Η ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΣΠΗΛΙΑΝΗΣ, ΣΤΗΝ ΝΙΣΥΡΟ.

Φυλάσσεται στην Ιερά Μονή Παναγίας Σπηλιανής, στην Νίσυρο.

Η Μονή Σπηλιανής βρίσκεται σε ένα λόφο πάνω από
το Μανδράκι που είναι η πρωτεύουσα του νησιού.
πηγή

Η Μονή λέγεται «Σπηλιανή» γιατί η εκκλησία του μοναστηριού βρίσκεται μέσα στη σπηλιά του λόφου που εκεί βρέθηκε γύρω στα 1400 η εικόνα και έτσι έχτισαν γύρω από την σπηλιά την εκκλησία και κατ επέκταση και το μοναστήρι.

Η έλευση της εικόνας στο νησί συνδέεται, σύμφωνα με την παράδοση, με την ίδρυση της μονής της Σπηλιανής, αλλά δεν αποκλείεται να σχετίζεται με εκτεταμένη ανακαίνισή της. Η εικόνα πιθανώς υπήρξε δωρεά προς τους κατοίκους - υποτελείς του νησιού από τον τότε πανίσχυρο ενοικιαστή της Νισύρου ροδίτη άρχοντα Δραγονίνο Κλαβέλλη, ο οποίος λίγα χρόνια νωρίτερα ίσως παρήγγειλε από την Κωνσταντινούπολη την αμφίγραπτη εικόνα του ναού των Εισοδίων (σήμερα στο παλάτι του Μεγάλου Μαγίστρου στη Ρόδο) με το ίδιο, σχετικά σπάνιο θέμα, για το ιδιωτικό του παρεκκλήσι στη μεσαιωνική πόλη της Ρόδου, αφιερωμένο στον άγιο Νικόλαο.

πηγή

Ακόμη και σήμερα ο λόφος που είναι χτισμένη η εκκλησία της Παναγίας Σπηλιανής, ονομάζεται Βρετός, επειδή εκεί βρέθηκε και η πολύ μικρή εικόνα της Παναγίας.

Λίγο καιρό αργότερα, οι ντόπιοι κάτοικοι του νησιού έφτιαξαν μια μεγάλη εικόνα της Παναγίας, ακριβώς πανομοιότυπη, πιστό αντίγραφο με το μικρό ξύλινο εικόνισμα που είχε βρεθεί στη σπηλιά και την έντυσαν ολόκληρη από ασήμι. 

Το μικρό εκείνο εικόνισμα που είχε βρεθεί μέσα στη σπηλιά, το τοποθέτησαν προσεχτικά μέσα στην παλάμη του αριστερού χεριού της Παναγίας στην μεγάλη ασημένια εικόνα που έφτιαξαν και το οποίο βρίσκεται εκεί ακόμη και σήμερα, φυσικά δεν φαίνεται δεν διακρίνεται γιατί είναι κρυμμένο ανάμεσα στο ξύλο και το ασήμι και μάλιστα για να χωρέσει, έκαναν μεγαλύτερο σε μέγεθος το αριστερό χέρι της Παναγίας και η διαφορά των δύο χεριών είναι αρκετά φανερή.

Η Εικόνα της Παναγίας έχειύψος 109 εκατοστά, πλάτος 76 εκατοστά ενώ το πάχος της είναι 3.5 εκατοστά, διαστάσεις οικείες σε δεσποτικές εικόνες.

Αποτελείται από δύο κάθετα συναρμοσμένες σανίδες και έχει σύγχρονο πρόσθετο καρφωτό πλαίσιο και στις δύο όψεις. Το καρφωτό πλαίσιο και στις δύο όψεις της εικόνας, σε συνάφεια με τις παρατηρήσεις κατά τη διάρκεια της ατελούς οπωσδήποτε συντήρησης, υποδηλώνει ότι ήταν εξαρχής αμφίγραπτη. 

πηγή

Στο κάτω μέρος της πίσω όψης της εικόνας υπάρχει ένα μεταγενέστερο μεταλλικό έλασμα στο οποίο προσαρμόζεται η λαβή που χρησιμοποιείται για την λιτάνευσης της εικόνας, με αποτέλεσμα να καταστραφεί η ζωγραφική επιφάνεια της παράστασης του αγίου Νικολάου σε όλο το εφαπτόμενο στο έλασμα ύψος. 

Η εικόνα της Παναγίας, είναι επενδυμένη με ασημένιο "υποκάμισο" του 1798, έργο του Νισύριου σπουδαίου τεχνίτη Γεωργίου Αναγνώστου και είναι εικόνα αμφιπρόσωπη: στο πίσω μέρος εικονίζεται ο Άγιος Νικόλαος, ενώ στο άλλο, το μπροστινό μέρος, εικονίζεται η Παναγία με το Βρέφος, φιλοτεχνημένη με την τεχνοτροπία της ρώσικης σχολής.

Στην κύρια όψη εικονίζεται η Παναγία δεξιοκρατούσα στον τύπο της Οδηγήτριας. 

Η Παναγία παριστάνεται έως τη μέση να κρατεί τον Χριστό με το δεξιό της χέρι, ενώ τείνει το αριστερό της δείχνοντας προς Αυτόν ενώ με μαύρο χρώμα σημειώνονται τα συμπιλήματα των ονομάτων: ΜΗ(ΤΗ)Ρ Θ(Ε)ΟΥ και I(HCOY)C X(PICTO)C.

πηγή

Διακρίνονται μόνο τα πρόσωπα της Παναγίας και του Χριστού, που επιζωγραφίστηκαν, όπως φαίνεται, αρκετές φορές με πιο πρόσφατη επιζωγράφηση που θα πρέπει να χρονολογηθεί στην περίοδο των τελευταίων εκατό χρόνων.

Γνωστή επίσης και η «ανακαίνιση» της εικόνας ανάμεσα στο 1785 και το 1810, επί ηγουμένου Αθανασίου στη μονή Σπηλιανής, σύμφωνα με γραπτή μαρτυρία.

Πιθανώς αναφέρεται στην παραγγελία της ασημένιας επένδυσης, χωρίς να αποκλείεται και η ζωγραφική επέμβαση στα πρόσωπα ενώ η υπόλοιπη παράσταση, πλην των προσώπων, διατηρεί επιζωγράφηση, ίσως του 17ου - 18ου αιώνα.

Οι ντόπιοι λένε ότι το αριστερό χέρι της Παναγίας που βρίσκεται μέσα το εικόνισμα είναι ζεστό όταν το ακουμπάς, δηλαδή έχει τη θερμοκρασία του ανθρωπίνου σώματος, σε αντίθεση με το άλλο χέρι που είναι κρύο.

Το τέμπλο της Μονής στην Νίσυρο που βρίσκεται
η θαυματουργή Εικόνα της Παναγίας Σπηλιανής

Η παράδοση της περιοχής λέει ότι κάποιος Νισύριος βοσκός είδε από μακριά ένα φως να φέγγει μέσα στη σπηλιά που υπήρχε στο βράχο.

Πήγε κοντά και με έκπληξη είδε ένα μικρό εικόνισμα της Παναγιάς το οποίο μετέφερε στον ναό της Ποταμίτισσας και έτσι η περιοχή από τότε ονομάζεται «βρετού».

Το άλλο πρωί όταν πήγαν στην εκκλησία ανακάλυψαν ότι δεν βρισκόταν στη θέση της, οπότε άρχισαν να την ψάχνουν και τελικά βρήκαν την εικόνα πάνω στο λόφο.

Κατάλαβαν ότι ήταν επιθυμία της Παναγίας να παραμείνει εκεί και μετά από λίγα χρόνια άρχισαν να χτίζουν το μοναστήρι το οποίο ιδρύθηκε πιθανότατα στο τέλος του 14ου αιώνα.

Ο κυρίως ναός είναι αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου και το παρεκκλήσιο δεξιά, στον άγιο Χαράλαμπο.