Ιερά Μονή Οσίου Νικάνορα - Μεταμόρφωση του Σωτήρος, Ζάβορδα Γρεβενών

πηγή

Βρίσκεται στο όρος Καλλίστρατο Γρεβενών στην αριστερή όχθη του Αλιάκμονα, κοντά στη Δεσκάτη και απέχει από τα Γρεβενά 45 χιλιόμετρα, περίπου 50 λεπτά. 

Η μονή της Ζάβορδας
πηγή

Εκεί υπήρχε το χωριό Ζάβορδα, από το οποίο έλαβε το όνομα με το οποίο είναι περισσότερο γνωστή. 

Ήταν σταυροπηγιακή Μονή, ως το 1767 υπαγόταν στην Αρχιεπισκοπή Αχριδών, μετέπειτα όμως ανήκε στο Οικουμενικό Πατριαρχείο και σήμερα έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο με την απόφαση ΥΑ4701/3-3-1967, ΦΕΚ 183/Β/16-3-1967.

Κτίσθηκε το 1534 από τον όσιο Νικάνορα τον Θαυματουργό και Μέγα Ασκητή, από την Θεσσαλονίκη και πρόκειται για ένα από τα παλιότερα χρονολογημένα καθολικά της Τουρκοκρατίας εκτός Αγίου Ορούς και Μετεώρων ενώ σήμερα αποτελεί άβατο για τις γυναίκες που μπορούν να την επισκεφτούν μόνο μέχρι τους πρόποδες του λόφου, στον Ναό του αγίου Δημητρίου.

πηγή

πηγή

ΤΟ ΑΣΚΗΤΑΡΙΟ ΤΟΥ ΟΣΙΟΥ ΝΙΚΑΝΟΡΑ.

Η Σκήτη του Αγίου Νικάνορα
πηγή

Προτού ιδρύσει το ιστορικό και περίφημο αυτό μοναστήρι της Ζάβορδας, ο όσιος Νικάνορας ασκήτευσε σε ένα ταπεινό ασκηταριό που σώζεται μέχρι και σήμερα.

Το ασκηταριό αυτό βρίσκεται πλησίον της Μονής, και ο Όσιος ασκήτεψε σε αυτό με πολλούς κόπους και ατέλειωτες αγρυπνίες καθώς και νηστείες επί 16 συνεχή χρόνια.

Στο απρόσιτο και ταπεινό αυτό ασκηταριό του Οσίου Νικάνορα φυλάσσονταν κατά τους δύσκολους χρόνους τα πολύτιμα ιστορικά και σπουδαία κειμήλια της Μονής.

Στην δυτική πλευρά τού όρους Καλλίστρατου και προς το μέρος της εισόδου τού φαραγγιού, πού διαρρέεται από τον ποταμό Αλιάκμονα και που διαχωρίζει το όρος από την Βουνάσα, σε ύψος 100 περίπου μέτρων πάνω από την όχθη τού ποταμού και πάνω στους απότομους, κατακόρυφους αλλά επιβλητικούς βράχους, είναι χτισμένη η περίφημη Σκήτη του Όσιου Νικάνορα, έχοντας το ανατολικό τμήμα της μέσα στο σπήλαιο τού όρους Καλλίστρατου.

πηγή

πηγή

Το Ασκηταριό του Οσίου Νικάνορα
πηγή

Η πρόσβαση στο συγκεκριμένο αυτό σημείο γίνεται μόνο με τα πόδια από ένα σχετικά βατό μονοπάτι, κοντά στην Μονή της Ζάβορδας.

Η είσοδος στο μνημείο αυτό πραγματοποιείται με ξύλινους διαδρόμους και ικριώματα τα οποία δεν διατηρούνται και σε αρκετά καλή κατάσταση.

Η σκήτη, έχει χτιστεί στο χαμηλότερο επίπεδο ενός φυσικού κοιλώματος σε ύψος 40 μέτρων περίπου επάνω από την κοίτη του Αλιάκμονα.

Η σκήτη αυτή, προϋπήρχε του μοναστηριού που ιδρύθηκε και οργανώθηκε από τον όσιο Νικάνορα στη Ζάβορδα κατά τον 16ο αιώνα και βρίσκεται σε κοντινή απόσταση από αυτό.

Άποψη του εσωτερικού του Ασκηταριού 
πηγή

Η Σκήτη χωρίζεται σε τρεις χώρους: τον πάνω χώρο, τον κάτω χώρο και την κρύπτη, ενώ  ο επισκέπτης εισέρχεται στον κάτω χώρο, ο οποίος είναι ένα μακρόστενο ορθογώνιο κτήριο, διατεταγμένο με προσανατολισμό από ανατολή προς δύση. 

Μία μικρή σκάλα οδηγεί στον πάνω χώρο, όπου υπάρχει ένας καμαροσκέπαστος ναός διαστάσεων 2 επί 2.50 μέτρα με προεξέχουσα ημικυκλική κόγχη. 

Είναι αφιερωμένος στον άγιο Γεώργιο και ανήκει στην πρώτη οικοδομική φάση, όπως και ο κάτω χώρος, που χρησίμευε για τη διαβίωση των ασκητών ενώ στη δεύτερη φάση, του 1793, ανήκει το υπόλοιπο κτίσμα που βρίσκεται δυτικά του ναΐσκου. 

Τεκμηριώνεται χρονολογικά από την επιγραφή που υπάρχει στο νότιο τοίχο του νεώτερου κτίσματος, ο οποίος λόγω του πάχους του καλύπτει τμήμα της τοιχογραφίας του αρχαγγέλου Μιχαήλ που απεικονίζεται εξωτερικά του δυτικού τοίχου του ναού.

Η επιγραφή μας πληροφορεί για οικοδομικές εργασίες που ολοκληρώθηκαν τη συγκεκριμένη χρονολογία και είχαν σκοπό την επέκταση της σκήτης και ίσως και κάποιες οικοδομικές επιδιορθώσεις, στο άνω μέρος απεικονίζεται ο σταυρός και το όνομα του Χριστού ενώ στο κέντρο της επιγραφής διακρίνεται κάποιο κείμενο και στο κάτω μέρος έχουν σκαλιστεί δυο πουλιά και ένα κυπαρίσσι. 

Οι Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος και ο Αγιος 
Ονούφριος, στο εσωτερικό του Ασκηταριού
πηγή

Το συμπληρωμένο κείμενο αναφέρει: «ΙΗΣΟΥΣ ΧΡΙΣΤΟΣ ΝΙΚΑ 1793 Ιουνίου 17 Δια σινδρομή Ζαχαρίου ιερομονάχου κε εξόδου Χατζηζαχαρίου εκ χωριού Πιλωρί κε λιποί πατέρες κε ο τέκτον Αθανάσις εκ Μπλάτσι». 

Ο ναΐσκος του αγίου Γεωργίου είναι διακοσμημένος με σπουδαίες και αξιόλογες τοιχογραφίες στο εσωτερικό του αλλά και στον εξωτερικό δυτικό τοίχο.

Μάλιστα σώζονται δύο στρώματα ζωγραφικής: λείψανα του παλαιότερου εντοπίζονται στο δυτικό άκρο του νότιου τοίχου του ναίσκου, όπου σώζεται το κάτω τμήμα του σώματος δύο μορφών αλλά και η κτητορική επιγραφή ανάμεσά τους καθώς όμως και στο βορειοδυτικό τμήμα του δυτικού τοίχου του ναίσκου, όπου απεικονίζονται οι Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος και ο Αγιος Ονούφριος.

Η Πλατυτέρα στο εσωτερικό του Ασκηταριού
πηγή

Οι τοιχογραφίες του πρώτου στρώματος πρέπει να τοποθετηθούν στις αρχές του 15ου αιώνα, σύμφωνα με τη συμπλήρωση του γράμματος της κτητορικής επιγραφής ενώ στο δεύτερο νεώτερο στρώμα ανήκουν οι υπόλοιπες τοιχογραφίες του ναού και οι σκηνές χωρίζονται μεταξύ τους με ερυθρά πλαίσια. 

Ο ζωγράφος αναζητεί τα πρότυπά του σε χειρόγραφα και φορητές εικόνες της βυζαντινής περιόδου, όσο η γνώση και η κουλτούρα του το επιτρέπουν. 

Είναι ένας επαρχιακός καλλιτέχνης, εκφραστής του αντικλασικού ρεύματος, με περιορισμένη παιδεία, αφού οι επιγραφές του είναι ανορθόγραφες και που προσπαθεί να συνδυάσει ποικίλα στοιχεία, ώστε να πετύχει ένα εντυπωσιακό αποτέλεσμα.

Το Καθολικό της Μονής
πηγή

Κατά το 1534 ο Οσιος Νικάνορας «έκτισε την σεβάσμιο Μονή με πύργους στερεούς» για να υμνεί και να δοξάζεται το όνομα της Αγίας Τριάδος και ταυτοχρόνως να προστατεύεται από τους ληστές και τους κακοποιούς της εποχής εκείνης. 

Ο Όσιος Νικάνορας, υπήρξε μία μεγάλη και σημαντική αγία μορφή, όλων εκείνων των χρόνων. 

Ωφέλησε, δίδαξε και παρηγόρησε τόσο με το Άγιο παράδειγμα του όσο και με την προσευχή του αλλά και την δύναμη της πίστεως του τους σκλαβωμένους Έλληνες της περιοχής του αλλά και της εποχής του γενικότερα. 

Άποψη των τοιχογραφιών
Αρχείο ΙΑΑ - © Ιερά Αρχιεπισκοπή Αθηνών
πηγή

Στο κέντρο του περιβόλου της Μονής υψώνεται ο ναός του Σωτήρος Χριστού, είναι ένας ναός αθωνικού τύπου και κατάγραφος με τοιχογραφίες, που αποδίδονται στον περίφημο ζωγράφο Φράγκο Κατελάνο. 

Τρεις σκηνές μάλιστα στην τοιχογράφηση (Ανάσταση Λαζάρου, Είσοδος στα Ιεροσόλυμα, Σταύρωση) έχουν ομοιότητες με τις αντίστοιχες της Μονής Βαρλαάμ Μετεώρων. 

Οι διάκοσμοι ολοκληρώθηκαν το 1547, ενώ η ζωγραφική του τρούλου είναι μεταγενέστερη, το 1869 από το ζωγράφο Μανουήλ και το εσωτερικό του είναι κατάγραφο από αγιογραφίες των ετών 1869 και 1889, με τις αγιογραφίες αυτές να έχουν επικαλύψει τις παλιότερες.

Λεπτομέρεια αγιογραφίας στο δυτικό τοίχο της Μονής
Αρχείο ΙΑΑ - © Ιερά Αρχιεπισκοπή Αθηνών
πηγή

Η επιζωγράφιση του τρούλου στο Καθολικό της Μονής βεβαιώνεται και από δύο διαφορετικές κτητορικές επιγραφές, μια του 1592 και μια του 1869 από τον Μανουήλ Ζωγράφο καταγόμενο εκ Σελίτζης. 

Στο δυτικό τοίχο του Καθολικού σώζεται και μία άλλη επιγραφή, η οποία μας αναφέρει και ακόμη μία άλλη επιζωγράφιση, του 1889 αυτή την φορά, από το ζωγράφο Κωνσταντίνο Χατζηνότα καταγόμενο εκ Ναούσης. 

Ο εξωνάρθηκας του καθολικού της Μονής, ιστορήθηκε κατά το 1835 και περιλαμβάνει την παράσταση της Δευτέρας Παρουσίας, διάφορους αγίους καθώς επίσης και σκηνές από το βίο αλλά και τα θαύματα του Οσίου Νικάνορα. 

Ιερά λείψανα και κειμήλια που φυλάσσονται στη Μονή
Αρχείο ΙΑΑ - © Ιερά Αρχιεπισκοπή Αθηνών
πηγή

Τα αναλόγια και τα προσκυνητάρια έχουν διακόσμηση από «σιντέφι» και στο νάρθηκα οι τοιχογραφίες που είναι φιλοτεχνημένες το 1835 παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον από ιστορικής άποψης, αφού σε αυτές ιστορούνται ο βίος και τα θαύματα του Οσίου Νικάνορα.

Στον Ιερό Ναό φυλάσσονται:

Η εικόνα Του Σωτήρος Χριστού η οποία φέρει αργυρά επένδυση και που την εικόνα αυτή ανακάλυψε ο Άγιος Νικάνωρ κατόπιν οράματος και έπειτα έχτισε το μοναστήρι του καθώς βέβαια και Ιερά Λείψανα του Αγίου Νικάνορα τοποθετημένα σε αργυρές θήκες οι οποίες φέρουν ανάγλυφες παραστάσεις Αγίων ενώ η Τιμία κάρα του Αγίου Νικάνορα φυλάσσεται σε θήκη που διακοσμείται με ανάγλυφες παρατάσεις Αγίων, δικέφαλου αετού και με πολύτιμους λίθους.

Η Τιμία Κάρα του Αγίου Νικάνορα
πηγή

Επίσης στην Μονή φυλάσσονται ιερά λέιψανα των Αγίου Ιωάννη Χρυσοστόμου, Αγίου Γεδεών του Καρακαλινού, Αγίου Κύρικου και Ιουλίτης, Αποστόλου Ανδρέα, Βαρνάβα και Βαρθολομαίου, Του Αγίου Γεωργίου εξ Ιωαννίνων, Του Αγίου Δημητρίου του Μεγαλομάρτυρος και Του Αγίου Δημητρίου εξ Σαμαρίνης. 

Αριστερά και δεξιά του Ιερού είναι δύο μικρά παρεκκλήσια του Αγίου Αθανασίου στο βόρειο τμήμα με τοιχογραφίες του 18ου αιώνα και του Τιμίου Προδρόμου στο νότιο μέρος.

Εμπρός στην ωραία πύλη του παρεκκλησίου του Τιμίου Προδρόμου βρίσκεται απλός και απέριττος ο τάφος του Αγίου Νικάνορα, στο νότιο άκρο του νάρθηκα υπάρχει το καμπαναριό, ύψος 20 μέτρων, το οποίο ανεγέρθη κατά το έτος 1873 ενώ γύρω από το ναό ο χώρος περικλείεται από το ηγουμενείο, τα κελιά των μοναχών, την τράπεζα, το μαγειρείο, τους φούρνους, τους ξενώνες, τους στάβλους, τις κρύπτες κ.α.

Οικονομική Ακμή του Μοναστηριού.

τεράστια βαρέλια στο κελάρι της Μονής
πηγή

Το μοναστήρι της Ζάβορδας, κατά τους δύσκολους χρόνους της τουρκοκρατίας βρισκόταν σε μία μεγάλη οικονομική αλλά και πνευματική ακμή. 

Τα αφιερώματα σε κινητά και ακίνητα στοιχεία, ήταν πολλά από μέρους των Χριστιανών αλλά ακόμη και Τούρκων, έτσι η περιουσία την οποία απέκτησε εκείνα τα χρόνια η Μονή της Ζάβορδας ήτανε τεράστια. 

Σε 60.000 στρέμματα μετρούσαν τους βοσκότοπους του Μοναστηριού καθώς και σε 6.000 αιγοπρόβατα και ακόμη σε 550 μεγάλα ζώα (βουβάλια, αγελάδες κ.α) η κτηνοτροφία του ενώ και μετόχια είχε σε πολλά μέρη όπως και η παραγωγή διαφόρων γεωργικών και κτηνοτροφικών προϊόντων, ήταν πολύ μεγάλη. 

Το ψηφιδωτό της Μεταμόρφωσης του
Χριστού στην εξωτερική πύλη της Μονής
πηγή

Εκτός του πλούτου του σε κινητή και ακίνητη περιουσία διέθετε και πολλούς πνευματικούς και καλλιτεχνικούς θησαυρούς (εικόνες, τιμαλφή, χειρόγραφα βιβλία, Βυζαντινά κειμήλια, κώδικες και άλλα).

Μια πρώτη οριοθέτηση του αρχικού πυρήνα της έγγειας περιουσίας της μονής Ζάβορδας μπορεί να γίνει με βάση τη διαθήκη του Οσίου Νικάνορα, στην έκδοση του πρωτοτύπου με χρονολογία το 1532 και που σε αυτήν αναφέρεται: «και τα μετόχηα. τοι σπουζουμάδη λέγω, μετά διω μίλους. και την σύνιτζα και την λογκά μετά ώρια της και μετά χοράφια της κλεισούρας». 

Στο κείμενο επίσης, του αντιγράφου από τον κώδικα του 1692 το παράθεμα είναι ακριβώς το ίδιο, μόνο που παραλείπεται η φράση «τοι σπουζουμάδη». 

Σε συνοπτική δε διαθήκη του Οσίου Νικάνορα χρονολογίας του 1540 σημειώνεται επίσης «…ότι ευρίσκονται και αμπέλια όσα ευρίσκονται και κίπους και μύλους και πρόβατα και γίδια και αγελάδια και μελίσια και άλογα και μουλάρια και τα χωράφια όπου έχω εις το μπουζομάδι και τα αμπέλια και τα περιβόλια …»

Η Μεταμόρφωση του Σωτήρος, σε υπέρθυρο
πηγή

Μια νεώτερη εικόνα αυτής της μοναστηριακής περιουσίας δίδεται σε ένα υπόμνημα του μητροπολίτη Κοζάνης Κωνστάντιου, το 1901. Σε αυτό αναφέρονται τα εξής: το «Παλαιότουρκο» της Παναγίας, πολλά κτήματα στην Ελάτη, 4 ζευγάρια στον Τρανόβαλτο, το μετόχι στην Αιανή με 4 ζευγίτες, όλη η καλλιεργήσιμη περιοχή μέχρι τη μονή της Λαργιούς, το μετόχι στη Σαρακίνα και 3 ζευγάρια, 2 ζευγάρια στο Δίπορο, 1 ζευγάρι στους Πυλωρούς καθώς και 1 μαϊντάνι και 2 ζευγάρια στη Βάρη. 

Επιπλέον σημειώνεται ότι οι μοναχοί διαχειρίζονταν 5.000 - 6.000 αιγοπρόβατα, αγελάδες, άλογα, ημιόνους. Είναι φανερό ότι η μονή δημιούργησε και διατήρησε στο διάστημα τριών αιώνων έναν περιουσιακό πυρήνα σε γεωγραφική ακτίνα γύρω από αυτή, ενώ δεν διατηρήθηκαν περιουσιακά στοιχεία σε μακρινότερες περιοχές, όπως στη Σιάτιστα.

Πνευματική Προσφορά.

πηγή

Με την μεγάλη περιουσία του, το Μοναστήρι της Ζάβορδας, αποτέλεσε έναν σπουδαίο οικονομικό παράγοντα και βοήθησε κατά τους δύσκολους χρόνους της δουλείας πολλούς, οι οποίοι έβρισκαν εργασία και άσυλο σε αυτό. 

Κατά τους χρόνους αυτούς, η Μονή, κατέστη επίσης ένα φυτώριο πνευματικής και εθνικής αναγέννησης όπως ένα σχολείο εφαρμογής νεοχειροτονημένων ιερέων καθώς και σε φυτώριο Ιεροψαλτών της Ιεράς Μητροπόλεως Γρεβενών.

Πολλά σχολεία ενισχύθηκαν οικονομικώς και πολλές υποτροφίες δόθηκαν σε φιλομαθείς νέους και καλογέρους που σπούδασαν Θεολογία. Από αυτό θα αναδείχθηκαν και δύο Ιεράρχες, ο Δερβών και Βελισσού Παρθένιος και ο Καστοριάς Νικήφόρος.

Εθνική και Κοινωνική προσφορά.

Πολλές και ανεκτίμητες υπηρεσίες προσέφερε η Μονή κατά τους Εθνικούς αγώνες. Το 1821 ο Ν. Κασομούλης διήλθε εξ αυτής και μύησε τον ηγούμενο εις την Φιλική Εταιρεία. 

Κατά τον Μακεδονικό Αγώνα οι άνδρες της Ελεύθερης Ελλάδας, που έρχονταν να αγωνιστούν στην Μακεδονία στο Μοναστήρι κατέλυαν και τα όπλα στις αποθήκες του τα έκρυβαν. Κατά τους χειμερινούς μήνες στο στενότερο μέρος του ποταμού υπήρχε δεμένο χοντρό σχοινί σε υψηλόκορμα δέντρα από τις όχθες και από αυτό κρέμονταν με καλάθι η «Σπαρτίνα» και διαπερνούσαν από την μια άκρη στην άλλη οι άνδρες των αντάρτικων σωμάτων και τα φορτία των όπλων. Χρησιμοποιώντας την Σπαρτίνα οι Μακεδονομάχοι διέρχονταν τον Ποταμό Αλιάκμονα παρά την Μονή μεταμορφώσεως του Σωτήρος Ζάβορδας. Η Μονή υπήρξε ένα από τα ασφαλή κρησφύγετα των ελληνικών σωμάτων και είχε ειδική κρύπτη για τα όπλα. Κατά τον Α’ Βαλκανικό Πόλεμο του 1912 η Πέμπτη Μεραρχία του Ελληνικού Στρατού πέρασε από το σημείο εκείνο τον Αλιάκμονα. Το Μηχανικό κατασκεύασε γέφυρα από ξυλεία πού προσέφερε η Μονή.

O ΚΩΔΙΚΑΣ ΤΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ ΦΩΤΙΟΥ.

πηγή

Μεταξύ των σωζόμενων αρχαίων σπάνιων κωδίκων που υπάρχουν στην Ιερά Μονή του Αγίου Νικάνωρα, βρίσκεται και ο μοναδικός του «Λεξικού του Πατριάρχη Φωτίου». 

Το βιβλίο αυτό, έγραψε τον 9ο αιώνα ο Μέγας Φώτιος, Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, έξοχος ελληνιστής και φορέας της πρώτης αναγέννησης των γραμμάτων στο Βυζάντιο, και περιλαμβάνει αποσπάσματα από συγγράμματα αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων, που σώζονταν κατά την εποχή του, δεν σώζονται όμως σήμερα και σε αυτό έγκειται και η μεγάλη αξία του. 

Αντίγραφά του βιβλίου διασώζονται σήμερα μόνο δύο: ένα στη βιβλιοθήκη του πανεπιστημίου Καίμπριτζ της Αγγλίας και ένα στη βιβλιοθήκη του Βερολίνου. 

Αυτά όμως είναι ελλιπή, ενώ της Ζάβορδας είναι πλήρες και γι’ αυτό μοναδικό. Το Λεξικό ανακάλυψε ο καθηγητής του πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Λίνος Πολίτης. 

Χάρη στην καταγραφή του Πατριάρχη Φωτίου σώζονται σήμερα ολόκληρα αποσπάσματα από χαμένα έργα αρχαίων κωμωδιών, όπως αυτές που έγραψαν ο Κρατίνος και ο Εύπολις, αλλά και αποσπάσματα αρχαίων Ελλήνων ποιητών και ιστορικών.

Ο ΚΩΔΙΚΑΣ ΑΡ. 201.

πηγή

Ο κώδικας αρ. 201 της Μονής μεταμορφώσεως του Σωτήρος της Ζάβορδας είναι ένα σημαντικό κείμενο το οποίο έχει χρησιμοποιηθεί πολλές φορές ως μοναδική μαρτυρία για την πρώιμη ιστορία των οικισμών της Δυτικής Μακεδονίας. 

Η Μαρία Χριστίνα – Χατζηιωάννου στο βιβλίο της «Η ιστορική εξέλιξη των οικισμών του Αλιάκμονα κατά την τουρκοκρατία», διακρίνει δυο περιόδους εγγραφών. Από την ίδρυση της μονής 1532/1534 έως το έτος της ενιαίας μεταγραφής των ονομάτων από τον Ιωάννη Ζωγράφο το 1692 και τη νεώτερη του 18ου - 20ου αιώνα. Παρατηρεί δε ότι με το πέρασμα των χρόνων τα Σέρβια υποτριπλασιάζουν τον αριθμό των αφιερωτών μετά το 1692, ενώ οι Γούλες, το Πολύραχο, το Ρύμνιο και το Τριγωνικό τον υποδιπλασιάζουν. Αποδίδει μάλιστα τη μεγάλη πτώση στο γεγονός ότι συμπαρασύρονται από την παρακμή των χριστιανικών Σερβίων και την οικονομική ανάπτυξη της Κοζάνης. Περιέχει 157 εγγραφές με τα βαπτιστικά ονόματα των αφιερωτών στη σελίδα 86 – «Γούλης χορίον» και στη σελίδα 88γ, 88δ, 88ε με την επιγραφή «Γούλαις χωρίον».

Η Τράπεζα της Μονής
πηγή

Μετά από 20 έτη παύσης του Μοναστηριού από το 1984 έως το 2004 και με τη βοήθεια του Αγίου Νικάνορα ταχύρρυθμα επάνδρωσε το Μοναστήρι με Μοναχούς ο μακαριστός Μητροπολίτης Γρεβενών κ.κ. Σέργιος.

Το «άβατον» που είχε καθιερωθεί για τις γυναίκες και είχε καταργηθεί από τον μακαριστό μητροπολίτη Σέργιο το 2000 εφόσον δεν υπήρχαν μοναχοί επανήλθε και πάλι το 2015. Τον Μάιο του 1995 ο φοβερός σεισμός της Κοζάνης έπληξε και την Μονή που υπέστη σοβαρές ζημιές. Διεσώθη μόνο το Καθολικό, ο κεντρικός Ναός του Σωτήρος με τον εντυπωσιακό Παντοκράτορα, οποίος φιλοτεχνήθηκε το 1835 από τεχνίτες τής ιστορικής κωμοπόλεως Εράτυρας (Σέλιτσας).

Νέα πετρόκτιστα κτίρια ανεγέρθηκαν μετά
το σεισμό του 1995 που κατέστρεψε
την Μονή εκτός του Καθολικού

Πρόσφατα καρποφόρησαν οι προσπάθειες της εκ νέου επάνδρωσης της Μονής με περίπου 10 μοναχούς από την Τριπόλεως.

Η Ιερά Μονή του Οσίου Νικάνορα πανηγυρίζει στις 6 Αυγούστου εορτή της θείας Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Χριστού αλλά και στις 7 Αυγούστου εορτή του κτήτορά της, Αγίου Νικάνορα.

Οι εορτές αυτές πραγματοποιούνται με πολύ μεγάλη μεγαλοπρέπεια, με αρχιερατική θεία λειτουργία στην οποία πλήθη κόσμου συρρέουν από όλη τη Δυτική Μακεδονία, την Ήπειρο αλλά και την Θεσσαλία για να προσκυνήσουν τα ιερά λείψανα τού Αγίου Νικάνορα αλλά και να περιηγηθούν σε αυτή την σπουδαία ιστορική Ιερά Μονή που ίδρυσε ο όσιος.

ο Νέος Ναός αφιερωμένος στον Αγιο Μηνά, έξω από 
τον περίβολο της Μονής και που δεν είναι άβατος.

Το Σάββατο 19 Σεπτεμβρίου του 2015 τελέστηκαν σε κλίμα κατάνυξης τα εγκαίνια του νέου Ναού αφιερωμένου στον Αγιο Μηνά, από τον Σεβασμιότατο Μητροπολίτη Γρεβενών κ.κ. Δαβίδ. Ο Ναός βρίσκεται ακριβώς έξω από το κυρίως μοναστηριακό συγκρότημα της Μονής της Ζάβορδας, δεν είναι άβατο και κατά συνέπεια μπορούν να παραστούν - εκκλησιαστούν και οι γυναίκες.

Μετά τον όρθρο ξεκίνησε η τελετή των εγκαινίων, όπως και ακολούθησε αρχιερατική θεία λειτουργία. 

Σε τακτά χρονικά διαστήματα ο Σεβασμιώτατος εξηγούσε στους πιστούς το τελετουργικό με απλά λόγια, δηλαδή πριν προβεί σε κάποια κίνηση π.χ. περιφορά της εικόνας τρεις φορές γύρω από το ναό, γιατί εκκενώθηκε ο ναός, ότι έπρεπε να τοποθετηθούν και σφραγισθούν στην Αγία Τράπεζα λείψανα μαρτύρων και όχι Αγίων, την όλη διαδικασία του σφραγίσματος, σάβανο, αντιμήνσια, κλπ.

Το εσωτερικό του νέου Ναού, του Αγίου Μηνά.
πηγή

Στο ναό τοποθετήθηκαν τα λείψανα των μαρτύρων: Του Αγίου Μηνά Μεγαλομάρτυρα, του μάρτυρα Γεδεών Καρακοντινού (Άγιον Όρος με καταγωγή από Τύρναβο) και του μάρτυρα Γεωργίου από Τσουρχλί Γρεβενών (Άγιος Γεώργιος) που μαρτύρησε στα Γιάννενα.

Εκτός από τον Σεβασμιώτατο, την Αδελφότητα της Μονής, τον Δήμαρχο Δεσκάτης κ. Δημήτρη Καραστέργιο παρευρέθηκαν και κάτοικοι από την γύρω περιοχή. Με το τέλος της θείας λειτουργίας μαζί με το αντίδωρο προσφέρθηκε από τον Σεβασμιώτατο εικονίτσα του Αγίου Μηνά με κομμάτι από αντιμήνσιο ως ενθύμιο και φυλαχτό. Μετά την τελετή προσφέρθηκε στους μεν άνδρες φαγητό στην τράπεζα που ευρίσκεται εντός της Μονής και στις γυναίκες, που παρέμειναν έξω λόγω άβατου, καφές και εδέσματα.

Επισκεπτήριο Μονής: Δευτέρα έως και Σάββατο από 09.00 π.μ έως και 13.00 μ.μ και από 17.00 μ.μ έως και 20.00 μ.μ. και την Κυριακή ανοιχτά καθ όλη την διάρκεια της ημέρας.

Τηλέφωνο Μονής: (+30) 24620 25261.