Ιερά Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου Μαρδακίου.

πηγή

Βρίσκεται στην κορυφή ενός μικρού λόφου του Ταΰγετου, με εξαίρετη θέα μέχρι τον Μεσσηνιακό κόλπο, νότια της Νέδουσας, στην περιοχή της Αλαγονίας, στην Πελοπόννησο. 

  

Άποψη του Καθολικού της Μονής
πηγή

Η μονή είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου, μας είναι περισσότερο γνωστή ως Μονή Μαρδακίου και κτίστηκε το 1504 από τον Θεόδωρο Χανδρινό, άρχοντα από την Αλαγονία, που έγινε μοναχός με το όνομα Θεοδόσιος, όπως αναφέρει και η κτητορική επιγραφή στον νάρθηκα του καθολικού, δίπλα από το πορτρέτο του κτήτορα. 

Διάφορα ευρήματα δείχνουν ότι η μονή είχε ιδρυθεί νωρίτερα, ίσως επάνω σε ερείπια ενός αρχαιοελληνικού ναού, και το 1504 πιθανόν να ανακαινίσθηκε ενώ πατριαρχικά σιγίλια που διαφωτίζουν την ιστορία της διαλυμένης σήμερα σταυροπηγιακής μονής υπάρχουν στην Εθνική Βιβλιοθήκη του Παρισιού, τα δύο πλέον ενδιαφέροντα των οποίων, των ετών 1707 και 1798, έχουν δημοσιευθεί και κατονομάζουν σαφώς τον κτήτορά της «…πλησίον του χωρίου μεγάλης Αναστάσοβας, εν τη αυτόθι θέσει Μαρδάτσια και επικαλουμένου Μαρδάκη… Θεόδωρος τις μουσελίμης Χανδρινός λεγόμενος εξ ιδίων αναλωμάτων ανήγειρε εκ βάθρων το μοναστήριον τούτο…».

Ο Ναός μετά την ανακαίνισή του

Το γεγονός ότι ο Αλαγόνιος μουσελίμης (αξίωμα ανάλογο του κοινοτάρχη ή δημάρχου επί Τουρκοκρατίας) Θεόδωρος Χανδρινός υπήρξε ο κτήτωρ επιβεβαιώνεται τόσο από την κτητορική επιγραφή, όσο και από επιγραφή στην προσωπογραφία του στο νάρθηκα του ναού.

Ο Θεόδωρος Χανδρινός προίκισε το Μοναστήρι με πολλά κτήματα και με το πλούσιο μετόχι του Γαρδικίου που το αγόρασε από κάποιον Οθωμανό με δέκα τέσσερις χιλιάδες (14.000) γρόσια.

Το «σιγίλιο» δηλαδή το πατριαρχικό έγγραφο, με το οποίο ιδρύθηκε το μοναστήρι εκδόθηκε από τον εκ Βεροίας της Συρίας, Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Κύριλλο το Β' το 1639 ενώ το σιγίλιο αυτό το επαναλαμβάνει και το ανανεώνει το 1702 ο Πατριάρχης  Γαβριήλ ο Γ' με ένα δεύτερο σιγίλιο.

Άποψη του τρούλου της Μονής
πηγή

Η μονή ήταν σταυροπηγιακή, απέκτησε μεγάλη περιουσία και αναδείχθηκε σε σημαντικό πνευματικό κέντρο, ενώ δεν καταστράφηκε στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας χάρη σε ειδική προνομιακή διαταγή του σουλτάνου, ως ένδειξη ευγνωμοσύνης επειδή ο ηγούμενος της μονής είχε θεραπεύσει την κόρη του.

Το Μαρδάκι δεν πατήθηκε ποτέ από τους Τούρκους και για αυτό απόκτησε ακμή, δύναμη και πλούτο και στα χρόνια της δουλείας και της Επαναστάσεως του 1821 προσέφερε ανεκτίμητες υπηρεσίες στο Έθνος. 

Εκτός από τη μεγάλη του σημασία σαν Θρησκευτικό και πνευματικό κέντρο, χρησιμοποιήθηκε σαν ασφαλές και μόνιμο ορμητήριο κατά των τυράννων, σαν αποθήκη παντός είδους εφοδίων για τον αγώνα και σαν καταφύγιο των γυναικοπαίδων και ασθενών κατά τις φοβερές επιδρομές των Τούρκων και ιδιαίτερα του Ιμπραήμ.

 

Άποψη του ιερού εξωτερικά
πηγή

Η Φιλική Εταιρεία είχε ισχυρή βάση στο Μαρδάκι, γιατί σε αυτό κάνανε της συναντήσεις και της συσκέψεις τους με ασφάλεια οι οπλαρχηγοί του αγώνα. 

Στις 18 Μαρτίου 1821, εδώ συναντήθηκαν οι Νικηταράς, Παπαφλέσσας, Αναγνωσταράς, Κεφάλας και άλλοι, και αφού συνεννοήθηκαν με τον Πετρόμπεη και τον Κολοκοτρώνη, κατέβηκαν και πολιόρκησαν την Καλαμάτα, που την κατέλαβαν στις 23 Μαρτίου του 1821.

 

Για όλα αυτά δίκαια το Μαρδάκι μπορεί να χαρακτηριστεί σαν ένας από τους πολλούς «Βωμούς της ελευθερίας» που ίδρυσε μέσα στον Ελληνικό χώρο η αρετή των Ελλήνων ενώ υπάρχει και η παράδοση ότι εκατοντάδες βιβλία από την πλούσια βιβλιοθήκη της έγιναν φυσίγγια για τον αγώνα.

Άποψη του τέμπλου
πηγή

Από το συγκρότημα σήμερα σώζεται μόνο το καθολικό, ενώ τα κελιά και τα υπόλοιπα κτίσματα είναι σε ερειπιώδη κατάσταση.

Ο ναός ανήκει στον αρχιτεκτονικό τύπο του ελεύθερου σταυρού με οκτάπλευρο τρούλο και στη δυτική πλευρά του σχηματίζεται καμαροσκεπής μονόχωρος νάρθηκας, έχει χαμηλό τύμπανο και φέρει τέσσερα στενά παράθυρα.

Όλος ο ναός είναι κατάγραφος, στο εσωτερικό του σώζονται αξιόλογες τοιχογραφίες του 1635, έργο του Δημητρίου Κακαβά, ενός από τους πιο σπουδαίους ζωγράφους της εποχής στην Πελοπόννησο ενώ το εικονογραφικό θέμα «Επί Σοι Χαίρει», που συνήθως αναπτύσσεται στο νάρθηκα των μεταβυζαντινών ναών, εδώ καταλαμβάνει το τεταρτοσφαίριο της κόγχης του Ιερού. 

Ο Παντοκράτορας στον περίτεχνο τρούλο
πηγή

Στο ανώτερο τμήμα της παράστασης, το ουράνιο, εικονίζεται η Θεοτόκος εντός στρογγυλής δόξας ένθρονη Βρεφοκρατούσα περιβαλλόμενη από εξαπτέρυγα και αγγελικές δυνάμεις. 

Στο βάθος προβάλλουν τρεις τρουλαίοι ναοί ανάμεσα σε δέντρα και παραδείσια βλάστηση, τα γνωστά σύμβολα της Παναγίας που εξυμνείται ως «ηγιασμένος ναός και παράδεισος λογικής» στο τροπάριο «Επί Σοι Χαίρει Κεχαριτωμένη πάσα η κτίσις». 

Στο κάτω τμήμα, το επίγειο εικονίζονται μοναχοί, κληρικοί, άρχοντες, νεανίδες και ανάμεσά τους ο Ιωάννης Δαμασκηνός, ο μέγας εγκωμιαστής της Θεοτόκου.

Στον τρούλο του κυρίως ναού ο Παντωκράτωρ περιβάλλεται από επιγραφή «εξ ουρανού επέβλεψεν ο Κύριος…», στον δε νάρθηκα εικονίζονται η Δευτέρα Παρουσία και οι Αίνοι, προσφιλές θέμα κατά την μετά την Άλωση περίοδο, εμπνευσμένο από τους Ψαλμούς 148 και 149. 

Άποψη των τοιχογραφιών
πηγή

Στο μέσο της καμάρας ο Χριστός ένθρονος, εντός κύκλου που περιβάλλεται από την επιγραφή «Αινείτε τον Κ(ύριο)ν εκ των ου(ρα)νών, αινείτε αυτόν εν τοις υψίστοις…», σε δεύτερο κύκλο οι Ουράνιες Δυνάμεις και σε τρίτο κύκλο τα δώδεκα ζώδια. 

Από τις παραστάσεις του «Πάσα πνοή», που απλώνονται στους πλάγιους τοίχους του νάρθηκα, ιδιαίτερα επιτυχής είναι η απεικόνιση των θηρίων και των πτηνών, καθώς και των έξι νεανίδων που χορεύουν συρτό, ενώ ένας νέος κτυπάει το τύμπανο και με τις χαριτωμένες αυτές κινήσεις τους, τις ωραίες ενδυμασίες, τα λευκά μαντήλια που αφήνουν να φαίνονται τα μαλλιά και τα λευκά περιδέραια προσδίδουν ζωή μέσα στο σκιερό και βραχώδες τοπίο.

Άποψη των τοιχογραφιών
πηγή

Σημαντική επίσης είναι και η προσωπογραφία της παράστασης του κτήτορα, Θεόδωρου Χανδρινού, ο οποίος είναι ολόσωμος, στραμμένος δεξιά, δεόμενος όπως μαρτυρεί η επιγραφή που τον συνοδεύει «Δέησις του δούλου του Θε(ού) Θεοδωρί Χαντρινού». 

Εικονίζεται με μαύρη γενειάδα, μεσήλικας, με πλούσια ενδύματα και σκούφο από βελούδο ή τρίχα. Το όνομά του επαναλαμβάνεται και στην κτητορική επιγραφή, πάνω από την είσοδο του κυρίως ναού, της οποίας οι δύο τελευταίοι στίχοι έχουν υποστεί μεγάλη φθορά.

Στον ναό παλαιότερα, φυλάσσονταν η εικόνα της Παναγίας Μαρδακιώτισσας, η οποία βρέθηκε το 1867 από τον τότε δήμαρχο Αλαγονίας και θεωρείται έργο του ευαγγελιστή Λουκά, σήμερα όμως φυλάσσεται για λόγους ασφαλείας, στην Νέδουσα.  

Η εικόνα της Παναγίας Μαρδακιώτισσας,
βρέθηκε το 1867 από τον τότε δήμαρχο Αλαγονίας.
πηγή

Στη Δυτική πλευρά του και δεξιά της εισόδου του Καθολικού της Μονής, είναι εντοιχισμένα τα λείψανα του αοιδίμου Οικουμενικού Πατριάρχου Προκοπίου του Πελοποννησίου (1785 - 1789). 

Ο Πατριάρχης Προκόπιος πέθανε και τάφηκε στη γενέτειρα του Σίτσοβα (νυν Αλαγονία), από εκεί τα οστά του μεταφέρθηκαν στο Μαρδάκι και φυλάσσονταν μέσα σε ξύλινη οστεοθήκη, που κάθε χρόνο στη λειτουργία στις 15 και 23 Αυγούστου, που πανηγυρίζει το μοναστήρι, την έβαζαν μπροστά στο τέμπλο, κάτω από την εικόνα του Χριστού. 

Το 1927 με πρωτοβουλία του τότε Μητροπολίτου Μεσσηνίας κ.κ Μελετίου έγινε στο Μαρδάκι πάνδημο αρχιερατικό μνημόσυνο του Πατριάρχη και τα οστά του  εντοιχίστηκαν τότε στη θέση, που βρίσκονται σήμερα και επάνω στη μαρμάρινη πλάκα, που καλύπτει την κρύπτη, γράφονται τα εξής:  «ΤΗΝ ΚΟΝΙΝ  ΚΡΥΠΤΩ  ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ  ΠΡΟΚΟΠΙΟΥ  ΕΚ ΣΙΤΣΟΒΙΣ. ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ  ΕΝ  ΣΜΥΡΝΗ ΠΡΟΕΧΕΙΡΙΣΑΤΟ  ΕΙΣ ΔΙΑΚΟΝΟΝ  ΤΟΝ  ΕΙΤΑ ΔΙΑΔΟΧΟΝ  ΤΟΥΤΟΥ  ΚΑΙ  ΕΙΤΑ ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΡΑ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΝ  ΓΡΗΓΟΡΙΟΝ ΤΟΝ  Ε!  ΜΕΤΑ ΠΕΝΤΑΕΤΗ ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΑΝ  ΕΞΟΡΙΣΤΟΣ  ΕΝ  ΑΘΩ  ΚΑΤΗΛΘΕ ΤΕΛΟΣ  ΚΑΙ  ΕΤΕΛΕΥΤΗΣΕΝ  ΕΝ  ΣΙΤΣΟΒΗ  1803».

Η μονή σήμερα στην οποία η πρόσβαση γίνεται μόνο με πεζοπορία,  δεν έχει μοναχούς, αποτελεί μετόχι της Μονής Βελανιδιάς και εορτάζει με πλήθος κόσμου από τα γειτονικά χωριά, στις 15 και στις 23 Αυγούστου.