ΤΟ ΔΕΞΙ ΧΕΡΙ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΕΡΟΜΑΡΤΥΡΑ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ, ΦΩΤΙΣΤΗ ΤΩΝ ΑΡΜΕΝΙΩΝ.

πηγή

Φυλάσσεται στο Αρμενικό Πατριαρχείο του Εστμιατζίν, στην Αρμενία.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Στην Ορθόδοξη Εκκλησία αποδίδουμε στα Αγία λείψανα τιμή και ευλαβική προσκύνηση, η όποια όμως δεν αποτελεί λατρευτική προσκύνηση η λατρεία. Τούτο γιατί κανείς ποτέ ορθόδοξος χριστιανός δεν ταύτισε στη σκέψη του τα τίμια λείψανα με «θεούς». Μακαριστός π. ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΑΛΕΒΙΖΟΠΟΥΛΟΣ (ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟΝ ΑΙΡΕΣΕΩΝ ΚΑΙ ΠΑΡΑΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΩΝ ΟΜΑΔΩΝ).

Άγ. Γρηγόριος Ιερομάρτυρας επίσκοπος Μεγάλης Αρμενίας
Ψηφιδωτό 14ου αιώνα
Παμμακάριστος, Κωνσταντινούπολη

Η Αρμενία υπήρξε σημαντική κοιτίδα του Χριστιανισμού κατά τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες και σύμφωνα με την παράδοση, οι πρώτοι που έφεραν το χριστιανικό μήνυμα στις χώρες του Καυκάσου, ήταν οι απόστολοι Θαδδαίος και Βαρθολομαίος.

Οι διωγμοί εκ μέρους των ειδωλολατρών ηγεμόνων της περιοχής δεν επέτρεψαν να αναπτυχθούν ιδιαίτερα οι εκεί χριστιανικές κοινότητες όμως όλα άλλαξαν με την παρουσία του αγίου Γρηγορίου, ο οποίος έλαβε την προσωνυμία του Φωτιστή της Αρμενίας.

Ο άγιος Γρηγόριος έζησε επί της βασιλείας του Διοκλητιανού (284 - 305), ήτανε Πάρθος κατά την καταγωγή, γιος του Ανάκ και συγγενής του Κουσαρώ, βασιλιά της Αρμενίας, φανατικού ειδωλολάτρη και σφοδρού διώκτη των Χριστιανών που τον διαδέχτηκε στο θρόνο ο γιος του Τιριδάτης, φανατικός και αυτός ειδωλολάτρης που συνέχισε τις διώξεις εναντίον των Χριστιανών του βασιλείου του.

Άγιος Γρηγόριος Ιερομάρτυρας επίσκοπος
Μεγάλης Αρμενίας, τοιχογραφία 14ου αιώνα.

Ναός Αγίου Νικολάου Ορφανού, Θεσσαλονίκη.

πηγή

Οι στρατιώτες του εισέβαλαν στις πόλεις και τα χωριά και συνελάμβαναν όσους καταγγέλλονταν ως Χριστιανοί. 

Μαζί τους συνελήφθη και ο Γρηγόριος, που σύρθηκε σιδηροδέσμιος στον Τιριδάτη και όταν αυτός έμαθε ότι είναι υιός του Ανάκ του Πάρθου, που δολοφόνησε τον πατέρα του, του έδεσε τα χέρια και τα πόδια και τον έστειλε στην πόλη Αρταξά, όπου τον έριξαν σε ένα λάκκο 6 με μέτρα βάθος, γεμάτο από δηλητηριώδη έντομα και ερπετά. 

Στον λάκκο αυτό, στο Χορ Βιράπ - Хор Вирап - έζησε δεκαπέντε χρόνια ξεχασμένος από τους διώκτες του που ήτανε σίγουροι ότι θα πεθάνει. 

Τρεφόταν κρυφά από μία χριστιανή γυναίκα χήρα ενώ μέχρι και σήμερα υπάρχει το πηγάδι αυτό ως τόπος προσευχής και προσκύνησης, αγιασμένο με τον αγώνα του αγίου Γρηγορίου και μάλιστα εκεί, στο σημείο αυτό  χτίστηκε το Μοναστήρι Χορ Βιράπ, στους πρόποδες του όρους Αραράτ, στο μεταξύ όμως ο βασιλιάς Τιριδάτης παραφρόνησε, σε τέτοιο σημείο μάλιστα που έτρωγε τις σάρκες του και ζούσε μαζί με τα γουρούνια στα βουνά. 

Το μαρτύριο του αγίου Γρηγορίου.

Ρωσική εικόνα τού 17ου αιώνα, κρατικό Μουσείο Ιστορίας 
και Τέχνης Solvychegodskiy, Αρχάγγελσκ, Ρωσία

πηγή

Η αδελφή του Τιριδάτη, η Κουσαροδούκτα, είδε τότε ένα όνειρο κι άκουσε μία φωνή που της έλεγε: "Αν δεν βγει από τον λάκκο ο Γρηγόριος, ο Τιριδάτης δεν πρόκειται να γίνει καλά...". 

Το παράξενο όνειρο συντάραξε την πριγκίπισσα, η οποία το διηγήθηκε στους αξιωματούχους του ανακτόρου όμως κείνοι δεν ήξεραν για κανέναν Γρηγόριο, ο οποίος βρίσκεται σε λάκκο.

Κάποιος γέρος όμως θυμήθηκε το γεγονός και τους οδήγησε στον τόπο και εκεί πράγματι οι άρχοντες βρήκαν τον Γρηγόριο απόλυτα υγιή και τα θηρία και ερπετά να τον προσκυνούν!

Τον έβγαλαν από το λάκκο και τον οδήγησαν στο παλάτι, στο βασιλικό διαμέρισμα του άρρωστου Τιριδάτη και εκεί ο Γρηγόριος αφού προσευχήθηκε, τον σταύρωσε και ο βασιλιάς έγινε αμέσως καλά, μάλιστα  βαφτίστηκε χριστιανός από τον Γρηγόριο και το 301 με δική του βασιλική διαταγή ανακήρυξε το χριστιανισμό ως την επίσημη θρησκεία του Αρμενικού κράτους και ο Γρηγόριος έγινε ο πρώτος επίσκοπος της Αρμενίας. 

Η είσοδος στον λάκκο που έζησε 15 χρόνια ο άγιος Γρηγόριος

Ο λάκκος του Αγίου Γρηγορίου, σήμερα λειτουργεί ακόμη ως Προσκύνημα

Το μοναστήρι Χορ Βιράπ - Хор Вирап.

Χτίστηκε επάνω από το λάκκο που ήτανε επί 15

χρόνια ξεχασμένος ο άγιος Γρηγόριος.

πηγή

Χειροτονήθηκε από τον Αγιο Λεόντιο και εγκαταστάθηκε στο Vagarshapat (σήμερα Echmiadzin) ως συνεχιστής του έργου των αγίων Αποστόλων Θαδδαίου και Βαρθολομαίου. 

Βάπτισε τους κατοίκους της, έφτιαξε πολλές Εκκλησίες, και τέλος κοιμήθηκε ειρηνικά στις 30 Σεπτεμβρίου του 325.

Ο άγιος Γρηγόριος ονομάζεται από τους Αρμένιους Αουσάβοριτς, δηλαδή Φωτιστής αφού τους οδήγησε στην πίστη του Χριστού και κατά τον σπουδαίο, άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη, ο Γρηγόριος βάπτισε στον Ευφράτη ποταμό τον Τιριδάτη αλλά και πολλούς Αρμενίους, Ασσυρίους καθώς επίσης και Πέρσες, συνολικά περίπου τέσσερα εκατομμύρια ανθρώπους. 

Ο Καθεδρικός Ναός του Αγίου Γρηγορίου Μεγάλης Αρμενίας 
στό Αρμενικό Πατριαρχείο του Εστμιατζίν Αρμενίας.

πηγή

Όταν δε ο Άγιος επρόκειτο να αναχωρήσει στην έρημο, χάριν ησυχίας, χειροτόνησε τρεις επισκόπους σε αντικατάστασή του,  τον Ολβιανό, τον Ευθάλιο και τον Βάσσο ενώ σε άλλες χώρες και έθνη κατέστησε ο ίδιος τετρακόσιους και πλέον επισκόπους.

Όσον αφορά τα λείψανα του Αγίου, αναφέρεται ότι ένα προσφιλές κειμήλιο, με τη μορφή του κρανίου του Αγίου Γρηγορίου του Φωτιστή, βρέθηκε στη Μονή Γρηγορίου στο Άγιο Όρος και το ασημένιο στο στήθος που περιέχει έχει χαραγμένο πάνω του, στα ελληνικά, "Γρηγόριος ο Μέγας των Αρμενίων." 

Το κρανίο μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 473 από τον αυτοκράτορα Ζήνωνα και πιθανότατα το ιερό αυτό λείψανο μετακινήθηκε στο Άγιο Όρος περίπου το 1453 όταν οι Τούρκοι κατέλαβαν την Κωνσταντινούπολη. Όμως ως συνέπεια των τριών πυρκαγιών που σημειώθηκαν στην Μονή Γρηγορίου, υποτίθεται ότι καταγραμμένες λεπτομέρειες των κινήσεων και άλλα γεγονότα της ιστορίας του κρανίου έχουν δυστυχώς χαθεί.

Επίσης αναφέρεται ότι στις 11 Απριλίου 2015, η Κάρα τού Γρηγορίου τού Φωτιστού (?) επέστρεψε από την Αρμενία στην Νάπολη της Ιταλίας και λέγεται ότι αυτό το κρανίο είναι ηλικίας άνω των 1600 ετών, ενός ανθρώπου που ονομάζεται Γρηγόριος και ο οποίος κήρυξε στους αρχαίους Αρμένιους με την τελετή αποκατάστασης αυτού του λειψάνου μάλιστα να πραγματοποιήθηκε στο Ναό τού San Gregoro Armeno της Νάπολης.

Ο San Gregorio Armeno ("St. Gregory of Armenia") είναι ένας ναός - ένα μοναστήρι, από τα σημαντικότερα μπαρόκ συγκροτήματα στη Νάπολη και βρίσκεται σε ένα ομώνυμο δρόμο ακριβώς νότια της Via dei Tribunali και λίγα τετράγωνα νότια της εκκλησίας του San Paolo Maggiore στη Νάπολη.

Ο San Gregorio Armeno χτίστηκε τον 10ο αιώνα πάνω από τα λείψανα ενός ρωμαϊκού ναού αφιερωμένου στον Ceres, από μια ομάδα μοναχών που διέφυγαν σύμφωνα με την Καθολική παράδοση από τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία με τα λείψανα του Αγίου Γρηγορίου, επισκόπου της Αρμενίας. 

Η μνήμη του τιμάται στις 30 Σεπτεμβρίου.