 |
| πηγή Βρίσκεται στην οδό Γραβιάς 20, στον Εύοσμο Θεσσαλονίκης. |
 |
| Ασπρόμαυρη φωτογραφία του 1925 με οικισμό προσφύγων από τη Σμύρνη της Μικράς Ασίας στο χωριό Χαρμάνκιοϊ αρχείο Θ. Τσινόπουλου. πηγή |
Την περίοδο της τουρκοκρατίας, έως και μερικά χρόνια μετά το 1922, Χαρμάνκιοϊ ονομαζόταν μία ευρύτατη αγροτική έκταση, βορειοδυτικά της Θεσσαλονίκης, η οποία περιελάμβανε τους σημερινούς Δήμους Ελευθερίου - Κορδελιού, Εύοσμου, Αμπελοκήπων, Μενεμένης, Σταυρούπολης και το Δυτικό τμήμα τον Δήμου Θεσσαλονίκης.
Το 1771 σε τουρκικό τεφτέρι σημειώνονται τρία τσιφλίκια, μεταξύ των οποίων το μεγαλύτερο είναι το Χαρμάν - Κιοΐ (τσιφλίκι) και καταγράφονται ως χριστιανικά με κατοίκους ασχολούμενους κυρίως με την παραγωγή ξυλοκάρβουνου που οι υποχρεώσεις τους περιελάμβαναν καταβολή φόρου και ορισμένης ποσότητας από ξυλοκάρβουνα στους Τούρκους.
 |
| Άποψη του εσωτερικού του ναού πηγή |
Σταδιακά, οι Χαρμανκιότες εγκαταστάθηκαν σε σπίτια τα οποία πήραν τη Θέση των παραπηγμάτων και η εγκατάσταση αυτή έγινε σε διάφορα στάδια, από τα τέλη της δεκαετίας τον 1920 μέχρι τη δεκαετία τον 1960, κάποια σπίτια κατασκεύασε το κράτος και άλλα οι ίδιοι οι κάτοικοι με κρατική χρηματοδότηση.
 |
| Άποψη του εσωτερικού του ναού πηγή |
Ο δήμος Ελευθερίου – Κορδελιού περιλάμβανε τρεις οικισμούς: το Νέο Κορδελιό, που το ίδρυσαν πρόσφυγες από τη Σμύρνη, το Χαρμάνκιοϊ (χωριό με αλώνια – το σημερινό Ελευθέριο), όπου αρχικά εγκαταστάθηκαν Μικρασιάτες και Πόντιοι πρόσφυγες και τον μικρό οικισμό της Διαλογής.
Τα πρώτα χρόνια της ίδρυσής τους οι τρεις αυτοί οικισμοί συναποτέλεσαν την κοινότητα του Σταθμού, το 1929 όμως εντάχθηκαν, όπως και οι περισσότερες προσφυγικές συνοικίες, στο δήμο Θεσσαλονίκης.
Σε όλη αυτή την περιοχή υπήρχε ένας μόνο οικισμός, από 60 ως 70 χριστιανικές οικογένειες, που είναι χρονολογούμενος προ του 1818.
Αυτός ο οικισμός τοποθετείται στο χώρο γύρω από την εκκλησία τον Αγίου Αθανασίου Ευόσμου ενώ το Χαρμανκιόι χωρίστηκε σε δυο περιοχές, το νέο Χαρμανκιόι (Ελευθέριο) και το Παλαιό Χαρμάνκιοϊ (Εύοσμος) γύρω από το ναό του Αγίου Αθανασίου.
Αυτός ο οικισμός τοποθετείται στο χώρο γύρω από την εκκλησία τον Αγίου Αθανασίου Ευόσμου ενώ το Χαρμανκιόι χωρίστηκε σε δυο περιοχές, το νέο Χαρμανκιόι (Ελευθέριο) και το Παλαιό Χαρμάνκιοϊ (Εύοσμος) γύρω από το ναό του Αγίου Αθανασίου.
 |
| Τοιχογραφία του Αγίου Αθανασίου στο Ιερό του Ομώνυμου ναού στον Εύοσμο Θεσσαλονίκης πηγή |
Το 1934, ιδρύθηκε η κοινότητα Νέου Κορδελιού, στην οποία εντάχθηκαν και οι οικισμοί του Χαρμάνκιοϊ και του Κουκλουτζά ενώ το 1952, ο Κουκλουτζάς αποσπάστηκε από το Νέο Κορδελιό και έγινε χωριστή κοινότητα με τη νέα πλέον ονομασία Εύοσμος, ενώ το Χαρμάνκιοϊ μετονομάστηκε, προς τιμήν του Ελευθερίου Βενιζέλου, σε Ελευθέριο.
Τον επόμενο χρόνο, η κοινότητα Νέου Κορδελιού μετονομάστηκε και αυτή σε Ελευθέριο και το Ελευθέριο - Κορδελιό ήταν ανεξάρτητος Δήμος μέχρι το 2011 όταν ενώθηκε με το Δήμο Ευόσμου και τώρα αποτελούν έναν ενιαίο Δήμο, τον Δήμο Κορδελιού-Ευόσμου.
Η ανέγερση του ναού ήτανε στις αρχές του 19ου αιώνα που για άγνωστους λόγους μνημονεύεται ο εξισλαμισμός του ενήλικου γιου του Γεωργίου (Τραγιανού), ο οποίος πήρε το όνομα Αλής και τέθηκε υπό την καθοδήγηση του Αράπ Χατζή Μεχμέτ ενώ πιθανότατα έλαβε και ως κτήμα του ένα μεγάλο τμήμα από το τσιφλίκι, με το πρόσωπο αυτό να συνδέεται άμεσα με την ανέγερση του ναού του Αγίου Αθανασίου.
 |
| Ιερά λείψανα του Αγίου Αθανασίου στον Ομώνυμο ναό, στον Εύοσμο Θεσσαλονίκης πηγή |
Ο ναός άρχισε να οικοδομείται το 1817 – σύμφωνα με άλλη εκδοχή το 1812 - και αποπερατώθηκε το 1819, όπως προκύπτει από την κτητορική επιγραφή στο τέμπλο του.
Ο τύπος του ναού του Αγίου Αθανασίου είναι τρίκλιτη βασιλική με ξύλινη δίρριχτη στέγη και ξύλινο περίστωο, τύπος ευρέως διαδεδομένος στην περιοχή της Θεσσαλονίκης.
Η ανθεκτικότητα και η γραφικότητα του κτίσματος (είναι το παλαιότερο σωζόμενο σε όλη την εκτός των τειχών δυτική Θεσσαλονίκη) φανερώνουν την ευσέβεια, την τέχνη και την επιμέλεια των κτητόρων του ναού σε όλες τις μετέπειτα γενιές των χριστιανών της περιοχής μας.
Η συμβολή του παραχωρήσαντος την έκταση, του εξισλαμισθέντος Αλή, φαίνεται ότι ήταν πολύ μεγάλη, αφού και χρήματα προσέφερε, αλλά και φρόντισε με σωζόμενο κιτάπι να «προικοδοτήσει» το ναό με σημαντική πέριξ αυτού έκταση.
Η Παναγία Ελεούσα αριστερά και Ο Χριστός Παντοκράτορας δεξιά,
εικόνες του τέμπλου του ναού
Ο Άγιος Αθανάσιος αριστερά και ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος δεξιά,
εικόνες του τέμπλου του ναού
Ο Άγιος Δημήτριος αριστερά και ο Άγιος Γεώργιος δεξιά,
εικόνες του τέμπλου του ναού
 |
| Άποψη του εσωτερικού του ναού πηγή |
Η παράδοση μάλιστα εμμένει στην πληροφορία ότι πήγαινε ο ίδιος κρυφά τις νύκτες εκεί για να προσευχηθεί, επομένως η όλη ιστορία του αποτελεί μία ακόμη περίπτωση κρυπτοχριστιανού, ο οποίος με τη φαινομενική του αλλαξοπιστία πέτυχε να εξασφαλίσει ναό για τις λατρευτικές ανάγκες των χριστιανών του τσιφλικιού
Το Χαρμάνκοϊ αρχικά και στη συνέχεια ο Κουκλουτζάς και ο Εύοσμος μέχρι το 1970 είχαν μόνο το μικρό αυτό ναό για τη χριστιανική πίστη και για την τέλεση των μυστηρίων
Οι παλαιές εικόνες είναι απόδειξη της γενναίας οικονομικής συμβολής του κτήτορος «Αλή» και χρονολογούνται όλες το 1819.
Πρόκειται για εικόνες της επαρχιακής μακεδονίτικης αγιογραφίας του 19ου αιώνα, οι οποίες πρέπει να αποδοθούν πιθανότατα στον αγιογράφο Μαργαρίτη Λάμπου από την Κολακιά (Πύργος, Χαλάστρα), χωριό με πλούσια παράδοση αγιογράφων που άφησαν έργα τους στις περιοχές Θεσσαλονίκης, Ημαθίας, Πιερίας, Κιλκίς και Χαλκιδικής.
Οι εικόνες του ναού φανερώνουν υψηλή τέχνη και το γεγονός μάλιστα ότι είναι δέκα και φιλοτεχνήθηκαν με τη χρήση και φύλλων χρυσού αποκαλύπτει εμμέσως πλην σαφώς το χορηγό, που κάλεσε και φιλοξένησε επί μακρόν τον αγιογράφο μέχρις ότου τελειώσει το έργο του.
Σε πέντε από τις εικόνες αυτές διαβάζουμε και ονόματα χριστιανών δωρητών τους, όπως: Γεώργιος Τραγιανός και Κιρανό Στεργίου, Πέτρος Τραγιανός, Αναστάσιος Νικολάου Καπίλας, Νικόλαος Τάσιου και Δημητράκης Αποστόλου.
Ο Ναός αναπαλαιώθηκε υποδειγματικά το 2013 και έχει ανακηρυχθεί με υπουργική απόφαση ιστορικό διατηρητέο μνημείο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου