Η ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΑΓΙΑΣΟΥ, ΛΕΣΒΟΣ.

Φυλάσσεται στο ομώνυμο Ιερό Προσκύνημα της Κοίμησης της Θεοτόκου στο κέντρο της Αγιάσου, στην Λέσβο.

Ο Ιερός Ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου, 

στην Αγιάσο που φυλάσσεται η Θαυματουργή 

εικόνα της Παναγίας.

πηγή

Στα τέλη του 8ου αιώνα, όταν και εκτυλισσόταν  η σκοτεινή και θλιβερή περίοδος των εικονομαχιών, στην Κωνσταντινούπολη ο εικονόφιλος ιερομόναχος του παρεκκλησίου των ανακτόρων Αγάθων ο Εφέσιος πέφτει σε δυσμένεια του Αυτοκράτορα Λέοντα Δ΄ και αυτοεξορίζεται έτσι στα Ιεροσόλυμα. 

Το 803 πληροφορείται ότι στο νησί της Λέσβου είναι εξόριστη και η εικονόφιλη αυτοκράτειρα Ειρήνη η Αθηναία, και έτσι θέλοντας να τη συναντήσει καθώς όμως και για να είναι έτσι πιο κοντά στην Κωνσταντινούπολη, πάει στη Λέσβο.

Μαζί του παίρνει μια παλιά βυζαντινή εικόνα της Παναγίας Βρεφοκρατούσας, διαστάσεων 0.56 Χ0.62 εκατοστών, έναν ασημένιο σταυρό με Τίμιο ξύλο, ένα χειρόγραφο Ευαγγέλιο του Ε΄ αιώνα, λείψανα του Αγίου Διονυσίου του Αεροπαγίτη και άλλα ιερά κειμήλια.

Άποψη του ιερού τέμπλου του ναού

πηγή

Φτάνοντας στο νησί, η Ειρήνη η Αθηναία είχε πεθάνει, έτσι ακολουθώντας ρέματα χειμάρρων ανηφορίζει προς τις πηγές τους, σε δασωμένα βουνά και σταματά στους πρόποδες του όρους Όλυμπος σε ένα σημείο που η οργιάζουσα βλάστηση της ρεματιάς του προσφέρει αρκετή ασφάλεια. 

Στο μέρος αυτό, που βρίσκεται στη σημερινή συνοικία του χωριού «Καρυά», εκεί ακριβώς που υπάρχει το εκκλησάκι της Ζωοδόχου Πηγής, κρύβει τα ιερά κειμήλια και φτιάχνει τη σκήτη του.

Έρχεται σε επαφή με τους κατοίκους των κοντινών χωριών Καρήνης και Πενθίλης, αποκτά την εμπιστοσύνη και το σεβασμό τους και τους αποκαλύπτει το μυστικό του, δηλώνοντας ότι το εικόνισμα της Παναγίας το είχε ζωγραφίσει σύμφωνα με τη θρησκευτική παράδοση ο Ευαγγελιστής Λουκάς.

Άποψη του εσωτερικού του Ναού
πηγή

Αρχίζουν να πηγαίνουν στη σκήτη του πιστοί και κάποιοι μένουν κοντά του έτσι αρχές του 9ου αιώνα ιδρύεται μικρή μονή και η φήμη της συνεχώς εξαπλώνεται αφού πιστοί συρρέουν να προσκυνήσουν την εικόνα της Παναγίας.

Όταν στις 2 του Φλεβάρη 830 πέθανε ο Αγάθωνας, οι μοναχοί σύμφωνα με την θέλησή του εξακολούθησαν να διατηρούν μέσα στην κρύπτη της μονής την εικόνα της Παναγίας και τα άλλα κειμήλια εξ αιτίας του φόβου των εικονομάχων, αλλά και των πειρατών, που λυμαίνονταν τα νησιά.

Το 842 όταν επικράτησε η Ορθοδοξία και αναστηλώθηκαν οι ιερές εικόνες σε όλη την βυζαντινή αυτοκρατορία, η σκήτη του Αγάθωνα έγινε τόπος προσκυνήματος και η Παναγία έγινε γνωστή όχι μονάχα στο νησί, αλλά και σ' ολόκληρη την αντικρινή Αιολίδα, έλεγαν μάλιστα ότι δυο προσκυνήματα στην «Αγία Σιών» ισοδυναμούσαν με ένα στους Αγίους Τόπους.

Πανοραμική άποψη του Ναού
πηγή

Το 1170 οι καλόγεροι της Καρυάς έχτισαν με άδεια του τότε διοικητή Λέσβου Κωνσταντίνου Βαλέριου, Ναό της Παναγίας, στο ύψωμα που ήταν τα οστά του Αγάθωνα ο οποίος τελείωσε και εγκαινιάστηκε το 1173 ενώ γύρω από το Ναό σχηματίστηκε οικισμός που εξελίχτηκε με την πάροδο του χρόνου σε κωμόπολη.

Το 1783 είχε διαλυθεί η Μονή του Αγάθωνα, ο ναός έγινε Ενοριακός της Αγιάσου, ήταν όμως ετοιμόρροπος, έτσι το 1806 με πρωτοβουλία του τότε Μητροπολίτη Μυτιλήνης Ιερεμίου Δ΄ και των προκρίτων της Αγιάσου κατεδαφίστηκε και κτίστηκε νέος και μεγαλύτερος.

Εκείνος ο Ναός όμως τη νύχτα της 6ης του Αυγούστου του 1812, κάηκε στην μεγάλη φωτιά που αποτέφρωσε μεγάλο μέρος της Αγιάσου, ενώ από τις εικόνες του τέμπλου μόνο μία, η εικόνα του Χριστού, καταστράφηκε, όλες οι άλλες διασώθηκαν.

Το εσωτερικό του Ναού της Παναγίας σε
φωτογραφία του 1904
πηγή

Το 1815 με τις δωρεές που προσφέρουν οι Χριστιανοί της Αγιάσου, και με τους εράνους που ενεργεί ο μητροπολίτης Μυτιλήνης Καλλίνικος ανεγείρεται πάνω στα θεμέλια του παλιού νέος ναός, ο τρίτος στη σειρά, ο οποίος διασώζεται μέχρι σήμερα.

Ο ναός χτίστηκε με άδεια του Σουλτάνου Μαχμούτ του Β΄, που χορηγήθηκε ύστερα από αίτηση των κατοίκων της Αγιάσου, με τον όρο να μη γίνει μεγαλύτερος απ' τον παλιό.  

Ο ναός είναι τρίκλιτη βασιλική με τρεις κόγχες Ιερού Βήματος, τρεις Άγιες Τράπεζες (απ' τις οποίες η δεξιά είναι αφιερωμένη στον Άγιο Χαράλαμπο και η αριστερή στον Άγιο Νικόλαο), μαρμάρινο τέμπλο και μεγάλο γυναικωνίτη. Επί πολλά χρόνια ειδικοί τεχνίτες καταγίνονταν με την κατασκευή του τέμπλου, του θρόνου και του άμβωνα. Τα αφιερώματα των πιστών, οι βυζαντινές και μεταβυζαντινές εικόνες που κοσμούν το ναό, αποτελούν ένα θησαυρό αμύθητης αξίας και η εσωτερική διακόσμηση του ναού συμπληρώθηκε με νέο έρανο το 1938.

Ο βυζαντινός σταυρός ευλογίας, με τεμάχιο Τιμίου Ξύλου
 τον οποίο κατά την παράδοση έφερε μαζί του από τα
Ιεροσόλυμα ο ιερομόναχος Αγάθων.
πηγή

Μια δεύτερη πυρκαγιά, στα 1877, έκαψε σχεδόν ολόκληρο το χωριό, όχι όμως και την εκκλησία, τα σπίτια, που μέχρι τότε ήταν από τη μέση και πάνω ξύλινα και προεξείχαν στους στενούς δρόμους χτίστηκαν ξανά πέτρινα, οι δρόμοι μεγάλωσαν και το χωριό πήρε τη σημερινή μορφή του. 

Το 1971 το Προσκύνημα της Παναγίας αναγνωρίστηκε και κατά νόμο «Ιερό Προσκύνημα» και διοικείται έκτοτε από πενταμελή Επιτροπή, το 1977 έγινε η τελευταία ριζική εσωτερική ανακαίνιση του Προσκυνήματος ενώ τα λείψανα του Οσίου Αγάθωνα του Εφέσιου, σήμερα βρίσκονται και αυτά στον Ναό.

Από το 1972, στον Ναό λειτουργεί Εκκλησιαστικό Μουσείο, στο όποιο φυλάσσονται: Ο σταυρός με το Τίμιο Ξύλο πού έφερε, ο Αγαθών, δύο μεμβράνινα φύλλα Ευαγγελίου του Ε' αιώνα, ίσως αυτού πού έφερε ο Αγαθών, ιερά Ευαγγέλια, δύο λειψανοθήκες, δισκοπότηρα, ποιμαντικές ράβδοι, παλαιά κανδήλια, ιστορικά, χρυσοκέντητα άμφια, ένα επιτραχήλιο του 16ου αιώνα με 55 χρυσοκέντητες εικόνες και άλλα ιερά κειμήλια μεγάλης αξίας.

 

Ακόμη από το 1982 λειτουργεί και Λαογραφικό Μουσείο με πολύτιμα έργα λαϊκής τέχνης όπως κεντήματα, υφαντά, ενδυμασίες, παλαιά χάλκινα σκεύη, κοσμήματα, νομίσματα και αλλά αντικείμενα.

Η εικόνα αντίγραφο έχει επίχρυση επένδυση 

που ξεκλειδώνει και ανοίγει σαν παράθυρο.

πηγή

Το όνομα Αγιάσος.

Σύμφωνα με την επικρατούσα σήμερα άποψη, το όνομα του χωριού προέρχεται από την επιγραφή της εικόνας της Παναγίας που έφερε ο Αγάθωνας από τα Ιεροσόλυμα, «ΜΗΤΗΡ ΘΕΟΥ ΑΓΙΑ ΣΙΩΝ». 

Οι πιστοί μάλιστα που πήγαιναν για προσκύνημα στην Παναγία, έλεγαν χαρακτηριστικά: “Πάμε στην Αγία Σιών” ή “πάμε στην ΑγιάΣων” έτσι η αιτιατική “Αγιάσον” έγινε και ονομαστική “Αγιάσος”.

Γύρω στο 1453, όταν αλώθηκε η Κωνσταντινούπολη από τους Τούρκους, οι Χριστιανοί του ναού βλέποντας ότι η εικόνα της Παναγίας άρχισε να καταστρέφεται από το πέρασμα του χρόνου, ανέθεσαν σε έναν πολύ καλό αγιογράφο να κάνει ένα πιστό αντίγραφο της παλιάς εκείνης εικόνας έτσι ώστε να κρύψουν αλλά και να προφυλάξουν την πρωτότυπη. 

Η επιγραφή στην επένδυση της Εικόνας - αντιγράφου.

Η πρωτότυπη εικόνα της Παναγίας που έφερε ο 

Ιερομόναχος Αγάθων από τα Ιεροσόλυμα.

Η εικόνα – αντίγραφο είναι έργο εξαιρετικής Βυζαντινής τέχνης που οι ειδικοί λένε, ότι έγινε κατά τους χρόνους της αλώσεως, δηλαδή γύρω στο 1453 ενώ έχει επίχρυση καλλιτεχνική επένδυση φτιαγμένη έτσι ώστε να ξεκλειδώνει και να ανοίγει σαν παράθυρο, για να φαίνεται η εικόνα.

Το 1838 η πρωτότυπη εικόνα βρέθηκε κρυμμένη στο εσωτερικό της νεότερης εικόνας της Παναγίας, μέσα σε ξύλινο κουτί και τυλιγμένη σε ύφασμα βουτηγμένο σε κηρομαστίχα, αλλά φοβερά κατεστραμμένη. 

Η αποκατάσταση των φθορών που δημιούργησε ο χρόνος έγινε με μεγάλη επιμέλεια από το Ρώσο τεχνίτη και ειδικό συντηρητή των εικόνων του Βυζαντινού Μουσείου Αθηνών, Βασίλειο Ραχτσέβσκι. 

Η παλιά, αρχική εκείνη εικόνα τοποθετήθηκε από τότε μέσα σε μία ξύλινη θήκη με διπλό κρύσταλλο και μέσα σε μαρμάρινο προσκυνητάρι μπροστά ακριβώς από το αντίγραφο εικόνισμα της Παναγίας που βρίσκεται στο τέμπλο.

Δείτε το ενδιαφέρον βίντεο της ΕΡΤ.