Ιερά Μονή Προφήτη Ηλία, Χρισσό Φωκίδας.

πηγή

Bρίσκεται σε υψόμετρο 500 μέτρων, στο δρόμο ανάμεσα στους Δελφούς και το Χρισσό, βορειοδυτικά του Χρισσού και σε απόσταση 7 χιλιομέτρων ενώ η θέα από εκεί φθάνει μέχρι και τα βουνά της Πελοποννήσου.

Η είσοδος στην Μονή.
πηγή

Για την χρονολόγηση της Μονής μας βοηθά ένα «Χοντζέτι» του 1572 και ένα πατριαρχικό Σιγίλλιο, σύμφωνα με το οποίο η Μονή κηρύσσεται Πατριαρχικό Σταυροπήγιο το 1593 καθώς όμως και ένα χειρόγραφο του 1834 που καταγράφει την περιουσία της Μονής και αναφέρει, ότι η Μονή είχε ζωή 815 ετών, δηλαδή ότι κτίστηκε κατά το 1019.

Η Μονή αναφέρεται σε Πατριαρχικό σιγίλιο του Οικουμενικού Πατριάρχου Ιερεμίου Β΄ (16ος αιώνας) και μάλιστα καταγράφεται ως τοποθεσία η Χρυσή Χώρα, το σημερινό Χρισσό ενώ σύμφωνα με τον καθηγητή Νικόλαο Ολυμπίου, το χαρακτηριστικό διασωθέν κτήριο που ονομάζεται Φωτάναμα, το οποίο χρησιμοποιούσαν οι μοναχοί για να ανάβουν φωτιά και να ζεσταίνονται, εκφράζει την αρχιτεκτονική του 11ου αιώνος και επιβεβαιώνει έτσι την χρονολογία ιδρύσεώς της Μονής.

 Απόψεις του εσωτερικού περιβόλου της Μονή.

Άποψη της Μονής.
πηγή

Στην Επανάσταση του 1821 υπήρξε ορμητήριο και τροφοδότης των επαναστατών της Ανατολικής Στερεάς Ελλάδος και αποκαλείτε από τον Ιωάννη Φιλήμονα και άλλους ιστορικούς ως η "Αγία Λαύρα της Ρούμελης".

Από εκεί ξεκίνησε η Ελληνική Επανάσταση, με τον Επίσκοπο Σαλώνων Ησαΐα και τον οπλαρχηγό Γερο - Πανουργιά, όταν στις 24 Μαρτίου του 1821, μαζί με τους Προεστούς των Σαλώνων, μέσα στο Ναό της Μονής, ορκίστηκαν και ύψωσαν την Σημαία της Επανάστασης. 

Στον Βωμό της Πίστεως και της Ελευθερίας τριάντα από τους εκατό περίπου Μοναχούς της Μονής έπεσαν, ηρωικός μαχόμενοι, με επικεφαλής τον Επίσκοπο Ησαΐα, εναντίον των Τούρκων, στα υψώματα Χαλκωμάτα, στην μάχη της Αλαμάνας, τον Απρίλιο του 1821. 

Ακόμη, διάφορα έγγραφά της Μονής, σχετικά με την περίοδο 1821 - 1827, μας δίνουν σημαντικότατες πληροφορίες, όπως ότι στις 3 Αυγούστου του 1825 πολιορκείται από τους Τούρκους, και η έλλειψη πολεμοφοδίων, τροφών και νερού ανάγκασε τους αγωνιστές, να εγκαταλείψουν την Μονή, με αποτέλεσμα οι Τούρκοι του Κιουταχή να την καταλάβουν και να την καταστρέψουν, μάλιστα ξεθεμελίωσαν τον παλαιό Ναό. 

Χαρακτηριστικό είναι το γράμμα  του Συνταγματάρχη της επανάστασης του 1821, Νάκου Πανουργιά, γιού του Δημήτριου Ξηρού ή Γερο - Πανουργιά, με χρονολογία 10/01/1838 που βρίσκουμε στο ιστορικό αρχείο της Μονής και που αναφέρει: "Πιστοποιώ ο υποφαινόμενος, ότι κατά 1821, έτος επί αρχηγίας του Μακαρίτου πατρός μου Πανοργιά, και του Ιω. Γκούρα καθώς και της εδικής μου, το Μοναστήριον του Προφήτου Ηλιού, το ..... κατά την Παρνασσίδα συνετέλεσεν ουκ ολίγον εις τα τότε πολεμικά σχέδιά μας, και αφού καθ’ ον καιρόν εκινείτο η αποστασία των Σαλώνων, ητίμασεν αυτό τροφάς και πολεμοφόδια τα οποία εκουβάλησαν εξ άλλων μερών οι καλόγεροι, μέσα (;) εις το Μοναστήριον. Τέλος μαζύ με ημάς ο τότε ηγούμενος: Βενιαμίν και οι καλόγεροι, έως 30 τον αριθμόν, και ούτως υπό την οδηγίαν μου, με πολεμοφόδια, τροφάς και με ζώα επολιορκήσαμεν τα Σάλωνα, έπειτα παρευρέθησαν μαζύ μου και εις τον πόλεμον της Γραβιάς, όπου επληρώθη ο μοναχός Πανκράτιος, εις τον πόλεμον των Βασιλικών Νευροπόλεως, εις Άμπλιανην, εις σκάλα, εις πολιορκίαν της Λεβαδίας όπου επληγώθη ο Θεωνάς, και εφονεύθη ο Νικηφόρος, αμφότεροι μοναχοί. Εις Σκάλα Σαλώνων, όπου εφονεύθη ο παπαγεράσιμος, εις Ράχωβαν και εις Προφήτην Ηλίαν, καθώς και εις άλλας μάχας γινομένας κατά την Ανατολ(ικήν) Ελλάδα. Δείξαντες γενναιότητα και ανδρίαν οι καλόγεροι όλοι καταβάλλοντες και συνδρομήν περισσότερον των 50.000 πενήντα χιλιάδων γροσίων, εις διαφόρους περιστάσεις, δόσαντες και έως δέκα χιλιάδες αρ. 1.000, γιδοπρόβατα εις τα στρατόπεδα, προφθάσαντες τας ανάγκας αυτών, και έως τέλους μετά την μάχην ήτις έγινε εις την Ιεράν μονήν του Προφήτη Ηλιού ο Κιουταχής κατέστρεψε με πυρίτιδα όλα τα κτήρια και την εκκλησίαν του Μοναστηρίου. Όθεν ως γνωρίζων καλώς τα τότε δεινά του Μοναστηρίου τούτου, τον ζήλον, και προθυμίαν, πατριωτισμόν και γενναιώτητα των καλογέρων, καθ’ όλον το διάστημα του ιερού αγώνος μας, δίδω το παρόν μου πιστοποιητικόν τω ιερώ τούτω Μοναστηρίω του Προφήτου Ηλιού δια να χρησιμεύση όπου ανίκει, προς δόξαν των αγώνων και θυσιών.

Εν Αμφίσση την 10η Ιανουαρίου 1838

Ν. Πανοριάς
Συνταγματάρχης.

Το Καθολικό της Μονής

Το 1827 εναπομείναντες Μοναχοί, αρχίζουν την ανοικοδόμησή της και στην θέση του παλιού Ναού χτίζουν νέο μεγαλοπρεπή που άρχισε να ανοικοδομείται το 1832 από τον ηγούμενο Παγκράτιο και ολοκληρώθηκε τον Απρίλιο του 1834 με τη συνδρομή των Ιερομονάχων Ζωσιμά και Νεοφύτου.

Ο νέος ναός κοσμήθηκε με ξυλόγλυπτο Τέμπλο, ανεκτίμητης αξίας και απαράμιλλης τέχνης, με αγιορείτικες δεσποτικές εικόνες του 1834.

Ο Δημήτρης Σταμέλος αναφέρει: "το τέμπλο είναι από εκείνα τα έργα της λαϊκής ξυλογλυπτικής, που σε εντυπωσιάζει άμεσα, βαθύτατα και σε προβληματίζει με το θρησκευτικό δέος, πού αποπνέει. Έχει μία δύναμη, που αιχμαλωτίζει καθώς μορφές και σκηνές απὸ την Παλαιά και Καινὴ Διαθήκη έχουν αποδοθεί με τόσο συγκλονιστικὸ τρόπον, που μόνο ένας μεγάλος καλλιτέχνης, ένας άνθρωπος εμπνευσμένος με πίστη μπορούσε, να το φιλοτεχνήσει". 

Άποψη του τέμπλου της Μονής, διακρίνονται τα Βημόθυρα.
πηγή

Δυστυχώς δεν γνωρίζουμε με σαφήνεια ποιος είναι ο χαράκτης του τέμπλου αφού η ταπεινοφροσύνη του, μάλλον, δεν του επέτρεψε, να χαράξει στο τέμπλο το ονομά του και την χρονολογία της κατασκευής του, όμως υπάρχει μία άποψη ότι ο τεχνίτης είναι ο Αναστάσιος Μόσχος από το Μέτσοβο και χρειάστηκαν 27 χρόνια να ολοκληρωθεί το τέμπλο. 

Μάλιστα υπάρχει μία προφορική παράδοση για το τέμπλο της μονής και τον τεχνίτη, που αναφέρει: «Όταν ο τεχνίτης του τέμπλου ήλθε στο μοναστήρι για να το κατασκευάσει διαφώνησε με το ηγουμενοσυμβούλιο για την αμοιβή του και αναχώρησε. 

Φεύγοντας από το μοναστήρι εμφανίστηκε μπροστά του σεβάσμιος γέρων με λευκά γένια (ο Προφήτης Ηλίας) που τον ρώτησε γιατί δεν ανέλαβε την εργασία. Όταν ο τεχνίτης του είπε το λόγο ο γέρων τον προέτρεψε να επιστρέψει στο μοναστήρι και να αναλάβει το έργο, αμέσως δε εξαφανίστηκε. Πράγματι ο τεχνίτης ακολούθησε την συμβουλή του και κατασκεύασε το αριστούργημά του»

Άποψη του τέμπλου της Μονής.
πηγή

Άλλη μια καταστροφή υπέστη η Μονή τον Φεβρουάριο του 1943 όταν πυρπολήθηκε από τα Ιταλικά στρατεύματα κατοχής ως αντίποινα στην δράση των ανταρτών. 

Το αποτέλεσμα ήτανε να καταστραφεί ένα μέρος της Βιβλιοθήκης και να διασκορπιστούν οι μοναχοί, ενώ ο Ηγούμενος Αγαθόνικος Καρούζος εκτελέσθηκε από τους Ιταλούς στο Κοιμητήριο του Αγίου Νικολάου Αμφίσσης για υπόθαλψη ανταρτών, ήταν 51 ετών και τον εξετέλεσαν δεμένο σε μία καρέκλα. 

Το 1952 ξεκίνησαν τα έργα αποκατάστασης και το 1981 με υπουργική απόφαση χαρακτηρίστηκε ιστορικό και διατηρητέο μνημείο, τον Ιούλιο του 1988 από ανδρικό μετατρέπετε σε γυναικείο με την συνοδεία της μακαριστής ηγουμένης Ολυμπιάδος και αρχίζει η σταδιακή της, σταθερή ακμή αλλά και ανοικοδόμηση.

Άποψη του τέμπλου της Μονής.
πηγή

Επί ηγουμενίας της μοναχής Ολυμπιάδος, η Μονή γνώρισε μέρες δόξης, ανακαίνισε όλη τη Μονή, το καθολικό, τα παρεκκλήσια, τα κελλιά. 

Έκτισε καινούριες πτέρυγες, θεμελίωσε καί ανήγειρε το ναό του Αγίου Ιωάννη του Καλυβίτου, συμμάζεψε την περιουσία της Μονής, κτήματα, χωράφια, βοσκοτόπια πού λυμαίνονταν κάποιοι καί τα εκμεταλλεύονταν αντί πινακίου φακής. Επανέφερε το μοναστήρι στην παλαιά του αίγλη και το ανέδειξε σε πνευματικό φάρο τής περιοχής.

Οι μοναχές σήμερα ασχολούνται με την Αγιογραφία, την ιεροραπτική, τους κήπους, τους ελαιώνες, με τα ζώα και με την μελισσοκομία ενώ ηγουμένη είναι η μοναχή Κικιλία και κάθε χρόνο στις 24 Μαρτίου γίνεται μεγάλη δοξολογία για την επέτειο της κήρυξης της Επανάστασης του 1821, στη Ρούμελη.

Η Ιερά Μονή διαθέτει παρεκκλήσι των Αγίων Πάντων, του οσίου Ιωάννου του Καλυβίτου, του αγίου Τρύφωνα και της Μεταμορφώσεως καθώς και ένα μετόχι στην Γραβιά Φωκίδος, την Ιερά Μονή Παναγίας Παντάνασσας - Πανάσσαρης.

Η Μονή πανηγυρίζει στις 20 Ιουλίου, τιμώντας τον Προφήτη Ηλία στον οποίο είναι αφιερωμένη.

Tηλέφωνο επικοινωνίας: 22650 - 35002.