ΤΟ ΠΟΔΙ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΥ.

Φυλάσσεται στην Ιερά Μεγίστη Μονή Βατοπεδίου, στο Άγιο Όρος.

Ο Άγιος Απόστολος Βαρθολομαίος
Τέμπερα σε χαρτί του Φώτη Κόντογλου, 1956.
Εθνική Πινακοθήκη
πηγή

Το όνομα ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΣ σημαίνει «υιός του Θολομαίου» και οι πληροφορίες για τον Απόστολο Βαρθολομαίο στην Καινή Διαθήκη και την εκκλησιαστική παράδοση είναι ελάχιστες. 

Το όνομά του αναγράφεται μόνον στην αναφορά των ονομάτων των Δώδεκα Αποστόλων (Ματθ. 10, 3. Μάρκ. 3, 18. Λουκ. 6,14. Πράξ. 1, 13) και η Εκκλησία τον ταύτισε με τον Ναθαναήλ, του οποίου το όνομα αναφέρεται πάντοτε με αυτό του Φιλίππου. 

Καταγόταν από την Κανά της Γαλιλαίας και προφανώς το όνομα Βαρθολομαίος χαρακτηρίζει το πατρώνυμο του Ναθαναήλ. 

Οι λόγοι της ταύτισης αυτής είναι α) ότι στους καταλόγους των Μαθητών στα Συνοπτικά Ευαγγέλια (Ματθ. 10, 3. Μάρκ. 3, 18. Λουκ. 6,14.) και στις Πράξεις (1,13) ονομάζεται μόνο ως Βαρθολομαίος, ενώ στον κατά Ιωάννην Ευαγγέλιον (21, 2. 1, 43-52.) μόνο ως Ναθαναήλ. 

β) Οτι στους καταλόγους αυτούς συγκαταριθμείται μόνο με τον Φίλιππο και αυτό είναι σύμφωνο προς την πληροφορία του Ιωάννου, ότι ο Φίλιππος προσκαλεί τον Ναθαναήλ, για να δει τον Μεσσία Ιησού, βέβαια ξεκίνησε να Τον συναντήση με κάποια δυσπιστία (ἐκ Ναζαρὲτ δύναταί τι ἀγαθὸν εἶναι;), αλλά όταν τελικά Τον συνάντησε και συνομίλησε μαζί Του είπε: ῥαββί, σὺ εἶ ὁ υἱὸς τοῦ Θεοῦ, σὺ εἶ ὁ βασιλεὺς τοῦ Ἰσραήλ.. 

Μαρτύριο Αποστόλου Βαρθολομαίου και μαρτύριο
Αποστόλου Βαρνάβα.
Μηνολόγιο Οξφόρδης (14ος αι.)
πηγή

Ο ιερός Αυγουστίνος (PL 36, 788.) υποστήριζε ότι ο Ιησούς δεν επέλεξε τον Ναθαναήλ ως μαθητή Του, διότι γνώριζε το Νόμο, ενώ οι Μαθητές όλοι ήταν αγράμματοι, αλλά στον Ιωάννη (21, 2.) ο Ναθαναήλ εμφανίζεται ως Μαθητής του Κυρίου. 

Ο Ευαγγελιστής Ιωάννης, δοθέντος του ότι οι Ιουδαίοι είχαν συνήθως δύο ονόματα, προτίμησε, φαίνεται, το όνομα Ναθαναήλ ως εκφραστικώτερο (σημαίνει ο Θεός δίδει) αντί του πατρωνυμικού ονόματος Βαρθολομαίος ενώ κατά τη Συριακή παράδοση ονομαζόταν Ιησούς και αναγκάστηκε να αλλάξει το όνομά του όταν μπήκε στον κύκλο των μαθητών του Χριστού, αφού τον προσκάλεσε ο φίλος του Απόστολος Φίλιππος με τα λόγια «Ὃν έγραψε Μωϋσῆς ἐν τῷ νόμῳ καὶ οἱ προφῆται, εὑρήκαμεν, Ἰησοῦν τὸν υἱὸν τοῦ Ἰωσὴφ τὸν ἀπὸ Ναζαρέτ». Και γι' αυτόν είπε ο Χριστός: «Ἴδε ἀληθῶς Ἰσραηλίτης ἐν ᾧ δόλος οὐκ ἔστι».

Ο εκκλησιαστικός ιστορικός Ευσέβιος αναφέρει την πληροφορία ότι ο Βαρθολομαίος κήρυξε στην Ινδία, όπου θανατώθηκε περίπου το 68, στην πόλη Ουρβανούπολη, κάποιες άλλες μαρτυρίες αναφέρουν πως κήρυξε στην Ευδαίμονα Αραβία, την Καραμανία και την Αιθιοπία ενώ σύμφωνα με άλλη παράδοση, στα τέλη της ζωης του βρέθηκε να κηρύττει στη Μεγάλη Αρμενία, όπου συνελήφθη από τους ειδωλολάτρες και θανατώθηκε με σταυρικό θάνατο, με το κεφάλι προς τα κάτω, κατά διαταγή του βασιλέως Αστυάγη. 

Λόγω των πολλών θαυμάτων που έκανε το σκήνωμά του, οι ειδωλολάτρες το  έκλεισαν σε λάρνακα, ρίχτηκε στη θάλασσα και βρέθηκε στις νήσους Λιπάρες (Λίπαρι) κοντά στη Σικελία, όπου και κτίστηκε μεγαλοπρεπής ναός επ ενόματή του και παρέμεινε εκεί ώς το 829 οπότε και η Λιπάρα ερημώθηκε από Αγαρηνούς πειρατές. Τότε, «επί Λουδοβίκου» (μάλλον του Α΄, γιού του Καρλομάγνου, δηλ. μεταξύ των ετών 814 - 840) κάποιοι Αμαλφηνοί μετέφεραν τό άγιο λείψανο στό Βενεβέντο της Ιταλίας, όπου καί σήμερα υπάρχει μέρος των αγίων λειψάνων του Αποστόλου.

Η μνήμη του τιμάται από την Ορθόδοξη Εκκλησία στις 11 Ιουνίου και η ανακομιδή των λειψάνων του στις 25 Αυγούστου, ενώ στην Καθολική Εκκλησία η μνήμη του τιμάται στις 24 Αυγούστου.