 |
| πηγή |
Βρίσκεται,
έξω από τα όρια της τειχισμένης πόλης
στην βορειοανατολική πλευρά της λίμνης
της Καστοριάς που ονομάζεται από τους
Καστοριανούς Απόζαρι.
Ο
μονόχωρος ξυλόστεγος ναός με νάρθηκα
έχει διαστάσεις κάτοψης 16.50 x 7.00 μέτρα
και το ύψος του φθάνει στα 5.50 μέτρα.
Στις
αρχές του 20ου αιώνα καθαιρέθηκαν τα
επιχρίσματα στο βόρειο, νότιο και δυτικό
τοίχο του κυρίως ναού, με συνέπεια την
καταστροφή των τοιχογραφιών του.
Ο νάρθηκας σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή τοιχογραφήθηκε το 1613 με 1614.
Στον ανατολικό τοίχο του ανοίχτηκαν μεταγενέστερα κάποια καφασωτά παράθυρα, καταστρέφοντας τμήμα των τοιχογραφιών της ανώτερης ζώνης, ενώ παράλληλα κατασκευάστηκε και ένα ξύλινο πατάρι για τις ανάγκες του γυναικωνίτη, το οποίο, άγνωστο όμως πότε, κατεδαφίστηκε.
Στον εξωτερικό δυτικό τοίχο του νάρθηκα του ναού υπήρχε ένα ξύλινο στέγαστρο για την προστασία των εξωτερικών τοιχογραφιών, όπως και μία λιθόκτιστη σκάλα, η οποία αναστηλώθηκε και στερεώθηκε σε πρόσφατες εργασίες αποκατάστασης του ναού.
Παρόμοιες εργασίες αναστηλωτικού και στερεωτικού χαρακτήρα έγιναν τόσο στον κυρίως ναό, όσο και στο νάρθηκα από το Γραφείο της Προγραμματικής Σύμβασης μεταξύ του Υπουργείου Πολιτισμού, του Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων αλλά και του Δήμου Καστοριάς κατά την περίοδο των ετών 1992 - 1995.
Τότε, εκείνο το χρονικό διάστημα εκπονήθηκε και η εξαιρετικά σημαντική για το μέλλον του Ναού, μελέτη συντήρησης των τοιχογραφιών του αλλά και του περίτεχνου και εξαιρετικά εντυπωσιακού ξυλόγλυπτου τέμπλου του.
Η
γραπτή κεφαλαιογράμματη κτητορική
επιγραφή βρίσκεται στον ανατολικό τοίχο
του νάρθηκα στο υπέρθυρο της εισόδου
προς τον κυρίως ναό. Το μήκος της είναι
1.57, το ύψος 0.15 μ. και το κείμενο της
εκτείνεται σε τρεις στίχους. Η απόδοσή
της είναι η ακόλουθη: +
ΑΝΝΕΓ[….]ΟΡΗΘΗ Υ ΔΕΥΤΕΡΑ ΠΑΡΟΥCΙΑ CΥΔΡΟ-ΜΗ
Κ(ΑΙ) ΚΕ ΚΟΠΟΥ ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΥ ΘΕΩΦΥ/
ΛΑ-ΚΤΟΥ[….]ΑCTACYA MO<NA>XH ΔΗΟΝΗCΥA ΜΟΝΑΧΗ
ΙΩ(ΑΝΝΟΥ) ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ/ Κ(ΑΙ) ΤΟΝ ΕΠΗΛΥΠΟΝ
ΑΡΧΟΝΤΟ ΕΟΝΗΑΝ Η ΜΝΗ(ΜΗ)/ ΑΥΤΟΝ ΕΠΗ ΕΤΟΥC
ZPKB (1613/1614).
H
επιγραφή δεν αφορά ούτε στην ανέγερση αλλά ούτε και στην πλήρη τοιχογράφησή του ναού της Παναγίας.
Αφορά μόνο στην ιστόρηση του ανατολικού τοίχου του νάρθηκα με τη Δευτέρα Παρουσία.
Έχει επίσης και πολλά ορθογραφικά λάθη, τα στοιχεία της είναι πρόχειρα, ατελή καθώς επίσης και στερούνται της πλήρους ομοιομορφίας.
Ο νάρθηκας του Ναού τοιχογραφήθηκε το 1613 με 1614, με έξοδα του ιερομονάχου Θεοφυλάκτου, των μοναχών Αναστασίας και Διονυσίας, του Ιωάννη Δημητρίου και άλλων αρχόντων της περιοχής, ενώ η εξωτερική παρειά του δυτικού τοίχου το 1627, με δαπάνες της Ασάνως σύμφωνα και με τη σωζόμενη επιγραφή: ΔΕΥCIC THN ΔΟΥΛΗ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΑCANΩΕΤΟΥC ZΡΛΕ (1627).
Στην ανώτερη
ζώνη στο νότιο τοίχο διακρίνονται τα
υπολείμματα μορφής είτε μοναχού είτε
ασκητή αγίου με ανοιχτό ενεπίγραφο
ειλητάριο, ενώ στον δυτικό τοίχο
αποκαλύφθηκαν κατά τις εργασίες
συντήρησης το άνω τμήμα της κατεστραμμένης
σκηνής της Κοίμησης της Θεοτόκου και
ολοκληρωμένη πλέον η Μεταμόρφωση.
Αντίθετα με τον «πτωχό» και ελλιπή διάκοσμο του κυρίως ναού ο νάρθηκας είναι κατάγραφος.
Στους βόρειο, νότιο, δυτικό, αλλά και ανατολικό τοίχο ο ζωγραφικός διάκοσμος διαρθρώνεται σε τέσσερις ζώνες συμπεριλαμβανόμενης και της κατώτερης που συνιστά τη διακοσμητική ζώνη.
Νότιος τοίχος: Στην
ανώτερη ζώνη εικονίζονται ο προφήτης
Ηλίας στην έρημο, ακολουθεί ένα αδιάγνωστο
θέμα και σκηνές από το μαρτυρολόγιο,
όπως το μαρτύριο των αγίων Ακινδύνου,
Πηγασίου, Αφθονίου, Ελπιδηφόρου και
Ανεμποδίστου.
Στην επομένη μεσαία διατάσσονται οι παραστάσεις της Βρεφοκτονίας και του μαρτυρίου των αγίων Ευστρατίου, Αυξεντίου, Μαρδαρίου, Ευγενίου και Ορέστου.
Την τρίτη ζώνη καταλαμβάνουν, μετά την ολόσωμη όρθια αγία Κυριακή, έξι ομοιόμορφοι άγιοι,οι οποίοι ταυτίζονται με τους Παντελεήμονα, Ερμόλαο, Αρτέμιο, Κύρο, Ιωάννη τον Ανάργυρο ή Θαλλέλαιο και Τρύφωνα με τους παραπάνω άγιους να χαρακτηρίζονται από τις ποικίλες ιαματικές τους ιδιότητες.
Στον βόρειο τοίχο, στην ανώτερη ζώνη δεσπόζει ο εικονογραφικός κύκλος του αγίου Ιωάννη του Προδρόμου αποτελούμενος από τα θέματα του Ευαγγελισμού του Ζαχαρία, της Γέννησης του Προδρόμου, της φυγής της μητέρας του Ελισάβετ, της σφαγής του Ζαχαρία, του μικρού Ιωάννη στην έρημο και της προσευχής του, της διδασκαλίας και της μαρτυρίας του Προδρόμου.
Στην επόμενη μεσαία εικονίζονται
τα μαρτύρια του διακόνου Στεφάνου και
των αποστόλων
Πέτρου, Παύλου, Ανδρέα, Ιακώβου και
Μάρκου.
Η τρίτη ζώνη εικονογραφείται με τις αγίες μεγαλομάρτυρες Ειρήνη και Αικατερίνη, τον ασπασμό των αποστόλων Πέτρου και Παύλου, τον άγιο Ιωάννη το Θεολόγο και την μεγάλη σύνθεση με την ένθρονη Θεοτόκο Οδηγήτρια περιβαλλόμενη από τους αρχαγγέλους Μιχαήλ και Γαβριήλ.
Αρχές
του 2016 ο σπουδαίος αυτός μεταβυζαντινός
Ναός αποκαταστάθηκε από
την Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων
Καστοριάς (ΕΒΑ) και αποδόθηκε στην
χριστιανική λατρεία και στην δικαιοδοσία
της Ιερής Μητρόπολης Καστοριάς.
Όπως ανέφερε η συντηρήτρια έργων τέχνης και τμηματάρχης τμήματος συντήρησης Εφορείας Αρχαιοτήτων Καστοριάς Αμαλία Γκιμουρτζίνα: «Έγινε συντήρηση των τοιχογραφιών και αποκατάσταση και συντήρηση του χρυσοποίκιλτου τέμπλου. Ο ναός έχει ένα τέμπλο καλυμμένο με φύλλα χρυσού και εξαιρετική ξυλόγλυπτη τεχνική.
 |
| Άποψη της εισόδου του Ναού πηγή |
Είναι
κτίσμα των αρχών του 17ου αιώνα και
τιμάται στη μνήμη της θεομητορικής
γιορτής των Εισοδίων της Θεοτόκου ενώ
φέρει το προσωνύμιο «του Τσιατσιαπά»
λόγω της γειτνίασής του με το λαμπρό
αρχοντικό Τσιατσιαπά. Κατά τα χρόνια
της ανέγερσης και της τοιχογράφησής
του ανήκε στην ενορία Βαρλαάμ (αναφέρεται
για πρώτη φορά στους κώδικες της
Μητρόπολης το 1618), ενώ σήμερα είναι στη
δικαιοδοσία της ενορίας του Αγίου
Παντελεήμονος.
Σύμφωνα
με αναφορές στα σημειώματα εκκλησιαστικών
βιβλίων της Καστοριάς ο ναός ταυτίζεται
πολύ πιθανά με καθολικό μονής που αποτελούσε μετόχι του Θεοβαδίστου όρους Σινά, υπόθεση
που ενισχύεται τόσο από την ιδιότητα
των μοναχών χορηγών της δεύτερης φάσης
τοιχογράφησης, όσο και από την ίδια τη
θέση του στη βορειανατολική παρυφή της
πόλης.
 |
| Εξωτερικός δυτικός τοίχος, Παναγία Οδηγήτρια και Αρχάγγελοι πηγή |
 |
| Άποψη του Ναού πηγή |
Είναι κτισμένος με λασπόκτιστη
αργολιθοδομή με ενδιάμεσες οριζόντιες
ξυλοδεσιές.
Εξωτερικά η τοιχοποιΐα έφερε αρμολόγημα με ασβεστοκονίαμα, το οποίο διασώζεται μόνο σε τμήμα του βόρειου τοίχου.
Η αψίδα του ιερού βήματος είναι ημικυκλική με εκτεταμένες φθορές των πλίνθων που συγκρατούν το τόξο, οφειλόμενες προφανώς στην υγρασία. Διατηρείται επίσης το αρχικό επιχρυσωμένο ξυλόγλυπτο τέμπλο με εξαιρετικό ανάγλυφο διάκοσμο, ενδεικτικό τόσο της εποχής κατασκευής του, όσο και του επικρατούντος συρμού.
Εξωτερικά η τοιχοποιΐα έφερε αρμολόγημα με ασβεστοκονίαμα, το οποίο διασώζεται μόνο σε τμήμα του βόρειου τοίχου.
Η αψίδα του ιερού βήματος είναι ημικυκλική με εκτεταμένες φθορές των πλίνθων που συγκρατούν το τόξο, οφειλόμενες προφανώς στην υγρασία. Διατηρείται επίσης το αρχικό επιχρυσωμένο ξυλόγλυπτο τέμπλο με εξαιρετικό ανάγλυφο διάκοσμο, ενδεικτικό τόσο της εποχής κατασκευής του, όσο και του επικρατούντος συρμού.
 |
| Επάνω οι άγιοι Κοσμάς και Δαμιανός, κάτω οι 3 παίδες εν καμίνω. πηγή |
Ο νάρθηκας σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή τοιχογραφήθηκε το 1613 με 1614.
Στον ανατολικό τοίχο του ανοίχτηκαν μεταγενέστερα κάποια καφασωτά παράθυρα, καταστρέφοντας τμήμα των τοιχογραφιών της ανώτερης ζώνης, ενώ παράλληλα κατασκευάστηκε και ένα ξύλινο πατάρι για τις ανάγκες του γυναικωνίτη, το οποίο, άγνωστο όμως πότε, κατεδαφίστηκε.
Στον εξωτερικό δυτικό τοίχο του νάρθηκα του ναού υπήρχε ένα ξύλινο στέγαστρο για την προστασία των εξωτερικών τοιχογραφιών, όπως και μία λιθόκτιστη σκάλα, η οποία αναστηλώθηκε και στερεώθηκε σε πρόσφατες εργασίες αποκατάστασης του ναού.
Παρόμοιες εργασίες αναστηλωτικού και στερεωτικού χαρακτήρα έγιναν τόσο στον κυρίως ναό, όσο και στο νάρθηκα από το Γραφείο της Προγραμματικής Σύμβασης μεταξύ του Υπουργείου Πολιτισμού, του Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων αλλά και του Δήμου Καστοριάς κατά την περίοδο των ετών 1992 - 1995.
Τότε, εκείνο το χρονικό διάστημα εκπονήθηκε και η εξαιρετικά σημαντική για το μέλλον του Ναού, μελέτη συντήρησης των τοιχογραφιών του αλλά και του περίτεχνου και εξαιρετικά εντυπωσιακού ξυλόγλυπτου τέμπλου του.
 |
| Νάρθηκας, άποψη νοτίου τοίχου πηγή |
 |
| Νάρθηκας, άποψη βορείου τοίχου πηγή |
 |
| Νάρθηκας, άποψη δυτικού τοίχου πηγή |
 |
| Νάρθηκας, άποψη ανατολικού τοίχου πηγή |
 |
Νάρθηκας. Αφιερωματική επιγραφή
|
 |
| Παναγία Παντάνασσα. πηγή |
Αφορά μόνο στην ιστόρηση του ανατολικού τοίχου του νάρθηκα με τη Δευτέρα Παρουσία.
Έχει επίσης και πολλά ορθογραφικά λάθη, τα στοιχεία της είναι πρόχειρα, ατελή καθώς επίσης και στερούνται της πλήρους ομοιομορφίας.
Ο νάρθηκας του Ναού τοιχογραφήθηκε το 1613 με 1614, με έξοδα του ιερομονάχου Θεοφυλάκτου, των μοναχών Αναστασίας και Διονυσίας, του Ιωάννη Δημητρίου και άλλων αρχόντων της περιοχής, ενώ η εξωτερική παρειά του δυτικού τοίχου το 1627, με δαπάνες της Ασάνως σύμφωνα και με τη σωζόμενη επιγραφή: ΔΕΥCIC THN ΔΟΥΛΗ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΑCANΩΕΤΟΥC ZΡΛΕ (1627).
Προκύπτει λοιπόν ότι ο αναφερόμενος
εδώ ιερομόναχος έχει το ίδιο όνομα με
το μητροπολίτη Καστοριάς Θεοφύλακτο,
που απαντάται για πρώτη φορά σε ένα έγγραφο
του 1621 ως διάδοχος του Μητροφάνους στο
μητροπολιτικό θρόνο.
Θα μπορούσε βέβαια
να γίνει ένας συσχετισμός ανάμεσα στα
δύο πρόσωπα και να ταυτιστούν αυτά,
εφόσον υπήρχαν στη διάθεσή μας περισσότερο
ασφαλή αλλά και τεκμηριωμένα στοιχεία.
 |
| Το μαρτύριο του Αγίου Στεφάνου και του Αγίου Πέτρου πηγή |
 |
| Ο άγγελος οδηγεί τον Ιωάννη στην έρημο και το κύρηγμα του Προδρόμου πηγή |
 |
| Η σφαγή του Ζαχαρία και το μαρτύριο του αποστόλου Ανδρέα πηγή |
 |
| Ιερό Βήμα, Παναγία Βλαχερνίτισσα πηγή |
Λόγω
της εκτεταμένης καταστροφής των
τοιχογραφιών που είχε λάβει χώρα στον
κυρίως ναό, είναι αδύνατη η εξαγωγή
στέρεων και ασφαλών συμπερασμάτων
σχετικά με το ακολουθούμενο εικονογραφικό
πρόγραμμα.
Από την αρχική τοιχογράφηση σώζονται μόνο οι παραστάσεις του ανατολικού τοίχου και του ιερού βήματος με την Παναγία Πλατυτέρα στον τύπο της Βλαχερνίτισσας, περιβαλλόμενη από αγγέλους και τους συλλειτουργούντες ιεράρχες τον Βασίλειο το Μέγα, τον Γρηγόριο το Θεολόγο, τον Αθανάσιο, ενώ ο τέταρτος, ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος είναι κατεστραμμένος.
Πάνω από την Θεοτόκο εικονίζεται το Άγιο Μανδήλιον και η Ανάληψη, στο νότιο άκρο του ανατολικού τοίχου αποκαλύφθηκε ένα τμήμα μιάς αδιάγνωστης σύνθεσης ενώ στους βόρειο και νότιο τοίχο του ναού σώζονται, πάνω από την κάτω ζώνη με το διακοσμητικό αναδιπλούμενο ύφασμα, τα κάτω άκρα εικονιζόμενων αγίων μορφών.
Από την αρχική τοιχογράφηση σώζονται μόνο οι παραστάσεις του ανατολικού τοίχου και του ιερού βήματος με την Παναγία Πλατυτέρα στον τύπο της Βλαχερνίτισσας, περιβαλλόμενη από αγγέλους και τους συλλειτουργούντες ιεράρχες τον Βασίλειο το Μέγα, τον Γρηγόριο το Θεολόγο, τον Αθανάσιο, ενώ ο τέταρτος, ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος είναι κατεστραμμένος.
Πάνω από την Θεοτόκο εικονίζεται το Άγιο Μανδήλιον και η Ανάληψη, στο νότιο άκρο του ανατολικού τοίχου αποκαλύφθηκε ένα τμήμα μιάς αδιάγνωστης σύνθεσης ενώ στους βόρειο και νότιο τοίχο του ναού σώζονται, πάνω από την κάτω ζώνη με το διακοσμητικό αναδιπλούμενο ύφασμα, τα κάτω άκρα εικονιζόμενων αγίων μορφών.
 |
| Η φιλοξενία του Αβραάμ πηγή |
 |
| Η κοίμηση του Αγίου Λουκά πηγή |
 |
| Η Ζωοδόχος Πηγή πηγή |
 |
| Λεπτομέρεια από την Δευτέρα Παρουσία πηγή |
 |
| Η Μεταμόρφωση πηγή |
Αντίθετα με τον «πτωχό» και ελλιπή διάκοσμο του κυρίως ναού ο νάρθηκας είναι κατάγραφος.
Στους βόρειο, νότιο, δυτικό, αλλά και ανατολικό τοίχο ο ζωγραφικός διάκοσμος διαρθρώνεται σε τέσσερις ζώνες συμπεριλαμβανόμενης και της κατώτερης που συνιστά τη διακοσμητική ζώνη.
 |
| Άποψη των τοιχογραφιών πηγή |
 |
| Το άγιο Μαντήλιο και η Ανάληψη πηγή |
 |
| Σκηνή Βρεοφοκτονίας πηγή |
 |
| Η σφαγή του Ζαχαρία πηγή |
 |
| Τοπογραφική παράσταση του όρους Σινά πηγή |
Στην επομένη μεσαία διατάσσονται οι παραστάσεις της Βρεφοκτονίας και του μαρτυρίου των αγίων Ευστρατίου, Αυξεντίου, Μαρδαρίου, Ευγενίου και Ορέστου.
Την τρίτη ζώνη καταλαμβάνουν, μετά την ολόσωμη όρθια αγία Κυριακή, έξι ομοιόμορφοι άγιοι,οι οποίοι ταυτίζονται με τους Παντελεήμονα, Ερμόλαο, Αρτέμιο, Κύρο, Ιωάννη τον Ανάργυρο ή Θαλλέλαιο και Τρύφωνα με τους παραπάνω άγιους να χαρακτηρίζονται από τις ποικίλες ιαματικές τους ιδιότητες.
Στον βόρειο τοίχο, στην ανώτερη ζώνη δεσπόζει ο εικονογραφικός κύκλος του αγίου Ιωάννη του Προδρόμου αποτελούμενος από τα θέματα του Ευαγγελισμού του Ζαχαρία, της Γέννησης του Προδρόμου, της φυγής της μητέρας του Ελισάβετ, της σφαγής του Ζαχαρία, του μικρού Ιωάννη στην έρημο και της προσευχής του, της διδασκαλίας και της μαρτυρίας του Προδρόμου.
 |
| Προφήτης Ηλίας πηγή |
 |
| Ο Ευαγγελισμός του Ζαχαρία πηγή |
 |
| Τοπογραφική παράσταση του όρους Σινά πηγή |
Η τρίτη ζώνη εικονογραφείται με τις αγίες μεγαλομάρτυρες Ειρήνη και Αικατερίνη, τον ασπασμό των αποστόλων Πέτρου και Παύλου, τον άγιο Ιωάννη το Θεολόγο και την μεγάλη σύνθεση με την ένθρονη Θεοτόκο Οδηγήτρια περιβαλλόμενη από τους αρχαγγέλους Μιχαήλ και Γαβριήλ.
Δυτικός
τοίχος: Στην ανώτερη ζώνη και μετά την
Φιλοξενία του Αβραάμ ή
την Αγία Τριάδα ακολουθεί η μεγάλη
και
εντυπωσιακή σύνθεση με την Τοπογραφική
Παράσταση του όρους Σινά με διάφορα
επεισόδια, όπως τον προφήτη Μωυσή στην
έρημο του Σινά, τον προφήτη μπροστά στο
θαύμα της φλεγόμενης και μη καιόμενης
βάτου, την παραλαβή του Μωσαϊκού Νόμου
στο Όρος Σινά, της Κοίμησης της αγίας
Αικατερίνης και τέλος τη Θυσία του
Αβραάμ.
Στην επόμενη ζώνη εικονίζονται οι Τρεις παίδες στην κάμινο, η Παναγία στον εικονογραφικό τύπο της Ζωοδόχου Πηγής, η Κοίμηση του ευαγγελιστή Λουκά και το μαρτύριο του ευαγγελιστή Ματθαίου.
Τις σκηνές κλείνουν οι στρατιωτικοί άγιοι Θεόδωρος ο Τήρων και Θεόδωρος ο Στρατηλάτης και οι ιαματικοί άγιοι Ανάργυροι Κοσμάς και Δαμιανός δεξιά και αριστερά της θύρας εισόδου. Οι ζωγράφοι των τοιχογραφιών μας είναι άγνωστοι.
Στην επόμενη ζώνη εικονίζονται οι Τρεις παίδες στην κάμινο, η Παναγία στον εικονογραφικό τύπο της Ζωοδόχου Πηγής, η Κοίμηση του ευαγγελιστή Λουκά και το μαρτύριο του ευαγγελιστή Ματθαίου.
Τις σκηνές κλείνουν οι στρατιωτικοί άγιοι Θεόδωρος ο Τήρων και Θεόδωρος ο Στρατηλάτης και οι ιαματικοί άγιοι Ανάργυροι Κοσμάς και Δαμιανός δεξιά και αριστερά της θύρας εισόδου. Οι ζωγράφοι των τοιχογραφιών μας είναι άγνωστοι.
 |
| Η άφλεκτος βάτος πηγή |
Όπως ανέφερε η συντηρήτρια έργων τέχνης και τμηματάρχης τμήματος συντήρησης Εφορείας Αρχαιοτήτων Καστοριάς Αμαλία Γκιμουρτζίνα: «Έγινε συντήρηση των τοιχογραφιών και αποκατάσταση και συντήρηση του χρυσοποίκιλτου τέμπλου. Ο ναός έχει ένα τέμπλο καλυμμένο με φύλλα χρυσού και εξαιρετική ξυλόγλυπτη τεχνική.
Έγινε
η στερέωση του τέμπλου, αποκαταστάθηκε
έτσι ώστε να είναι σταθερό και να μην
έχει κάποιο πρόβλημα κατάρρευσης,
στερεώθηκε το φύλλο χρυσού, συμπληρώθηκε
σε κάποια σημεία που έπρεπε να συμπληρωθεί
και βερνικώθηκε, έτσι ώστε να δείχνει
όσο το δυνατόν πιο κοντά στην αρχική
του κατάσταση. Επίσης, έγινε η συντήρηση
των τοιχογραφιών στο σύνολο του ναού,
αρμολογήθηκαν τα μέρη της τοιχοποιίας
στα σημεία τα οποία δεν έφεραν
τοιχογραφία».
Τα κείμενα είναι απόσπασμα
της εργασίας έκδοσης "ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ
ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΩΝ ΚΑΙ
ΤΕΜΠΛΟΥ Ι. Ν. ΕΙΣΟΔΙΩΝ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ
ΤΣΙΑΤΣΙΑΠΑ ΣΤΟ
ΑΠΟΖΑΡΙ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ" σε κείμενα της αρχαιολόγου Αγγελικής Στρατή και της συντηρήτριας έργων τέχνης Αμαλίας Γκιμουρτζίνα,
σε φωτογραφίες του Μάνου Σινόπουλου.
Δείτε ακόμη την εντυπωσιακή και πλήρη εργασία ΕΔΩ.
Δείτε τι δήλωσε η συντηρήτρια έργων τέχνης της 16ης ΕΒΑ,
Αμαλία Γκιμουρτζίνα.
Δείτε ακόμη την εντυπωσιακή και πλήρη εργασία ΕΔΩ.
©
Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού
Εφορεία Αρχαιοτήτων Καστοριάς, 2015.