροι μελετητές, ήτανε μοναχός στη Μονή της Μεγίστης Λαύρας του Αγίου Όρους.

Κατά την εποχή της μεγάλης διαμάχης μεταξύ των Ησυχαστών και των Βαρλααμιτών – αυτό έγινε περίπου το δεύτερο μισό του 14ου αιώνα – ο Όσιος Λαυρέντιος έφυγε από το Άγιο Όρος, ίσως μαζί βέβαια και με ορισμένους άλλους μοναχούς, και ήρθε στο όρος Πήλιο αναζητώντας κάποιο μοναστήρι για να μονάσει εν ηρεμία. 

Η βορεινή πλευρά των κελλιών της Μονής
πηγή

Το Μοναστήρι ανακαινίστηκε πολλές φορές, όπως μαρτυρούν και άλλες επιγραφές που είναι εντοιχισμένες στο ναό. 

Ως εκ τούτου, το σωζόμενο κτήριο μαρτυρεί με τις επάλληλες χρονολογικές περιόδους  των κατασκευαστικών εργασιών την ιστορική του εξέλιξη και αποτελεί έναν τόπο ιστορικού, αρχιτεκτονικού αλλά και θρησκευτικού ενδιαφέροντος. 

Ο ναός της Μονής είναι βυζαντινού ρυθμού, τρίκογχη βασιλική με τρούλο και υψηλό τύμπανο ενώ είναι κτισμένος στο κάτω μέρος με ορθογώνιους σχιστόλιθους μεγάλων διαστάσεων και στο πάνω με μικρότερων διαστάσεων ορθογώνιους πώρινους ή σχιστόλιθους, από τους οποίους κάποιοι έχουν ανάγλυφες διακοσμήσεις, σταυρούς, ζώα, φυτά και άλλα. 

Άποψη της Μονής

Η στέγη του ναού και των κελιών καλύπτεται από πλάκες και στο εσωτερικό του ναού, σώζεται η βάση ενός μαρμάρινου τέμπλου ενώ ο ναός στηρίζεται σε έξι μονόλιθους κίονες μαρμάρινους, τα κιονόκρανα των οποίων φέρουν διακοσμήσεις. 

Δεν υπάρχουν τοιχογραφίες στο εσωτερικό του ναού, εκτός από το χώρο του Ιερού Βήματος, όπου υπάρχει η αγιογραφία του διάσημου Παγώνη, με θέμα τη γέννηση του Χριστού. 

Οι φορητές εικόνες του εικονοστασίου είναι έργα βυζαντινής τέχνης, πιθανότατα του 16ου αιώνα, στο ναό υπάρχουν αξιόλογες παλιές εικόνες, ιερά σκεύη και εκκλησιαστικά βιβλία. και στο προαύλιο του ναού, υπάρχουν διάφορα γλυπτά, κυρίως κομμάτια από κίονες και κιονόκρανα με διακοσμήσεις, που διαφέρουν ως προς το ρυθμό.

Άποψη της Μονής
πηγή

Αποτέλεσε τον πυρήνα, γύρω από τον οποίο σταδιακά διαμορφώθηκε το χωριό Άγιος Λαυρέντιος. 

Αυτό μας αποδεικνύει και η σωζόμενη σφραγίδα του χωριού που αποτελείται από τέσσερα κομμάτια και φέρει την επιγραφή: «Σφραγίς της Μονής και χώρας του Αγίου ιερ(ομάρτυρος) ΑΚ (αρχιδιακόνου) Λαυρεντίου ΖΣΖ΄ (1067 από Αδάμ, από δε Χριστού 1559)».

Η κατασκευή του αρχικού κτίσματος τοποθετείται από πολλούς ερευνητές στα μέσα του ΙΒ αιώνα, τότε που ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Μανουήλ Α’ Κομνηνός (1143 – 1180) παραχώρησε διάφορα εμπορικά προνόμια στους κατοίκους των ναυτικών πόλεων Πίζας, Γένοβας και Αμάλφι. 

Άποψη της εισόδου της Μονής

Από εντοιχισμένες λατινικές επιγραφές που υπάρχουν και σήμερα στο καθολικό του μοναστηριού, φαίνεται ότι οι πρώτοι ιδρυτές του ήταν Λατίνοι που κατάγονταν από την ιταλική πόλη Αμάλφι και το μοναστήρι κτίστηκε με χρήματα δικά τους. 

Όμως τίποτε δεν είναι απόλυτα εξακριβωμένο για το αρχικό ιδρυτικό του μοναστηριού, το οποίο να προκύπτει από επίσημες πηγές. 

Το θέμα αυτό εξακολουθεί και σήμερα να απασχολεί τους ερευνητές, επειδή υπάρχουν στο κυρίως κτίσμα του καθολικού στοιχεία οικοδομικών φάσεων τοιχοποιίας προγενέστερων του ΙΒ αιώνα, όπως η ισόδομη τοιχοποιία πώρινων λαξευτών λίθων, την οποία παρατηρούμε γύρω από τη μεσαία κόγχη και στην ανατολική πλευρά του καθολικού. 

Λόγω της πληθώρας των εξωτερικών κατασκευαστικών και μορφολογικών στοιχείων το μοναστήρι κατατάσσεται στη χορεία των πιο παλιών αλλά και των πιο ιδιόμορφων, από μορφής ναοδομίας, κτισμάτων της περιοχής του Πηλίου». 

Στην υποσημείωση της σελίδας 30 του συγγράμματος του αναφέρει ο Παπαθανασίου: «Κατά την ταπεινή μου γνώμη, βάσει συγκριτικών ιστορικών, μορφολογικών και λοιπών κατασκευαστικών στοιχείων, η αρχική κατασκευή του Καθολικού της Μονής πρέπει να ανάγεται στα τέλη του Ι – αρχές του ΙΑ’ αιώνα».

Άποψη της Μονής

Το μοναστήρι λοιπόν, που έκτισαν οι Βενεδικτίνοι μοναχοί από το Αμάλφι της Ιταλίας, το αφιέρωσαν στη μνήμη του προστάτη της πόλεώς τους, Αγίου Ανδρέα. 

Η μονή διατηρήθηκε για έναν περίπου αιώνα και μετά παρήκμασε, πιθανότατα εξαιτίας του Σχίσματος που επήλθε μεταξύ των δυο Εκκλησιών, το έτος 1054. 

Ο Όσιος Λαυρέντιος, μοναχός στη Μονή Μεγίστης Λαύρας του Αγίου Όρους, όταν έφτασε το 1378 στην περιοχή, βρήκε το μοναστήρι ερειπωμένο. Tο επισκεύασε εκ βάθρων και το αφιέρωσε στη μνήμη του Αρχιδιακόνου Λαυρεντίου, που μαρτύρησε στη Ρώμη το 258 ενώ όπως αναφέρει και ο Κώστας Λιάπης: "πιθανότατα κολίγοι του μοναστηριού του Αγίου Λαυρεντίου να ήταν οι πρώτοι κάτοικοι του χωριού, που, όπως και τα υπόλοιπα χωριά του Πηλίου, αναπτύχθηκε και πρόκοψε ως βακούφι στα χρόνια της Τουρκοκρατίας". 

Άποψη της τοιχοποιίας του Καθολικού.

Από το ύψος ήδη του δρόμου θαυμάζουμε την εξαίρετη τοιχοποιία, τον οκτάγωνο τρούλο με χρώμα βυζαντινό κεραμιδί, την συνολική ωραιότητα του Καθολικού, ωστόσο, μόνον από κοντά μπορούμε να αντιληφθούμε τις λεπτομέρειες των σπάνιων αρχιτεκτονικών και των κατασκευαστικών του χαρακτηριστικών. 

Το κτίσμα είναι εξ ολοκλήρου κατασκευασμένο από λαξευτούς λίθους, οι οποίοι στις γωνίες των τοίχων, στην κόγχη του Ιερού και, ιδιαίτερα κοντά στο έδαφος, είναι μεγάλων διαστάσεων. 

Οι ισόδομοι λαξευτοί πωρόλιθοι άλλοτε είναι ελεύθεροι, χωρίς περίβλημα πλίνθων και άλλοτε περίκλειστοι από πλίνθους, που παρεμβάλλονται είτε οριζόντια είτε κάθετα στους αρμούς. Το αποτέλεσμα είναι εξαιρετικό, αποπνέει όλη την αίγλη της μακρινής βυζαντινής εποχής δημιουργίας του ναού.

Άποψη της Μονής

Στην βόρεια πλευρά του Καθολικού, θαυμάζουμε την εντοιχισμένη πλάκα με την κτητορική επιγραφή, από την οποία προκύπτει το έτος 1378. 

Το υπέρθυρο της εισόδου της νότιας πλευράς παρουσιάζει σχήμα αψιδωτό ενώ επάνω σε μία μαρμάρινη πλάκα υπάρχει σκαλισμένος ένας διπλός σταυρός αλλά και ρόδακας που περικλείεται από έναν κύκλο, επίσης πάνω από την είσοδο υπάρχει και ένα πλούσιο επιπεδόγλυφο κόσμημα σε λευκό μάρμαρο που απεικονίζει μία φυτική παράσταση. 

 

Κοσμήματα επίσης σχήματος αλυσίδας υπάρχουν εντοιχισμένα στη βόρεια και νότια πλευρά όπως ανάγλυφα κριάρια, ανάγλυφο ψάρι, φυτικά και ζωικά μοτίβα καθώς και περίτεχνοι σταυροί. 

Το βυζαντινό ρολόι

Στην δυτική πλευρά της τοιχοποιίας σώζεται ένα βυζαντινό ηλιακό ωρολόγιο χαραγμένο σε μαρμάρινη πλάκα. 

Είναι διηρημένο σε 11 ίσα μέρη με γράμματα της αλφαβήτου, που αρχίζουν από τα δεξιά προς τα αριστερά. 

Το τρίγωνο μεταλλικό έλασμα, που υπήρχε παλιά στο κέντρο του ημικυκλίου, σε συνάρτηση με την κατεύθυνση του ηλίου, έριχνε τη σκιά του πάνω στα γράμματα της αλφαβήτου, προσδιορίζοντας έτσι την ώρα της ημέρας, από της ανατολής μέχρι και της δύσεως του ηλίου. 

Στο προαύλιο επίσης σώζονται κιονόκρανα εξαιρετικής τέχνης ακαθόριστου ρυθμού και όλα πιθανολογούν την ύπαρξη στην περιοχή μεγάλης παλαιοχριστιανικής εκκλησίας του Ζ – ΙΒ’ αιώνα.

φωτογραφία Sofia Siatravani
πηγή

Υποβλητικό είναι και το εσωτερικό του Καθολικού με μεγάλα τμήματα αυθεντικού πλακόστρωτου δαπέδου, έξι μονόλιθους μαρμάρινους κίονες με κιονόκρανα, θαυμάσιο ξύλινο τέμπλο και αγιογραφίες εξαιρετικής τέχνης στο Ιερό Βήμα, πιθανότατα του 16ου αιώνα. 

Ο 19ος αιώνα συνδέεται με τη μορφή του ελλόγιμου Δοσίθεου του Β, του επικαλουμένου Φιλοσόφου που το 1819 γίνεται ηγούμενος και ιδρύει στο μοναστήρι Φιλοσοφική Σχολή. 

Πρόκειται για την τελευταία περίοδο αναλαμπής της Μονής στην πορεία της στο χρόνο' σημειωτέον ότι και κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας λειτούργησε «Κρυφό σχολείο» στο Καθολικό της Μονής.

Σήμερα εγκαταβιώνει στο μοναστήρι η Τρίτη κατά σειρά γυναικεία αδελφότητα από το 1987 και αγωνίζεται να το ανασυγκροτήσει και να συντηρήσει τα εναπομείναντα κτίσματα. Ηγουμένη είναι η Μαριάνθη Ανανιάδου και η αδελφότητα αριθμεί 3 μοναχές.

Πανηγυρίζει στις 9 και 10 Μαΐου την μνήμη του κτήτορα της Οσίου Λαυρεντίου. 

Τηλέφωνο: (+30) 24280 96226