Ιερά Μονή Κοίμησης της Θεοτόκου Ζερμπίτσης.

Βρίσκεται σε ένα όμορφο κατάφυτο πλάτωμα στις ανατολικές υπώρειες του Ταΰγετου, νότια του χωριού Ξηροκάμπι της Σπάρτης σε υψόμετρο 500 μέτρων ενώ απέχει 19 χιλιόμετρα από την Σπάρτη.

Η Θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Ζερμπίτσης
πηγή

Η ονομασία "Ζερμπίτσα" είναι πιθανόν σλαβικό τοπωνύμιο και ερμηνεύεται "Μετόχιον".

Σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή που βρίσκεται στο υπέρθυρο της Βασιλικής Πύλης στο Καθολικό, ιδρύθηκε το 1639: «ανηγέρθη εκ βάθρου της γης» το 1639 και «ανιστορήθη και εκαλλωπίσθη ηγουμενεύοντος του πανοσιοτάτου... κυρ Παρθενίου... εν έτει σωτηρίου πάθους 1669, μηνί Αυγούστω 16». 

Πιθανότατα ανεγέρθηκε επάνω σε παλαιότερο, βυζαντινό ναό της Παναγίας του 12ου αιώνα που κι αυτός βασιζόταν σε λείψανα ειδωλολατρικού ναού, του 3ου π.Χ. αιώνα, όπως αποδεικνύεται από μαρμάρινα ευρήματα της περιόδου εκείνης, αποκείμενα στο μουσείο της Μονής.

Κατά την παράδοση, κάποιος άρχοντας από την Κωνσταντινούπολη, που ονομαζόταν Εμμανουήλ, ήταν φυγάς (άγνωστο για ποιό λόγο) σε κρησφύγετο του Ταϋγέτου και από εκεί έβλεπε κάθε νύχτα δέσμη φωτός στο χώρο που σήμερα βρίσκεται ο Ιερός Ναός. 

Άποψη του περιβόλου της Μονής
πηγή

Η θέλησή του να ερευνήσει το παράξενο φώς τον οδήγησε να επισκεφθεί πολλές φορές την τοποθεσία αυτή, κάποια φορά όμως, συνάντησε έναν κυνηγό, ο οποίος τον συμβούλευσε να αναφέρει το μυστηριώδες θέαμα στον Επίσκοπο Φάριδος, που την εποχή εκείνη είχε την έδρα του στο Ξηροκάμπιον.

Ο Επίσκοπος γνώριζε ότι τον 12ον αιώνα υπήρχε εκεί, στο ίδιο σημείο, Μοναστήρι της Παναγιάς και η πληροφορία, περί εμφάνισης του φωτός τον οδήγησε σε έρευνα και έπειτα από δέηση και αγιασμό, ενέκρινε την ανασκαφή, όπου  μετά από προσπάθεια τριών ημερών, βρέθηκε μία Εικόνα της Παναγίας, ως Βρεφοκρατούσα, μέσα σε ένα ξεροπήγαδο στη θέση του σημερινού Ναού.

Άποψη του Καθολικού της Μονής
πηγή

Μετά από το θαύμα αυτό δύο ευλαβείς χωρικοί θέλησαν νά παραμείνουν εκεί στο σημείο της εύρεσης, ως Μοναχοί οι οποίοι, έκτισαν σε πρώτη φάση ένα προσκυνητάρι για την ευρεθείσα Εικόνα της Παναγίας. 

Ο άρχοντας Εμμανουήλ, πήγε στην Κωνσταντινούπολη και έστειλε μεγάλο χρηματικό ποσό για να κτισθεί ο Βυζαντινός Ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, όπως έχει σήμερα.

Η θαυματουργός κτητορική Εικόνα της Υπεραγίας Θεοτόκου, της Κυρίας Ζερμπίτσης, είναι ενθρονισμένη στο αριστερό προσκυνητάρι του κυρίως Ναού και βρίσκεται εντός ξύλινου κιβωτίου, πλαισιωμένη από περίτεχνη αργυρή επένδυση.

Άποψη του τέμπλου της Μονής
πηγή

Αν και η Μονή Ζερμπίτσης είναι αρχαιότερη του 1639, δεν διασώθηκαν, δυστυχώς, στοιχεία για την ιστορία της περιόδου εκείνης, πλην ελάχιστων, από τα οποία πληροφορούμεθα ότι: Το 1639 οι Παπα - Καλλίνικος και Παπα - Γεράσιμος, «φόρου υποτελείς χριστιανοί» ζήτησαν άδεια από τον Τούρκο ιεροδικαστή στο Μυστρά, «να ανακαινίσωσι και επισκευάσωσι υπό τον παλαιόν αυτής τύπον και διαστάσεις» τον ιερό ναό της Μονής, γεγονός που μαρτυρεί την προΰπαρξη της, τουλάχιστον από τον 12ο αιώνα. 

Σε έγγραφα των αρχών του 17ου αιώνα, αναφέρεται το μετόχιό της «Μαύρου Μώλου», ενώ σε χρυσόβουλλο του Ανδρόνικου Γ' Παλαιολόγου (του 1301) μνημονεύεται και το μετόχιο Κούμαρη ή Κούμπαρη και ακόμη στα νεότερα χρόνια υπάγονταν στην Ζερμπίτσης και τα μετόχια του Ιέρακος και της Γόλας, που εξελίχθηκαν σε αυτοτελείς Μονές.

Άποψη των τοιχογραφιών  της Μονής
πηγή

Η Μονή, υπήρξε σταυροπηγιακή και γνώρισε μεγάλη ακμή μετά το 1690, μάλιστα εδώ λειτουργούσε και ένα πολύ σπουδαίο κέντρο αντιγραφής χειρογράφων κωδίκων. 

Το 1770, στα γεγονότα των Ορλωφικών λεηλατήθηκε και πυρπολήθηκε, συμμετείχε στην επανάσταση του 1821 με σπουδαιότερη προσωπικότητα τον μοναχό Γαβριήλ Ζερμπιτσιώτη, που πήρε το όνομά του από τη μονή.

Το 1826 καταστράφηκε από τον στρατό του Ιμπραήμ και το 1827 ο ηγούμενος Γρηγόριος με επτά μοναχούς επισκεύασαν μερικούς χώρους και έτσι η μονή κατάφερε να στεγάσει το περιφερόμενο σχολείο της περιοχής και να περιθάλψει τα ορφανά. 

Άποψη των τοιχογραφιών της Μονής
πηγή

Από το 1828 και μετά λειτουργεί ως ίδρυμα περίθαλψης με σημαντική προσφορά, ακόμη και για παιδιά που έρχονται από την Αίγινα και μετά την Επανάσταση συνεχίστηκε χωρίς διακοπή η μοναστική παράδοση. 

Το 1962 έγινε ηγούμενος της μονής ο αρχιμανδρίτης Θεόφιλος Σιμόπουλος, που εργάστηκε με ζήλο και συγκέντρωσε όλα τα λείψανα της μονής και ίδρυσε το μικρό μουσείο της μονής ενώ την ίδια χρονιά η Μονή χαρακτηρίσθηκε με υπουργική απόφαση ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο.

Το μοναστηριακό συγκρότημα περιβάλλεται από ψηλό περίβολο που του δίνει την όψη φρουρίου. Στο εσωτερικό του, εκτός από τα αρχικά κτήρια υπάρχουν και νέες εγκαταστάσεις, κελλιά, βοηθητικοί χώροι και πολλά παρεκκλήσια. 

Άποψη των τοιχογραφιών της Μονής
πηγή

Το καθολικό, στο μέσο της αυλής, είναι σταυροειδής εγγεγραμμένος ναός αγιορείτικου τύπου, δηλαδή με δύο κόγχες στους πλαϊνούς τοίχους, και με λίγο μεταγενέστερο νάρθηκα, του τέλους του 17ου αιώνα.

Ο τρούλος του είναι οκτάπλευρος, ραδινός, και στηρίζεται εσωτερικά σε τέσσερις κίονες και εξωτερικά οι τοίχοι φέρουν πλούσιο κεραμοπλαστικό διάκοσμο και ενσωματωμένα παλαιότερα αρχιτεκτονικά μέλη.

Εσωτερικά ο ναός είναι κατάγραφος με τοιχογραφίες του 1669, που σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή έγιναν με τη χορηγία του άρχοντα Εμμανουήλ από την Κωνσταντινούπολη. Οι παραστάσεις ακολουθούν την τεχνοτροπία των λαϊκών αγιογράφων του 17ου αιώνα και θεωρούνται έργα κάποιου άγνωστου μαθητή του ζωγράφου Δημήτριου Κακαβά ενώ το περίτεχνο τέμπλο είναι του 1842 «δια χειρός Βαλέτα Κρητός, επί ηγουμένου Κυρίλλου Κύρου».  

Η μονή σήμερα διαθέτει σπουδαίο μουσείο, όπου φυλάσσονται σημαντικά κειμήλια, εικόνες, ξυλόγλυπτα, έργα αργυροχοΐας, ένας χρυσοκέντητος επιτάφιος του 1539, ένα λάβαρο του 1639, καθώς και ιερά λείψανα των αγίων: Μεγαλομάρτυρος Νυμφοδώρας (δεξιό χέρι), Μερκούριου, Νεομάρτυρος Ιωάννου εκ Γουβών Μονεμβασίας (τιμία κάρα), Αγάπης, Λεοντίου Μυροβλήτου και άλλων. 

Απο το 1966 είναι γυναικεία Μονή, διαθέτει ξενώνες μόνο για γυναίκες και πανηγυρίζει στις 23 Αυγούστου.

Τηλ. επικοινωνίας: 2731035091