Η εικόνα της Παναγίας Κανάλας είναι ένα εξαιρετικό έργο της Κρητικής σχολής του τύπου της Οδηγήτριας και την αγιογράφησε ο ιερέας Εμμανουήλ Σκορδίλης το 1575, έχει διαστάσεις 1,00 Χ 0,80 και σύμφωνα με την παράδοση θεωρείται έργο του Αποστόλου Λουκά ενώ βρέθηκε από Κύθνιους ψαράδες στο στενό – κανάλι - ανάμεσα στην Κύθνο και τη Σέριφο.
 |
| Λεπτομέρεια της εικόνας |
«Ήταν
νύχτα έναστρη, εαρινή, χαρούμενη, πανώρια.
Η φύση σκορπούσε γύρω της μύρα. Το πέλαγος
βαθυγάλαζο, μυστηριώδες. Τ’ άστρα
τρεμόσβηναν στο απέραντο χάος. Τ’ αγέρι
χάϊδευε, νανούριζε την πλάση και το
κύμα, νταντέλλα κυκλώτερη, γλυκοφιλούσε
την αμμουδιά, τα βράχια.
Κάπου
εκεί στον όρμο της Κανάλας, σε μια βάρκα,
ψαράδες σήκωναν τα παραγάδια και
ξαγκίστρωναν τη σοδειά τους. Κάθε λίγο
και λιγάκι έβγαζαν οι ψαράδες τη γλώσσα
και μάζευαν από τα χείλη τους την αλμύρα.
Θαύμαζαν τη σοδειά και κάθε τόσο
σταυροκοπιόντουσαν.
Δεν
θυμόντουσαν άλλοτε τέτοια πλούσια
σοδειά. Έπεσαν σε κοπάδι λιθρινιών; Ήταν
θαύμα; Ήταν όνειρο, τι ήταν τούτο το
πράγμα;Η βάρκα έγερνε από το ψάρι και
όμως ακόμα δεν είχαν τραβηχτεί ούτε τα
μισά παραγάδια.
Κι
όσον τραβούσαν τόσο τους φαίνονταν
βαρύτερα και τόσο καλλίτερα ψάρια
ξαγκιστρώνονταν.
Τι
θαύμα ήταν τούτο τα’ αποψινό, έλεγαν
και σταυροκοπιόντουσαν οι ψαράδες.
Εκεί
που τραβούσαν τα παραγάδια σιγά – σιγά
η βάρκα όλο και έφτανε προς τα βράχια,
εκεί κοντά στην ακτή, ένας από τους
ψαράδες αντίκρυσε ένα φως. Ένα φως που
παιχνίδιζε και κυμάτιζε, που μια στιγμή,
για μια μόνο στιγμή φαινότανε, κι ύστερα
έσβηνε και πάλι παρουσιαζότανε.
Φοβήθηκαν
οι δόλιοι, κρύος ίδρως τους έλουζε και
σκέφτηκαν να φύγουν μακριά. Γρήγορα,
χωρίς ανάσα τραβούσαν τα παραγάδια
τους. Κάποτε σταμάτησαν, τα παραγάδια
κάπου είχαν μπλεχτεί και ήταν αδύνατον
να φύγουν.
Βοήθα
Παναγία μου, παρακάλεσε ένας ψαράς.
Το
φως που πάντα τόβλεπαν ν’ ανάβει και
να σβήνει, έγινε ανέσπερο και έλαμψε με
μιάς παράξενα, δυνατά.
Τα
παραγάδια λευτερώθηκαν. Μα τώρα σαν
κάποια δύναμη να τους ωθούσε, δεν έφυγαν,
μα θαρετά τράβηξαν ίσια, ολόισια στο
φως, στο φως το θείο, το ανέσπερο, το ιερό
φως.
 |
| Ο ναός της Παναγίας Κανάλας στην Κύθνο πηγή |
Πλησίασαν
και είδαν κάτι που ‘μειναν εμβρόντητοι.
Το
φως έβγαινε μέσα από το βυθό, σαν πύρινη
φλόγα και πλάι ένα ορθοστάδην πλεούμενο
πλατύ ξύλο.
Δίχως
σκέψη τ’ ανέσυραν για να δουν. Ο ένας
ψαράς φώτισε με το δαυλό και η Παναγιά
γλυκιά και ήρεμη, παρουσιάστηκε εκεί
πάνω στο ξύλο ζωγραφισμένη.
Σταυροκοπήθηκαν,
φίλησαν το εικόνισμα. Η φλόγα με μιας
σβήστηκε κι οι ψαράδες με το άγιο
εικόνισμα και την καλή σοδειά, πλώρισαν
για την αμμουδιά μας με πόση χαρά, με
πόση λαχτάρα, με πόσο δέος μέσα στην
ψυχή τους.
 |
| Το εσωτερικό του ναού της Παναγίας Κανάλας στην Κύθνο πηγή |
Στο
χωριό, την Δρυοπίδα σαν έφτασαν, διηγήθηκαν
τη νύχτα τους, το θαύμα της σοδειάς, το
φως το ανέσπερο, την εύρεση της Παναγίας.
Και το νησί σε λίγο αναστατώθηκε.
Γυναίκες,
άντρες, γέροι και παιδιά, μαζεύτηκαν
γύρω στο εικόνισμα, όπου άναβαν κεριά
και έκαιγαν λιβανωτά. Ο κλήρος έκανε
δοξολογία και ολημερίς χαρμόσυνα
χτυπούσαν οι καμπάνες.
Αρχές,
κλήρος, λαός, όλοι με μια χαρά αγκαλιάζονταν,
φιλιόντουσαν και ορκίστηκαν στη χάρη
της, εκκλησιά να χτίσουν, όμορφη και
λαμπρή, κι εκεί ν’ αποθέσουν το ιερό το
εύρημα.
Χωρίς
πολλά η απόφαση μπήκε στην πράξη κι
άρχισε κάπου εκεί που βρέθηκε το
εικόνισμα, να χτίζεται η Παναγιά η
Κανάλα.
Μα
της Παναγιάς δεν άρεσε η μεριά και μια
νύχτα παρουσιάστηκε στον ύπνο των
ψαράδων και ζήτησε η εκκλησιά να γίνει
όχι εκεί που χτιζότανε, αλλά σ’ άλλο
μέρος, σ’ αυτό που σήμερα βρίσκεται».
Η
εκκλησία της Παναγιάς της Κανάλας είναι
από τους σημαντικότερους χώρους
προσκυνήματος στις Κυκλάδες και χτίστηκε
το 1869 στη θέση του αρχικού ναού, που ο
θρύλος αναφέρει ότι χτίστηκε μετά από
την επεισοδιακή εύρεση της εικόνας από
Κύθνιους ψαράδες.
Κάθε
15αύγουστο στην Παναγιά την Κανάλα
γίνεται το μεγαλύτερο πανηγύρι στην
Κύθνο με την συμμετοχή και του πολεμικού
ναυτικού, με την περιφορά αλλά και
αναπαράσταση της εύρεσης της εικόνας
της Παναγίας.
Την Παναγιά την Κανάλα την αναφέρει και ο Νίκος Γκάτσος στο περίφημο ποίημα του, Κυκλαδίτικο, που έχει μελοποιήσει ο Μάνος Χατζιδάκης.
(Απόσπασμα
από το βιβλίο "ΠΑΝΑΓΙΑ ΚΑΝΑΛΑ" του Ιερέως
Κωνσταντίνου Γονίδη)