 |
| πηγή |
Είναι του τύπου της Οδηγήτριας και φυλάσσεται στον Ιερό Ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου, στο χωριό Πληκάτι της Κόνιτσας, από το οποίο πήρε και το προσωνύμιο της.
«Την θεία σου Εικόνα εν φωτί εφανέρωσας, την πάλαι κεκρυμμένην εν τω δάσει Πανάχραντε και ωμοίς αοράτω σου ροπή, αρθείσαν ιερέως θαυμαστώς, ώσπερ δώρημα των θείων σου οικτιρμών, τω Πληκατίω δέδωκας.
Δόξα τοις σοις χαρίσμασιν Αγνή, δόξα τοίς μεγαλείοις σου,
δόξα τη προς ημάς σου Παρθένε χρηστότητι».
 |
| Εορτασμός της Εικόνας στο Πληκάτι το 1916 πηγή |
Κατά την παράδοση η εύρεση της εικόνας έγινε ως εξής:
Ποιμένες έβοσκαν τα πρόβατα τους στην θέση «Πεστιλέπη» νότια του χωριού Ντέντσικο, ονομαζόμενο σήμερα Αετομηλίτσα, ανατολικά του οικισμού «Φετόκος», της σημερινής Θεοτόκος και διέκριναν μέσα στο σκοτάδι στο απέναντι δάσος ένα λαμπρό φως.
Στην αρχή υπέθεσαν ότι επρόκειτο για λημέρι κακοποιών όμως το φως ήταν εκεί κάθε βράδυ στο ίδιο μέρος, ορατό μόνο τη νύχτα και έτσι αποφάσισαν τελικά να επισκεφτούν το σημείο, πήγαν ως εκεί όμως δεν βρήκαν τίποτα.
Ποιμένες έβοσκαν τα πρόβατα τους στην θέση «Πεστιλέπη» νότια του χωριού Ντέντσικο, ονομαζόμενο σήμερα Αετομηλίτσα, ανατολικά του οικισμού «Φετόκος», της σημερινής Θεοτόκος και διέκριναν μέσα στο σκοτάδι στο απέναντι δάσος ένα λαμπρό φως.
 |
| Εορτασμός της Εικόνας στο Πληκάτι το 1925 πηγή |
Το φως εξακολουθούσε όμως να είναι εκεί και σκέφτηκαν να θέσουν σε εφαρμογή ένα τέχνασμα: Έστησαν στο έδαφος διχάλες και στήριξαν επάνω μια γκλίτσα τοποθετημένη με τέτοιο τρόπο ώστε να στοχεύει ακριβώς στο μέρος που έλαμπε το φως.
Το επόμενο πρωί με οδηγό την γκλίτσα να υποδεικνύει το σημείο ξεκίνησαν να βρουν την πηγή του φωτός, το ερεύνησαν το μέρος με προσοχή, κουράστηκαν όμως γιατί το σημείο ήτανε πυκνά δασωμένο.
 |
| Λεπτομέρεια της Εικόνας |
Πλησίασαν και με βαθιά ευλάβεια προσκύνησαν την Θεοτόκο και την μετέφεραν στον καταυλισμό τους.
Αποφάσισαν να μεταφέρουν την εικόνα της Παναγίας, το που όμως άφησαν να το αποφασίσει η ίδια η Παναγία και έτσι φόρτωσαν την εικόνα στο κουτσό άλογο, στην μια πλευρά έβαλαν την εικόνα και στην άλλη για αντίβαρο κάποια ξύλα αλλά δεν χρειάστηκε γιατί η εικόνα ισορρόπησε μόνη της και έτσι το άφησαν ελεύθερο.
Το κουτσό άλογο πήρε από μόνο του το μονοπάτι που οδηγούσε στο Πληκάτι και παρατήρησαν έκπληκτοι ότι το κουτσό άλογο δεν κούτσαινε πλέον αλλά περπατούσε σταθερά.
 |
| Ο Ναός στο Πληκάτι πηγή |
Ο ναός που τοποθετήθηκε στην αρχή η εικόνα χτίστηκε περί το 890 και ο ναός αυτός σώζεται μέχρι και σήμερα. Η εικόνα δεν έμεινε όμως τελικά εκεί …!
Ο ιερέας του χωριού παρατηρούσε για καιρό μια μετάθεση της εικόνας εντός του ναού, μετακινούταν από το προσκυνητάρι στην είσοδο του ναού και ο ιερέας με πολλή ευλάβεια και φόβο Θεού σήκωνε την θαυματουργό Εικόνα και την τοποθετούσε και πάλι στη θέση της, δεν καταλάβαινε την επιθυμία της Θεοτόκου..
 |
| Η Εικόνα της Παναγίας σε εορτασμό της δεκαετίας του 1920 - 1930 χωρίς την ασημένια επένδυση πηγή |
Ο ιερέας οδηγούμενος από την εικόνα έφτασε στο μέσο του χωριού και εκεί η εικόνα κατέβηκε από τον ώμο και στάθηκε πάνω σε μια αγριοτριανταφυλλιά και δίπλα στο σημείο εκείνο υπήρχαν τα χαλάσματα ενός παλαιότερου ναού. Πιθανολογείται πως εκεί βρισκόταν η εικόνα πριν βρεθεί στο δάσος ενώ στο κάτω μέρος του ναού ανατολικά υπήρχε μια πηγή καθαρού νερού, η σημερινή «Μεγάλη βρύση της Παναγιάς».
Στο σημείο εκείνο χτίστηκε ναός το 1775 στο όνομα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου σύμφωνα άλλωστε και με την επιθυμία της Παναγίας.
Στην συνέχεια η θαυματουργή εικόνα αφού υπέδειξε τον τόπο για την ανέγερση του Ναού Της, σηκώθηκε και πάλι στον ώμο του ιερέα ο οποίος άρχισε πορεία μαζί με τους πιστούς χριστιανούς. Προχώρησαν αρκετά έξω από το χωριό όπου σε μια τοποθεσία κατέβηκε και στάθηκε όρθια επάνω σε μια πέτρα η οποία υπάρχει και σήμερα.
Έτσι έδωσε σημάδι ότι εδώ έπρεπε να χτιστεί ναός και πραγματικά στο σημείο αυτό χτίστηκε παρεκκλήσι προς τιμή των γενεθλίων της Θεοτόκου που ονομάζεται "Παναγιοπούλα" ενώ μετά η εικόνα μεταφέρθηκε από τον εφημέριο και τον πιστό λαό στο χωριό από όπου είχαν ξεκινήσει.
 |
| Η Λιτάνευση της Εικόνας κατά τον εορτασμό πηγή |
Παλαιότερα στα πρώτα χρόνια της Τουρκοκρατίας, πιθανόν κάποιος χωριανός την μετέφερε από την παλαιά εκκλησία στα μέρη αυτά για να την διαφυλάξει.
Πιθανόν στην περιοχή της Φετόκος (Θεοτόκος) υπήρχε κάποιο μοναστήρι και μετά από λεηλασία πιθανόν να σκόρπισαν οι καλόγεροι τις Εικόνες για την σωτηρία αυτών.
Πιθανόν κατά την μετακίνηση των χριστιανικών πληθυσμών από το βορά προς νότο από την καταπίεση του δυνάστη Τούρκου μετέφεραν και την εικόνα μαζί με τα άλλα κειμήλια που είχαν, κάτι μεσολάβησε όμως και αναγκάστηκαν να την εγκαταλείψουν στην ερημιά.
 |
| Η Λιτάνευση της Εικόνας κατά τον εορτασμό πηγή |
Στα βόρεια ήταν το σχολείο και στα νοτιοδυτικά το αμελικό (ξενώνας), είχε ψηλούς αυλότοιχους και βαριές πόρτες στις τρεις εισόδους στον αυλόγυρο ενώ παντού καθώς και στον γυναικωνίτη ακόμη είχε τοιχογραφίες άφθαστης αξίας.
Η VIII Μεραρχία με πρωτοβουλία της, σε ένδειξη «ευγνωμοσύνης για την νίκη του στρατού στην μάχη του Γράμμου το 1948 - 1949» δυστυχώς κατεδάφισε τον παλαιό Ναό και ανήγειρε «σύγχρονο», τα έτη 1951 - 1953, ενώ θα έπρεπε να διαφυλάξει και διασώσει αυτό το σπουδαίο θρησκευτικό μνημείο.
Η Σύναξη της Παναγίας Πληκατιώτισσας εορτάζεται πανηγυρικά και με κάθε λαμπρότητα στις 16 Φεβρουαρίου με προσέλευση και συμμετοχή όλων των γύρω χωριών και γίνεται και μεγάλη Λιτάνευση.