Ιερή Μονή Παναγίας Λέχοβας, Κρυονέρι Κορινθίας.

Βρίσκεται κτισμένη στην ανατολική πλευρά του όρους Βέσεζα σε υψόμετρο 1050 μέτρων, στην ορεινή Κορινθία και σε απόσταση 4 χιλιομέτρων από το χωριό Κρυονέρι. 

Άποψη της Μονής
πηγή

Όσον αφορά την ονομασία «Λέχοβα» επικρατεί η άποψη πολλών ειδικών ότι είναι σλαβικής προέλευσης. 

Άλλωστε πολλά, τέτοια, τοπωνύμια συναντούμε στον Ελλαδικό χώρο (Αράχοβα, Βαρνάκοβα, Λέλοβα, Άκοβο, Μέτσοβο, Λέχοβο κ.α), ενώ στην σλαβική γλώσσα η λέξη "λέχα" σημαίνει λιβάδι, αγρός, πρασιά, άρα Λέχοβα = λιβαδότοπος.

Μας είναι άγνωστο το πότε ακριβώς ιδρύθηκε το Μοναστήρι της Λέχοβας. Γραπτά μνημεία δεν ήλθαν στο φως, ούτε πολύτιμα χειρόγραφα, ούτε βιβλία γιατί καταστράφηκαν από πυρκαγιές, σεισμούς ή χάθηκαν μέσα στις αντίξοες ιστορικές συνθήκες, που αποδιοργάνωσαν ή ερήμωσαν τον τόπο για μικρά ή μεγάλα διαστήματα.

Το Καθολικό της Μονής
πηγή

Μοναδική πηγή χρονολόγησης μένει το καθολικόν και ειδικότερα το ψηφιδωτό μαρμάρινο δάπεδό του.

Ο καθηγητής Αναστάσιος Ορλάνδος το 1934 επισκέφθηκε το Μοναστήρι και αφού το μελέτησε, κατέληξε να τοποθετήσει χρονικά την κατασκευή του δαπέδου στον 11ο ή 12ο αιώνα.

Το Καθολικό της Λέχοβας, όπως το περιγράφει ο καθηγητής Αρχαιολογίας Ανάστασιος Ορλάνδος, είναι εκκλησία σταυροειδής εγγεγραμμένου τύπου, με οκταγωνικό ή οκτάπλευρο εξωτερικά τρούλο. Αυτός στηρίζεται σε δύο κίονες (κολόνες), που αποτελούνται από λαξευτούς πέτρινους κυλινδρικούς σπονδύλους και σε δύο πεσσούς (κτιστό τοίχο τετράγωνο), που χωρίζουν τον κυρίως ναό από το Άγιο Βήμα (Ιερό). 

Άποψη του Καθολικού
πηγή

Ο κυρίως ναός, στην κάτοψή του, είναι περίπου τετράγωνος, 7.20 Χ 7.25 μέτρα.

Ανατολικά, στο Ιερό, σχηματίζεται αψίδα τρίπλευρη εξωτερικά και κυκλική εσωτερικά. Ο χώρος φωτίζεται από τα 4 μικρά παράθυρα του τρούλου και από τρία μικρά του Ιερού Βήματος. 

Ο νάρθηκας ή πρόναος με διαστάσεις 7.20 Χ 2.26 μέτρα έχει δύο εισόδους, μια στη δυτική πλευρά (κεντρική είσοδος) και μία στη νότια, ένα χαμηλό παραπόρτι, που οδηγούσε στην παλιά αυλή του Μοναστηριού. 

Ο νάρθηκας στεγάζεται με ξύλινη οροφή και ταβάνι ενώ επικοινωνεί με τον κυρίως ναό με εσώθυρα, της οποίας το πλαίσιο αποτελείται από δυο μαρμάρινες στήλες δύο περίπου μέτρων, με διπλό επιστήλιο και ανάγλυφες παραστάσεις φύλλων πλατάνου ή αγκαθιού. 

Άποψη του εσωτερικού του Ναού
πηγή

Σε επαφή με το νότιο τοίχο του κυρίως ναού υπάρχει ένα παρεκκλήσιο πλάτους 3.20 μέτρων. 

Το παρεκκλήσιο αυτό έχει στην ανατολική του πλευρά την κόγχη του Ιερού και μια κοιλότητα στον τοίχο (Προσκομιδή). 

Ο χώρος φωτίζεται από ένα πολύ μικρό παράθυρο στην κόγχη του Ιερού και ένα μεγαλύτερο στο μέσον της νότιας πλευράς του παρεκκλησίου. 

Η στέγαση είναι ξύλινη μονόριχτη και ακολουθεί την προς νότον στέγαση του κυρίως ναού και του νάρθηκα ενώ οι τοίχοι είναι κατασκευασμένοι με πέτρα της περιοχής και με αγκωνάρια από συμπαγή αμμόλιθο, κτισμένοι με άργιλο (χώμα), με αυτό το ναό όμως να είναι νεώτερος επί θεμελίων αρχαιοτέρου. 

Άποψη του εσωτερικού του Ναού
πηγή

Μια επιγραφή που βρέθηκε χαραγμένη πάνω σε πωρόλιθο, την πλάκα της Αγίας Τράπεζας, πληροφορεί: «.1716 Ιουνίου ια(ii) επελεκύθι». 

Τότε, έγινε μια ανακαίνιση στο τέλος της Ενετοκρατίας (1715) και στις αρχές της Β' Τουρκοκρατίας στην Πελοπόννησο και έγιναν τα εγκαίνια του τελευταίου ναού που μετά από πολλές δοκιμασίες έφθασε ως τις μέρες μας. 

Το Καθολικό της Λέχοβας έχει πρόσφατα κηρυχθεί αρχαιολογικό διατηρητέο μνημείο από το Υπουργείο Πολιτισμού. 

Ολόκληρη τη δεκαετία του 1990 - 2000 έγιναν εργασίες συντήρησης- στερέωσης - αποκατάστασης - ανάδειξης του μνημείου με την άδεια και επίβλεψη της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας.

Ψηφιδωτό στο δάπεδο του ναού
πηγή

Σπάνιο κόσμημα του ναού, σημαντικό τόσο από καλλιτεχνικής πλευράς όσο και ως στοιχείο καθοριστικό για τη χρονολόγηση του καθολικού, είναι το μαρμάρινο ψηφιδωτό δάπεδο. 

Ο Αναστάσιος Ορλάνδος εκτιμώντας τη σημασία του γράφει το 1935: «Αλλ' εκείνο όπερ καθιστά πολύτιμον το καθολικόν της μονής της Λέχοβας είναι το δάπεδον αυτού, όπερ καλύπτεται ολόκληρον δι' ωραίου μαρμαροθετήματος διατηρουμένου εν καλεί σχετικώς καταστάσει». 

Μικρά πολύχρωμα κομματάκια μαρμάρου - ψηφίδες έχουν συνδυαστεί με καλαισθησία από το βυζαντινό τεχνίτη του ψηφιδωτού και σχηματίζουν παραστάσεις που διακοσμούν περίτεχνα τον νάρθηκα, τον ναό και το παρεκκλήσιο. Ας δούμε όμως αναλυτικά το θαυμάσιο αυτό μαρμαροθέτημα. 

Ψηφιδωτό στο δάπεδο του ναού
πηγή

Στον νάρθηκα εντύπωση προκαλεί η παράσταση με τα τρία ορθογώνια σχήματα τοποθετημένα στη σειρά, από τα οποία το μεσαίο φέρει στο κέντρο ωραίο πράσινο δίσκο διαμέτρου 18 εκατοστών. 

Ο δίσκος περιβάλλεται από κυκλικό φολιδωτό πλαίσιο και άλλους ομόκεντρους κύκλους στους οποίους κυριαρχεί η διακόσμηση με εναλλασσόμενες μαύρες και άσπρες τριγωνικές ψηφίδες. 

Ο εξωτερικός κύκλος είναι λευκός, αποτελούμενος από μεγαλύτερα κομμάτια μαρμάρου και προβάλλεται εντονότερα καθώς πλαισιώνεται από μικρές ψηφίδες διαφόρων αποχρώσεων που βρίσκονται γύρω από τον κύκλο σε σχήμα σταυρού. 

Ψηφιδωτό στο δάπεδο του ναού
πηγή

Έτσι σχηματίζεται με αυτές κανονικό εγγεγραμμένο τετράγωνο ενώ τα δύο πλάγια ορθογώνια έχουν λιτή διακόσμηση.

Περιβάλλονται από πλαίσιο κοσμούμενο με ασπρόμαυρες ψηφίδες αλλά απουσιάζει κάποιο σχέδιο στο μέσον. 

Αναδεικνύεται έτσι εντονότερα το κεντρικό ορθογώνιο με την πλουσιότερη διακόσμηση των ομόκεντρων κύκλων ενώ αξίζει επίσης να σημειωθεί πως τα δύο πλάγια ορθογώνια έχουν άλλη κατεύθυνση, αντίθετη προς το μεσαίο, για λόγους αρμονίας. 

Θαυμάζει κανείς στο μαρμαροθέτημα του νάρθηκα την αίσθηση των αναλογιών, του μέτρου και της λιτότητας στη γεωμετρική αυτή παράσταση που προκαλεί μια πρώτη συγκίνηση στον προσκυνητή καθώς βλέπει σ' αυτήν αποτυπωμένη την αγάπη και την ευαισθησία, θρησκευτική και καλλιτεχνική, του άγνωστου μεσαιωνικού καλλιτέχνη. 

Το πτηνό που έλκει την προσοχή και το ενδιαφέρον
πηγή

Προχωρώντας από τον νάρθηκα στον κυρίως ναό, ακριβώς εμπρός στην είσοδό του, η χαριτωμένη εικόνα ενός πουλιού με ψηλό λαιμό, μακριά και λεπτά πόδια και μικρό ράμφος έλκει την προσοχή και το ενδιαφέρον. 

Το πτηνό αυτό, που έχει σχηματιστεί με λεπτότατες ψηφίδες, προβάλλει μέσα σε ένα φόντο βαθυκόκκινο, σχήματος ημικυκλικού που αποτελείται από μαρμάρινες πλάκες. Το κόκκινο βάθος περιβάλλεται από πλαίσιο με ρομβοειδές κόσμημα.

Στην βιβλιοθήκη της Μονής σώζονται ελάχιστα χειρόγραφα ή έγγραφα. Η φθορά του χρόνου, οι ιστορικές περιπέτειες της Μονής και μια πρόσφατη πυρκαγιά (1927) στέρησε από μας μια καλύτερη εικόνα του πνευματικού πλούτου της. 

Έγγραφο χορήγησης επισκευαστικού δανείου
722,60 δραχμών απο τον βασιλιά Όθωνα
πηγή

Ούτε πατριαρχικά σιγίλια βρέθηκαν που να δίνουν κάποιες πληροφορίες για τον ιδρυτή ή ακόμη και τα προνόμια και τα δικαιώματα του Μοναστηριού της Λέχοβας. 

Σε μία παλαιότερη καταγραφή, υπήρχανε Τουρκικά έγγραφα (κιτάπια) στη Λέχοβα που αφορούσαν στην περιουσία αλλά και τα δικαιώματα της Μονής. 

Αυτά όμως χάθηκαν ή κάηκαν και δύο μόνο χειρόγραφα σώζονται σήμερα: Ένα μικρό Αγιασματάριο, που περιέχει τον μικρό Αγιασμό και το άλλο είναι Κανονάριο, δηλαδή περιέχει ιερούς Κανόνες της Εκκλησίας και απαντήσεις σε σχετικά ερωτήματα. 

Από τα τυπωμένα βιβλία διακρίνουμε το Ειρμολόγιον του 1790 και Αγιογραφικά κείμενα (Παλαιά και Καινή Διαθήκη), καθώς και Ευαγγελιστάρια της ίδιας περίπου εποχής.

Άποψη του τέμπλου του ναού
πηγή

Αξιοσημείωτα λειτουργικά βιβλία είναι τα Μηναία του 1820 σε έκδοση στην Βενετία. 

Μια σειρά άλλων βιβλίων που βρίσκονται στη Βιβλιοθήκη είναι νεώτερα, αξιόλογα όμως για να δίνουν την εικόνα της φιλομάθειας των μοναχών που κατά καιρούς εγκαταβίωσαν εδώ. 

Τα σωζόμενα έγγραφα στο Αρχείο της Μονής και τα διάφορα έντυπα του 19ου και 20ου αιώνα μας δίνουν χαρακτηριστικές πληροφορίες για τη ζωή και τη δράση των μοναχών της, μοναδικά σε ιστορική σημασία και πραγματική αξία.

Στα Γενικά Αρχεία του Κράτους υπάρχουν 105 έγγραφα που αφορούν τη Μονή Λέχοβας και αναφέρονται σε διάφορες υποθέσεις της, μεταξύ των ετών 1835 - 1852. Σώζεται, επίσης, κάποια νεώτερη αλληλογραφία της Μονής με την Ιερά Μητρόπολη Κορίνθου και άλλες κρατικές υπηρεσίες. 

Το μαρμάρινο πλαίσιο της εσώθυρας του ναού
πηγή

Εντός της Μονής υπάρχουν λίγα παλαιοχριστιανικά λείψανα με γλυπτό διάκοσμο προερχόμενα από τον αρχικό ναό. 

Δύο αργυρές λειψανοθήκες φιλοξενούν άγια λείψανα, ένα αργυρούν Ευαγγέλιον και ένα αργυρούν θυμιατόν είναι όλα και όλα τα παλαιότερα ιερά κειμήλια της Μονής. 

Η ιερά και θαυματουργός εικόνα της Παναγίας του Πάθους, του τέλους του 17ου αιώνα ή αρχές του 18ου και ελάχιστες νεώτερες ιερές εικόνες έφθασαν ως τις μέρες μας να φυλάσσονται στη Μονή και να αγιάζουν τους προσκυνούντας αυτάς «ψυχή τε καί καρδία».

Πνευματικό κειμήλιο της Μονής είναι η θαυματουργός εικόνα της Παναγίας του Πάθους ή Αμόλυντος. 

Μέχρι το καλοκαίρι του 1993 υπήρχε η εικόνα με πολλές φθορές από το χρόνο και την υγρασία και έτσι αποφασίστηκε να συντηρηθεί από ειδικό τεχνίτη - συντηρητή. Κατά τη διάρκεια της συντήρησης, όμως αποκαλύφθηκε το πρωτότυπο δηλαδή η πρώτη - πρώτη εικόνα που είχε αγιογραφηθεί πάνω στο ξύλο. 

Η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Λέχοβας

Είχαν περάσει κατά καιρούς κι άλλα χέρια και είχαν διορθώσει ή είχαν αλλού καλύψει το παλιό εικόνισμα. 

Αυτό λέγεται τεχνικά επιζωγράφιση και την συναντάμε σε αρκετές παλιές εικόνες.

Η εικόνα της Παναγίας της Λέχοβας χρονολογείται περίπου στο τέλος του 17ου ή στις αρχές του 18ου αιώνα, δηλαδή είναι 300 περίπου χρόνων και είναι έργο του σπουδαίου Ζακυνθινού αγιογράφου Θεοδώρου αναγνώστη, Παπαντώνη λεγόμενου του Γεωργανά.

Το μοναδικό Μετόχι της Λέχοβας βρίσκεται νοτίως της πόλεως του Κιάτου (5 χιλιόμετρα) και στα όρια μεταξύ των χωριών Κρυονερίου - Βασιλικού - Μουλκίου και Σουλίου. 

Είναι χτισμένο, στην ανατολική πλευρά του χειμάρρου Ελισσώνα που πηγάζει από τη Λέχοβα, διαρρέει την περιοχή και εκβάλλει κοντά στο λιμάνι του Κιάτου και ιδρύθηκε μεταξύ των ετών 1857 - 1860. 

Η είσοδος και το προαύλιο της Μονής
πηγή

Το 1851 σε μια καταγραφή δίνονται πληροφορίες για το προσωπικό και την περιουσία της Μονής χωρίς να αναφέρονται ναός ή κτίσματα στο Μετόχι της, στη θέση Ζωρζή, όπου είχε αρκετά μεγάλη έκταση γης καθώς και πευκοδάσος από το οποίο γίνονταν συστηματική εκμετάλλευση της ρητίνης. 

Ένας υδρόμυλος δίπλα στο χείμαρρο και ελαιοτριβείο στην Τραγάνα (κοντά στο Κιάτο) συμπλήρωναν την συγκροτημένη παρουσία του μετοχίου της Λέχοβας.

Από το Κιάτο, ακολουθώντας το δρόμο προς τα εσωτερικά του νομού, περνά κανείς από το χωριό Σούλι, στρίβει αριστερά με κατεύθυνση προς Νεμέα και συναντά το χωριό Κρυονέρι. Λίγο έξω απ' αυτό υπάρχει διακλάδωση που οδηγεί στο μοναστήρι (4 χιλιόμετρα) μέσα από μια υπέροχη διαδρομή γεμάτη πλατάνια. Ακολουθώντας την χαράδρα στη δεξιά όχθη του χειμάρρου Ελισσώνα, ο ασφαλτοστρωμένος δρόμος μας φέρνει γρήγορα στο διάσελο, απ' όπου μπροστά μας προβάλλει στο βάθος μέσα στο ελατόδασος το Μοναστήρι.

Σήμερα η Μονή λειτουργεί ως γυναικεία και φιλοξενεί 8 μέλη μοναχικής αδελφότητας, από το 1983, με ηγουμένη την μοναχή Χριστονύμφη Λαδακάκου.

Τηλέφωνο Μονής: (+30) 27420 - 51489, 26799.