Ιερά Μονή Αγίου Σπυρίδωνα, Προμύρι Νοτίου Πηλίου.

Βρίσκεται στο Νότιο Πήλιο, σε απόσταση περίπου 60 χιλιομέτρων από τον Βόλο, 4 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά του Προμυρίου στην θέση "Βοδίν" και προς τον δρόμο που οδηγεί στον Πλατανιά, ένα πανέμορφο τουριστικό θέρετρο.

Το Προμύρι του Νοτίου Πηλίου
πηγή

Σε απόσταση 57 περίπου χιλιομέτρων από τον Βόλο, το Προμύρι, ένα από τα πιο όμορφα χωριά του Πηλίου, δεσπόζει αμφιθεατρικά χτισμένο και πλαισιωμένο από πυκνή βλάστηση, θρύλους και παραδόσεις.

Γραφικά πλακόστρωτα δρομάκια, αυλές γεμάτες από κάθε λογής λουλούδια αλλά και μια όμορφη πλατεία με τον αιωνόβιο πλάτανο να χαρίζει κάτω από το βαθύ ίσκιο των φύλλων του την δροσιά στους καλοκαιρινούς επισκέπτες αλλά και η πρωτόγνωρη ησυχία που επικρατεί, δίνουν την ευκαιρία στον κάθε επισκέπτη να ζήσει στιγμές ηρεμίας και ξεγνασιάς.

Το Προμύρι διαθέτει πολλούς εξοχικούς οικισμούς όπως τους Πλατανιά, Κατηγιώργη, Βρωμονέρι, Μουρτιά, Καστρί, Λύρη, Θεοτόκος που είναι συνδεδεμένη με τον μύθο του Πηλέα και της Θέτιδας κ.α στους οποίους μπορεί κανείς να απολαύσει μπάνιο σε βραχώδεις και παρθένες ακρογιαλιές, ήσυχες οικογενειακές διακοπές και ακόμα δίνετε η δυνατότητα να ανακαλύψει κανείς, με βάρκα, μικρές απάτητες αμμουδιές. 

Ο Πλατανιάς, Πανοραμική άποψη
πηγή

Ο Κατηγιώργης, Πανοραμική άποψη
πηγή

Άποψη του Προμυρίου, στο βάθος η Σκιάθος
πηγή

Αρχικά το Προμύρι χτίστηκε στον αρχαίο παραθαλάσσιο οικισμό, στην παραλία της Θεοτόκου, εγκαταλείφθηκε γύρω στα 1420 – 1450 λόγο των Σαρακηνών, μεταφέρθηκε στην τοποθεσία Λύρη ενώ αργότερα, τον 16ο αιώνα, μεταφέρθηκε στην σημερινή του θέση.

Πολλές είναι οι εκδοχές για την ονομασία του Προμυρίου, επικρατέστερη είναι αυτή του ερευνητή Γ. Χατζηκώστα, πως το όνομα το πήρε από κάποιον Προμίρη ή Μπρομίρη που κυριαρχούσε στην περιοχή.

Σημαντικό ρόλο έπαιξαν οι Προμυριώτες στον ξεσηκωμό το 1821 όταν με αρχηγούς τους Γιώργη Δάμτσα και Νικόλαο Φιλάρετο προξένησαν αλλά και υπέστησαν μεγάλες καταστροφές αφού το 1823 το χωριό πυρπολήθηκε, ο πληθυσμός του σφαγιάσθηκε και εκδιώχθηκε από τους Τούρκους ενώ το 1854 έπαιξε πάλι πρωταγωνιστικό ρόλο αφού έγινε η Αγία Λαύρα του Πηλίου, επίσης από αυτό κατάγεται ο Γεώργιος Φιλάρετος, λόγιος, βουλευτής και αρχηγός κόμματος, ο οποίος χαρακτηρίστηκε ως «πατέρας της Δημοκρατίας». 

Ο αρχαίος παραθαλάσσιος οικισμός, η παραλία της
Θεοτόκου, στο Ακρωτήρι της Σηπιάδος. Διακρίνεται 
το εκκλησάκι της Θεοτόκου χτισμένο στα 1807.
πηγή

Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας είχε μεγάλη οικονομική άνθηση που πήγαζε από την καλλιέργεια της ελιάς, τα σύκα, τα σταφύλια και την παραγωγή μεταξιού, παρήγαγε πολύ και καλής ποιότητας λάδι και κρασί. 

Αξιοθέατα του χωριού μεταξύ άλλων είναι η εκκλησία των Εισοδίων της Παναγίας, δείγμα χαρακτηριστικής αρχιτεκτονικής, χτισμένη το 1760 καθώς και η «Τρανή Βρύση» χτισμένη το 1796 από Ζουπανιώτες τεχνίτες. 

Στην παραλία της Θεοτόκου που βρίσκεται στο Ακρωτήριο της Σηπιάδος απέναντι ακριβώς από την Σκιάθο, έχουν βρεθεί ίχνη από αρχαίο ναό αφιερωμένο στον Ασκληπιό, ίχνη παλαιοχριστιανικής βασιλικής του 5ου ή 6ου αιώνα με ψηφιδωτό δάπεδο που στον ίδιο χώρο σήμερα βρίσκεται το εκκλησάκι της Θεοτόκου χτισμένο στα 1807 ενώ υπάρχουν επίσης ίχνη του παλαιού κάστρου και αρχαίων τάφων. 

Άποψη της εισόδου της Μονής

Δεν έχουμε σαφή εικόνα για την ίδρυση της Μονής όμως η πνευματική της προσφορά, επιβεβαιώνεται και από την εργασία του Προμυριώτη ιερομόναχου Ματθαίου (Κοντούλη) Βατοπεδινού με τίτλο: Η ΕΝ ΤΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΡΟΜΥΡΙΟΥ ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΟΥ ΕΝ ΑΓΙΟΙΣ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ ΣΠΥΡΙΔΩΝΟΣ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΤΡΙΜΥΘΟΥΝΤΟΣ ΤΟΥ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΥ, στην οποία αναφέρει: «…το οποίον τόσο στενά είναι συνδεδεμένο με την πνευματική ανάπτυξη Προμυρίου, και που τόσα πολλά οφείλει το ως άνω χωρίον εις το προαναφερθέν Μοναστήριον…»,  (δείτε ΕΔΩ).

Μία σωζόμενη ενεπίγραφη πλάκα, εντοιχισμένη στα δεξιά της εισόδου του περιβόλου ορίζει την ανακαίνισή του, το 1834: «ΑΥΤΗ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΟΥ ΕΝ ΑΓΙΟΙΣ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ ΣΠΥΡΙΔΩΝΟΣ ΤΟΥ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΥ ΗΤΙΣ ΥΠΟΚΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΗΝ ΧΩΡΑΝ ΠΡΟΜΥΡΙ ΕΝΕΓΕΡΘΕΙ ΕΚ ΒΑΘΡΩΝ ΔΙ’ ΙΔΙΩΝ ΤΗΣ ΕΞΟΔΩΝ ΣΠΟΥΔΗ ΔΕ ΚΑΙ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΠΑΝΤΩΝ ΤΩΝ ΠΡΟΜΥΡΙΩΤΩΝ / ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 20-1834».

Η Εφέστιος παλαιά θαυματουργή εικόνα της Αγίου Σπυρίδωνα

Η ενεπίγραφη πλάκα, εντοιχισμένη δεξιά της εισόδου 

του περιβόλου της Μονής, ορίζει ως χρόνο της 

ανακαίνισής της, το 1834.

Κατά τον Ματθαίο Βατοπεδινό η Μονή ιδρύθηκε μεταξύ 1750 - 1800 άποψη που πιστοποιείτε και από μία ενθύμηση σε ευαγγέλιο της Μονής Γρηγορίου Άγιου Όρους που δημοσίευσε στο περιοδικό «Γρηγόριος Παλαμάς» ο ιερομόναχος Γαβριήλ Σταυρονικητιανός το 1924 στην Θεσσαλονίκη: «Εις τους 1775 χρόνους ήλθαν εις την Μονή μας η αφτάδελφοι του Κυρ Συνέσι από το Προμύρι, ήτι ο κατά πνεύμα και σάρκα αδελφός αυτού Παχόμιος Μοναχός από τον Αη Σπυρίδωνα Προμυρίου και ο αδελφός κατά σάρκα αυτών κυρ Νικολάκης Αχιλεύς».

Επίσης, υπάρχει και ένα αφιερωμένο κείμενο του Μητροπολίτου Δημητριάδος Αθανασίου Κασσαβέτη (1794 – 1821), στις 21 Μαίου του 1811, που βρέθηκε το 1954 από τον τότε εφημέριο του Προμυρίου π. Κωνσταντίνο Αναγνωστόπουλο και βρίσκεται σήμερα στον Ιερό Ναό των Εισοδίων της Παναγίας, στο Προμύρι.

Άποψη της Μονής

Από το κείμενο αυτό πληροφορούμαστε πως κτήτορας της μονής ήταν ο «Χατζής Ιωάννης του ποτέ Αλεξάνδρου Αλλιόρι», που ανακαίνισε όπως υπογραμμίζει, την «παλαιά εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνος».

Ο Χατζή Ιωάννης με τη γυναίκα του Συνοβασία του ποτέ Κωνσταντάκη από τον Λαύκο και ο Ευστάθιος του Σταμάτη με τη γυναίκα του τη Μυγδαλιά του Κώστα και τον παπά – Νικόλαο, Χρυσοχού αλλά και τον Ιωάννη από τον Λαύκο αφιερώθηκαν στο μοναστήρι με όλα τους τα υπάρχοντα, για να ζήσουν και να πεθάνουν μέσα σε αυτό, μάλιστα αφήνουν και στο τέλος και την κατάρα τους σε όποιον τολμήσει «να ζημιώσει και να φθείρει το μοναστήρι είτε μικρός είτε μεγάλος…», και συμπληρώνουν: «να έχουν την κατάρα των Αγίων τριακοσίων δέκα και οχτώ πατέρων της έν Νικαία συνόδου…»

Λιθανάγλυφο εντοιχισμένο στην Μονή

Στις 8 Μαΐου του 1823 το μοναστήρι ακολούθησε τη μαύρη μοίρα του Προμυρίου που πυρπολήθηκε από τους Τούρκους του Αλιόπασα, που όταν μπήκαν στο χωριό,   έσφαξαν 1000 άτομα, αιχμαλώτισαν γύρω στα 250 και έκαψαν σχεδόν όλα τα σπίτια του χωριού εξαιτίας της δράσης του προμυριώτη οπλαρχηγού Γιώργη Ζορμπά. 

Την πυρπόληση του Προμυρίου περιέγραψε γλαφυρά το 1895, στο περιοδικό ΠΟΙΚΙΛΗ ΣΤΟΑ (link ΕΔΩ) ο προμυριώτης βουλευτής του Βόλου, Γεώργιος Νικόλαος Φιλάρετος. 

Η πυρπόληση του μοναστηριού δίνει περιθώρια υποψίας, ότι κάποιον εποικοδομητικό ρόλο θα έπαιζε στην επανάσταση, γιατί να το παραδώσουν στην φωτιά μια και κανένα άλλο μοναστήρι του Πηλίου δεν είδε τέτοια τύχη τον καιρό του αγώνα;

Το περιοδικό ΠΟΙΚΙΛΗ ΣΤΟΑ στο οποίο το 1896 ο 

Προμυριώτης βουλευτής Νικόλαος Φιλάρετος, 

περιέγραψε τη πυρπόληση του Προμυρίου.

Μαζί με το χτίσμα χάθηκαν και τα κειμήλια του, έτσι σήμερα δεν υπάρχει κανένα βιβλίο, έγραφο ή άλλα κειμήλια. 

Μόνο στοιχείο της παλιάς Μονής είναι ένα τμήμα του τείχους στην ανατολική πλευρά του περιβόλου που το σημειώνει και ο Ματθαίος Βατοπεδινός στο βιβλίο του, αναφέροντας την χωρίς τεκμηρίωση άποψη, ότι η μονή ιδρύθηκε από Κολλυβάδες.

Αναφέρει ο Ματθαίος Βατοπεδινός: «Μετά την τέλεια απογύμνωση επακολούθησε το πυρ της καταστροφής και του ολέθρου, που δεν άφησε τίποτα όρθιο, παρά μόνο ο πίσω τείχος του ναού, τον αδιάψευστο μέχρι ημών αυτόν μάρτυρα…»

Μνημείο όμως με τέτοια ακτινοβολία, δεν είναι δυνατόν να εγκαταλειφθεί, έτσι όταν τελείωσε η Ελληνική επανάσταση και όσοι Προμυριώτες γλίτωσαν από το χαλασμό, αποφάσισαν να το ξαναχτίσουν από τα θεμέλια, δεν πήραν βοήθεια από κανέναν, μόνοι τους βάλθηκαν στο έργο της αναστήλωσης, μικρότεροι και μεγαλύτεροι, όλοι οι κάτοικοι, όπως αναγράφεται στη μοναδική ενεπίγραφη πλάκα.

Το Φλεβάρη του 1834 το μοναστήρι ήταν έτοιμο με την μορφή που σώζεται έως σήμερα: στη μέση το καθολικό, γύρω ο μοναστηριακός τοίχος ψηλά, χαγιάτια με ξύλινα λιακώτικα κάγκελα, πίσω τα κελιά, κάτω τα υπόγεια – αποθήκες και στάβλοι, όλα στον γνωστό αρχιτεκτονικό τύπο των πηλιορείτικων μοναστηριών.

Ο Ξηροποταμινός αρχιμανδρίτης Ευγένιος του Δάγκου 

κατά κόσμον Ευστάθιος Σουρούβιλος.

.

Την αναστήλωση της Μονής ακολούθησε η επάνδρωσή του, αναφέρεται ως ηγούμενος ο καλύβας του Άγιου Όρους Διονύσιος, που όταν επέστρεψε αργότερα στο αγιορείτικο μοναστήρι του, πήρε μαζί του δύο νέους του χωριού που θέλησαν να καλογερέψουν.

 

Τον Ευστάθιο Σουρούβιλο, που με τον καλογερίστικο επώνυμο «Ευγένιος» κατόρθωσε να γίνει αργότερα σύμβουλος και τοποτηρητής του πατριαρχείου Αλεξάνδρειας και το Νικόλαο Κουντούλη, που με το εκκλησιαστικό ψευδώνυμο Ναθαναήλ έφτασε ως το αξίωμα του «μεγάλου αρχιμανδρίτη» και ηγούμενου του μοναστηριού Δάγκου στη Μολδοβλαχία.

Το μοναστήρι ήτανε πολύ φιλόξενο και ανοιχτό, όμως αυτό το πλήρωσαν με το αίμα τους οι μοναχοί όταν κάποια νύχτα του χειμώνα, ήτανε Χριστούγεννα μας λέει η παράδοση, ζύγωσαν ληστές και χτύπησαν την καστρόπορτα: «Ανοίξτε μας, φώναζαν στους καλόγερους, είμαστε ξένοι και χάσαμε το δρόμο μες στο σκοτάδι». 

Οι μοναχοί άνοιξαν και μπήκαν μέσα οι ληστές που ήταν καλομίλητοι και με μια υποκριτική ευγένεια, κέντρισαν την συμπάθεια τους, έτσι τους έδωσαν φαΐ, τους περιποιήθηκαν και τους ετοίμασαν κελιά να αναπαυτούν. 

 

Ο Μέγας αρχιμανδρίτης Ναθαναήλ Θετταλομάγνης,  

κατά κόσμον Νικόλαος Κοντούλης ή Ντουράς.

Το βράδυ οι κλέφτες σηκώθηκαν, πήγαν στο κελί του ηγούμενου τον ξύπνησαν και του ζητούσαν χρήματα, αυτός αρνήθηκε και τον υπόβαλαν σε βασανιστήρια, έσυραν ως εκεί και τους άλλους μοναχούς και τους χτυπούσαν να τους παραδώσουν χρήματα ενώ στο τέλος τους έσφαξαν όλους, άρπαξαν τα πολύτιμα αντικείμενα που βρήκαν και χάθηκαν στο σκοτάδι. 

Τα αίματα των μοναχών, πάντα κατά την παράδοση, σώζονταν ως τις αρχές του αιώνα μας στους τοίχους του κελιού. 

Τελευταίος σημαντικός σταθμός της Μονής ήταν το 1880 - 1890, εποχή που σφραγίζεται από την προσωπικότητα του παπά – Γιάννη Οικονόμου ή Οικονομίδη - Κατρώνη που μάζευε τα αγόρια του οικισμού «Βοδίν» και των άλλων γειτονικών καλυβιών, τα βράδια, και τα μάθαινε γράμματα.

Στη δεκαετία του 1980 στην μονή εγκαταστάθηκαν μοναχές για να μετατραπεί σε γυναικείο το άλλοτε αντρικό και να αρχίσει η τακτική των ανακαινίσεων, αργότερα όμως εγκαταλείφθηκε και πάλι.

Σημαντικό έργο αποτελεί, τον Νοέμβριο του 2020, η εξαγγελία από τον Δήμο Νοτίου Πηλίου, της ασφαλτόστρωσης της οδού από το επαρχιακό δίκτυο έως την Ιερά Μονή του Αγίου Σπυρίδωνα με την συνδρομή του Γενικού Επιτελείου Αεροπορίας (ΓΕΑ), έργο που θα συμβάλει στην αποκατάσταση της πρόσβασης προς την Ιερά Μονή καθώς όμως και θα βελτιώσει σημαντικά και την πρόσβαση σε αγροτικές εκμεταλλεύσεις των δημοτών της περιοχής.

Το σημαντικό αυτό έργο, ασφαλτόστρωσης του δρόμου έως την Μονή περατώθηκε στίς αρχές του καλοκαιριού του 2023 και πλέον μπορούν να επισκεφθούν την μονή μεγάλα πούλμαν.

Η Μονή είναι σήμερα χαρακτηρισμένη ως μνημείο από την 7η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων.