Η ΤΙΜΙΑ ΚΑΡΑ ΚΑΙ ΤΑ ΑΓΙΑ ΛΕΙΨΑΝΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΝΕΟΜΑΡΤΥΡΑ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΕΞ ΡΑΨΑΝΗΣ.

Φυλάσσονται στο ομώνυμο ιερό Ναό του Αγίου Γεωργίου εξ Ραψάνης, στην Ραψάνη της Λάρισας.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Στην Ορθόδοξη Εκκλησία αποδίδουμε στα Αγία λείψανα τιμή και ευλαβική προσκύνηση, η όποια όμως δεν αποτελεί λατρευτική προσκύνηση η λατρεία. Τούτο γιατί κανείς ποτέ ορθόδοξος χριστιανός δεν ταύτισε στη σκέψη του τα τίμια λείψανα με «θεούς». Μακαριστός π. ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΑΛΕΒΙΖΟΠΟΥΛΟΣ (ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟΝ ΑΙΡΕΣΕΩΝ ΚΑΙ ΠΑΡΑΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΩΝ ΟΜΑΔΩΝ).

Φορητή εικόνα του αγίου Γεωργίου εκ Ραψάνης, 1872

Ο Άγιος Νεομάρτυς Γεώργιος γεννήθηκε στη Ραψάνη της Λάρισας το 1798 και ανήκε σε μία ανώτερη κοινωνικά αλλά και οικονομικά οικογένεια της Ραψάνης. 

Ο πατέρας του ονομαζόταν Χατζηλάσκαρης και ήτανε γιός του Αναστασίου Ψάλτου, δεν είναι όμως γνωστό σε εμάς σήμερα εάν το Ψάλτου είναι κάποιο επώνυμο ή κάποια ιδιότητα του Αναστασίου και η μητέρα του Νεομάρτυρα Γεωργίου είχε το όνομα Σμαράγδα και ήτανε θυγατέρα του Θεόδωρου Σακελλαρίδου. 

Σε ένα κωνικό πώμα παλαιάς - πριν το 1900 - αργυρής λειψανοθήκης, η οποία αντικατέστησε ακόμη παλαιότερη πρόχειρη και απλή κατασκευή, είναι χαραγμένα με κεφαλαία γράμματα ακριβώς τα εξής: «Ο ΕΝΔΟΞΟΣ ΝΕΟΜΑΡΤΥΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΑΘΛΗΣΑΣ ΕΝ ΤΥΡΝΑΒΩ ΚΑΤΑ ΤΟ ΕΤΟΣ 1818 ΕΠΙ ΒΑΛΗ ΠΑΣΙΑ ΥΙΟΥ ΑΛΗ ΠΑΣΙΑ ΗΤΟΝ ΥΙΟΣ ΧΑΤΖΗ ΛΑΣΚΑΡΕΩΣ ΥΙΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΕΙΟΥ ΨΑΛΤΟΥ ΚΑΙ ΜΗΤΡΟΣ ΣΜΑΡΑΓΔΑΣ ΘΥΓΑΤΡΟΣ ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΣΑΚΕΛΛΑΡΙΔΟΥ».

Δεν είναι γνωστό αν είχε ή πόσα αδέλφια είχε ο Νεομάρτυρας, όμως η παράδοση παρουσιάζει τον Γεώργιο να συνδέεται συγγενικά με το λογιότατο κληρικό της Ραψάνης «παπά κυρ - Χριστόδουλον» Καραζήση, που ήτανε οικονόμος.

Τα λείψανα του Αγίου Νεομάρτυρα Γεωργίου εκ Ραψάνης
πηγή φωτογραφίας: www.saint.gr

Ένα πωλητήριο έγγραφο του 1852, το οποίο βρέθηκε μαζί με άλλα έγγραφα στην παλαιά βιβλιοθήκη που φυλασσόταν στην παλαιά και αρχοντική οικία Καραβασίλη, είναι αρκετά διαφωτιστικό. 

Σε αυτό παρουσιάζεται «ὁ ἐλάχιστος ἱερεὺς καὶ οἰκονόμος (Χριστόδουλος) υἱὸς Χατζηβασιλείου Καραζήση καὶ Κερασίνης θυγατρὸς παπὰ Ἀθανασίου Γεροπασχάλη» να πωλεί «πρὸς ἀνεψιὸν αὐτοῦ Βασίλειον Χαδούλη Γογούρα» κτήματα, τα οποία στο εξής «ὑπάρχουσιν… ἰδιοκτησίαι τοῦ ρηθέντος ἀνεψιοῦ αὐτοῦ Βασιλείου ἀναπόσπαστοι τὲ καὶ ἀναφαίρετοι παρὰ παντὸς ἑτέρου κληρονόμου αὐτοῦ καὶ τῆς μακαρίτιδος συζύγου αὐτοῦ Μαρίας Α. Χατζηλασκάρεως…». 

Από αυτό συνεπάγεται το συμπέρασμα ότι ο Νεομάρτυς είχε τουλάχιστον μία αδελφή, τη Μαρία, τον δε παπά κυρ Χριστόδουλο Καραζήση τον είχε γαμπρό από την αδελφή του και αξίζει να  υπογραμμισθεί ότι την εξ αγχιστείας αυτή συγγένεια συμπλήρωσε η πνευματική, γιατί ο Χριστόδουλος υπήρξε διδάσκαλος του Γεωργίου, μόνο που δεν γνωρίζουμε ακριβώς ποια υπήρξε πρώτη ή εάν η μία συγγένεια προκάλεσε την άλλη.

H Ραψάνη
πηγή

Ο Γεώργιος παρουσιάζεται από την παράδοση ως τρόφιμος και απόφοιτος της ανωτέρου επιπέδου Σχολής Ραψάνης, στην οποία χρημάτισε διδάσκαλος και ο κυρ Χριστόδουλος Καραζήσης και με το δεδομένο ότι ο Νεομάρτυς μαρτύρησε το 1818, θα πρέπει να συμπεράνουμε με ασφάλεια ότι αποφοίτησε από τη Σχολή το 1815 - 16. 

Αφού αποφοίτησε ο Γεώργιος από τη Σχολή, ασκούσε στην γενέτειρά του το επάγγελμα του γραμματοδιδασκάλου δεδομένου ότι η Ραψάνη αποτελούσε πόλο έλξεως για τα χωριά του κάτω Ολύμπου όχι μόνο για την υλική ευπορία και την εμπορική και βιομηχανική της κίνηση, αλλά και για την πνευματική της άνθηση και καλλιέργεια των γραμμάτων. 

Η Ραψάνη της Λάρισας

Ένας από τους Οθωμανούς, κάτοικος της κωμόπολης Δερελί (Γόννοι) και οικογενειάρχης, επιθυμώντας ο γιός του να τύχει καλής παιδείας, τον έστειλε οικότροφο σε φίλο του που διέμενε στη Ραψάνη. 

Έτσι το τουρκόπουλο άρχισε να παρακολουθεί και να μαθαίνει τα στοιχειώδη γράμματα μαζί με τα ελληνόπουλα, υπό την επίβλεψη του γραμματοδιδάσκαλου Γεωργίου. 

Ο μικρός αλλοεθνής, εκτός από την ελληνική εκπαίδευση, λίγο - λίγο αλλά σταθερά επηρεαζόταν και από τη χριστιανική πίστη και ζωή και σε αυτό αποφασιστικά συνέβαλε και η προσωπικότητα του δασκάλου του. 

Η αλλαγή του μικρού Οθωμανού δεν έμεινε απαρατήρητη, στο οικογενειακό και στο ευρύτερο περιβάλλον του και τον καιρό ο μικρός εκφραζόταν με εκτίμηση για τα ιερά των Ρωμιών και υποτιμούσε τα ιερά των Μωαμεθανών.

Οι δικοί του εξοργίσθηκαν, αναζήτησαν τον ένοχο της «προσβολής» και τον εντόπισαν φυσικά στο σχολείο της Ραψάνης και στο πρόσωπο του Γεωργίου που τον έσυραν δέσμιο για τα περαιτέρω στον Τύρναβο, που είχε έδρα του ο διορισμένος Σατράπης της Θεσσαλίας, Βελή Πασάς, γιός του Αλή Πασά του Τεπελενλή.

Η Τιμία Κάρα του Αγίου Νεομάρτυρα Γεωργίου Εκ Ραψάνης

Η κατηγορία εναντίων του ήτανε βαρύτατη: "απόπειρα εκχριστιανισμού μουσουλμανόπαιδος. Αυτό και μόνο, ανεξάρτητα του αποτελέσματος της προσπάθειας, συνεπαγόταν ανελέητη καταδίκη σε μαρτυρικό θάνατο".

Δεν είναι γνωστό αν τον Γεώργιο τον δίκασε στρατοδίκης, προσωπικά ο Βελή Πασάς, κάποιος άλλος μουλάς (δικαστής) ή δικαστήριο με πολυμελή σύνθεση, όπως και στην περίπτωση του Νεομάρτυρα αγίου Γεδεών, που μαρτύρησε το ίδιο έτος στον Τύρναβο.

Η διαδικασία ήταν σύντομη και τελεσίδικη, η απόφαση ήτανε ο Νεομάρτυρας Γεώργιος να αποκεφαλισθεί, αφού προηγουμένως υποστεί πολλά και φρικτά μαρτύρια. 

Τον έκλεισαν σε πυρακτωμένο λουτρό, γυμνό από το κεφάλι μέχρι τα πόδια, τον τρύπησαν με σιδερένια νύχια, του κάρφωσαν τα πόδια σε πέταλα, τον διαπόμπευσαν σε όλο τον Τύρναβο, τον κάρφωσαν σε τετράγωνο στύλο ίσο με το ύψος με τον Μάρτυρα και αφού τον τύλιξαν με σχοινιά βουτηγμένα στην πίσσα, και στη νάφθα (ακάθαρτο πετρέλαιο) τον παρέδωσαν στη φωτιά.. Όμως   ο Γεώργιος δεν έπαθε τίποτα!!

Ο Νεο - ανεγειρόμενος ομώνυμος ναός
προς τιμήν του Αγίου, στην Ραψάνη

Στις ιστορήσεις των εικόνων παρουσιάζονται και άλλες σκηνές βασανισμών όπως στραγγαλισμοί, εξαρθρώσεις, κτυπήματα με το σπαθί, μέχρι και τοποθέτηση πυρακτωμένου σιδερένιου στεφανιού στο γυμνό σώμα του Νεομάρτυρος. 

Επίσης, παρουσιάζεται έχοντας το κεφάλι στους ώμους, να μεταφέρεται προς ενταφιασμό, παρουσία κάποιου ιερέα Δημητρίου που θυμιάζει και ο οποίος είχε διαταχθεί ειδικά για το λόγο αυτό. 

Ο Νεομάρτυρας Γεώργιος μαρτύρησε το 1818 στην ηλικία των είκοσι περίπου ετών και από τα υπάρχοντα στοιχεία δηλώνεται ότι η αρχή του μαρτυρίου έγινε σε ένα διοικητικό κτίριο στον Τύρναβο, ίσως, όπως και του Οσιομάρτυρα Γεδεών, «εἰς τὸ τοῦ Ἡγεμόνος Παλάτιον». 

Σύγχρονη εικόνα του Αγίου Νεομάρτυρα Γεωργίου εκ Ραψάνης

Στην συνέχεια «ἐπειδὴ τοὶς ἀνωτέρω βασάνοις οὐκ ἐνέδωκε (ὁ Γεώργιος), δι’ ἐπιταγῆς τοῦ Βαλῆ πασιᾶ, δι’ ὤλου τοῦ Τυρνάβου πομπευθεῖς καὶ τοῦ ποταμοῦ (Τιταρησίου) περαιωθεῖς…», οδηγήθηκε στη δεύτερη και σκληρότερη φάση των βασανιστηρίων του, για αυτό και ήταν άλλοι δήμιοι εκεί, ο Αγά Σεβράνι και κάποιος Φράγκος.

Από τα παλαιότατα χρόνια μέχρι και σήμερα, από τη μεριά του Τιταρησίου (ή Σαλαμπριά αποκαλούμενου) ποταμού, υπήρχαν στρατώνες και εκεί κοντά στη μακρά γέφυρα, άθλησε και ενταφιάστηκε ο Γεώργιος και αυτό ενισχύεται από ότι και στις δύο ιστορήσεις στις άγιες εικόνες, στα πόδια του Αγίου εικονίζεται η εν λόγω γέφυρα.

Την πρώτη νύχτα οι Τούρκοι σκοποί των στρατώνων είδανε «οὐρανομήκη» στήλη φωτός να σημαδεύει τον τάφο του Νεομάρτυρα και την επόμενη ενημέρωσαν τους προϊσταμένους τους. 

Εκείνοι με τα μάτια τους διαπίστωσαν την φωτοφάνεια και το ανέφεραν στον Βελή πασά, και τον προκαλούσαν να διαπιστώσει προσωπικά το γεγονός όμως ο Βελή πασάς απαξίωσε να ασχοληθεί και διέταξε να πάνε το συντομότερο στη Ραψάνη οι συγγενείς του Νεομάρτυρα, να ξεθάψουν και να παραλάβουν το Σκήνωμά του, πράγμα που έγινε.

Μετά από λίγο καιρό, τα λείψανα του μετακομίσθηκαν από το κοιμητήριο της Ραψάνης στην ευρύχωρη αρχοντική οικία Καραζήση που βρισκόταν κοντά ενώ σήμερα φυλάσσονται στον Νεο - ανεγειρόμενο ομώνυμο ναό προς τιμήν του Αγίου, στην Ραψάνη.

Ο Αγιος  Νεομάρτυρας Γεώργιος ο εκ Ραψάνης εορτάζει στις 5 Μαρτίου.

Ο Ναός της Παναγίας του "Τσιατσιαπά", Καστοριά.

πηγή

Βρίσκεται, έξω από τα όρια της τειχισμένης πόλης στην βορειοανατολική πλευρά της λίμνης της Καστοριάς που ονομάζεται από τους Καστοριανούς Απόζαρι. 

Άποψη της εισόδου του Ναού
πηγή

Είναι κτίσμα των αρχών του 17ου αιώνα και τιμάται στη μνήμη της θεομητορικής γιορτής των Εισοδίων της Θεοτόκου ενώ φέρει το προσωνύμιο «του Τσιατσιαπά» λόγω της γειτνίασής του με το λαμπρό αρχοντικό Τσιατσιαπά. Κατά τα χρόνια της ανέγερσης και της τοιχογράφησής του ανήκε στην ενορία Βαρλαάμ (αναφέρεται για πρώτη φορά στους κώδικες της Μητρόπολης το 1618), ενώ σήμερα είναι στη δικαιοδοσία της ενορίας του Αγίου Παντελεήμονος.

Σύμφωνα με αναφορές στα σημειώματα εκκλησιαστικών βιβλίων της Καστοριάς ο ναός ταυτίζεται πολύ πιθανά με καθολικό μονής που αποτελούσε μετόχι του Θεοβαδίστου όρους Σινά, υπόθεση που ενισχύεται τόσο από την ιδιότητα των μοναχών χορηγών της δεύτερης φάσης τοιχογράφησης, όσο και από την ίδια τη θέση του στη βορειανατολική παρυφή της πόλης.

Εξωτερικός δυτικός τοίχος, Παναγία Οδηγήτρια και Αρχάγγελοι
πηγή

Άποψη του Ναού
πηγή

Ο μονόχωρος ξυλόστεγος ναός με νάρθηκα έχει διαστάσεις κάτοψης 16.50 x 7.00 μέτρα και το ύψος του φθάνει στα 5.50 μέτρα. 

Είναι κτισμένος με λασπόκτιστη αργολιθοδομή με ενδιάμεσες οριζόντιες ξυλοδεσιές. 

Εξωτερικά η τοιχοποιΐα έφερε αρμολόγημα με ασβεστοκονίαμα, το οποίο διασώζεται μόνο σε τμήμα του βόρειου τοίχου. 

Η αψίδα του ιερού βήματος είναι ημικυκλική με εκτεταμένες φθορές των πλίνθων που συγκρατούν το τόξο, οφειλόμενες προφανώς στην υγρασία. Διατηρείται επίσης το αρχικό επιχρυσωμένο ξυλόγλυπτο τέμπλο με εξαιρετικό ανάγλυφο διάκοσμο, ενδεικτικό τόσο της εποχής κατασκευής του, όσο και του επικρατούντος συρμού.

Επάνω οι άγιοι Κοσμάς και Δαμιανός, κάτω
οι 3 παίδες εν καμίνω.
πηγή

Στις αρχές του 20ου αιώνα καθαιρέθηκαν τα επιχρίσματα στο βόρειο, νότιο και δυτικό τοίχο του κυρίως ναού, με συνέπεια την καταστροφή των τοιχογραφιών του. 

Ο νάρθηκας σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή τοιχογραφήθηκε το 1613 με 1614. 

Στον ανατολικό τοίχο του ανοίχτηκαν μεταγενέστερα κάποια καφασωτά παράθυρα, καταστρέφοντας τμήμα των τοιχογραφιών της ανώτερης ζώνης, ενώ παράλληλα κατασκευάστηκε και ένα ξύλινο πατάρι για τις ανάγκες του γυναικωνίτη, το οποίο, άγνωστο όμως πότε, κατεδαφίστηκε. 

Στον εξωτερικό δυτικό τοίχο του νάρθηκα του ναού υπήρχε ένα ξύλινο στέγαστρο για την προστασία των εξωτερικών τοιχογραφιών, όπως και μία λιθόκτιστη σκάλα, η οποία αναστηλώθηκε και στερεώθηκε σε πρόσφατες εργασίες αποκατάστασης του ναού. 

Παρόμοιες εργασίες αναστηλωτικού και στερεωτικού χαρακτήρα έγιναν τόσο στον κυρίως ναό, όσο και στο νάρθηκα από το Γραφείο της Προγραμματικής Σύμβασης μεταξύ του Υπουργείου Πολιτισμού, του Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων αλλά και του Δήμου Καστοριάς κατά την περίοδο των ετών 1992 - 1995. 

Τότε,  εκείνο το χρονικό διάστημα εκπονήθηκε και η εξαιρετικά σημαντική για το μέλλον του Ναού, μελέτη συντήρησης των τοιχογραφιών του αλλά και του περίτεχνου και εξαιρετικά εντυπωσιακού ξυλόγλυπτου τέμπλου του.

Νάρθηκας, άποψη νοτίου τοίχου
πηγή

Νάρθηκας, άποψη βορείου τοίχου
πηγή

Νάρθηκας, άποψη δυτικού τοίχου
πηγή

Νάρθηκας, άποψη ανατολικού τοίχου
πηγή

Νάρθηκας. Αφιερωματική επιγραφή

πηγή

Η γραπτή κεφαλαιογράμματη κτητορική επιγραφή βρίσκεται στον ανατολικό τοίχο του νάρθηκα στο υπέρθυρο της εισόδου προς τον κυρίως ναό. Το μήκος της είναι 1.57, το ύψος 0.15 μ. και το κείμενο της εκτείνεται σε τρεις στίχους. Η απόδοσή της είναι η ακόλουθη: + ΑΝΝΕΓ[….]ΟΡΗΘΗ Υ ΔΕΥΤΕΡΑ ΠΑΡΟΥCΙΑ CΥΔΡΟ-ΜΗ Κ(ΑΙ) ΚΕ ΚΟΠΟΥ ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΥ ΘΕΩΦΥ/ ΛΑ-ΚΤΟΥ[….]ΑCTACYA MO<NA>XH ΔΗΟΝΗCΥA ΜΟΝΑΧΗ ΙΩ(ΑΝΝΟΥ) ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ/ Κ(ΑΙ) ΤΟΝ ΕΠΗΛΥΠΟΝ ΑΡΧΟΝΤΟ ΕΟΝΗΑΝ Η ΜΝΗ(ΜΗ)/ ΑΥΤΟΝ ΕΠΗ ΕΤΟΥC ZPKB (1613/1614).

Παναγία Παντάνασσα.
πηγή

H επιγραφή δεν αφορά ούτε στην ανέγερση αλλά ούτε και στην πλήρη τοιχογράφησή του ναού της Παναγίας.

Αφορά μόνο στην ιστόρηση του ανατολικού τοίχου του νάρθηκα με τη Δευτέρα Παρουσία. 

Έχει επίσης και πολλά ορθογραφικά λάθη, τα στοιχεία της είναι πρόχειρα, ατελή καθώς επίσης και στερούνται της πλήρους ομοιομορφίας. 

Ο νάρθηκας του Ναού τοιχογραφήθηκε το 1613 με 1614, με έξοδα του ιερομονάχου Θεοφυλάκτου, των μοναχών Αναστασίας και Διονυσίας, του Ιωάννη Δημητρίου και άλλων αρχόντων της περιοχής, ενώ η εξωτερική παρειά του δυτικού τοίχου το 1627, με δαπάνες της Ασάνως σύμφωνα και με τη σωζόμενη επιγραφή: ΔΕΥCIC THN ΔΟΥΛΗ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΑCANΩΕΤΟΥC ZΡΛΕ (1627). 

Προκύπτει λοιπόν ότι ο αναφερόμενος εδώ ιερομόναχος έχει το ίδιο όνομα με το μητροπολίτη Καστοριάς Θεοφύλακτο, που απαντάται για πρώτη φορά σε ένα έγγραφο του 1621 ως διάδοχος του Μητροφάνους στο μητροπολιτικό θρόνο. 

Το μαρτύριο του Αγίου Στεφάνου και του Αγίου Πέτρου
πηγή

Ο άγγελος οδηγεί τον Ιωάννη στην έρημο και το κύρηγμα του Προδρόμου
πηγή

Η σφαγή του Ζαχαρία και το μαρτύριο του αποστόλου Ανδρέα
πηγή

Ιερό Βήμα, Παναγία Βλαχερνίτισσα
πηγή

Θα μπορούσε βέβαια να γίνει ένας συσχετισμός ανάμεσα στα δύο πρόσωπα και να ταυτιστούν αυτά, εφόσον υπήρχαν στη διάθεσή μας περισσότερο ασφαλή αλλά και τεκμηριωμένα στοιχεία.

Λόγω της εκτεταμένης καταστροφής των τοιχογραφιών που είχε λάβει χώρα στον κυρίως ναό, είναι αδύνατη η εξαγωγή στέρεων και ασφαλών συμπερασμάτων σχετικά με το ακολουθούμενο εικονογραφικό πρόγραμμα. 

Από την αρχική τοιχογράφηση σώζονται μόνο οι παραστάσεις του ανατολικού τοίχου και του ιερού βήματος με την Παναγία Πλατυτέρα στον τύπο της Βλαχερνίτισσας, περιβαλλόμενη από αγγέλους και τους συλλειτουργούντες ιεράρχες τον Βασίλειο το Μέγα, τον Γρηγόριο το Θεολόγο, τον Αθανάσιο, ενώ ο τέταρτος, ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος είναι κατεστραμμένος. 

Πάνω από την Θεοτόκο εικονίζεται το Άγιο Μανδήλιον και η Ανάληψη, στο νότιο άκρο του ανατολικού τοίχου αποκαλύφθηκε ένα τμήμα μιάς αδιάγνωστης σύνθεσης ενώ στους βόρειο και νότιο τοίχο του ναού σώζονται, πάνω από την κάτω ζώνη με το διακοσμητικό αναδιπλούμενο ύφασμα, τα κάτω άκρα εικονιζόμενων αγίων μορφών. 

Η φιλοξενία του Αβραάμ
πηγή

Η κοίμηση του Αγίου Λουκά
πηγή

Η Ζωοδόχος Πηγή
πηγή

Λεπτομέρεια από την Δευτέρα Παρουσία
πηγή

Η Μεταμόρφωση
πηγή

Στην ανώτερη ζώνη στο νότιο τοίχο διακρίνονται τα υπολείμματα μορφής είτε μοναχού είτε ασκητή αγίου με ανοιχτό ενεπίγραφο ειλητάριο, ενώ στον δυτικό τοίχο αποκαλύφθηκαν κατά τις εργασίες συντήρησης το άνω τμήμα της κατεστραμμένης σκηνής της Κοίμησης της Θεοτόκου και ολοκληρωμένη πλέον η Μεταμόρφωση. 

Αντίθετα με τον «πτωχό» και ελλιπή διάκοσμο του κυρίως ναού ο νάρθηκας είναι κατάγραφος. 

Στους βόρειο, νότιο, δυτικό, αλλά και ανατολικό τοίχο ο ζωγραφικός διάκοσμος διαρθρώνεται σε τέσσερις ζώνες συμπεριλαμβανόμενης και της κατώτερης που συνιστά τη διακοσμητική ζώνη. 

Άποψη των τοιχογραφιών
πηγή

Το άγιο Μαντήλιο και η Ανάληψη
πηγή

Σκηνή Βρεοφοκτονίας
πηγή

Η σφαγή του Ζαχαρία
πηγή

Τοπογραφική παράσταση του όρους Σινά
πηγή

Νότιος τοίχος: Στην ανώτερη ζώνη εικονίζονται ο προφήτης Ηλίας στην έρημο, ακολουθεί ένα αδιάγνωστο θέμα και σκηνές από το μαρτυρολόγιο, όπως το μαρτύριο των αγίων Ακινδύνου, Πηγασίου, Αφθονίου, Ελπιδηφόρου και Ανεμποδίστου. 

Στην επομένη μεσαία διατάσσονται οι παραστάσεις της Βρεφοκτονίας και του μαρτυρίου των αγίων Ευστρατίου, Αυξεντίου, Μαρδαρίου, Ευγενίου και Ορέστου. 

Την τρίτη ζώνη καταλαμβάνουν, μετά την ολόσωμη όρθια αγία Κυριακή, έξι ομοιόμορφοι άγιοι,οι οποίοι ταυτίζονται με τους Παντελεήμονα, Ερμόλαο, Αρτέμιο, Κύρο, Ιωάννη τον Ανάργυρο ή Θαλλέλαιο και Τρύφωνα με τους παραπάνω άγιους να χαρακτηρίζονται από τις ποικίλες ιαματικές τους ιδιότητες. 

Στον βόρειο τοίχο, στην ανώτερη ζώνη δεσπόζει ο εικονογραφικός κύκλος του αγίου Ιωάννη του Προδρόμου αποτελούμενος από τα θέματα του Ευαγγελισμού του Ζαχαρία, της Γέννησης του Προδρόμου, της φυγής της μητέρας του Ελισάβετ, της σφαγής του Ζαχαρία, του μικρού Ιωάννη στην έρημο και της προσευχής του, της διδασκαλίας και της μαρτυρίας του Προδρόμου. 

Προφήτης Ηλίας
πηγή

Ο Ευαγγελισμός του Ζαχαρία
πηγή

Τοπογραφική παράσταση του όρους Σινά
πηγή

Στην επόμενη μεσαία εικονίζονται τα μαρτύρια του διακόνου Στεφάνου και των αποστόλων Πέτρου, Παύλου, Ανδρέα, Ιακώβου και Μάρκου. 

Η τρίτη ζώνη εικονογραφείται με τις αγίες μεγαλομάρτυρες Ειρήνη και Αικατερίνη, τον ασπασμό των αποστόλων Πέτρου και Παύλου, τον άγιο Ιωάννη το Θεολόγο και την μεγάλη σύνθεση με την ένθρονη Θεοτόκο Οδηγήτρια περιβαλλόμενη από τους αρχαγγέλους Μιχαήλ και Γαβριήλ. 

Δυτικός τοίχος: Στην ανώτερη ζώνη και μετά την Φιλοξενία του Αβραάμ ή την Αγία Τριάδα ακολουθεί η μεγάλη και εντυπωσιακή σύνθεση με την Τοπογραφική Παράσταση του όρους Σινά με διάφορα επεισόδια, όπως τον προφήτη Μωυσή στην έρημο του Σινά, τον προφήτη μπροστά στο θαύμα της φλεγόμενης και μη καιόμενης βάτου, την παραλαβή του Μωσαϊκού Νόμου στο Όρος Σινά, της Κοίμησης της αγίας Αικατερίνης και τέλος τη Θυσία του Αβραάμ. 

Στην επόμενη ζώνη εικονίζονται οι Τρεις παίδες στην κάμινο, η Παναγία στον εικονογραφικό τύπο της Ζωοδόχου Πηγής, η Κοίμηση του ευαγγελιστή Λουκά και το μαρτύριο του ευαγγελιστή Ματθαίου.

Τις σκηνές κλείνουν οι στρατιωτικοί άγιοι Θεόδωρος ο Τήρων και Θεόδωρος ο Στρατηλάτης και οι ιαματικοί άγιοι Ανάργυροι Κοσμάς και Δαμιανός δεξιά και αριστερά της θύρας εισόδου. Οι ζωγράφοι των τοιχογραφιών μας είναι άγνωστοι.

Το τέμπλο
πηγή

Λεπτομέρεια του τέμπλου
πηγή

Λεπτομέρεια του τέμπλου
πηγή

Λεπτομέρεια του τέμπλου
πηγή

Η άφλεκτος βάτος
πηγή

Αρχές του 2016 ο σπουδαίος αυτός μεταβυζαντινός Ναός αποκαταστάθηκε από την Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Καστοριάς (ΕΒΑ) και αποδόθηκε στην χριστιανική λατρεία και στην δικαιοδοσία της Ιερής Μητρόπολης Καστοριάς. 

Όπως ανέφερε η συντηρήτρια έργων τέχνης και τμηματάρχης τμήματος συντήρησης Εφορείας Αρχαιοτήτων Καστοριάς Αμαλία Γκιμουρτζίνα: «Έγινε συντήρηση των τοιχογραφιών και αποκατάσταση και συντήρηση του χρυσοποίκιλτου τέμπλου. Ο ναός έχει ένα τέμπλο καλυμμένο με φύλλα χρυσού και εξαιρετική ξυλόγλυπτη τεχνική. 

 

Έγινε η στερέωση του τέμπλου, αποκαταστάθηκε έτσι ώστε να είναι σταθερό και να μην έχει κάποιο πρόβλημα κατάρρευσης, στερεώθηκε το φύλλο χρυσού, συμπληρώθηκε σε κάποια σημεία που έπρεπε να συμπληρωθεί και βερνικώθηκε, έτσι ώστε να δείχνει όσο το δυνατόν πιο κοντά στην αρχική του κατάσταση. Επίσης, έγινε η συντήρηση των τοιχογραφιών στο σύνολο του ναού, αρμολογήθηκαν τα μέρη της τοιχοποιίας στα σημεία τα οποία δεν έφεραν τοιχογραφία».

Τα κείμενα είναι απόσπασμα της εργασίας έκδοσης "ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΩΝ ΚΑΙ ΤΕΜΠΛΟΥ Ι. Ν. ΕΙΣΟΔΙΩΝ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΤΣΙΑΤΣΙΑΠΑ ΣΤΟ ΑΠΟΖΑΡΙ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ" σε κείμενα της αρχαιολόγου Αγγελικής Στρατή και της συντηρήτριας έργων τέχνης Αμαλίας Γκιμουρτζίνα, σε φωτογραφίες του Μάνου Σινόπουλου. 

Δείτε τι δήλωσε η συντηρήτρια έργων τέχνης της 16ης ΕΒΑ, 

Αμαλία Γκιμουρτζίνα.

Δείτε ακόμη την εντυπωσιακή και πλήρη εργασία ΕΔΩ.

© Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού Εφορεία Αρχαιοτήτων Καστοριάς, 2015.