Ιερά Μονή Παναγίας Ελεούσας Κλεισούρας, Μεσσολόγι.

πηγή

Η Ιερά Μονή Παναγίας Ελεούσας Κλεισούρας Μεσολογγίου, βρίσκεται στο 20ο χιλιόμετρο τής εθνικής οδού Μεσολογγίου – Αγρινίου, είναι κτισμένη στη βόρεια πλευρά τού φαραγγιού, τού βουνού Αράκυνθος ή Ζυγός και χρονολογείται από τούς βυζαντινούς χρόνους.

Άποψη της Μονής
πηγή

Σημαντικό έγγραφο για την Ιστορία της Μονής αποτελεί ένα «σιγίλλιον» του Μητροπολίτου Ναυπάκτου Ιωάννου Αποκαύκου προς τον ευνούχον Γεώργιον Τζιμισκή, στον οποίον ανατίθεται η εφορεία του μοναστηρίου. 

Το έγγραφο αυτό μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι το μοναστήρι είναι βυζαντινό αφού το «σιγίλλιον» ανήκει στην περίοδο Απριλίου - Μαΐου 1229 έως 9 Μαρτίου 1230, όταν μετά την ήττα του Θεόδωρου Κομνηνού Δούκα καταρρέει η αυτοκρατορία της Θεσσαλονίκης.

Η Μονή αποτελείται από τὰ κελιά (παραπλεύρως τής εθνικής οδού), τὸ παρεκκλήσιο τού Τιμίου Σταυρού και τον Ιερό Ναό τής Ζωοδόχου Πηγής “Παναγία Ελεούσα”, όπου φυλάσσεται η θαυματουργή εικόνα της Υπεραγίας Θεοτόκου. 

Ο Ναός 

Άποψη της Μονής
πηγή

βρίσκεται μέσα σέ μία κόγχη τού βράχου σέ υψόμετρο 150 μέτρων, ενώ στο μέσον τής διαδρομής που οδηγεί στον Ιερό Ναό, βρίσκεται ο μεγαλοπρεπής λευκός Σταυρός ύψους 16 μέτρων.

Συνδεδεμένη μὲ ιστορικά πρόσωπα και γεγονότα τής νεότερης ιστορίας,η Μονή αποτελούσε ανέκαθεν σπουδαίο Προσκυνηματικό κέντρο και σημείο αναφοράς τής θρησκευτικής ζωής τού τόπου.

Η προφορική παράδοση αναφέρει, ότι στο παλαιό χωριό Χρυσοβέργι, στο σημείο όπου σήμερα βρίσκεται τὸ εκκλησάκι τής Αγίας Παρασκευής (σέ απόσταση 1,5 χλμ ΒΔ τής Μονής), περίπου το 1700, την ώρα τής Ανάστασης, κάποιος Τούρκος μέλος στρατιωτικού αποσπάσματος, χλεύασε τούς χριστιανούς, μὲ αποτέλεσμα ένας Έλληνας ονόματι Κουμπούρας να παρεξηγηθεί, συνεπλάκει μαζί του και τελικά τον σκότωσε. 

Άποψη του περιβάλλοντα χώρου της Μονής
πηγή

Οι συγχωριανοί του κατέβασαν τὸν Κουμπούρα με σχοινιά σὲ κοντινό σπήλαιο, πιὸ πάνω από τὸ σημερινό μοναστήρι, γιὰ να κρυφτεί και έμεινε εκεί ένα χρόνο κρυμμένος, τρεφόμενος από τοὺς χωριανούς, πού τού έδιναν τὰ απαραίτητα, μέσα σὲ αιωρούμενο καλάθι.

Όταν τὸ γεγονός λησμονήθηκε ο Κουμπούρας μὲ την βοήθεια σχοινιών επανήλθε και τότε διηγήθηκε ότι στο σημείο όπου σήμερα είναι χτισμένος ο ναός έβλεπε κάθε βράδυ ένα ζωηρό φως. Οι χωριανοί με μεγάλες δυσκολίες έφθασαν στὸ σημείο πού τούς υπέδειξε και έκθαμβοι αντίκρισαν την εικόνα της Παναγιάς και δίπλα της μία πηγή με νερό, που σήμερα είναι αγίασμα, έτσι στὸ σημείο εκείνο ανήγειραν από ευλάβεια τὸ πρώτο εκκλησάκι.

Η Θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Ελεούσας
πηγή

Κατά την παράδοση επίσης, σε αυτό φιλοξενήθηκε και ο εθναπόστολος Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, σε μία από τις περιοδείες του και μάλιστα είπε ότι μία ήμερα θὰ γίνει ένα μεγάλο προσκύνημα, έτσι σέ ανάμνηση τής φιλοξενίας τού Αγίου στη Μονή, ο μακαριστός μητροπολίτης Αιτωλίας και Ακαρνανίας Θεόκλητος πρωτοστάτησε στο στήσιμο ανδριάντα του στην είσοδο τής Μονής.

Μετά την πρώτη πολιορκία τού Μεσολογγίου (25 Οκτωβρίου - 31 Δεκεμβρίου 1822) από τούς Τούρκους, στην Άγια Ελεούσα βρήκε καταφύγιο ο Γιάννης Γούναρης (ονομάστηκε έτσι γιατί κυνηγούσε γουνοφόρα αγρίμια και αλεπούδες, το πραγματικό του όνομα ήταν Κώστας Ζούκας και καταγόταν από τὰ Γιάννενα), ο οποίος λόγω τής σκοπευτικής δεινότητας, υπηρετούσε τον Ομέρ Βρυώνη ως κυνηγός, ενώ την οικογένεια του την κρατούσε σε ομηρεία ο πασάς στην Άρτα. 

Λόγω τής ιδιότητας του πληροφορήθηκε ότι ο Ομέρ Βρυώνης και ο Κιουταχής σχεδίαζαν αιφνιδιαστική επίθεση κατὰ τού Μεσολογγίου την νύχτα 24/25 Δεκεμβρίου τού 1822, όταν οι χριστιανοί θὰ κατέκλυζαν τὶς εκκλησιές γιὰ την Χριστουγεννιάτικη Θεία Λειτουργία, και αποκάλυψε τὰ σχέδια των Τούρκων στους Έλληνες, αψηφώντας την τύχη τής οικογένειάς του.

Η προτομή του Γιάννη Γούναρη στην Ιερά Μονή
πηγή

Οι κάτοικοι τού Μεσολογγίου σώθηκαν, αλλά σφαγιάστηκαν όλα τα μέλη της οικογένειας τού Γούναρη από τον Ομέρ Βρυώνη, ενώ ο ίδιος για να ξεφύγει από τὴν μανία του, βρήκε καταφύγιο στο μικρό σπήλαιο στην Κλεισούρα, τρεφόμενος από τους βοσκούς και κατοίκους τής περιοχής ενώ μετά την απελευθέρωση έγινε καλόγερος, με τον αβάσταχτο πόνο της απώλειας των δικών του να τον συντροφεύει διαρκώς.

Όταν το 1837, διερχόμενος ο βασιλιάς της Ελλάδας, Όθων με την Βασίλισσα Αμαλία και την συνοδεία τους από την Μονή, οι αξιωματούχοι πού συνόδευαν το Βασιλικό Ζεύγος, τους εξιστόρησαν τα τραγικά γεγονότα της ζωής του καλόγερου τής Κλεισούρας.

Ο Όθωνας συγκινήθηκε τόσο ώστε θέλησε να τόν ανταμείψει. 

Όμως ο Γιάννης Γούναρης τὸ μόνο που ζήτησε ήταν να παραχωρήσει το κράτος τὴν περιοχή από τὴν είσοδο μέχρι τὴν έξοδο της Κλεισούρας στὸ μοναστήρι, όπως και έγινε. 

Ο Γούναρης άφησε στην Μονή την τελευταία του πνοή (περίπου τὸ 1840), ενώ τὰ οστά του βρέθηκαν στα θεμέλια τού Ναού κατά την ανακαίνιση τού 1997 και τοποθετήθηκαν στη βάση τής προτομής του και κάθε χρόνο η Συνομοσπονδία Κυνηγών Ελλάδος τιμά αυτόν τὸν αγωνιστή τὴν τρίτη Κυριακή τού Ιουνίου.

Άποψη του μεγαλοπρεπή λευκού Σταυρού
ύψους 16 μέτρων
πηγή

Από την Ελεούσα εμπνεύσθηκε και ο ποιητής Κωνσταντίνος Κρυστάλλης που συνέθεσε το ποίημα με τίτλο «Ο καλόγερος της Κλεισούρας».

Το 1870 ένας άλλος καλόγερος έζησε στην Ιερά Μονή Αγίας Ελεούσης, ο Πανάρετος Παλαμάς - προερχόμενος από την γνωστή Μεσολογγίτικη οικογένεια – μία μορφή επιβλητική, δυναμική και αρκετά δραστήρια. 

Ο Πανάρετος Παλαμάς είναι ο κτήτορας τού πρώτου ξενώνα, το 1878, στον οποίο έβρισκαν φιλοξενία πολλοί επώνυμοι αλλά και απλοί διαβάτες ή προσκυνητές, κατασκεύασε ακόμη την σκάλα πρός τον Ιερό Ναό και απαγόρευσε την βοσκή στους χώρους τής Μονής. 

Το φαράγγι όπως ήταν πριν δεκαετίες

πηγή

Εκείνη την περίοδο πέρασε από την Παναγία Ελεούσα και προσκύνησε την Θαυματουργή εικόνα τής Παναγιάς ο βασιλέας Γεώργιος ο Α΄ αλλά και ο Χαρίλαος Τρικούπης, που χρηματοδότησε την κατασκευή τής στέρνας, όπου συγκεντρώνονταν τὸ βρόχινο νερό και λειτουργούσε μέχρι το 1990. 

Ο Πανάρετος Παλαμάς συνέχισε την εξωραϊστική του προσπάθεια στην Ιερά Μονή της Αγίας Αγάθης, όπου πέθανε στις 22 Αύγουστου του 1891 σέ ηλικία 57 ετών και ενταφιάστηκε στον περίβολό της.

Το 1900 έρχεται στην Άγια Ελεούσα ο μοναχός Αλέξιος από τα Ιωάννινα, ο οποίος χτίζει ναύδριο αφιερωμένο στην Παναγία καὶ παραπλεύρως ένα μικρό κελί, όπου διέμεινε. Χαμηλότερα από εκείνο τὸ εκκλησάκι υπήρχε δεξαμενή όπου συγκεντρώνονταν τὸ βρόχινο νερό και εκεί ανεγέρθηκε το 1997 το παρεκκλήσιο τού Τιμίου Σταυρού. Τὸ μόνο πού έχει απομείνει σήμερα είναι κάποια σημάδια στο βράχο, από εκείνο το μικρό κελί τού Αλεξίου που θεωρείται, μετά τὸν Πανάρετο Παλαμά, ο δεύτερος κτήτορας τής Μονής.

Άποψη του Ναού της Μονής Ελεούσας
πηγή

Από το 1950 μέχρι τὸ 1953, μονάζει στην Ιερά Μονή ο Ιερομόναχος Αγάπιος από το Άνω Κεράσοβο ενώ το 1954 ήρθε στη Μονή ο Ιερομόναχος π. Ιερόθεος Σπανομήτσος από τὸ χωριό Λημέρι τής Ευρυτανίας, πρώην τελωνειακός υπάλληλος, που ηγουμένευσε 64 χρόνια. 

Το 1956, η τότε βασίλισσα Φρειδερίκη ήρθε και προσκύνησε στην Παναγία Ελεούσα και ενήργησε νὰ γίνει η άρση τού ενοικιοστασίου βοσκής αιγοπροβάτων και την προώθηση τής αναδάσωσης. 

Το 1973 κατόπιν ενεργειών τού π. Ιεροθέου ανακηρύχθηκε όλη η περιοχή τής Κλεισούρας προστατευόμενη, ιστορική, μὲ φυσικό κάλλος, φρόντισε επίσης για την δενδροφύτευση, την ηλεκτροδότηση και την ύδρευση τής Μονής ενώ πρωτοστάτησε στη δημιουργία τηλεφωνικού κέντρου της Μονής, οργάνωσε τὸ αρχείο τής Μονής και προσέφερε σημαντικό πνευματικό και ποιμαντικό έργο.

Ο π. Ιερόθεος κοιμήθηκε στις 18 Δεκεμβρίου του 2018 και ετάφη στὸν περίβολο τής Μονής παραπλεύρως τού μακαριστού Επισκόπου Θεοκλήτου και απο τὸν Οκτώβριο του 2019 η Ιερά Μητρόπολη Αιτωλίας και Ακαρνανίας ανέθεσε τὴ διοίκηση της Μονής σέ Διαχειριστική Επιτροπή που φροντίζει για τὸν εξωραϊσμό των εγκαταστάσεων αλλά και για την λατρευτική – μυστηριακή ζωή τής Μονής.

Άποψη της Μονής Ελεούσας
πηγή

Το φαράγγι τής Κλεισούρας τέμνει εγκάρσια το βουνό Αράκυνθος ή Ζυγός, έχει μήκος 3 χιλιόμετρα πλαισιώνεται από κάθετα βράχια μὲ τὸ μεγαλύτερο υψόμετρο στα 462 μέτρα στη βόρεια πλευρά τού φαραγγιού. 

Είναι δημιούργημα τής διαβρωτικής ενέργειας τού Αχελώου ποταμού, που ύστερα από γεωλογικές ανακατατάξεις στην περιοχή, βρήκε προσφορότερο πέρασμα πρὸς δυσμάς και άλλαξε ροή, όπως τὸν βλέπουμε μέχρι σήμερα. 

Αποτέλεσμα αυτών των ανακατατάξεων είναι τὸ φαράγγι τής Κλεισούρας να παραμείνει μιὰ ξερή κοίτη, δημιουργήθηκαν με αυτό τον τρόπο οι λίμνες Τριχωνίδα και Λυσιμαχία ενώ το φαράγγι τής Κλεισούρας και ο Αράκυνθος λόγω τής μεγάλης οικολογικής σημασίας, έχουν ενταχθεί στο δίκτυο προστατευόμενων περιοχών Natura 2000.

Απο τον Αύγουστο του 1962 μέχρι τον Μάρτιο τού 1963, διεξήχθησαν έρευνες στὸ φαράγγι για την ύπαρξη πετρελαίου από την «Αιτωλική Εταιρεία Πετρελαίων», στην οποία συμμετείχαν η «ΒΡ» καὶ ἡ «Εθνική Τράπεζα». Η γεώτρηση έφτασε σὲ βάθος 3.980 μέτρα όπου διαπιστώθηκε πράγματι η ύπαρξη πετρελαίου καὶ αερίων, αλλά κρίθηκε ασύμφορη ἡ εξόρυξη ενώ σήμερα στη θέση τής γεώτρησης υπάρχει ένα μεγάλο κοίλωμα στα νότια του δρόμου.

Επικοινωνία: Ιερά Μονή Παναγίας Ελεούσης, 20ο χλμ Ε.Ο. Μεσολογγίου – Αγρινίου, ΤΚ: 30400, Τηλ. 26320-22386. e-mail: imagiaeleousa@gmail.com

Μέρες Πανηγύρεων – Εορτών: Ζωοδόχου Πηγής (Παρασκευή τής Διακαινησίμου), Ύψωση τού Τιμίου Σταυρού († 14 Σεπτεμβρίου), Τρίτη Κυριακή Ιουνίου (μνημόσυνο τού Γιάννη Γούναρη).