Ιερά Μονή Σαββαθιανών, Ρογδιά Ηράκλειο Κρήτης

πηγή

Βρίσκεται σε απόσταση 5 χιλιομέτρων βορειοδυτικά της Ρογδιάς, στην επαρχία Μαλεβυζίου, σε υψόμετρο 440 μέτρων του όρους Βασιλικός σε μια από τις πιο γραφικές περιοχές του Ηρακλείου, που συνδυάζει μοναδικά τη βουνίσια φύση με την πυκνή φυσική βλάστηση και απέχει περίπου 20 χιλιόμετρα από το Ηράκλειο. 

Πανοραμική άποψη της Μονής
πηγή

Είναι από τις αξιόλογες και ιστορικές μονές της Κρήτης με μεγάλη ιστορική διαδρομή και η μοναδική στην περιοχή Αλμυρού και Ροδιάς του νομού Ηρακλείου που διασώθηκε από τον Μεγάλο Κρητικό Πόλεμο (1645 - 1669).

Πρόκειται για μια Μονή που διατηρήθηκε ως σήμερα με τη χάρη και την αγάπη του Θεού, όπως λένε οι μοναχές καθώς δεν είναι λίγες οι δοκιμασίες που έχει περάσει όλα αυτά τα ιστορικά χρόνια της ύπαρξής του. 

Το μοναστηριακό συγκρότημα το περικλείουν την υπόλοιπη περιοχή ψηλοί και απότομοι βράχοι, δίνοντας στο τοπίο μια όψη ήρεμη αλλά και συνάμα επιβλητική, που προσφέρει στον επισκέπτη την αγαλλίαση και την ψυχική ηρεμία που αποζητά ευρισκόμενος σε ένα μοναστηριακό χώρο.

Η είσοδος της Μονής
πηγή

Είναι άγνωστο το πότε ιδρύθηκε το μοναστήρι ενώ αναφέρεται από τον Cornelius μαζί με άλλα μοναστήρια στην Κρήτη με το όνομα Monasterium S. Sabbe Abbatis de Savatiani. 

Άλλοι ερευνητές, όπως ο Νουχάκης, αναφέρουν ότι ιδρύθηκε από Ενετούς και ιδρυτής ήταν ο πρώτος ηγούμενος, ο Ναθαναήλ που ήτανε και ο μόνος που επέζησε από τους μοναχούς του μοναστηριού του Αγίου Σάββα, μετά από φονική επιδρομή πειρατών.

Μάλιστα οι κουρσάροι κατέστρεψαν εκείνη τη μονή και μετά ο Ναθαναήλ οικοδόμησε μονύδριο σε όρος με την ονομασία Βασιλικό, στη μνήμη του Αγίου Αντωνίου, που επονομάστηκε Σαββαθιανά ενώ επίσης στα αρχεία της Βενετίας υπάρχουν πολλά έγγραφα, τα οποία αναφέρονται στην μονή Σαββαθιανών.

Άποψη του Καθολικού της Μονής

πηγή

Ένα έγγραφο του 1549 κάνει λόγο για την «Μονή Αγίου Αντωνίου, του κύρ Σαββατίου», άλλοτε ως «Μονή των Σαββαθιανών», ώστε αφ’ ενός ο Άγιος Σάββας της μονής του Αλμυρού και αφ’ ετέρου ο κύρ Σαββάτιος, ο πρώτος κτήτοράς της ή ο αρχικός ιδιοκτήτης της, ήταν τα αίτια της ονομασίας της ιεράς μονής. 

Στο υπέρθυρο της θύρας του ναού υπάρχει μία επιγραφή διακοσμημένη με φύλλα άκανθας, η οποία φέρει χρονολογία ΑΧΛΕ (1635) ωστόσο η μονή αναφέρεται ήδη σε έγγραφο του 1549 ως Μονή Σαββατιανών. 

Στο μοναστηριακό συγκρότημα της Μονής υπάρχει το καθολικό της μονής που είναι δίκλιτος κεραμοσκεπής ναός χωρίς τρούλο και είναι αφιερωμένος στο Γενέσιον της Θεοτόκου καθώς και στους Τεσσαράκοντα Μάρτυρες. 

Ο κυρίως ναός χωρίζεται από το ιερό με ένα παλαιό ξύλινο και ανάγλυφο τέμπλο. 

Το κλίτος των Αγίων Τεσσαράκοντα Μαρτύρων οικοδομήθηκε το 1950 από τη νέα αδελφότητα των μοναζουσών, όταν η μονή μετατράπηκε από ανδρική σε γυναικεία ενώ επίσης υπάρχει και ο εντυπωσιακός σπηλαιώδες δίκλιτος ναός του Αγίου Αντωνίου και του Αγίου Σάββα που χρονολογείται από το 15ο αιώνα o οποίος ήταν και ο πρώτος ναός του μοναστηριού.

Ο σπηλαιώδες δίκλιτος ναός του Αγίου Αντωνίου
και του Αγίου Σάββα
πηγή

Μεγάλο τμήμα αυτού του ναού είναι λαξευμένο στο βράχο του σπηλαίου ενώ ο ναός του Αγίου Σάββα κτίστηκε μεταγενέστερα, το 1955. 

Ο ναός του Αγίου Αντωνίου χτίστηκε εξ ανάγκης αφού το κοίλωμα του βράχου, προσφερόταν για μια γρήγορη οικοδόμηση ναού που θα κάλυπτε άμεσα τις λατρευτικές ανάγκες.

Λόγω της ιδιομορφίας όμως και της μεγάλης κλίσης, ο χώρος γύρω από τον σπηλαιώδη ναό δεν ήταν κατάλληλος για την ανάπτυξη της μονής στα πρότυπα των ορθοδόξων μοναστηριών με το καθολικό στο κέντρο.

Οι τεράστιοι βράχοι που κρέμονται πάνω από το ναό ανάγκασαν τους μοναχούς να οικοδομήσουν τα κελιά και τους βοηθητικούς χώρους του μοναστηριού σε χαμηλότερα και ομαλότερα σημεία και έτσι στη συνέχεια στο μέρος αυτό ιδρύθηκε η μονή, ακολουθώντας το τυπικό σχέδιο των ορθοδόξων μονών, με το καθολικό να βρίσκεται στο κέντρο της μονής και τα υπόλοιπα κτίσματα γύρω από αυτό. 

Η πετρόκτιστη γέφυρα πάνω από το χείμαρρο που 
ενώνει τα δύο εξωκλήσια

πηγή

Κοντά στον ίδιο χώρο, πριν από τον ναό του Αγίου Αντωνίου, κατασκευάστηκε το 2002 ένα πλινθόκτιστο θολωτό οστεοφυλάκιο. 

Η πρόσβαση και επικοινωνία μεταξύ του καθολικού με τα δύο εξωκλήσια γίνεται με ένα κιβολιθόστρωτο μονοπάτι και με μια πετρόκτιστη γέφυρα πάνω από το χείμαρρο, η επιγραφή της οποίας μαρτυρεί ότι κτίστηκε το 1535. 

Ακριβώς πάνω από το πέτρινο γεφυράκι σώζεται τμήμα του νερόμυλου. 

Σύμφωνα με τον ανέκδοτο κώδικα, δυτικά του καθολικού βρίσκεται η αποθήκη η οποία είναι θολωτό επίμηκες κτίσμα που ανήκει στην περίοδο της Ενετοκρατίας με μήκος 66 πόδια και πλάτος 15 και πάνω από αυτή βρίσκονται τέσσερα δωμάτια στα οποία κατοικούσαν οι πατέρες (σήμερα είναι ενιαίος χώρος για φιλοξενία των προσκυνητών).

Άποψη από τον περίβολο της Μονής

πηγή

Νοτιοδυτικά του ναού υπάρχει το αρχονταρίκι της μονής το οποίο κτίστηκε το 1904 κατά τη διάρκεια της ηγουμενίας του Αρχιμανδρίτη Τιμοθέου Στρατάκη και ανακαινίστηκε πριν το 2000. 

Ανατολικά του ναού υπήρχαν χαλάσματα των παλαιών κελιών που το 1992 επισκευάστηκαν ενώ λίγο πριν την κεντρική είσοδο της μονής βρίσκεται και το παλιό υδραγωγείο της με χρονολογία κτίσης το 1799 και χρονολογία ανακαίνισης το 1843.

Στην τουρκική επίθεση το 1647, οι μοναχοί των μονών που τότε πήραν μέρος στον πόλεμο, αντιστάθηκαν σθεναρά με αποτέλεσμα πολλοί από αυτούς να πιαστούν αιχμάλωτοι, άλλοι φονεύθηκαν και η Μονή εκείνη την περίοδο υπέστη πολλά δεινά. 

Άποψη του εσωτερικού περιβόλου της Μονής

πηγή

Από τότε και για πολλά χρόνια η Μονή είχε περιέλθει σε άθλια οικονομική κατάσταση, μέχρι και τις αρχές του 19ου αιώνα. 

Μετά από μια περίοδο παρακμής και ερήμωσης, το μοναστήρι άρχισε να ανασυγκροτείται και μάλιστα η παράδοση αναφέρει ότι ένας μόνο μοναχός κατάφερε να σωθεί από την τουρκική λαίλαπα, ο Ναθαναήλ, ο οποίος επέστρεψε και ανασυγκρότησε τη Μονή. 

Μετά από πολλές προσπάθειες, στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, η μονή είχε αποκτήσει σημαντικό εκκλησιαστικό εξοπλισμό και αξιόλογα περιουσιακά στοιχεία από αφιερώματα προσκυνητών ενώ κατά την περίοδο της γερμανική κατοχής η προσέφερε καταφύγιο σε πολλούς πεινασμένους και καταδιωκόμενους από το Ηράκλειο και τα γύρω χωριά. 

Φορητή εικόνα από τη Μονή Σαββαθιανών (ΙΖ΄ αιώνας)  Φωτο: © Δήμος Ηρακλείου

πηγή

Αποτέλεσμα της γερμανικής κατοχής ήταν η Μονή για άλλη μια φορά να ερημώσει, αφού οι μόνοι που απέμειναν μετά την απελευθέρωση από του Γερμανούς ήταν δυο υπερήλικοι, ο τότε ηγούμενος της Μονής Καλλίνικος Σταματάκης και ο μοναχός Ιωαννίκιος Παπαδάκης. 

Το 1946, η γερμανική κατοχή είχε τελειώσει, τα γερμανικά στρατεύματα είχαν αποχωρήσει από τη Μεγαλόνησο, όπως και από τη Μονή, τα κελιά όμως, όπως και οι χώροι του μοναστηριού, που άλλοτε έσφυζαν από ζωή, είχαν ερημώσει και καταστραφεί. 

Η περίφημη εικόνα "Μέγας ει Κύριε"
του Κορνάρου που θεωρούνταν χαμένη

Σε αυτό παρέμεναν μόνο οι δυο τελευταίοι μοναχοί, ο ιερομόναχος Καλλίνικος και ο μοναχός Ιωαννίκιος.

Από την ίδρυση της Μονής μόνασαν πολλοί και αξιόλογοι άνδρες, μεταξύ αυτών ο Μάξιμος Μαργούνιος, ονομαστός λόγιος της Ενετοκρατίας, ο οποίος αγωνίστηκε σθεναρά για την προάσπιση της Ορθοδοξίας. 

Επίσης, σύμφωνα με την παράδοση ο διάσημος αγιογράφος Ιωάννης Κορνάρος μόνασε στη Μονή, όπου και αγιογράφησε για πρώτη φορά την περίφημη εικόνα "Μέγας ει Κύριε" που θεωρούνταν χαμένη ως το 1991, όταν η αρχαιολογική υπηρεσία καθάρισε μια κατάμαυρη εικόνα και αποκαλύφτηκε η παλιά αγιογραφία που κοσμεί το ναό μέχρι σήμερα.

Άλλος λόγιος μοναχός και γενναίος αγωνιστής της Μονής Σαββαθιανών ήταν ο Ευμένιος Βουρεξάκης. 

Η Μονή έχει επίσης συνδεθεί με έναν από τους τολμηρούς μαχητές Κρήτες οπλαρχηγούς, τον Ηρακλή Κοκκινίδη, ο οποίος το Μάρτιο του 1868 ως επικεφαλής μιας μικρής ομάδας αγωνιστών, τόλμησε να αναμετρηθεί με πολλαπλάσιο τουρκικό στρατό κοντά στο Γάζι, με αποτέλεσμα να αποκεφαλιστεί. 

Ο τάφος του μαχητή Ηρακλή Κοκκινίδη
πηγή

Το σώμα του θάφτηκε στη Μονή Σαββαθιανών, ενώ το κεφάλι του, που αρχικά είχε πεταχτεί σε ένα πηγάδι, μεταφέρθηκε αργότερα και αυτό στη Μονή. 

Στη Μονή θάφτηκε επίσης και ο πατέρας του Ηρακλή, ο οπλαρχηγός Νικόλαος Κοκκινίδης.

Βγαίνοντας από τον περιφραγμένο χώρο της Μονής, ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία να περπατήσει μέσα σε αγροτικούς δρόμους και σε λιόφυτα, ενώ η πανοραμική θέα που προσφέρεται από την Μονή είναι πραγματικά φανταστική. 

Εντύπωση ωστόσο προκαλεί η παρουσία ενός μικρού κυπαρισσιού που ξεπροβάλλει μέσα από ένα βράχο, το οποίο συγκεντρώνει τα βλέμματα των επισκεπτών ακριβώς γιατί το να φυτρώσει ένα τέτοιο δέντρο σε βράχο, όπως λένε οι μοναχές, είναι κάτι το ξεχωριστό και μοναδικό. 

Παράλληλα, μπροστά στα μάτια του επισκέπτη της Μονής απλώνεται ένα καταπράσινο θαμνώδες χαλί, οι κορυφές Βασιλικό και Μαρμαροκεφάλα, το υπέροχο Κρητικό Πέλαγος, ο καταπράσινος φανταστικός κάμπος του Φόδελε, με το σκηνικό να συμπληρώνεται από τον καταγάλανο Κρητικό ουρανό που τον διαπερνούν κάποιες χρυσαφιές μοναχικές ηλιαχτίδες. 

Για να φτάσετε στην Μονή Σαββαδιανών, από το Ηράκλειο θα πρέπει να περάσετε από την Ροδιά και να οδηγήσετε στον αγροτικό δρόμο που κατευθύνει η πινακίδα που βρίσκεται εντός του οικισμού.

Η Μονή είναι αφιερωμένη στη Γέννηση της Θεοτόκου και σήμερα υπάρχει σε αυτή γυναικεία μοναχική αδελφότητα 18 μοναχών με ηγουμένη την μοναχή Ακακία Μαρκάκη και είναι γνωστές για τα ωραία ιερατικά άμφια, τα οποία κατασκευάζουν στους κρητικούς αργαλειούς όπως επίσης και αλλά κρητικά κεντήματα.

Τηλέφωνο Μονής: (+30) 2810 841296