Ιερά Μονή Πέτρας Καταφυγίου, Καρδίτσα.

πηγή

Βρίσκεται σε υψόμετρο 600 μέτρων και τέσσερα περίπου χιλιόμετρα βορειοδυτικά του χωριού Καταφύγι του δήμου Ιτάμου και συγκεκριμένα στο δρόμο που οδηγεί από το Καταφύγι στο συνοικισμό Άγιος Αθανάσιος του Λαμπερού και την λίμνη Πλαστήρα ενώ απέχει 20 χιλιόμετρα από την Καρδίτσα.

Η εφέστια και Θαυματουργή Εικόνα της Μονής, 
η Παναγία της "Πέτρας".
πηγή

Το μοναστήρι που είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου οφείλει την προσωνυμία του στο βράχο στον οποίο επάνω, είναι χτισμένο.

Βορειοανατολικά του βράχου υπάρχει μία μεγάλη φυσική σπηλιά όπου εκεί κατά την παράδοση βοσκοί της περιοχής βρήκανε τη θαυματουργό εικόνα της Παναγίας της Οδηγήτριας, διαστάσεων 0.75 Χ 0.54, έργο του Ευαγγελιστού Λουκά, σύμφωνα με την παράδοση, η Σπηλιά υπάρχει σήμερα και είναι προσβάσιμη μέσω ενός μονοπατιού που ξεκινά από την Μονή. 

Η μονή της Πέτρας, συγκαταλέγονταν ανάμεσα στα πέντε σημαντικότερα μοναστήρια της περιοχής των Αγράφων ενώ υπήρξε και σημαντικό μετόχι της σταυροπηγιακής Μονής της Μεταμορφώσεως Καταφυγίου, της οποίας Μονής όμως σήμερα δεν διασώζονται ίχνη. 

Ο αήμνειστος καθηγητής Παναγιώτης Μυλωνάς, στο έργο του «Η Μονή Πέτρας στην Νότια Πίνδο», αναφέρει, ότι στην σπηλιά αυτή ασκήτευαν κάποτε ερημίτες, πού αργότερα έχτισαν την Μονή στο πλάτωμα, νότια του βράχου, το 1595 οι μοναχοί όντος εγκαταλείπουν την σπηλιά και εγκαθίστανται στον κτιριακό περίβολο που είχε σχεδόν ολοκληρωθεί. 

Άποψη της Μονής

Άποψη της Μονής

Πανοραμική άποψη της Μονής
πηγή

Πρώτοι κτήτορες της Μονής Πέτρας, αναγράφονται στην "παρρησία" του 1600 οι μοναχοί Φιλάρετος, Δανιήλ, Λαυρέντιος και Ζωσιμάς οι όποιοι ανέλαβαν το βαρύ αλλά και το ιερό χρέος να πρωτοϊδρύσουν αυτό το Μοναστήρι. 

Κατόπιν αναφέρονται ως κτήτορες και οι ιερομόναχοι Παρθένιος, Νεόφυτος και Σάββας. 

Ως το παλαιότερο χρονολογικό σημείο για τις εργασίες ανέγερσης της Ιεράς Μονής Πέτρας Καταφυγίου, αναφέρεται από τον Κώδικα 44 της συλλογής του Αλεξίου Κολυβά το 1557. 

Έτος το όποιο αναφέρεται στον θάνατο του "μάστρογη", ενός εξαιρετικά σημαντικού προσώπου του τεχνικού προσωπικού που είχε αναλάβει προφανώς το έργο της ανέγερσης του ναού. 

Άποψη του εσωτερικού του Καθολικού της Μονής
πηγή

Ο ξυλόγλυπτος σπάνιος "χορός, δώρο της Μεγάλης Αικατερίνης της Ρωσίας.
πηγή

Η είσοδος του Καθολικού

Το 1593 με την αποπεράτωση του καθολικού της Μονής Πέτρας έγινε και η μεταφορά καθώς επίσης βέβαια και η τοποθέτηση της εικόνας της Παναγίας από την σπηλιά εύρεσης, στον ναό «εν πομπή και παρουσία ιερέων και πολλών χωρικών εξ όλων των γειτονικών χωρίων».

Ένας από τους Μοναχούς της Πέτρας που λάμπρυνε ιδιαίτερα με τους σκληρούς και επίπονους όμως αγώνες του, την Μονή Πέτρας, είναι ο ιερομόναχος Κύριλλος, το 1821. 

Ο φλογερός αυτός ρασοφόρος, μυημένος στην Φιλική Εταιρεία, βρέθηκε με την κήρυξη της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 στο στρατόπεδο του Αλεξάνδρου Υψηλάντη στην Μολδοβλαχία. 

Μετά την αποτυχία όμως του κινήματος στο έδαφος των Παραδουνάβιων Ηγεμονιών, όσοι Έλληνες αλλά και Βαλκάνιοι αγωνιστές επέζησαν, κατέφυγαν με πολύ κόπο στην Αυστρία καθώς επίσης και στην Ρωσία, για να αποφύγουν έτσι την τεράστια εκδικητική μανία των Τούρκων. 

Τότε, ο ιερομόναχος Κύριλλος, με μία μεγάλη ομάδα περίπου χιλίων και δύο ανδρών αλλά και τον ιερομόναχο Γεδεών της Μονής Λαύρας του Αγίου Όρους, βρέθηκε στην ρωσική πόλη Οργκέϊβ, κρατούμενος βέβαια των ρωσικών Aρχών.

Η Είσοδος στον κυρίως Ναό από τον Νάρθηκα.

Όπως προκύπτει από κάποιο σχετικό αποτύπωμα σφραγίδας της Μονής Πέτρας, στον υπ αριθμόν 133 χειρόγραφο κώδικα της Μονής Αγίου Στεφάνου των Μετεώρων, που αναφέρει: «PANAΓΙΑ KICIOC ΛΕΓΟΜΕΝΟΥ PETPAC ETOΣ ζρβ’ (7102= 1593/4)», η Μονή κτίσθηκε πριν από την χρονολογία αυτή. 

Σύμφωνα όμως με το πόρισμα των ερευνών του καθηγητού του Πολυτεχνείου κ. Παύλου Μυλωνά, ως πιθανή χρονολογία κτίσεως θεωρείται το έτος 1550. 

Η Μονή της Πέτρας είχε παλιότερα έναν πολύ εντυπωσιακό περίβολο μήκους 50 μέτρων και πλάτους 53 μέτρων, έναν επιβλητικό πύργο με καταχύστρες αλλά και έναν τοξωτό πυλώνα στην ανατολική της πλευρά. 

Διέθετε 80 διώροφα κελλιά και πολλά υπόγεια που χρησιμοποιούνταν ως εργαστήρια καθώς και ως αποθηκευτικοί χώροι. 

Από το μοναστηριακό συγκρότημα της Μονής Πέτρας που μέχρι και το 1968 το προστάτευε ο οχυρωματικός περίβολος με πυλώνα, καταχύστρες, κελλιά, εστία, μαγειρείο, βορδοναρείο και άλλους βοηθητικούς χώρους, σήμερα σώζεται μόνο το καθολικό - με το προσκολλημένο σε αυτό ένα παρεκκλήσι - καθώς και ένα ερειπωμένο κτίριο κελλιών στα ανατολικά.

Το καθολικό της μονής Πέτρας ανήκει στον τετρακιόνιο αθωνιτικό τύπο με αβαθείς κόγχες και ένα ευρύχωρο νάρθηκα (λιτή). 

Με βάση διάφορες μορφολογικές συγκρίσεις με άλλα καθολικά του ίδιου τύπου χρονολογείται κατά τα μέσα του 16ου αιώνα. 

Το εσωτερικό του καθολικού αγιογραφήθηκε το 1625 από άγνωστο σε εμάς σήμερα ζωγράφο, επηρεασμένο όμως από την κρητική σχολή ζωγραφικής, και ιδιαίτερα υπό την επίδραση της ζωγραφικής των μονών Δουσίκου και Κορώνας. 

Το εξαιρετικής τεχνικής και περίτεχνο ξυλόγλυπτο τέμπλο του ναού κατασκευάσθηκε λίγα χρόνια πριν από την τοιχογράφησή του, πριν από το 1625. 

Οι εικόνες του τέμπλου φιλοτεχνήθηκαν το 1608 από τον γνωστό στην περιοχή αυτή ζωγράφο Λάμπο. 

Σήμερα οι σημαντικές εικόνες αυτές φυλάσσονται στην σπουδαία Συλλογή της Μητρόπολης Θεσσαλιώτιδος και Φαναριοφαρσάλων, στην πόλη της Καρδίτσας. 

Ο νάρθηκας του καθολικού διακοσμήθηκε το 1789 από τον ζωγράφο Κωνσταντίνο με δαπάνη του μοναχού Παχωμίου.

Λεπτομέρεια του τέμπλου

Το παρεκκλήσι στα νοτιοδυτικά του καθολικού της Μονής, είναι αφιερωμένο στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος και κτίστηκε την ίδια εποχή περίπου με το καθολικό. 

Έχει τη μορφή του μονόκλιτου σταυροειδούς εγγεγραμμένου ναού και αγιογραφήθηκε το 1673 από τον ζωγράφο Ιωάννη τον "ευτελή", ο οποίος βέβαια, φιλοτέχνησε και το τέμπλο του παρεκκλησίου, με κάλυψη όλων των εξόδων, από τον μοναχό Άνθιμου. 

Έχει υποστηριχθεί ότι συμμετρικά προς αυτό το παρεκκλήσι, υπήρχε και ένα άλλο παρεκκλήσι από το οποίο δεν βρέθηκαν όμως ίχνη κατά τις πρόσφατες έρευνες.

Άποψη των τοιχογραφιών στο Καθολικό

Ο παντοκράτορας στον τρούλο
πηγή

Άποψη των τοιχογραφιών στο Καθολικό

Κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας η μονή Πέτρας Καταφυγίου, είχε πολύ σημαντική και σπουδαία, εθνική συμβολή. 

Στο χώρο της λειτουργούσε βιβλιοθήκη και κρυφό σχολείο ενώ φιλοξενήθηκαν σε αυτό μεγάλοι αγωνιστές της Επαναστάσεως του 1821. 

Ο Γεώργιος Καραϊσκάκης, ο πιο ξακουστός «καπετάνιος των Αγράφων» από το 1822 έρχεται με τα παλληκάρια του στη μονή Πέτρας, στην οποία και φιλοξενείται συχνά αλλά περνά και την περίοδο του Πάσχα το 1823 μαζί με τους μοναχούς της Μονής. 

Από εκεί απευθύνει μία αγωνιώδη επιστολή προς τον Χρήστο Γιάνκο, με αφορμή τον ξεσηκωμό εναντίον του των Σουλιωτών αλλά και των αντίπαλων ομάδων των Μπουκουβάλα, Ράγκου καί Ανδρέα Ίσκου.

Το ότι η Ιερά Μονή Παναγίας της Πέτρας ήτανε ένα πολύ σημαντικό προπύργιο του ελληνισμού και ένας σημαντικός χώρος των προσδοκιών του Έθνους μας για την Απελευθέρωση, το αποδεικνύει η αναγραφή, του 1830, του "Πολυχρονίου" του πρώτου Κυβερνήτη της Ελλάδος Ιωάννου Καποδίστρια σε κάποιο από τα παλιά εξαιρετικά, λειτουργικά βιβλία της Μονής.

Φωτογραφία της Μονής Πέτρας του 1938
στην οποία διακρίνεται ο περίβολος και τα κελιά.
πηγή

Επίσης, την Ιερά Μονή Παναγίας Πέτρας επισκέφθηκε και θαύμασε πολύ ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, στα μέσα περίπου της δεύτερης περιοδείας του (1763 - 1773).

Το 1909 η Ιερά Μονή Πέτρας συγχωνεύεται στην Ιερά Μονή Παναγίας Κορώνης, από την οποία όμως αποσπάται το 1925, εν συνεχεία στις αρχές του 20ου αιώνα, η μονή ερημώθηκε για μικρό διάστημα και επαναλειτούργησε στη δεκαετία 1920 - 1930, με πρωτοβουλία του Μητροπολίτου Θεσσαλιώτιδος Ιεζεκιήλ.

Το 1967 χαρακτηρίσθηκε «Ιστορικό διατηρητέο μνημείο», δυστυχώς όμως σημειώθηκαν πολλές κλοπές ιερών κειμηλίων και όσα διασώθηκαν φυλάσσονται σήμερα στο Εκκλησιαστικό Μουσείο της Μητροπόλεως Θεσσαλιώτιδος, στη Μονή Κορώνης και στο Βυζαντινό Μουσείο Αθηνών. 

τοιχογραφία στο νάρθηκα του Καθολικού

Η Ιερά Μονή Πέτρας του Καταφυγίου δυστυχώς ερημώθηκε και πάλι κατά την δεκαετία του 1980, για να ανασυσταθεί όμως ξανά το 2004 με το υπ' αριθμ. 217/9 - 10 - 2004 Προεδρικό Διάταγμα, το όποιο και δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ τ. Α΄ 198/19 - 10 - 2004.

Στο ιστορικό αυτό μοναστήρι της Πέτρας Καταφυγίου σήμερα εγκαταβιώνει μια πολυάριθμη αλλά και πολυεθνική μοναστική ανδρική αδελφότητα με 30 και πλέον μοναχούς, που έχει αναλάβει το δύσκολο πραγματικά έργο της ανακαίνισης της ιστορικής αυτής μονής, υπό την ηγουμενία του Αρχιμανδρίτου Διονυσίου Καλαμπόκα και που πραγματικά ακούραστα και αγόγγυστα εργάζεται και με πενιχρούς οικονομικούς πόρους.

Η πρόσβαση στην Μονή Πέτρας γίνεται σήμερα και με μεγάλο πούλμαν ακολουθώντας τον δρόμο μέσω του χωριού Μητρόπολη προς την λίμνη Πλαστήρα.

Περνάμε την Πλάζ Λαμπερούς και φτάνοντας στον οικισμό Αγιο Αθανάσιο υπάρχει πινακίδα που μας κατευθύνει αριστερά. Επίσης υπάρχει και ο δρόμος απο την Καρδίτσα προς το χωριό Καταφύγι

Οι δρόμοι είναι στενοί αλλά βατοί για πούλμαν, χρίζουν όμως ιδιαίτερης προσοχής από τους οδηγούς.

Η μονή είναι ανοιχτή και επισκέψιμη καθημερινά από την ανατολή ως την δύση του ήλιου και πανηγυρίζει στις 15 Αυγούστου, καθώς επίσης και στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος στις 6 Αυγούστου αλλά και της Ζωοδόχου Πηγής.

Τηλέφωνο Μονής: (+30) 6978118604, fax: (+30) 24410 80716, email: MoniPetras@fhc.org

Δείτε το βίντεο