Ιερά Μονή Μελέ, Μεσσηνία.

πηγή

Βρίσκεται σε μια κατάφυτη τοποθεσία στον Ταΰγετο, μόλις 800 μέτρα δυτικά από το χωριό Αρτεμισία και στο φρούριο Μελέ των Παλαιολόγων, στον δρόμο Καλαμάτας - Σπάρτης, φρούριο από το οποίο πήρε το ονομά της.

Άποψη του εσωτερικού χώρου του νάρθηκα
Αρχείο ΙΑΑ - © Ιερά Αρχιεπισκοπή Αθηνών
πηγή

H Iερά Μονή, είναι αφιερωμένη στον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο και Βαπτιστή και ιδρύθηκε πριν από το 1600, άγνωστο όμως πότε ακριβώς, αν και η αρχιτεκτονική του καθολικού της την συνδέει με κάποια μοναστηριακά συγκροτήματα της ευρύτερης περιοχής που χρονολογούνται στον 16ο και στον 17ο αιώνα.

Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, από το 1712, λειτουργούσε από τους ηγουμένους του μοναστηριού Δανιήλ και Νεόφυτο η περίφημη σχολή στην οποία διδάσκονταν αρχαίοι Έλληνες και Λατίνοι συγγραφείς, μαθηματικά, λογική, γεωγραφία και φιλοσοφία, σχολή στην οποία δίδαξαν σπουδαίοι δάσκαλοι και μαθήτευσαν ανάμεσα σε άλλους, επιφανείς Μεσσήνιοι, όπως ο μετέπειτα πατριάρχης Προκόπιος, οι αγωνιστές Αναγνωσταράς και Νικηταράς, οι προύχοντες Παναγιώτης Μπενάκης και Παναγιώτης Τζάνες κ.α, τη φήμη της σχολής επιβεβαιώνει και ο Κώδικας της μονής, στον οποίο αναγράφονται ονόματα που κατέθεταν αφιερώματα στη μονή από πολλές πόλεις.

Άποψη των τοιχογραφιών του νάρθηκα
Αρχείο ΙΑΑ - © Ιερά Αρχιεπισκοπή Αθηνών
πηγή

Η μονή διαλύθηκε με το διάταγμα της αντιβασιλείας του Όθωνα, το 1833 και αργότερα, την περίοδο 1854 - 1902, στους χώρους της στεγάζονταν τα Δημάκεια Εκπαιδευτήρια, ένα αλληλοδιδακτικό και ένα ελληνικό σχολείο, που λειτούργησαν με τη χρηματοδότηση του Εθνικού ευεργέτη, Πέτρου Δημάκη.

Το 1902 οι εγκαταστάσεις των εκπαιδευτηρίων καταστράφηκαν από μεγάλη φωτιά και αργότερα ανοικοδομήθηκε ένα νέο κτήριο, όπου λειτούργησαν κατά διαστήματα διάφορα σχολεία, μέχρι και τη δεκαετία του 1980 ενώ από το συγκρότημα εκείνο, σήμερα σώζεται μόνο το καθολικό της Μονής και τμήμα του οχυρωματικού περιβόλου, ενώ από τα κελιά και τους βοηθητικούς χώρους έχουν απομείνει μόνο κάποια ίχνη των τοίχων.

Άποψη του περίτεχνα στολισμένου τρούλου του ναού
Αρχείο ΙΑΑ - © Ιερά Αρχιεπισκοπή Αθηνών
πηγή

Το Καθολικό, είναι μικρός Ναός, μονόχωρος, και ανήκει στον αρχιτεκτονικό τύπο του ελεύθερου σταυρού με νάρθηκα και τρούλο ενώ εσωτερικά διακοσμείται με θαυμάσιες τοιχογραφίες που ανήκουν σε δύο περιόδους: οι παραστάσεις του κυρίως ναού και του ιερού χρονολογούνται στον 17ο αιώνα, ενώ η εικονογράφηση του νάρθηκα έχει γίνει το 1716, όπως μας ενημερώνει σχετική επιγραφή. 

Οι τοιχογραφίες του κυρίως ναού και του ιερού βήματος πρέπει να αναχθούν με βάση τα τεχνοτροπικά τους στοιχεία στον 17ο αιώνα. 

Το εικονογραφικό πρόγραμμα του νάρθηκα ακολουθεί σε μεγάλο βαθμό αυτό του νάρθηκα της πλησιόχωρης Μονής Μαρδακίου, που φιλοτεχνήθηκε από το Δημήτριο Κακαβά στο πρώτο μισό του 17ου αιώνα ενώ οι τοιχογραφίες του νάρθηκα χρονολογούνται με βάση μία μεγαλογράμματη αφιερωματική επιγραφή στα 1716. 

Το μνημείο αναστηλώθηκε πρόσφατα από την Αρχαιολογική Υπηρεσία.

Η μονή Μελέ, εορτάζει στις 29 Αυγούστου, την Αποτομή της Τιμίας κεφαλής του Προδρόμου.