Η ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΑΓΡΙΛΙΩΤΙΣΣΑΣ

πηγή

Φυλάσσεται στην Ιερά Μονή Αγριλίων σε απόσταση τριών περίπου χιλιομέτρων ανατολικά από τη σημερινή  Σάμη της Κεφαλλονιάς.

Η ιερά Μονή Παναγίας Αγριλλιώτισσας
πηγή

Σύμφωνα με την προφορική παράδοση δύο βοσκοί με μία βοηθό τους, έβλεπαν στην περιοχή αυτή, για αρκετά βράδια ένα φώς «ωσάν τση αστροπής» να φέγγει σε συγκεκριμένο σημείο του λόγγου και αποφάσισαν να πάνε να δούνε τι συμβαίνει. 

Στην ρίζα μια αγριλίδας βρήκανε ένα μικρό εικόνισμα με τις μορφές του Χριστού, της Παναγίας και του Αη Γιάννη του Πρόδρομου, καλυμμένο στην πρόσοψη με εγχάρακτη χρυσή επένδυση.  

Αργότερα το πολύ μικρό αυτό εικόνισμα το ενσωμάτωσαν σε μία υπάρχουσα εικόνα της Θεοτόκου, η οποία επονομάστηκε "Αγριλιώτισσα" και αυτό σύμφωνα με την προφορική παράδοση συνέβηκε στο τέλος του 17ου αιώνα ή στα πρώτα χρόνια του 18ου αιώνα.

Το μικρό θαυματουργό εικόνισμα με τις μορφές
του Χριστού, της Παναγίας και του Αη Γιάννη
του Πρόδρομου (Δέηση)

Ένας από τους βοσκούς το πήρε στο εικονοστάσι του, αλλά το πρωί το εικόνισμα έλειπε από τη θέση του και την επόμενη νύκτα διαπίστωσε ότι αυτό κείτονταν και πάλι στη ρίζα της αγριλίδας. Το έφερε ξανά σπίτι του, αλλά όταν για τρίτη φορά το εικόνισμα επέστρεψε με ανεξιχνίαστο τρόπο στο ίδιο δένδρο, δεν το μετακίνησε, κατάλαβε πως άλλο ήταν το θέλημα του Θεού!

Εστησε σε εκείνον τον τόπο ένα προσκυνητάρι και άναψε ένα καντήλι, ενώ λίγο αργότερα έγινε μοναχός και ιερέας, λαμβάνοντας το όνομα Συμεών ενώ τον μοναστικό βίο ακολούθησαν και οι άλλοι δύο βοσκοί, ο Γαβριήλ και η Πελαγία. 

Αργότερα, οι Γιακουμής Ζερβός και παπά Συμεών Δευτεραίος, από το χωριό Καταποδάτα, ανήγειραν εκκλησιά επάνω στα ερείπια μιάς παλιότερης εντός της οποίας σωζόταν το εικόνισμα της Παναγίας.

Η επίσημη σύσταση του Μοναστηριού έγινε το 1721 από τους Νικόδημο, Άνθιμο, Μακάριο Ζερβούς που μαζί με τους Δευτεραίους ανοικοδόμησαν και επεξέτειναν κτηριακά το Μοναστήρι κατά το β’ μισό του 18ου αιώνα, για αυτόν τον λόγο τους συναντάμε ως Γιουσπατροναρίους και κτήτορες. 

Η εικόνα της Παναγίας Αγριλιώτισσας χωρίς το
πουκάμισο και μετά την συντήρησή της
πηγή

Η εικόνα φέρει φύλλο χρυσού, το Μαφόριο της Παναγίας είναι διακοσμημένο με φυτικά διακοσμητικά στοιχεία και φύλλο ασημιού, ενώ φέρει και επιγραφές, καθώς και την υποδοχή στο κέντρο, εντός της οποίας υπάρχει το θαυματουργό  μικρό εικονίδιο της Δέησης.

Η εικόνα ανήκει στο   σπανιότατο εικονογραφικό τύπο της Παναγίας Βρεφοκρατούσας, σπανιότατο λόγω του ανοικτού πλουμιδάτου μαφόριου που φορεί η Παναγία και που αναπαραγάγει τα εκκλησιαστικά Επτανησιακά - Κεφαλονίτικα άμφια του 18ου αιώνα, όπως τα βλέπουμε στο Εκκλησιαστικό Μουσείο Μηλαπιδιάς στην Κεφαλονιά. 

 

Η εξαιρετικά επιμελημένη ζωγραφική, και όχι απλά σχεδιαστική, απόδοση των χεριών, των προσώπων, καθώς και οι εικονογραφικές λεπτομέρειες της παράστασης καθιστούν εύλογη την χρονολόγηση της εικόνας τον 18ο αιώνα.

Η εικόνα κατά τον 19ο αιώνα δυστυχώς καλύφθηκε με ασημένιο πουκάμισο το οποίο της προξένησε σημαντική φθορά λόγω της συσσώρευσης ρύπων, σκόνης, καπνιάς, υγρασίας και της οξείδωσης του μετάλλου, οι βλάβες άλλωστε είναι ιδιαιτέρως ορατές στο ζωγραφισμένο μαφόριο της Παναγίας. 

Μετά την συντήρηση της εικόνας, το πουκάμισο αφαιρέθηκε και σήμερα το πουκάμισο κοσμεί το αντίγραφο της πρωτότυπης εικόνας.

Βυζαντινός Ναός Αγίας Κυριακής, Απείρανθος Νάξου

πηγή

Ο Βυζαντινός ναός της Αγίας Κυριακής βρίσκεται στην ενδοχώρα της Νάξου, στη θέση Καλλονή που απέχει περίπου 3 χιλιόμετρα από τον οικισμό της Απειράνθου.

Άποψη του Ναού
πηγή

Ο ναός φέρεται να χτίστηκε στα χρόνια του Αυτοκράτορα Κωνσταντινουπόλεως Θεοφίλου, ο οποίος υπήρξε Εικονομάχος και είχε προστάξει όλες οι εικόνες των Ναών: «εντεύθεν ουν καθηρούντο μεν κατά πάσαν εκκλησίαν αι θείαι μορφαί, θηρία δε και όρνιθες αντί τούτων ανεστηλούντο και ενεγράφοντο», να αντικατασταθούν από τον Σταυρό, τον φυτικό και ζωικό διάκοσμο (ανεικονικός), όπως ακριβώς αυτός διασώζεται στο εσωτερικό της Αγίας Κυριακής.

Τη δεκαετία του 1960, μέρος της καμάρας και του βόρειου τοίχου του νάρθηκα είχε γκρεμιστεί, οι τοίχοι του ιερού ήταν τρυπημένοι και το δάπεδο ξυλωμένο και κατεστραμμένο από τους αρχαιοκάπηλους, δεν είχε πόρτες και χρησιμοπoιούταν ως στάνη από τους βοσκούς.

Άποψη του Ναού
πηγή

Άποψη του Ναού
πηγή

Άποψη του Ναού
πηγή

Το 1993 άρχισαν οι πρώτες προσπάθειες για την αποκατάσταση του ναού, με τη χρηματοδότηση μελέτης από τον Σύλλογο J.-G. Eynard στη Γενεύη, το Σύλλογο Amities greco - suisses  στη Λωζάνη, το 2005 στη προσπάθεια συμμετείχε ο ελβετικός σύλλογος Ένωση Αγίας Κυριακής, Νάξος καθώς και το 2010, συνέβαλε το Συμβούλιο Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς της ΕΛΛΕΤ. 

Η αποκατάσταση του ναού έγινε την περίοδο 2013 - 2014 από την 2η Εφορία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων με στερέωση και στεγανοποίηση του ναού, ακολούθησε η αποκατάσταση των τοιχογραφιών την περίοδο 2015 - 2016, αποκατάσταση που βραβεύτηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση με το Βραβείο Europa Nostra με το βραβείο να παραδίδεται στις 6 Οκτωβρίου του 2018, εκεί ακριβώς στον Ιερό Ναό της Αγίας Κυριακής ενώ σημαντική χρηματοδότηση προήλθε ακόμη και από την Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, που έλαβε χορηγίες από το Ίδρυμα Λεβέντη και από Κοινοφελές ίδρυμα Αθανασίου και Μαρίνας Μαρτίνου.

Άποψη του εσωτερικού του Ναού
πηγή

Ο Ναός έχει διαστάσεις 11.20 μέτρα μήκος Χ 7.10 μέτρα πλάτος και διαθέτει νάρθηκα, τον κυρίως ναό και ένα παρεκκλήσιο στην νότια πλευρά του.

Πρόκειται για μια μακρόστενη, μονόκλιτη βασιλική, τρουλλωτή εκκλησία που καταλήγει ανατολικά σε μεγάλη ημικυκλική αψίδα.

Το νότιο τυφλό αψίδωμα για να επικοινωνεί με το παρεκκλήσιο διατρυπανάται με μεγάλο τοξωτό άνοιγμα, στο ανατολικό και δυτικό τμήμα του νότιου ενδιάμεσου τοίχου και στον βόρειο τοίχο της δυτικής κεραίας του ναού υπάρχει μια τοξωτή κόγχη. 

Οι τοίχοι εκτος του ιερού έχουν περιμετρικά ένα κτιστό χαμηλό θρανίο πλάτους περίπου 38 εκατοστά που διακόπτεται στη μέση του βόρειου τυφλού αψιδώματος από ένα βράχο σφαιρικό. 

Ο τρούλλος με βαρειές αναλογίες, έχει κυλινδρικό εσωτερικά και εξωτερικά τύμπανο και καλοσχηματισμένα λοφία  και η ημικυκλική αψίδα φωτίζεται από από ένα στενό δίλοβο παράθυρο που αργότερα κλείστηκε με τοίχο και περιτρέχεται εσωτερικά από ένα απλό κτιστό σύνθρονο σαν σκαλοπάτι χαμηλό. 

Άποψη του εσωτερικού του Ναού
πηγή

Ο επισκοπικός θρόνος βρίσκεται στη μέση, κάτω από το δίλοβο παράθυρο,  ενώ σώζεται σε αρκετό ύψος ένα μέρος από το κτιστό τέμπλο, με τοιχοδομία μεταγενέστερη, πιθανόν του 13ου αιώνα.

Ο νάρθηκας έχει διαστάσεις 7.12 μέτρα μήκος Χ 2.03 μέτρα πλάτος, είναι στεγασμένος με συνεχή καμάρα, έχει είσοδο πλάτους 0.95 μέτρα στη νότια στενή πλευρά και η επικοινωνία του με τους άλλους χώρους γίνεται με δύο θύρες στον ανατολικό τοίχο.

Η μεγαλύτερη θύρα πλάτους 1.15 μέτρα οδηγεί στον κυρίως ναό, ενώ η μικρότερη πλάτους 0.65 μέτρα που τώρα είναι κλεισμένη με τοίχο, κολλητά στη νοτιοανατολική γωνία, οδηγεί στο παρεκκλήσιο που είναι κτισμένο με κοινό τοίχο με τον Ναό.

Άποψη της ζωγραφικής διακόσμησης του Ναού
πηγή

Άποψη του Ιερού Βήματος του Ναού
πηγή

Άποψη της ζωγραφικής διακόσμησης του Ναού
πηγή

Η ζωγραφική διακόσμηση στο μεγαλύτερο μέρος της είναι ανεικονική, διατηρείται στις τυφλές αψίδες, σε όλο το ιερό (τοίχους, αψίδα, καμάρα) και στα εσωράχια του ανατολικού και του μεσαίου τοξωτού ανοίγματος του διάμεσου τοίχου μεταξύ κυρίως ναού και παρεκκλησίου ενώ ως προς την τεχνική των τοιχογραφιών αυτή είναι μικτή, δηλαδή νωπογραφία αλλά και ξηρογραφία.

Εκτός αυτού του πρώτου στρώματος σώζονται και λίγα απομεινάρια ενός δεύτερου στρώματος, πιθανότατα του 13ου αιώνα, στον ημικύλινδρο της αψίδας ίχνη από φωτοστέφανα, στο τεταρτοσφαίριο ένα ευαγγέλιο του Παντοκράτορα και στην αψίδα του παρεκκλησίου η Δέηση. 

Στη νότια τυφλή αψίδα εντοπίζουμε τεμνόμενους κύκλους που σχηματίζουν ρόδακες, με χρώματα ακαθόριστα, διακρίνονται το κίτρινο και πορτοκαλί, στο εσωρράχιο του τοξωτού ανοίγματος έχουμε κόσμημα από συνεχή ελικοειδή πλοχμό, στη βόρεια τυφλή αψίδα έχουμε κάτω - κάτω μίμηση ορθωμαρμάρωσης με μαύρες παχιές κυματιστές γραμμές και στην ανώτερη ζώνη έχουμε δύο ή τρεις σταυρούς σε πλαίσια με κοσμήματα.

Η Αγία Κυριακή είναι ανοικτή και επισκέψιμη τους μήνες Αύγουστο και Σεπτέμβριο, δύο φορές την εβδομάδα, Τετάρτη και Σάββατο, από τις 9.00 ως τις 14.30 ενώ για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να απευθύνεστε στην Αρχαιολογική Συλλογή Απειράνθου (τηλ. 22850 61725).

Η ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΠΑΝΤΟΒΛΕΠΟΥΣΑΣ.

 

Φυλάσσεται στον ιστορικό Ιερό Ναό Κοίμησης της Θεοτόκου στην Παναγιά της Θάσου.

 

Το πανέμορφο χωριό Παναγία της Θάσου

Το χωριό Παναγία βρίσκεται σε απόσταση 10 χιλιομέτρων από την πρωτεύουσα του νησιού Λιμένα και η πρόσβαση γίνεται σε αυτό από την περιφερειακή οδό που διατρέχει το νησί με ήπια ανάβαση, μέσα από μια μαγευτική καταπράσινη διαδρομή με πεύκα, πλατάνια και οργιώδη βλάστηση.

Ο ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου που βρίσκεται στο κέντρο του χωριού αποτελεί μεγάλο κεφάλαιο της θρησκευτικής ιστορίας του τόπου. 

Δυστυχώς δεν είναι γνωστή από τις ιστορικές πηγές με ακρίβεια η ημερομηνία ανέγερσής του, αν λάβουμε όμως υπόψη μας το όνομα στο χωριό δόθηκε από την εκκλησία, τότε η ανέγερση τοποθετείται πριν από το 1821, έτος έναρξης της Ελληνικής επανάστασης ενώ τα εγκαίνια του Ναού έγινα από τον μητροπολίτη Άνθιμο.

Ο ιστορικός και μεγαλοπρεπής Ιερός Ναός της
Κοίμησης της Θεοτόκου Παναγίας στην 
Παναγία της Θάσου. 

Οι επιθέσεις των πειρατών στην αρχαία πόλη της Θάσου (σημερινός Λιμένας) ανάγκασαν τους κατοίκους του να εγκατασταθούν στην Παναγία ενώ άλλοι έφτασαν εκεί το 1770 όταν έφτασε ο ρωσικός στόλος στο νησί.

Η αύξηση του πληθυσμού δημιούργησε την ανάγκη για καινούργια εκκλησία και οι προύχοντες του τόπου, ο Σωτήριος Αυγουστής, ο Αυγερινός και Χατζής Κωνστανής με την βοήθεια και της Μονής Βατοπεδίου, χρηματοδότησαν τις εργασίες ανέγερσης του ναού που άρχισαν το 1831 και επιμελήθηκαν καστοριανοί μάστορες πολλοί γνωστοί για την άριστη γνώση της εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής και αυτοί ήταν που έδωσαν στον ναό πολλά χαρακτηριστικά των Βυζαντινών εκκλησιών της πόλης τους, ενώ το υπέροχο ξυλόγλυπτο τέμπλο της εκκλησίας ολοκληρώθηκε το 1881 από Βολιώτες τεχνίτες. 

Η Παναγία Παντοβλέπουσα, ένα μοναδικό προσωνύμιο
στην Ελλάδα, στο προσκυνητάρι της στον Ιερό Ναό
της Κοίμησης της Παναγίας, στην Παναγία της Θάσου.

Ο αρχιτεκτονικός ρυθμός του ναού είναι βασιλική με τρούλο ενώ τα υλικά για την κατασκευή του πάρθηκαν από την γύρω περιοχή αλλά και από τα ερείπια αρχαίων ναών της Θάσου. 

Ο ναός έχει πέντε εισόδους μια μεγάλη κεντρική από την δυτική πλευρά και τέσσερις που μας οδηγούν στα πλαϊνά κλίτη ενώ η εκκλησία διατηρεί με ξεχωριστή ευλάβεια την εικόνα της Παναγίας της Πανταβλεπούσας με ημερομηνία 1814 που είναι το σύμβολο του χωριού.

Η Θαυματουργή Εικόνα με την επωνυμία «Παναγία η Παντοβλεπούσα», όπως χαρακτηριστικά αναγράφεται στην χρυσή ετικέτα και που είναι μοναδικό προσωνύμιο στην Ελλάδα, εικονίζει την Παναγία εστεμμένη και στολισμένη με πέτρες να κρατά τον Χριστό και βρίσκεται στην είσοδο του κυρίως Ναού στο δεξί προσκυνητάρι.

Το βλέμμα της Παναγίας είναι λυπημένο και δημιουργεί έντονα την εντύπωση ότι κοιτάζει απ΄όλες τις πλευρές ενώ κατά ιστορική μαρτυρία η εικόνα πιθανόν να είναι ρωσικής προελεύσεως και τεχνοτροπίας και την μετέφεραν στη Θάσο κάποιοι ομογενείς από την Ρωσία και την δώρισαν στον ιερό Ναό της Παναγίας, στο ασημένιο επικάλυμμα της υπάρχει η χρονολογία 1814, όμως η αγιογραφία είναι βέβαιο ότι είναι πολύ παλαιότερη.

Τηλέφωνο επικοινωνίας Ιερού Ναού Κοίμησης της Παναγίας στην Παναγία της Θάσου: 25930 61443

Η ΤΙΜΙΑ ΚΑΡΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ ΓΟΡΔΙΟΥ.

πηγή

Φυλάσσεται στην Ιερά Μονή της Αγίας Παρασκευής στα Βραγγιανά της Ευρυτανίας.

Πολλοί ήταν αυτοί που τον παρομοίασαν, λόγω της ρητορικής δεινότητάς του, με τον Αριστοτέλη και του προσέδωσαν το προσωνύμιο «ο Αριστοτέλης των Αγράφων»! 

Αλλοι τον εκλάμβαναν ως έναν από τους αξιολογότερους δασκάλους του Γένους, υποστηρίζοντας ότι, μαζί με τον Άγιο Ευγένιο τον Αιτωλό και τον Ιεροδιδάσκαλο Θεοφάνη, υπήρξαν οι θεμελιωτές του Εθνικού Ξεσηκωμού του 1821!

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Στην Ορθόδοξη Εκκλησία αποδίδουμε στα Αγία λείψανα τιμή και ευλαβική προσκύνηση, η όποια όμως δεν αποτελεί λατρευτική προσκύνηση η λατρεία. Τούτο γιατί κανείς ποτέ ορθόδοξος χριστιανός δεν ταύτισε στη σκέψη του τα τίμια λείψανα με «θεούς». Μακαριστός π. ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΑΛΕΒΙΖΟΠΟΥΛΟΣ (ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟΝ ΑΙΡΕΣΕΩΝ ΚΑΙ ΠΑΡΑΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΩΝ ΟΜΑΔΩΝ).

 

Ελαιογραφία του Αναστασίου Γορδίου, 1971,

έργο Δημ. Βασιλείου, Εθνικό και Ιστορικό Μουσείο.

Γεννήθηκε στα σημερινά Μεγάλα Βραγγιανά (τότε Βρανιανά που στα χρόνια της Τουρκοκρατίας λειτούργησε για δύο αιώνες το περίφημο «Ελληνομουσείον των Αγράφων»), το 1654 και είναι ένας από τους σημαντικότερους λόγιους κληρικούς της εποχής της Τουρκοκρατίας ενώ υπήρξε και ο επιφανέστερος μαθητής του Αγίου Ευγένιου του Αιτωλού.

Το κοσμικό του όνομα ήταν Αλέξιος Παπαλέκας, το «Γόρδιος» αποτελεί το προσωνύμιο του μοναχικού ονόματος «Αναστάσιος», που έλαβε από τον δάσκαλο του Ευγένιο Γιαννούλη, είχε δύο αδελφούς, τον Αθανάσιο και τον Ευγένιο, ιερομόναχους επίσης και δύο αδελφές, εκ των οποίων η μία ήταν άδηλη που νυμφεύτηκε τον έμπορο Γεωργούση αλλά χήρευσε νωρίς και η άλλη ήταν η Φέγγω, την οποία ο Γόρδιος μνημονεύει συχνά στις επιστολές του αλλά και στη διαθήκη του ενώ όλοι τους υπήρξαν άτεκνοι.

Σπούδασε στη Σχολή Γούβας Βραγγιανών και τα πρώτα του γράμματα διδάχθηκε πιθανώς κοντά στον ιερέα Ιωακείμ όπως σημειώνεται σε επιστολή του η οποία στάλθηκε στις 13 Δεκεμβρίου του 1675 προς τον ιερέα από τα Βρανιανά, κατόπιν πήγε στην Αθήνα και έχοντας δάσκαλο τον λόγιο, Νικόδημο Μαζαράκη τον Φερραίο, απέκτησε βαθιά αρχαιομάθεια, αφού προηγουμένως είχε διδαχθεί φιλοσοφία διαβάζοντας συγγράμματα του διδασκάλου της Λογικής και της Φιλοσοφίας, Θεόφιλο Κορυδαλέα.

Η Ιερά Μονή Αγ. Παρασκευής Μεγάλων Βραγγιανών,
στους χώρους της στεγάζονταν το διάστημα 1661 - 1781
Σχολές των Ελληνικών Γραμμάτων, καθώς και άλλων 
επιστημών, γνωστές ως «Ελληνομουσείον Αγράφων».

Πριν πάει στην Αθήνα, σε επιστολή του τον Νοέμβριο του 1676, αναφέρει την χειροτονία του σε υποδιάκονο, μετά μοναχός, χειροτονήθηκε ιεροδιάκονος στο Καρπενήσι από τον επίσκοπο Λιτζάς και Αγράφων Ιάκωβο τον εκ Καρπενησίου και τον Ιανουάριο του 1660 χειροτονήθηκε εκεί ιερέας.

Το 2ο μισό του 1680 συνόδευσε τον δάσκαλό του στο Καρπενήσι και στον Μπελοκομίτη ενώ μετά τον θάνατο του Γιαννούλη, πήγε στη Μονή Δουσίκου, (Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 1682 και Μάιος 1683), στη Μονή Τατάρνας (Νοέμβριος 1682 - Μάρτιος 1683) και σε μονές του Αιτωλικού.

Από το καλοκαίρι του 1683 έως το τέλος του 1686 έμεινε στα Βρανιανά για να διδάξει στη Σχολή του Αιτωλικού, κατόπιν πήγε στη Ζάκυνθο το 1689 και όσο ήταν αποκλεισμένος στο λοιμοκαθαρτήριο για σαράντα μέρες, όπως όριζε ο νόμος, συνέταξε 69 επιγράμματα για μονές της Ζακύνθου.

Η προτομή του Αναστάσιου Γόρδιου στον
περίβολο της Μονής Αγίας Παρασκευής Βραγγιανών

Τη χρονική εκείνη περίοδο πιθανόν να πήγε στη Βενετία όπου παρακολούθησε μαθήματα φιλοσοφίας και στην Πάδοβα της Ιταλίας μαθήματα ιατρικής ως ακροατής και οι ιατρικές του γνώσεις αποδεικνύονται από τις πολύ χρήσιμες συμβουλές που έδινε μέσω των επιστολών του, όπως οι επιστολές που στάλθηκαν στις 17 Απριλίου 1700 και στις 23 Μαΐου 1723.

Επιστρέφοντας από την Ιταλία, εγκαταστάθηκε στο Αιτωλικό για δύο δεκαετίες και ασκήθηκε στη διδαχή μαθημάτων (1690 - 1710) και μετά το 1710 ο Γόρδιος έγραψε τον μεγαλύτερο αριθμό των επιστολών του, οι οποίες μέχρι τότε αριθμούσαν τις 137.

Επέστρεψε στα Βρανιανά το καλοκαίρι του 1710 και παρέμεινε εκεί ως και τον θάνατό του. 

Οι δύο τελευταίες δεκαετίες μας δίνουν πληροφορίες για τον Γόρδιο λόγω του ότι οι περισσότερες επιστολές γράφτηκαν αυτό το χρονικό διάστημα.

Είχε έναν σταθερό κύκλο μαθητών στα Βρανιανά και ασκούσε το διδακτικό του έργο στη Σχολή του Αιτωλικού, πολλοί από τους μαθητές του διακρίθηκαν αργότερα ως σπουδαίοι δάσκαλοι, όπως ο Ιγνάτιος ιερομόναχος, ο Ευγένιος, ηγούμενος της μονής Τατάρνας ο αδελφός του Γορδίου, Αθανάσιος Ελάχιστος κ.α.

Απεικόνιση (φανταστική) του Αναστασίου Γορδίου στὸ φ.130 

 του κώδικα 2188 της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος.

Ο Γόρδιος θεωρούνταν ένας από τους ικανότερους δασκάλους της εποχής, γι αυτό ήρθε σε επαφή με αξιόλογους ανθρώπους και του προσφέρθηκαν σημαντικές έδρες διδασκαλίας και αξιώματα.

Παρόλα αυτά ο ίδιος προτίμησε να αποσυρθεί και να παραμείνει στον τόπο καταγωγής του κατά την πλέον δημιουργική και παραγωγική περίοδο της ζωής του, αναφέρει χαρακτηριστικά ο Δημαράς: «Λίγοι είναι οι λόγιοι που τείνουν προς την αναχώρηση, και μένουν ασυγκίνητοι στα καλέσματα που τους γίνονται. Σαν τυπικός εκπρόσωπος αυτού του είδους μπορεί να μνημονευθεί ο Αναστάσιος Γόρδιος ο οποίος σπουδαγμένος στην Δύση την Ιατρική, αρνήθηκε τις δελεαστικές προτάσεις που του έκαναν από τόπους με προηγούμενο πολιτισμό και έμεινε στην πατρίδα του τα Βρανιανά..»

Εκείνη την εποχή, πολλοί λόγιοι αποδημούσαν σε μεγάλες πόλεις λόγω οικονομικής στενότητας και καταξιώθηκαν στις περιοχές όπου εγκαταστάθηκαν, είτε καταλαμβάνοντας αξιώματα και έδρες, είτε μέσω του συγγραφικού τους έργου, αντίθετα ο Γόρδιος αποδείχθηκε ένας γνήσιος ιερομόναχος που ενώ, διέθετε μεγάλη φιλολογική και θεολογική κατάρτιση, προτίμησε να παραμείνει στον τόπο του για να βρίσκεται σε επαφή με τους συμπολίτες του, να τους εμψυχώνει, να τους συμβουλεύει, να συμπάσχει μαζί τους.

Το τέλος της επιστολής του Γόρδιου στις 3 Ιουνίου 1726 απο
τα Βρανιανά με την υπογραφή του στον Μητροπολίτη Νεόφυτο
πρώην Ναυπάκτου και Άρτης, στην Μονή Ιβήρων Αγίου Όρους.
(Κώδικας Αγίας Άννης 315, φ 147)
πηγή

Μέσα από τις επιστολές του, 669 συνολικά, ξεδιπλώνεται η υπέρμετρη αγάπη για τον τόπο του και η αγωνία του για την τύχη των συμπατριωτών του, δεν είναι λίγες οι φορές που θα ζητήσει οικονομική ενίσχυση από απόδημους Αγραφιώτες, αλλά και από αξιωματούχους της Αυλής της Βλαχίας.

Οι επιστολές του Αναστασίου Γορδίου μας πληροφορούν ακόμη για την ίδρυση σχολείων με πρωτοβουλία των τοπικών κοινοτήτων στην περιοχή της Δυτικής Ελλάδας, όπως σε Ιωάννινα, Καρπενήσι, Ζάκυνθο, Αιτωλικό ενώ επίσης μας διαφωτίζουν για την ασκητική ζωή του Γορδίου που διήγε ενάρετο βίο, έχοντας ως μόνη περιουσία του, τα βιβλία του: «Εγώ, έως όπου αναπνέω, βιβλία προσκείσθαι βούλομαι. Και εάν είχα θησαυρόν χρημάτων, ήθελα τον εξοδιάσει εις θησαυρόν βιβλίων».
 

Αυτόγραφη σημείωση του Αναστάσιου Γόρδιου, του 1683
κατά την επίσκεψή του στην Μονή Δουσίκου.
πηγή

Ο Γόρδιος που ξεπέρασε τον δάσκαλό του Ευγένιο Γιαννούλη στην εκπόνηση συγγραμμάτων, κοιμήθηκε στις 7 Ιουνίου του 1729 σε ηλικία 75 ετών, στο μονύδριο της Αγίας Παρασκευής Βρανιανών και η Τιμία κάρα του που οποία ευωδιάζει, βρίσκεται εκεί και επιτελεί πολλά θαύματα, σύμφωνα και με μαρτυρίες. 

 

Πεθαίνοντας ο Γόρδιος, άφησε πίσω του ένα τεράστιο έργο από επιστολές, από μεταφράσεις Αρχαίων και από άλλα έργα, κυρίως διδακτικά της Γραμματικής ενώ αυτό το έργο του μαζί με το κοινωνικό του έργο και τη φωτεινή ζωή του «έμειναν και μετά το θάνατό του μια λαμπάδα αναμμένη μέσα στα σκοτάδια της δουλείας». 

Το χειρόγραφο της Διαθήκης του Αναστασίου Γορδίου.
πηγή

Θεωρείται η ψυχή και ο φύλακας των Αγράφων ενώ προστατεύει ακόμη και σήμερα τις μητέρες, που προστρέχουν σε αυτόν και επικαλούνται το όνομά του για να θεραπεύσει τα παιδιά τους.

Η διαθήκη του είναι περισσότερο ομολογία πίστεως, ένα κείμενο πνευματικό που υπαγόρευσε ο Γόρδιος στον ετεροθαλή αδελφό του, ιερομόναχο Ευγένιο και αντιγράφτηκε από τον Διονύσιο τον εκ Φουρνά, στον κώδικα 171 των Γενικών Αρχείων του Κράτους.

Σε αυτό αναδύεται η βαθιά Πίστη του Γορδίου και η προσήλωσή του στην παράδοση της Ορθόδοξης Εκκλησίας καθώς και η λιτή, ταπεινή ασκητική του ζωή.

Δύο αποσπάσματα της διαθήκης του είναι πολύ χαρακτηριστικά: «Ακλινώς και αμετατρέπτως διέμεινα και λόγω και έργω και διανοία και ταύτη τη ομολογία της πίστεως της αγιωτάτης και καθολικής μητρός ημών εκκλησίας διάκειμαι μέχρι και εσχάτης αναπνοής. Και ούτε εις λατινικόν τι δόγμα διεφθαρμένον και εναντίον της καθολικής εκκλησίας εξέκλινα πώ ποτε ούτε εις λουτερανικόν και καλβινικόν των κατά τους καιρούς τούτους έναντιωτάτων ημίν τοις πιστοίς και ορθοδόξοις χριστιανοίς».

Η απόφαση της ΔΙΣ για την αγιοκατάταξη του Αναστάσιου Γόρδιου

μετά από την πρωτοβουλία του Σεβασμιότατου

Μητροπολίτη Καρπενησίου κ. Γεώργιου

«Οι μετ’ εμέ απολειφθέντες μοναχοί, οίτινες αν είεν,πρωτεύοντος του εμού κατά σάρκα και κατά πνεύμα αδελφού και πνευματικού παιδός Ευγενίου, σκεπτέσθωσαν ακριβώς, ίνα μη ως ανευλαβείς και αμόναχοι μοναχοί, ως περί της σωτηρίας της εαυτών ψυχής μη φροντίζοντες, διαιτώνται αλλά ώσπερ εγώ χρυσίου ή ιματισμού ή δόξης κενής ουκ εφρόντισα, ούτω και αυτοί των τοιούτων απέχουσι και τη εις Θεόν ελπίδι στηριζόμενοι, ουδενός των αναγκαίων απολειφθήσονται».

Ο Αναστάσιος Γόρδιος, υπήρξε ίσως μοναδικό φαινόμενο λογίου, πού αφιέρωσε 24 ολόκληρα χρόνια σέ σπουδές και 43 γιά τή διδασκαλία των Ελληνικών γραμμάτων, τά περισσότερα απ’ αυτά τά ανάλωσε στή Σχολή των Μεγάλων Βραγγιανών και από κεί μεταλαμπάδευσε όλα τά φώτα του, ενώ υπήρξε καί γιατρός στήν υπηρεσία του λαού της περιοχής.

 

Με πρωτοβουλία του Σεβασμιότατου Μητροπολίτη Καρπενησίου κ. Γεώργιου, υποβλήθηκε στις 17 Μαρτίου 2021, αίτημα προς τη Διαρκή Ιερά Σύνοδο για την Αναγραφή στα Αγιολογικά Δελτία του Αναστασίου Γόρδιου. Η ΔΙΣ συνεδρίασε στις 13 Ιουλίου 2021 και αφού η Συνοδική Επιτροπή Νομοκανονικών και Δογματικών Ζητημάτων, εξέτασε τα στοιχεία της αίτησης και την εισήγηση του Μητροπολίτη Καρπενησίου, αποφάσισε την αγιοκατάταξη του Αναστασίου Γόρδιου, που στη συνείδηση των Αγραφιωτών τιμάται ήδη ως Άγιος.

Αναμένεται η τυπική - τελική αναγνώριση του νέου Αγίου από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, με Πατριαρχική και Συνοδική Πράξη καταχώρησης στα Αγιολογικά Δελτία και να καθορισθεί ως ημερομηνία μνήμης του Αγίου, η 7^η Ιουνίου κάθε έτους, ημέρα κατά την οποία κοιμήθηκε ο ιερομόναχος.