Ιερά Μονή Αγίων Τεσσαράκοντα Μαρτύρων, Σπάρτη.

πηγή

Βρίσκεται σε μια όμορφη, καταπράσινη τοποθεσία κοντά στο χωριό Χρύσαφα, περίπου 8 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της Σπάρτης, είναι ανδρική και μία από τις σημαντικότερες μονές της Λακωνίας.

 

Άποψη της εισόδου στην Μονή
πηγή

Αρχικά ιδρύθηκε λίγο ψηλότερα, στη χαράδρα του χειμάρρου Σωφρόνη, μέσα σε φυσικό σπήλαιο και είχε αγιογραφηθεί από τον λακεδαιμόνιο αγιογράφο Κωνσταντίνο Μανασσή ενώ σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή, η οποία σώζεται μέσα στο σπηλαιώδη Ναό του παλαιομονάστηρου, η Μονή κτίστηκε το έτος 1305 επί βασιλείας του Αυτοκράτορα του Βυζαντίου Ανδρονίκου Α΄ του πρεσβύτερου (1283 - 1328).

Η κτητορική επιγραφή αναφέρει: "Ανηγέρθη εκ βάθρων και ανιστορήθη ο θείος ναός των αγίων ενδόξων μεγάλων μαρτύρων Τεσσαράκοντα δια συνεργίας και πόθου Γερμανού ιερομονάχου και Γρηγορίου μοναχού και Θεοδοσίου μοναχού επί της βασιλείας των ευσεβεστάτων βασιλέων Ανδρονίκου και Ειρήνης και Μαρίας, μητρός των Παλαιολόγων έτει ΩΙΓ’".

Άποψη της Μονής
πηγή

Η παλαιά Μονή που κτίστηκε, για να φιλοξενήσει προϋπάρχουσα μοναστική Αδελφότητα, διέθετε μόνη πρόσβαση, με τον έξω κόσμο ένα μονοπάτι πρός τα δυτικά. 

Το μονοπάτι ήταν στενό και δύσβατο, για τον ανεφοδιασμό της Μονής σε τρόφιμα κι άλλα αναγκαία, έτσι κατασκευάστηκε εξαρχής μία αποθήκη στη θέση της σημερινής Μονής, όπου βρίσκονταν και τα μοναστηριακά κτήματα, αμπέλια, ελαιώνες κ.α., καθώς και ο σταύλος των ζώων.

Με την πάροδο των ετών η περιοχή αυτή εξελίχθηκε σε Μετόχι αρχικά της Παλαιάς Μονής και στη συνέχεια κατέληξε να γίνει η νέα Μονή, τον 17ο αιώνα.

Η Μονή από την ίδρυσή της είχε την εύνοια του Οικουμενικού Πατριαρχείου που την ανακήρυξε Σταυροπηγιακή προσφέροντάς της τόσα προνόμια που και άλλα μοναστήρια προσαρτήθηκαν σε αυτήν, συνολικά τέσσερα πατριαρχικά σιγγίλια διασφάλιζαν τη σταυροπηγιακή αξία της Μονής, το τέταρτο μάλιστα  επί της πατριαρχίας του Γρηγορίου Ε΄.

Όμως και σουλτανικά φιρμάνια εκδόθηκαν, τα οποία έδωσαν στη Μονή εξαιρετικά προνόμια και γενικά οι Σουλτάνοι ποτέ δεν υστέρησαν σε εκδηλώσεις εύνοιας προς τη Μονή, το πιο σπουδαίο από αυτά τα έγγραφα, τα οποία είχε στην κατοχή της η Μονή είναι ο Αχταναμές (διαθήκη) του Μωάμεθ, ιδρυτή του Μωαμεθανισμού. 

Το πρωτότυπο ειλητάριο του Αχτιναμέ
προς την Ιερά Μονή Σινά
πηγή

Αυτή τη διαθήκη την είχε συντάξει ο Μωάμεθ αρχικά για τη Μονή του Σινά στην οποία παραχωρούσε στην Εκκλησία και τους λειτουργούς της, Επισκόπους, Ιερείς, Μοναχούς και Ασκητές πλήρη ελευθερία στην εξάσκηση των θρησκευτικών τους καθηκόντων, τους απάλλασσε από κάθε είδους φορολογία και στρατιωτική υποχρέωση και επιπλέον υποχρέωνε τους μουσουλμάνους να τους προστατεύουν από όσους τους ενοχλούσαν.

Ο Αχταναμές βοήθησε τη Μονή, η παράδοση αναφέρει ότι η Μονή χρησιμοποίησε τον Αχταναμέ για να αμυνθεί απέναντι στις αρπακτικές διαθέσεις των Τούρκων διοικητών, υπαλλήλων αλλά και πάσης φύσεως επιδρομέων, οι οποίοι ενοχλούσαν τη Μονή και τους μοναχούς, ζητώντας χρήματα, τρόφιμα κα.

Για να απαλλαγούν λοιπόν οι Μοναχοί μία για πάντα από τις ενοχλήσεις των Τούρκων, κρέμασαν τον Αχταναμέ πάνω από την εξωτερική θύρα της Μονής και τοποθέτησαν μπροστά του καντήλι που έκαιγε συνεχώς. Οι Τούρκοι, βλέποντας τον Αχταναμέ με την ιερή απεικόνιση του χεριού τού Μωάμεθ προσκυνούσαν με ευλάβεια και έφευγαν χωρίς άλλες απαιτήσεις.

Το 1770 η Μονή όμως πυρπολήθηκε από τους Τουρκαλβανούς και ερημώθηκε, αλλά λειτουργούσε πάλι στα χρόνια της επανάστασης του 1821, μάλιστα ήταν σημαντική η προσφορά της σε εφόδια και τρόφιμα, ενώ πυρπολήθηκε ξανά το 1826 από τον Ιμπραήμ αλλά και το 1943 από τους Γερμανούς.

Άποψη του Καθολικού της Μονής

πηγή

Εξωτερικά η Μονή έχει μορφή φρουρίου με ψηλό περίβολο που σχηματίζουν τα συγκροτήματα των κελλιών και των βοηθητικών χώρων. 

Στο κέντρο του μοναστηριακού συγκροτήματος δεσπόζει το επιβλητικό καθολικό, ένας σταυροειδής εγγεγραμμένος ναός με τρούλο, που κτίστηκε το 1620.

Στην τοιχοποιία του Καθολικού διακρίνεται ένας κεραμοπλαστικός διάκοσμος και ενσωματωμένα διάφορα αρχαία αρχιτεκτονικά μέλη, ενώ το εσωτερικό του είναι κατάγραφο με έργα του 1620, από τον Γεώργιο Μόσχου, φημισμένου ζωγράφου της Κρητικής Σχολής με καταγωγή από το Ναύπλιο. 

Άποψη του εσωτερικού του Καθολικού της Μονής
πηγή

Δίπλα στο καθολικό βρίσκεται το παρεκκλήσιο της Ζωοδόχου Πηγής που χρονολογείται στο 1707 και λέγεται ότι φιλοξένησε κρυφό σχολείο στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. 

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα παλαιότερα κτήρια, όπως η τραπεζαρία, που ήταν αγιογραφημένη, το φωτάναμμα, και ο πύργος που ήταν τετραώροφος, ενώ σήμερα σώζονται οι τρεις από τους τέσσερις ορόφους, εκ των οποίων ο τρίτος έχει μετατραπεί σε Μουσείο της Μονής.

Στη Μονή που διαθέτει πλούσια βιβλιοθήκη και σπάνια έγγραφα, σώζονται αξιόλογα ιερά κειμήλια, όπως ξυλόγλυπτοι σταυροί, άγια δισκοπότηρα, αργυρές λειψανοθήκες με ανάγλυφες διακοσμήσεις, άμφια, ευαγγελιστάρια, κηροπήγια, ασημένιοι δίσκοι, χειρόγραφοι συναξαριστές, αρχαίες εικόνες και μία μαρμάρινη κολυμβήθρα, όπου τελούσαν το Μεγάλο αγιασμό των Θεοφανείων και το 1980, δυστυχώς εκλάπη από την Μονή η εικόνα των Αγίων Τεσσαράκοντα Μαρτύρων, που χρονολογείται από τον 13ο αιώνα. 

Στην Μονή υπάρχει ξενώνας για την εξυπηρέτηση των επισκεπτών, ενώ φιλοξενούνται και οι μαθητικές κατασκηνώσεις της Ιεράς Μητροπόλεως Μονεμβασίας και Σπάρτης

Η Ιερά Μονή πανηγυρίζει στις 9 Μαρτίου.

Τηλ. επικοινωνίας: 2731026780