ΤΟ ΔΕΞΙ ΧΕΡΙ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΕΥΓΕΝΙΟΥ ΤΟΥ ΤΡΑΠΕΖΟΥΝΤΙΟΥ.

πηγή

Φυλάσσεται με μέρος του δέρματός του, ευωδιασμένο, στην Ιερά Μητρόπολη Νέας Κρήνης και Καλαμαριάς, στην Θεσσαλονίκη και μάλιστα .

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Στην Ορθόδοξη Εκκλησία αποδίδουμε στα Αγία λείψανα τιμή και ευλαβική προσκύνηση, η όποια όμως δεν αποτελεί λατρευτική προσκύνηση η λατρεία. Τούτο γιατί κανείς ποτέ ορθόδοξος χριστιανός δεν ταύτισε στη σκέψη του τα τίμια λείψανα με «θεούς». Μακαριστός π. ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΑΛΕΒΙΖΟΠΟΥΛΟΣ (ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟΝ ΑΙΡΕΣΕΩΝ ΚΑΙ ΠΑΡΑΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΩΝ ΟΜΑΔΩΝ).

Άγιοι Ευγένιος, Ουαλεριανός, Κανίδιος και Ακύλας.
Ο άγιος Eυγένιος φέρει χρυσό φωτοστέφανο αντί βαθυκύανο.
Φορητή εικόνα διπλής όψης, δώρο από τον Αλέξιο Γ΄ Μεγάλο
Κομνηνό, γύρω στα 1375, Mονή Διονυσίου, Άγιον Όρος.

Ο Άγιος Ευγένιος, γεννήθηκε, έζησε και μαρτύρησε στην Τραπεζούντα, το 290 ή 292, μαζί με τους μάρτυρες Κανίδιο, Ουαλεριανό και Ακύλα.

Ο Χριστιανισμός τον 4ο αιώνα είχε εξαπλωθεί σε όλο τον Πόντο, όμως στα χρόνια του Αγίου Ευγενίου του Τραπεζούντιου, τον 3ο αιώνα, ήταν πολύ δύσκολη η παραδοχή μιας νέας για τον ελληνικό και ρωμαϊκό κόσμο πίστης, οι αυτοκράτορες Διοκλητιανός και Μαξιμιανός είχαν εξαπολύσει σκληρούς διωγμούς κατά των χριστιανών και το 290 οι Εθνικοί της Τραπεζούντας είχαν καταγγείλει και τους τέσσερις στον έπαρχο της Καππαδοκίας Δούκα Λυσία και της Αρμενίας Αγρικόλαο.

Εκείνη την εποχή, λατρευόταν με ιδιαίτερη τιμή από τους εθνικούς Τραπεζούντιους ο εξελληνισμένος θεός της Ανατολής, Μίθρας, τόσο που θεωρούνταν και ο πολιούχος της πόλης και προς τιμή του έχτισαν στο ύψωμα της Τραπεζούντας, που πήρε το όνομα του από τη θεότητα αυτή, το Μίθριο όρος, λαμπρό βωμό με άγαλμα, το Μίθριο όρος είναι το γνωστό σε μας σήμερα Πόζ - Τεπε.

Ο Ευγένιος με τον Κανίδιο και τον  Ουαλεριανό ήτανε πολέμιοι της λατρείας του και αποφάσισαν να μπούνε στον Ναό του και να καταστρέψουν το άγαλμα και τον βωμό του, κάτι που τελικά κατάφεραν.

Μικρογραφία του Αγίου Ευγενίου σε χειρόγραφο
Κώδικα στην Μονή Βατοπεδίου.

Κάτω από τον φόβο της σύλληψης έφυγαν από την πόλη, οι Ουαλεριανός και Κανίδιος κατέφυγαν στα βουνά της Χαλδίας και ο Ευγένιος πήγε σε μία σπηλιά κοντά στο πατρικό του σπίτι, την λεγόμενη "Σπήλαιο της Ακάνθης".

Όταν την επόμενη μέρα οι κάτοικοι είδαν τον κατεστραμμένο ναό, απέδωσαν την πράξη αυτή στον Ευγένιο και τους συναθλητές του, ενώ ο Λυσίας διέταξε αμέσως να τους φέρουν ενώπιον του για να τιμωρηθούν. 

Από τις έρευνες που διεξήγαν, ένας κάτοικος με το όνομα Ακύλας, χωρίς να γνωρίζει για ποιο λόγο τους αναζητούσαν υπέδειξε στους στρατιώτες την κρυψώνα του Ουαλεριανού και του Κανίδιου.

Όμως όταν οι στρατιώτες τους συνέλαβαν, ο Ακύλας μετανιωμένος, δήλωσε και αυτός την χριστιανική του πίστη, συντάχθηκε μαζί τους και φυλακίστηκε και αυτός.

Ο Ακύλας,  Κανίδιος και Ουαλεριανός φυλακίστηκαν και πέρασαν όλη τη νύχτα προσευχόμενοι και ψάλλοντας ύμνους στον Θεό ενώ το πρωί στην ανάκριση, μπροστά στον έπαρχο Λυσία, για μια ακόμη φορά ομολόγησαν την πίστη τους στον Χριστό και οδηγήθηκαν στον τόπο των βασανιστηρίων.

Τοιχογραφία του Αγίου Ευγενίου
στην Μονή Διονυσίου Αγίου όρους

Ο Άγιος Ευγένιος αφού κρύφτηκε, με την παρότρυνση του ίδιου του Χριστού, βγήκε από την σπηλιά που είχε βρει καταφύγιο και άρχισε να ψάλλει και να υμνεί τον Θεό, έτσι  μια γερόντισσα που μάζευε ξύλα στην περιοχή τον κατέδωσε.

Ο Άγιος Ευγένιος οδηγήθηκε στη φυλακή και ακολούθησε τη μοίρα των τριών ομοθρήσκων του αφού στο κάλεσμα του έπαρχου Λυσία να προσφέρει θυσία στους θεούς των ειδωλολατρών για να σώσει τη ζωή του, δεν ανταποκρίθηκε και ξανά ομολόγησε την πραγματική του πίστη. 

Η παράδοση λέει ότι ο Άγιος Ευγένιος μπήκε σε έναν ειδωλολατρικό ναό μαζί με τον Λυσία και με τη δύναμη της προσευχής θρυμμάτισε τρία αγάλματα με το πλήθος που τους ακολουθούσε να μένει έκπληκτο. 

Τους φυλακισμένους χριστιανούς τους μαστίγωσαν με μαστίγιο από δέρμα βοδιού για να σκιστούν οι σάρκες τους και μετά με αναμμένες λαμπάδες τους έκαψαν τις πληγές και κατόπιν οι τέσσερις μάρτυρες ρίχτηκαν σε μια μεγάλη κάμινο όμως τρεις ημέρες αργότερα, βρέθηκαν σώοι και αβλαβείς, οι δήμιοι που πήγαν να ελέγξουν την κατάσταση είδαν το θαύμα με τα μάτια τους και ασπάστηκαν τον Χριστιανισμό.

Το μαρτύριο των τεσσάρων Αγίων της Τραπεζούντας.
Μικρογραφία στο Μηνολόγιο του Βασίλειου Β',
βρίσκεται σήμερα στο Βατικανό.

Ο Λυσίας, διέταξε τον αποκεφαλισμό των τριών μαρτύρων και τη σταύρωση του Ευγένιου ενώ τα τρία αποκεφαλισμένα σώματα, που είχαν παραμορφωθεί από τα βασανιστήρια και ήταν δύσκολο να αναγνωριστούν, ως εκ θαύματος βρέθηκαν στον τόπο της καταγωγής του καθενός και τάφησαν από τους χριστιανούς με ιδιαίτερες τιμές.

Ο Άγιος Ευγένιος, που εκείνη την ώρα ήταν κρεμασμένος στο σταυρό, μέσα στη φυλακή, από θαύμα απελευθερώθηκε και θεραπεύτηκαν οι πληγές του. 

Οι συγκρατούμενοί του, άφωνοι από το μεγαλείο του θαύματος, ασπάστηκαν και αυτοί τον Χριστιανισμό όμως ο Λυσίας απέδωσε το θαύμα της θεραπείας στις μαγικές ικανότητες του Ευγένιου και διέταξε τον αποκεφαλισμό του, στις 21 Ιανουαρίου. 

Ο Ναός του Αγίου Ευγενίου
στην Τραπεζούντα, σήμερα.

Ο πρώτος ναός του Αγίου Ευγενίου, που χτίστηκε προς τιμή του, βρισκόταν κοντά στο πατρικό του σπίτι. 

Τον 4ο αιώνα, αμέσως μετά την επισημοποίηση της χριστιανικής θρησκείας και αργότερα, με εντολή του Ιουστινιανού, ο στρατηγός Βελισσάριος τον μετέτρεψε σε λαμπρή εκκλησία περιβαλλόμενη από μονή που υπήρξε στη διάρκεια της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας (1204 - 1461) από τις σημαντικότερες αφού εκεί η αυτοκρατορική οικογένεια στέφονταν, παντρεύονταν, μόναζε, αλλά και θάβονταν.

Μετά την άλωση της Τραπεζούντας το 1461, ο σουλτάνος Μωάμεθ Β΄ μετέτρεψε το ναό του Αγίου Ευγενίου σε τζαμί, υπάρχει και σήμερα, ενώ πήρε το όνομα τέμενος της νέας ή πρώτης Παρασκευής (Yeni Cuma), επειδή προσευχήθηκε εκεί ο σουλτάνος την πρώτη Παρασκευή μετά την άλωση της Τραπεζούντας.

Ασημένιο νόμισμα με παράσταση του Αγίου Ευγενίου
στην μία όψη και του Αυτοκράτορα Ιωάννη Β '
Κομνηνού, στην άλλη.

Ο Άγιος Ευγένιος είναι πολιούχος της Τραπεζούντας και του αποδίδονται πολλά θαύματα που βοήθησαν την πόλη στο διάβα των αιώνων ενώ ο Ιουστινιανός σεμνύνονταν τόσο πολύ τον Άγιο Ευγένιο, ώστε έδωσε το όνομα του στο υδραγωγείο της πόλης.

Η απεικόνιση της μορφής του αγίου Ευγενίου, τόσο σε νομίσματα, όσο και σε εμβλήματα των Μεγάλων Κομνηνών, αποτελεί ένδειξη της έντονης παρουσίας του στην κοινωνική ζωή και την καθημερινότητα των κατοίκων της και επιβεβαιώνει την ιδιαίτερη τιμή που απολάμβανε ως προστάτης της δυναστεύουσας οικογένειας και της "θεόσωστης και θεοσυντήρητης" πόλης της Τραπεζούντας.

Σύγχρονη εικόνα του Αγίου Ευγενίου.

Τα πρώτα κείμενα που βρέθηκαν να αναφέρονται στο μαρτύριο του Αγίου, ανήκουν στον πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, Ιωάννη Ξιφιλινό, χρονολογούνται δε από το 1042, ενώ με νέα δεδομένα τα θαύματα του Αγίου καταγράφηκαν (και πάλι από τον Ιωάννη Ξιφιλινό) στον κώδικα της μονής Διονυσίου Αγίου Όρους (έκδοση 154), στην οποία τιμάται αδιάλειπτα, από το 1375.

Το 1916 όταν η Τραπεζούντα καταλήφθηκε από ρωσικά στρατεύματα διοργανώθηκε αρχαιολογική αποστολή με συντονιστή τον ακαδημαϊκό Θεόδωρο Ουσπένσκι που εκτός των άλλων ναών στην Τραπεζούντα, η αποστολή εργάστηκε και στο ναό του Αγίου Ευγενίου. 

Οι Ρώσοι βρήκαν στο άγιο βήμα του ναού οστά κάτω από μια πλάκα και ο Ουσπένσκι υπέθεσε ότι ανήκαν στον Άγιο Ευγένιο και τους συναθλητές του, τα οποία οι μοναχοί της Μονής μετακόμισαν από τη λάρνακα και τα έκρυψαν από τους Τούρκους στο ιερό βήμα του ναού, ο ίδιος αναφέρει ότι παρέδωσε τα οστά στη Μητρόπολη Τραπεζούντας, γεγονός που διαψεύδεται από τον Μητροπολίτη Τραπεζούντας Χρύσανθο και πιθανολογείται ότι φυγαδεύτηκαν στη Ρωσία. 

Γνωρίζουμε μόνο ότι η λειψανοθήκη του Αγίου Κανίδιου, που περιέχει το χέρι του, μεταφέρθηκε το 1924 στο χωριό Λιποχώρι της Έδεσσας και ότι ένα μέρος από το λείψανο του Αγίου Ευγενίου σώζεται στον μητροπολιτικό ναό της Καλαμαριάς.

Η γιορτή του Αγίου Ευγενίου εορταζόταν την 21η Ιανουαρίου ημέρα του μαρτυρίου του, από τον 9ο αιώνα όμως, την εποχή της αρχιερατείας του τραπεζούντιου Οσίου Αθανασίου Δαιμονοκαταλύτη, καθιερώθηκε να γιορτάζεται και η ημέρα των γενεθλίων του που είναι στις 24 Ιουνίου.

πηγή