Ιερά Μονή Παναγίας Ζιδανίου, Μικρόβαλτο Κοζάνης

πηγή

Βρίσκεται νότια της Κοζάνης και σε μικρή απόσταση από το χωριό Μικρόβαλτο. Ιδρύθηκε κατά το 16ο αιώνα σε εποχές που ο Ελληνισμός περνούσε τις πιο σκληρές και δύσκολες μέρες της μακραίωνης σκλαβιάς του με τα αλλεπάλληλα κύματα μουσουλμάνων που μεταφέρθηκαν από τα βάθη της Τουρκίας και εγκαταστάθηκαν στις εύφορες πεδιάδες της Ελλάδας απωθώντας βίαια τους γηγενής χριστιανικούς πληθυσμούς και το ίδιο έγινε και στην περιοχή των Σερβίων στην Κοζάνη. 

 

Η είσοδος στην Μονή

Κοντά στα Σέρβια, στη θέση “Βρύσες” υπήρχε ένας βυζαντινός ναός με την εικόνα της Παναγίας της Ελεούσας της Παντάνασσας που πιθανότατα ανήκε στη γυναικεία μονή των Αγίων Θεοδώρων του 12ου αιώνα, στο Κάστρου των Σερβίων. 

Σήμερα σώζονται τα ερείπια του ναού των Αγίων Θεοδώρων στο τοπωνύμιο “Καλογριές” που φαίνεται να προήλθε από τις μοναχές (καλόγριες) του μοναστηριού. 

Κατά την επικρατέστερη άποψη, σε κάποια ιστορική φάση οι Τούρκοι κατέστρεψαν το μοναστήρι των Αγίων Θεοδώρων και το ναό με την εικόνα της Παναγίας, όμως διασώθηκε η εικόνα την οποία το 1541 άνθρωποι ευσεβείς τη μετέφεραν για ασφάλεια στο δασωμένο Ζιδάνι και την εναπόθεσαν σε κάποιο εξωκλήσι στη θέση “Συκιές” ανατολικά του χωριού. 

Η είσοδος στο Καθολικό της Μονής 
πηγή

Η τοποθεσία αυτή ήταν γνωστή με την ονομασία “Παλαιομανάστηρο” που δυστυχώς καταπλακώθηκε κάτω από χιλιάδες τόνων μπάζων αμιάντου κατά τη λειτουργία του εργοστασίου.

Γύρω από το ξωκλήσι αυτό αναπτύχθηκε το μοναστήρι, που στα τέλη του 17ου αιώνα ήταν καλά οργανωμένο, αφού στο γνωστό κώδικα της Ζάβορδας υπάρχει εγγραφή “Μοναστήροι Ζιτάνοι” και ακολουθεί η παράθεση των ονομάτων οκτώ μοναχών. 

Η κτητορική επιγραφή που βρέθηκε γράφει: ΕΥΡΕΘΙ ΤΟ ΠΑΛΑΙΟ ΕΤΟΣ ΖΜΘ' (1541 ΜΧ) ΜΕΤΑ ΕΓΕΡΘΙ Ο ΘΙΟΣ ΟΥΤΟΣ Ο ΝΑΟΣ Τ(Η)Σ Θ(ΕΟ)ΤΟΚΟΥ ΔΙΑ ΣΗΝΔΡΟΜΗΣ ΤΟΥ ΕΥΘΥΜΙΟ ΣΑΠΕΡΑ ΚΑΙ ΔΙΜΗΤΡΙΟΥ ΓΕΟΡΓΑΚΚΙ ΝΑΝΟ ΕΤΟΣ 1807 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 30 ΓΙΟΡΤΗ.

Πανοραμική άποψη της Μονής 
πηγή

Το 1755 το μεγαλύτερο μέρος της εικόνας της Παναγίας είχε καλυφθεί με ασημένια επένδυση από τον τεχνίτη Θεόδωρο από τους Καλαρρύτες Ιωαννίνων. 

Το 1854 η μονή καταστράφηκε από τους Τούρκους, σε αντίποινα για τη συμμετοχή των μοναχών και των Ζιδανιωτών στο επαναστατικό κίνημα του Θεόδωρου Ζιάκα. 

Η Θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, η κτητορική επιγραφή καθώς και κάποια άλλα κειμήλια που διασώθηκαν της καταστροφής, μεταφέρθηκαν και τοποθετήθηκαν στο ναό της Αγίας Τριάδος - κοντά στη σημερινή θέση της μονής, στο χωριό Ζιδάνι ενώ γύρω από το ναό της Αγίας Τριάδας κτίσθηκαν κελιά ξενώνες και άλλοι βοηθητικοί χώροι. 

Ο Γεώργιος Τζιώνας, 28χρονος βοσκός τότε,
όταν γλύτωσε την εικόνα της Παναγίας.
 πηγή

Γύρω στο 1900 βρίσκουμε πάλι τη μονή σε μέρες ακμής με χιλιάδες στρέμματα καλλιεργήσιμες εκτάσεις και χιλιάδες γιδοπρόβατα, επί ηγουμενίας Ιλαρίωνα Ρολόγη και Μητροπολίτη Κωνστάντιου Ματουλόπουλου. 

Το 1919 κτίσθηκε το νέο καθολικό, το μόνο κτίριο που γλίτωσε από την πυρπόληση των ναζιστικών στρατευμάτων στις 6 Μαρτίου του 1943. 

Η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας διασώθηκε από τα αδέλφια Γεώργιο και Ευάγγελο Τζιώνα (Τζινουγιώγα και Τζινουβάγγελο) αλλά και πάλι ο ναός έπαθε μεγάλες ζημιές με τα γεγονότα του εμφυλίου, 1946 – 1949 όμως από το 1950 άρχισε και πάλι η αναστηλωτική προσπάθεια με τη συνδρομή και τη βοήθεια των πιστών που κορυφώθηκε στις μέρες της ηγουμενίας του αρχιμανδρίτη Φιλαρέτου Μπίστη (1960 - 1989).

Σύμφωνα με την εξιστόρηση του ίδιου του Γεώργιου Τζιώνα στον αρχιμανδρίτη π. Νικηφόρου Μανάδη, για το πώς γλύτωσε την εικόνα:  "ΙΓΩ τ' γλίτουσα 'μ Παναγία ἀπ' τοὺ Ζντιὰν'" εἶπε ἐκεῖ στὴν κουβέντα μας ἡ Τζιουνουζιώγας. "Ἅμα εἴδαμι ὅτ' οἱ Γιρμανοὶ καῖν' τὰ χουργιὰ α κι σκουτὼν' κόσμουν φουβήθκαμι. Ἰμεῖς ἰτότι βουσκούσαμι τοὺ βγιό μας, καμνιὰ τριακουσιαριὰ κουμμάτχια γίδια, κάτ' στοὺ Ζντιάν'. Ἰγὼ πῆγα ἀπ' τοὺ Μάη ἀκόμα κι πῆρα  'ν τρανὴ 'ν εἰκόνα τς Παναγίας. Τν ἔκρυψάμι κουντὰ στ' Γιλαδαριὰ  κα' τὰ Βακούφκα τὰ μαντριά. Τν εἴχαμι μέσα σὶ μνιὰ πατλιὰ πουρνάργια. Ἔφκιασάμι ἕνα μκρὸ τσιαρδάκ' κι 'ν ἔβαλάμι ἰκεῖ. Ἄναβάμι κι τοὺ καντήλ' μουνάχα τ' μέρα. Τοὺ βράδ' τὄσβυνάμι γιὰ νὰ μὴ φέγγ' κι μᾶς πάρν' χαμπάρ'. Ἅμα τιλείουσι ἡ πόλιμους κι ἔφυγαν οἱ Γιρμανοὶ παράδουσάμι κι 'ν εἰκόνα...".

Άποψη του τέμπλου της Μονής
 πηγή

Άλλη μια ακόμη καταστροφή υπέστη η μονή από το μεγάλο σεισμό της 13ης Μαΐου του 1995. 

Το καμπαναριό κατέρρευσε, τα κελιά και οι βοηθητικοί χώροι έγιναν  σωροί ερειπίων, ενώ ο ναός παρουσίασε μεγάλες ρωγμές και κατέστη ετοιμόρροπος. 

Την αποκατάσταση των ζημιών και την ανασυγκρότηση της μονής ανέλαβε ο ηγουμενεύων από το 1989 Απόστολος Μπουμπουρέκας, εφημέριος της ενορίας Φρουρίου. 

Χάρη στην αξιέπαινη προσπάθεια του ο ναός της Παναγίας αναστηλώθηκε και ανακαινίστηκε, κτίστηκε καινούργιο καμπαναριό, ανεγέρθηκε μεγαλοπρεπής ξενώνας και από το 2002 με την έλευση στο μοναστήρι της ιδιαίτερα δραστήριας μοναχής Μαριάμ, διαμορφώθηκε καινούργια καλαίσθητη αίθουσα δυτικά του ναού, το Αρχονταρίκι.

Άποψη των κτιρίων της Μονής 
πηγή

Επίσης εξασφαλίστηκε η αυτοτέλεια σε νερό και ρεύμα - μέχρι τότε εξυπηρετούνταν από τα δίκτυα της ΜΑΒΕ - της Μονής καθώς και έγιναν εγκαταστάσεις κεντρικής θέρμανσης στο ναό αλλά και στον ξενώνα ενώ συνεχίζεται ακόμη η αγιογράφηση του ναού. 

Από το 2006 υπηρετεί στη μονή η ηγουμένη Θεοκτίστη, η οποία συνεχίζει με τον ίδιο ζήλο τόσο για το θρησκευτικό λειτούργημα όσο και για τη βελτίωση των υποδομών. 

Σημαντική είναι η προσφορά του μοναστηριού, τόσο στην παιδεία, όσο και στην εθνική υπόθεση του αλύτρωτου Ελληνισμού αφού με την οικονομική συνδρομή του μισθοδοτούνταν γραμματοδιδάσκαλοι στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, ώστε τα ελληνόπουλα της γύρω περιοχής να μαθαίνουν τα πρώτα τους γράμματα. 

Άποψη της Μονή
πηγή

Όμως και η εθνική προσφορά του μοναστηριού είναι εξ ίσου σπουδαία αφού οι καλόγεροι της μονής πήραν μέρος στο επαναστατικό κίνημα του Θεοδώρου Ζιάκα, το 1854. 

Μεγάλη ήταν η συμβολή και η βοήθεια της μονής στην υπόθεση του Μακεδονικού Αγώνα όπου οι καλόγεροι της Μονής υποδέχονταν, φιλοξενούσαν και οδηγούσαν τα διερχόμενα από τη Θεσσαλία προς τη Δυτική Μακεδονία αντάρτικα σώματα.

Όπλα και πολεμοφόδια που έφταναν από την ελεύθερη Ελλάδα, τα προωθούσαν στην απέναντι όχθη του Αλιάκμονα, στους Μακεδονομάχους αγωνιστές ενώ αξιοσημείωτο είναι ότι με σύμβαση του 1952 μεταξύ εκκλησίας και κράτους ένα μεγάλο μέρος των αγροκτημάτων της μονής δόθηκε στους ακτήμονες του Μικροβάλτου.

Η θαυματουργή εικόνα 
της Παναγίας Ελεούσας Ζιδανίου

Η εικόνα της Παναγίας είναι από τα λίγα ιερά κειμήλια του μοναστηριού που έχουν διασωθεί. Χάρη στις φροντίδες των μοναχών και την αγάπη και την ευσέβεια των χριστιανών, επέζησε παρά τις τόσες περιπέτειες που γνώρισε και τους μεγάλους κινδύνους που πολλές φορές την απείλησαν. 

Δεν γνωρίζουμε τον αγιογράφο, ούτε και τον ακριβή χρόνο της αγιογράφησής της, αφού όμως το 1541 υπήρχε στα Σέρβια και ήταν γνωστή, θα πρέπει να βρισκόταν εκεί από νωρίτερα και οπωσδήποτε από τους τελευταίους βυζαντινούς χρόνους.

Της αποδίδονται ιδιότητες θαυματουργικές, για αυτό και οι ευσεβείς χριστιανοί την προσκυνούν και την ασπάζονται με μεγάλη ευλάβεια και ζητούν τη χάρη, τη βοήθεια και την προστασία της. 

Αναφέρεται, ότι το έτος 1918 έπληξε την Κοζάνη θανατηφόρα γρίπη, η οποία σταμάτησε με θαυματουργική παρέμβαση της Παναγίας της Ζιδανιώτισσας, που μεταφέρθηκε στην πόλη, όπου τελέστηκαν αγρυπνίες, παρακλήσεις και λιτανείες.

Πολλές μαρτυρίες υπάρχουν επίσης από τα παλιά χρόνια μέχρι σήμερα για θαύματα της Παναγίας στην οποία καταφεύγουν οι πιστοί στις δύσκολες περιστάσεις της ζωής τους, επιζητώντας την ίαση της ψυχής και του σώματος. 

Η λιτανεία της Παναγίας Ζιδανίου στην Κοζάνη
πηγή

Η εικόνα μεταφέρεται την Παρασκευή της Διακαινησίμου (Παρασκευή μετά το Πάσχα) από το μοναστήρι στο ναό των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης στην Κοζάνη και την Κυριακή του Θωμά γίνεται πάνδημη λιτάνευση στην πόλη της Κοζάνης από το ιερατείο της πόλης, τις τοπικές, πολιτικές και στρατιωτικές αρχές και πλήθος πιστών, καταλήγοντας στο ναό του Αγίου Νικολάου. 

Αφού παραμείνει εκεί για ορισμένο χρονικό διάστημα για προσκύνημα, μεταφέρεται στη συνέχεια εκ περιτροπής και σε άλλους ναούς της πόλης, παλιά επέστρεφε στο μοναστήρι τις παραμονές της γιορτής του Γενεθλίου της Παναγίας Θεοτόκου στις 8 Σεπτεμβρίου όμως από το 2008 η εικόνα της Παναγίας επανέρχεται στη Μονή Ζιδανίου την 1η Αυγούστου. 

Στο πανηγύρι της Μονής της Παναγίας Ζιδανίου συρρέει πλήθος πιστών από την ευρύτερη και όχι μόνο περιοχή για να προσκυνήσει και να ζητήσει τη Θεία Χάρη της και Ευλογία.

Σήμερα η Μονή Ζιδανίου είναι γυναικεία Μονή με ηγουμένη την μοναχή Θεοκτίστη και είναι αφιερωμένη στο Γενέσιον της Θεοτόκου.

τηλέφωνο μονής: (+30) 24640 51210