ΤΜΗΜΑ ΤΙΜΙΑΣ ΚΑΡΑΣ ΑΓΙΟΥ ΠΑΝΑΓΟΥ ΤΟΥ ΕΚ ΓΑΣΤΟΥΝΗΣ.

Φυλλάσεται στον Μητροπολιτικό Ιερό Ναό του Αγίου Νικολάου στην Γαστούνη της Ηλείας.

Οι Άγιοι Νεομάρτυρες Χρίστος και Πανάγος.
Σχολή Βυζαντινής Αγιογραφίας
Ιεράς Μητροπόλεως Ηλείας, 2014.
πηγή

Ο Άγιος Πανάγος γεννήθηκε στην Γαστούνη και από πληροφορίες που αντλούνται από τα αρχεία του Δήμου Πηνειού (τέως Δήμου Γαστούνης), το επώνυμο του Αγίου ήταν Σισίνης και ανήκε στην μεγάλη οικογένεια των Σισιναίων η οποία ασχολείτο με το ναυτιλιακό εμπόριο. 

Η ίδια οικογένεια ασχολείτο και με τα πολιτικά δρώμενα, αρκεί να αναφερθεί το πρόσωπο του Γεωργίου Σισίνη, στενού συνεργάτη του Θεοδώρου Κολοκοτρώνη. 

Κύρια πηγή για τον βίο του αποτελεί το συναξάρι που ανακάλυψε στην Βιβλιοθήκη της Ακαδημίας του Βουκουρεστίου ο διδάκτωρ της Νεότερης Ιστορίας Ιωάννης Χατζής το 2004. 

Πρόκειται για έναν εγκωμιαστικό λόγο αγνώστου συγγραφέα, που περιγράφει την ζωή και το μαρτύριο των δύο κατονομαζομένων στον υπέρτιτλό του αγίων ενώ προηγείται αυτού η ασματική ακολουθία των εν λόγο αγίων, έργο του ιερομόναχου Ζαχαρία Καραντινού, του οποίου η ταυτότητα παραμένει αβέβαιη. 

Τα δύο κείμενα απόκεινται στον κώδικα υπ’ αριθμόν 919 (ff. 140-171) της Βιβλιοθήκης της Ακαδημίας της Ρουμανίας στο Βουκουρέστι με υπέρτιτλο «Ἐν μηνὶ Μαρτίῳ θη συμψάλλεται καὶ ἡ ἀκολουθία τῶν ἁγίων νέων μαρτύρων Πανάγου καὶ Χρήστου, ποιηθεῖσα παρὰ τοῦ ἐν ἱερομονάχοις ἐλαχίστου Ζαχαρίου τοῦ Καραντινοῦ τοῦ ἐξ Αἰτωλίας, αἰτήσει εὐσεβῶν τινῶν Χριστιανῶν». 

Ο Μητροπολιτικός Ιερός Ναός του Αγίου Νικολάου
στην Γαστούνη Ηλείας στον οποίο
φυλάσσεται το απότμημα Τιμίας Κάρας του
Αγίου Πανάγου.
πηγή

Οι πληροφορίες αυτές και οι προσπάθειες της Μητρόπολης Ηλείας οδήγησαν να ανακαλυφθούν περισσότερα στοιχεία για τους Αγίους αυτούς, με αποκορύφωμα την εύρεση μικρού τμήματος λειψάνου του Αγίου Πανάγου, σε παλιά ξύλινη λειψανοθήκη, που είχε ξεχαστεί στο σκευοφυλάκιο του ναού Αγίου Νικολάου και μεταξύ άλλων λειψάνων βρέθηκε ένα μικρό οστό καλυμμένο με κερί. 

Όταν αφαιρέθηκε το κερί αποκαλύφθηκαν χαραγμένες πάνω στο οστό οι λέξεις: "Πανάγος. Ήλις" και η χρονολογία "1716", έκτοτε τοποθετήθηκε σε νέα λειψανοθήκη και λιτανεύεται κάθε χρόνο στην εορτή των Αγίων, στις 9 Μαρτίου.

Οι σωροί των Αγίων δεν έχουν εντοπιστεί, αφού μετά το μαρτύριό τους ενταφιάστηκαν εντός του Ιερού Βήματος του παλαιού ναού του Αγίου Νικολάου Γαστούνης που κατεδαφίστηκε προ δεκαετιών και στην θέση του βρίσκεται σήμερα η πλατεία της πόλης, ενώ στο σημείο του Ιερού Βήματος υπάρχει ως σήμερα η Αγία Τράπεζα του παλαιού ναού, που υποδεικνύει και τον τάφο των Αγίων.

Από το συναξάρι μαθαίνουμε ότι ο Πανάγος Σισίνης ήταν έγγαμος και πατέρας ενός τουλάχιστον άρρενος τέκνου και με δεδομένο ότι το 1693 εμφανίζεται σε επίσημο βενετικό έγγραφο ως αρχηγός οικογένειας (δηλαδή είναι ενήλικος σύμφωνα με τους βενετικούς νόμους), πρέπει να υποθέσουμε ότι γεννήθηκε περί τα τέλη της δεκαετίας του 1660. 

Σύμφωνα με το συναξάρι, οι γονείς του τα τελευταία χρόνια πριν τον ερχομό των Βενετών, είχαν ασπαστεί τον μουσουλμανισμό, ίσως για να διατηρήσουν την ήδη ισχυρή θέση και τα αξιώματά τους και ότι επίσης, ο Πανάγος είχε οριστεί σύνδικος (δηλαδή εκπρόσωπος των ντόπιων στους Βενετούς με αρμοδιότητες αγορανομίας και απονομής δικαιοσύνης).

Η υπογραφή του εμφανίζεται σε αρκετά δημοσιευμένα έγγραφα πρός την βενετική διοίκηση στην διάρκεια της Βενετοκρατίας με τα έγγραφα αυτά (όπως το σχετικό με την εκλογή του μητροπολίτη Πατρών με ημερομηνία 27 Ιανουαρίου 1713) να είχαν δημοσιευτεί ήδη από τα μέσα του 20ου αιώνα, χωρίς ωστόσο να υπάρχουν περισσότερα στοιχεία για το εν λόγο πρόσωπο.

Σύμφωνα με το συναξάρι, οταν οι Τούρκοι ανεκατέλαβαν την Πελοπόννησο, το 1716, μετά από 30ετή παραμονή των Ενετών, ο Οσμάν Πασάς που κατέλαβε τη Γαστούνη έχοντας καλές σχέσεις με τον Πανάγο του έδωσε την δυνατότητα διαφυγής αφού θα εξαπέλυε διωγμό κατά των Χριστιανών όμως ο Πανάγος ασθένησε και ήταν αδύνατον να διαφύγει, πράγμα το οποίο έκανε όμως ο γιος του φεύγοντας στην Κέρκυρα μαζί με τον Οσμάν Πασά.

Ο Πανάγος κλήθηκε στον Μουρτάτ Αγά να αρνηθεί την πίστη του όμως αρνήθηκε και αποκεφαλίστηκε στις 1 Μαρτίου του 1716 με το σώμα του να παραμένει άταφο για τρεις ημέρες. 

Αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι η τιμία κεφαλή του ρίχτηκε στα σκυλιά όμως αυτά δεν την πείραξαν και τελικά, δόθηκε το σώμα του στους Χριστιανούς και ενταφιάστηκε εντός του παλαιού, μη σωζόμενου σήμερα, ναού του Αγίου Νικολάου που τότε δεν ήταν ενοριακός, αλλά ιδιόκτητος και ανήκε στην οικογένεια Σισίνη. 

Την ίδια περίοδο θανατώθηκαν, αρνούμενοι να αλλαξοπιστήσουν, και περίπου 50 ακόμη Χριστιανοί της περιοχής, από αυτούς γνωρίζουμε μέσω του συναξαρίου τον ιερέα Χρήστο από την Ανδραβίδα που ενταφιάστηκε στον ίδιο τάφο με τον Πανάγο και έναν νεαρό με το όνομα Κανέλλος, οι υπόλοιποι παραμένουν ανώνυμοι. 

Η λειτουργική τους τιμή επανασυστάθηκε επισήμως το 2007 με απόφαση του Μητροπολίτη Ηλείας και η μνήμη τους εορτάζεται στις 9 Μαρτίου.