Ναός Αγίων Θεοδώρων, πλατεία Κλαυθμώνος Αθήνα

πηγή

Βρίσκεται νοτιοδυτικά στην πλατεία Κλαυθμώνος, στις οδούς Ευρυπίδου και Σκουλενίου, στο κέντρο της Αθήνας. 

Άποψη του ναού
πηγή

Ο Ναός των Αγίων Θεοδώρων είναι ένα περίτεχνο κτίσμα, των μέσων περίπου του 11ου αιώνα και ανήκει στον αρχιτεκτονικό τύπο του δικιόνιου ναού, αλλά με μία ιδιαίτερη και σημαντική παραλλαγή.

Είναι Οκταγωνικός Ναός και με δίλοβα μικρά παράθυρα ενώ έχει τρούλο που στηρίζεται ανατολικά σε δύο κίονες και δυτικά σε δύο πεσσούς, οι οποίοι και είναι ενσωματωμένοι στον δυτικό τοίχο του Ναού. 

Χαρακτηριστική όσο και ιδιαίτερα περίτεχνη είναι και η άκρως επιμελημένη, πλινθοπερίκλειστη τοιχοποιία της εκκλησίας, η οποία διαθέτει και μία υπέροχη διακόσμηση με κουφικά γράμματα, διάφορα φυτά καθώς επίσης και διάφορα ζώα, κλπ. 

Επιστύλιο του τέμπλου σε δεύτερη χρήση.
πηγή

Το κωδωνοστάσιο της νότιας πλευράς, με το πλατύ τρίλοβο παράθυρο, είναι μεταγενέστερο κτίσμα του κυρίως ναού.

Με μια περισσότερο προσεκτική ματιά ο επισκέπτης του Ναού των Αγίων Θεοδώρων μπορεί να διακρίνει τα σπαράγματα που πιθανότατα είναι του επιστυλίου, του αρχικού μαρμάρινου τέμπλου του Ναού και τα οποία είναι ενσωματωμένα στα υλικά δόμησης του καμπαναριού του Ναού, στην νότια πλευρά του.

Η πολύ καλή και άριστη ποιότητα του μαρμάρου αυτού συνδυαζόμενη με την όντος εξαιρετική, περίτεχνη και υπέροχη λάξευσή του καθώς επίσης και με την σπανιότητα των θεμάτων των ανάγλυφων διακοσμήσεων επάνω σε αυτό, μας δίνουν μια εικόνα της ομορφιάς και της αρχοντιάς του αρχικού τέμπλου του Ναού.

Στην ανατολική πλευρά ο Ναός των Αγίων Θεοδώρων έχει τρεις υπέροχες τριγωνικές αψίδες. 

Η μεσαία είναι πλατύτερη αλλά και ψηλότερη και στην κάθε πλευρά της έχει από ένα εντυπωσιακό μονόλοβο παράθυρο, ενώ οι άλλες δύο αψίδες είναι μικρότερες και έχει η κάθε μια από ένα δίλοβο επίσης εντυπωσιακό παράθυρο.

Γενική άποψη του καθολικού του ναού
Αρχείο ΙΑΑ - © Ιερά Αρχιεπισκοπή Αθηνών
πηγή

Στη δυτική πλευρά, ο Ναός, έχει δύο θύρες, με αψίδωμα και παραστάδες, μία στο κέντρο και μία προς βορρά, ενώ προς νότο, αντί για θύρα έχει ένα μικρό, μονόλοβο και αψιδωτό παράθυρο. 

Σε ψηλότερο σημείο, επάνω από την κεντρική θύρα, έχει ακόμη ένα δίλοβο αψιδωτό παράθυρο και στη νότια πλευρά υπάρχει μια ακόμα αψιδωτή θύρα με ένα δίλοβο αψιδωτό παράθυρο, και επίσης λίγο πιο πάνω έχει και ένα πλατύ τρίλοβο μεταγενέστερο κωδωνοστάσιο. 

Στην ίδια πλευρά υπάρχουν ακόμα δύο μονόλοβα παράθυρα και ένα δίλοβο καθώς και αντίστοιχα όμοια παράθυρα υπάρχουν και στη βόρεια πλευρά, αλλά δεν έχει ανοιχθεί σε αυτή την πλευρά, θύρα.

Άποψη του μαρμάρινου τέμπλου του ναού

Αρχείο ΙΑΑ - © Ιερά Αρχιεπισκοπή Αθηνών

πηγή

Το αρχιτεκτονικό αυτό έργο, χαρακτηρίζεται από επιμελημένη ασυμμετρία στην εξωτερική του μορφή, η νότια κεραία είναι αισθητά μεγαλύτερη της βόρειας, το διακονικό είναι μεγαλύτερο της προθέσεως, ενώ η δυτική πλευρά δεν φαίνεται να ακολουθεί κανένα κανόνα αναλογίας. 

Οι δύο θύρες διαφορετικών διαστάσεων, το αψιδωτό μικρό διαστάσεων δίλοβο παράθυρο δεξιά της κεντρικής θύρας μετά του αντιστοίχου μεγάλου δίλοβου αψιδωτού παραθύρου της κεντρικής θύρας, κάνουν παραπάνω από εμφανές το γεγονός αυτό, προσθέτοντας παράλληλα περισσότερο φως στον πρόναο. 

Ο ναός αποτελεί έναν από τους πρώτους που χρησιμοποίησαν δόμους, δηλαδή συμμετρικές σειρές πλίνθων, για τους εξωτερικούς τοίχους ενώ τα κουφικά του, είναι λαξευμένα σε πήλινα πλακίδια τα οποία εντάσσονται στη ζωφόρο, καθιστώντας έτσι το συγκεκριμένο μνημείο την πρώτη εφαρμογή αυτής της τεχνοτροπίας. 

Στη θέση της σημερινής εκκλησίας υπήρχε άλλη, παλαιότερη, μια από τις δώδεκα εκκλησίες που, σύμφωνα με την παράδοση, ανήγειρε στην ιδιαίτερη πατρίδα της η αυτοκράτειρα Ευδοκία (+ 460). 

Τον Ναό, προς τιμή του Αγίου Θεοδώρου του Τήρωνος αρχικά ανήγειρε ο βυζαντινός αξιωματούχος, Νικόλαος Καλόμαλος, επειδή η προηγούμενη εκκλησία ήταν μικρή και πολύ σαθρή, μάλιστα έχει διασωθεί η σφραγίδα του, η οποία αναγράφει: «Νικολάου σφράγισμα τοῦ Καλόμαλου», σχετική είναι η ακόλουθη επιγραφή, που έχει εντοιχισθεί επάνω από τη δυτική κεντρική είσοδο, όμως επειδή σε μερικά της σημεία είναι σπασμένη, η ανάγνωση δεν είναι καθ' όλα βέβαιη: «Τόν πρίν παλαιόν ὄντα σου ναόν, μάρτυς, καί μικρόν καί πήλινον καί σαθρόν λίαν, ἀνήγειρεν Νικόλαος σός οἰκέτης, ὁ Καλόμαλος, σπαθαροκανδιδᾶτος,ὅς εὔρεν σε προστάτην παιδιόθεν μέγαν, βοηθόν καί πρόμαχον πολλῶν κινδύνωνˑ ὅν καί πρέσβενε τοῦ ἄνω τυχεῖν κλήρου, λαβόντα τήν ἄφεσιν τῶν ἐσφαλμένων».

Σεπτέμβριος, Τρίτη ινδικτιών, έτος 6.588
από Κτίσεως Κόσμου, δλδ το 1049

Επιγραφή σε άλλη εντοιχισμένη πλάκα, δίπλα από την προηγούμενη, αναφέρει: «+ Μηνί Σεπτεμβρίω, ἰνδικτιῶνος γ', ἔτους ςφνη», δηλαδή 1049, οι ειδικοί δεν συμφωνούν όμως αν υπάρχει σχέση ανάμεσα στις δύο επιγραφές. 

Υπάρχει επίσης μία θεωρία, βάσει κάποιας επιστολής του Πάπα Ιννοκεντίου, το 1208, ότι ο Ναός υπήρξε Καθολικό Μονής, όμως στα πριν από την Επανάσταση χρόνια του 1821, όπως και για πολλά μετά από αυτήν, ήταν σίγουρα ενοριακός Ναός. 

Οι αναλογίες του μνημείου είναι βαριές και οι τρίπλευρες αψίδες ογκώδεις, γενικά το μνημείο αρχαΐζει γιατί χτίστηκε πάνω σε παλαιότερο, μεταβατικού τύπου ναό, που θα επηρέασε το βυζαντινό κτίσμα ενώ ο ζωγραφικός διάκοσμος είναι πολύ νεώτερος, του 20ου αιώνα και έχει εκτελεστεί από τον Αθανάσιο Κανδρή. 

Φωτογραφία του Ναού, το 1889
πηγή

Η εκκλησία υπέστη σοβαρές φθορές κατά τον επαναστατικό και απελευθερωτικό αγώνα του 1821, αλλά το 1840 αναστηλώθηκε με τη συνδρομή πολλών εύπορων, Αθηναίων της τότε εποχής, μεταξύ των οποίων και το βασιλικό ζεύγος του Όθωνος και της Αμαλίας. 

Είναι ευτύχημα όμως αλλά και απορίας άξιον το γεγονός, ότι μεταεπαναστατικά δεν παρατηρήθηκαν καθόλου προσθήκες στους Αγίους Θεοδώρους.

Στα έργα συντήρησης του ναού που έγιναν το 1967, βρέθηκαν από την Αρχαιολογική Υπηρεσία δεκαέξι τάφοι και ένα τμήμα μωσαϊκού δαπέδου της ρωμαϊκής εποχής, κάτω από τη σύγχρονη, του 1908, μαρμαρόστρωση της εκκλησίας. 

Κατά μία θεωρία, ο αρχικός ευτελούς αξίας ναός είναι πιθανό να είχε κτισθεί επάνω στα ερείπια μιας ρωμαϊκής έπαυλης, κάτι που εξηγεί προφανώς και το ανευρεθέν μωσαϊκό. 

Ο Ναός σήμερα είναι ένα Αρχιεπισκοπικό παρεκκλήσιο του Τ.Π.Ο.Ε.Κ.Ε και έχει χαρακτηρισθεί από ειδικούς ως το καλύτερο βυζαντινό μνημείο της Αθήνας.

Τηλέφωνο Ναού: (+30) 210 3247170