Η ΤΙΜΙΑ ΚΑΡΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ.

 Φυλάσσεται στον Ιερό Ναό του Αγίου Αθανασίου, επί της Εγνατίας οδού, στην Θεσσαλονίκη.

Περισσότερες πληροφορίες για το πώς και κάτω από ποιές συνθήκες βρέθηκε η Τιμία Κάρα στον Ιερό Ναό καθώς και αν πρόκειται για Απότμημα της Τιμίας Κάρας του Αγίου Ευσταθίου Αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης, δυστυχώς δεν έχουμε στην διάθεσή μας. Σύμφωνα με τη σελίδα του Ιερού Ναού στο facebook αναφέρεται ότι πρόκειται για την Τιμία Κάρα του Μεγαλομάρτυρα Αγίου Ευσταθίου κάτι που όμως δεν έχει επιβεβαιωθεί από πηγές μας.

Ο Άγιος Ευστάθιος ο Κατάφλωρος, Αρχιεπίσκοπος

Θεσσαλονίκης. Τοιχογραφία στο Καθολικό της

Μονής Βατοπεδίου.

πηγή

Είχε καταγωγή από την Κωνσταντινούπολη και είναι ιδιαίτερα γνωστός για την ιστορία του αναφορικά με τη λεηλασία της Θεσσαλονίκης από τους Νορμανδούς το 1185 (στην οποία αιχμαλωτίστηκε προσωρινά), αλλά και τα ερμηνευτικά σχόλιά του για τον Όμηρο.

Υπήρξε μοναχός στην Ιερά Μονή Αγίου Φλώρου της Κωνσταντινούπολης, εξ ου και το προσωνύμιο Κατάφλωρος. Μετέπειτα κατέστη σύμβουλος επί των δεήσεων, «μαΐστωρ ρητόρων» (δηλαδή καθηγητής ρητορικής) και διάκονος της εκκλησίας της Κωνσταντινούπολης. Έγινε επίσκοπος Μύρων της Μικράς Ασίας και έπειτα Αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης, γύρω στα 1178, έως και τον θάνατό του. 

Ως Αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης συγκρούστηκε με τους "δυνατούς" της πόλης και αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την πόλη για λίγο. Επίσης, διατηρούσε αλληλογραφία με σημαντικά πρόσωπα της πολιτικής ζωής. Βαθύς γνώστης της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας σχολίασε την Ιλιάδα και την Οδύσσεια του Ομήρου, τον Διονύσιο τον Περιηγητή και τον Πίνδαρο. 

Μετά την κοίμησή του, τους επικήδειους λόγους του διάβασαν οι Άγιος Ευθύμιος και Άγιος Μιχαήλ Χωνιάτης, αποσπάσματα των οποίων σώζονται σε βιβλιοθήκη της Οξφόρδης. Ο μαθητής του Νικήτας Χωνιάτης τον επαίνεσε, επίσης, ως τον πιο καλλιεργημένο άνθρωπο της γενιάς του, κάτι που είναι δύσκολο να αμφισβητήσει κανείς ιστορικά.

Ο Ευστάθιος έγραψε εκτενώς σχόλια για αρχαίους ποιητές, θεολογικές πραγματείες, ομιλίες, επιστολές, εγκώμια, επιταφίους, καθώς και μία ιστορία της άλωσης της Θεσσαλονίκης το 1185.

Αναλυτικά, τα σημαντικότερα έργα του είναι τα ακόλουθα: 

α) Ιστορικόν της Αλώσεως της Θεσσαλονίκης υπό των Νορμανδών. Πρόκειται για μαρτυρία του ιδίου τόσο της άλωσης όσο και των δεινών που υπέφεραν οι πολίτες κατόπιν. Στις πρώτες σελίδες των απομνημονευμάτων του, ο Ευστάθιος περιγράφει τις πολιτικές εξελίξεις στην Κωνσταντινούπολη από το θάνατο του Μανουήλ Α΄ Κομνηνού ως τη σύντομη βασιλεία του Αλεξίου Β΄ Κομνηνού και το σφετεριστή Ανδρόνικο Α’ Κομνηνό. Στις γραμμές του περιλαμβάνει επίσης σχόλια για τις πράξεις ευγενών και άλλων σημαντικών προσωπικοτήτων της εποχής.

β) Παρεκβολαὶ εις την Ομήρου Ιλιάδα καὶ Οδύσσειαν. 

Δεν πρόκειται για δικά του κείμενα, αλλά για συλλογή από πονήματα προηγουμένων σχολιαστών. Η απέραντη αυτή συλλογή δείχνει υψηλού επιπέδου επιμέλεια εκ μέρους του Ευσταθίου, ώστε να διασφαλίσει το σεβασμό απέναντι στις αληθινές πηγές. Οι Παρεκβολές αποτελούν το κορυφαίο μεσαιωνικό σύγγραμμα σχετικά με τα Ομηρικά έπη, ιδίως αφού οι πηγές του Ευσταθίου που ήταν διαθέσιμες στις τότε βιβλιοθήκες της Κωνσταντινούπολης (Αρίσταρχος Σαμοθράκης, Ζηνόδοτος, Αριστοφάνης ο Βυζάντιος, Δειπνοσοφιστές) μας έχουν χαθεί.

γ) Παρατηρήσεις για τον Διονύσιο τον Περιηγητή, που αφιέρωσε στον Ιωάννη Δούκα, γιό του Ανδρονίκου Καματηρού. Το βιβλίο αυτό μας μεταφέρει αρκετό περιεχόμενο από τις «Γεωγραφίες των Ελλήνων» του Διονυσίου.

δ) Σχόλια για τον Πίνδαρο. 

Δυστυχώς, μόνο η εισαγωγή τους σώζεται σήμερα.

ε) Περί βυζαντινής μουσικής προσωδίας και Ερμηνεία στον ιαμβικό κανόνα της Πεντηκοστής του Ιωάννου Δαμασκηνού.

Aγιοκατατάχθηκε στις 10 Ιουνίου του 1988 και η Μνήμη του τιμάται στις 20 Σεπτεμβρίου.

ΛΕΙΨΑΝΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΑΞΙΜΟΥ ΤΟΥ ΓΡΑΙΚΟΥ.

 Φυλάσσονται στον ομώνυμο Ιερό Ναό της Άρτας.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Στην Ορθόδοξη Εκκλησία αποδίδουμε στα Αγία λείψανα τιμή και ευλαβική προσκύνηση, η όποια όμως δεν αποτελεί λατρευτική προσκύνηση η λατρεία. Τούτο γιατί κανείς ποτέ ορθόδοξος χριστιανός δεν ταύτισε στη σκέψη του τα τίμια λείψανα με «θεούς». Μακαριστός π. ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΑΛΕΒΙΖΟΠΟΥΛΟΣ (ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟΝ ΑΙΡΕΣΕΩΝ ΚΑΙ ΠΑΡΑΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΩΝ ΟΜΑΔΩΝ).

Η καταγωγή και τα παιδικά του χρόνια.

Ο ομώνυμος ιερός Ναός στην Αρτα, του Αγίου
Μαξίμου του Γραικού.
πηγή

Το κοσμικό του όνομα ήταν Μιχαήλ Τριβώλης, γεννήθηκε στην Άρτα το 1470 και οι γονείς του Μανουήλ και Ειρήνη ήταν πλούσιοι και ευσεβείς. 

Η οικογένεια Τριβώλη, οικογένεια λογίων με επιφανείς προγόνους στην Κωνσταντινούπολη και την αυλή των δεσποτών του Μυστρά, ανήκε στη χορεία των λογίων που συνόδευσαν το Θωμά Παλαιολόγο κατά την έξοδό του από το Μυστρά, λίγο πριν από την πτώση του Δεσποτάτου.

Τα πρώτα του γράμματα μάλλον τα διδάχτηκε κατ’ οίκον από κάποιο δάσκαλο ή και από τους γονείς του, χωρίς να αποκλείεται η φοίτησή του σε κάποιο, βέβαια κρυφό, σχολείο. Έφηβο, στα 14 περίπου χρόνια του, οι γονείς του τον στέλνουν στην Κέρκυρα, για να συμπληρώσει τη μάθησή του πιο εμπεριστατωμένα κοντά στο θείο του Δημήτριο Τριβώλη, λόγιο, κωδικογράφο και βιβλιόφιλο και στον επιφανή δάσκαλο, ρήτορα και φιλόσοφο και αντιγραφέα χειρογράφων Ιωάννη Μόσχο.

Σπουδές στη Δύση.

Δείγμα γραφής του Αγίου Μαξίμου, από τον Κώδικα 198,
φύλλο 579, Ιερά Μονή Δοχειαρίου.
πηγή

Στην Κέρκυρα έμεινε εως 20 ετών και το 1492 πηγαίνει στη Φλωρεντία όπου σπούδασε κοντά στον διαπρεπή Έλληνα φιλόλογο της εποχής Ιωάννη Λάσκαρη αλλά και στην Πλατωνική Ακαδημία, όπου διέπρεπε ο μεγάλος δάσκαλος Μαρσίλιο Φιτσίνο.

Αφού έμεινε τρία χρόνια στη Φλωρεντία, πήγε στη Βενετία, όπου συνδέθηκε με τον φημισμένο τυπογράφο Άλδο Μανούτιο, τον περίφημο εκδότη των αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων και λόγω της μεγάλης μόρφωσής του, έγινε περιζήτητος ως επιστήμονας, και πολλοί χορηγοί εκδόσεων του ανέθεταν να κάνει μεταφράσεις αρχαίων κειμένων, τα οποία στη συνέχεια τυπώνονταν από φημισμένους τυπογράφους. 

Ένας χορηγός ήταν ο άρχοντας Τζιανφραντσέσκο Πίκο, που στράφηκε προς τους Έλληνες Πατέρες της Εκκλησίας, και ανέθεσε στο Μιχαήλ Τριβώλη να μεταφράσει Πατέρες στα λατινικά και να σχολιάσει τα κείμενά τους. 

Ασχολήθηκε με αυτά ο Μιχαήλ για μια τετραετία, από το 1498 ως το 1502, και γνώρισε σε βάθος τη θεολογία τους, ομως το διάστημα της τετραετίας έκανε μια διακοπή, από τον Ιούνιο του 1499 ως το Μάρτιο του 1500, και πήγε στην Άρτα λόγω του θανάτου των γονέων του.

Το 1502 τον ξαναβρίσκουμε πάλι στη Φλωρεντία όπου ιδιαίτερη έλξη ασκούν πάνω του τα κηρύγματα του Δομηνικανού μοναχού Ιερώνυμου Σαβοναρόλα, που με τον φλογερό του ζήλο αποκάλυπτε τη διαφθορά των συγχρόνων του και τους καλούσε σε μετάνοια αλλά ο Πάπας Αλέξανδρος ΣΤ', σταμάτησε τη δράση του μεγάλου Ιεροκήρυκα, τον καταδίκασε σε μαρτυρικό δι’ αγχόνης θάνατο, και το σώμα του πετάχτηκε στην πυρά. 

Αγιογραφία του Μάξιμου του Γραικού (16ου αιώνα)
Πινακοθήκη Τρετιακόφ.
πηγή

Η καταδίκη του Σαβοναρόλα δημιούργησε στον Μιχαήλ Τριβώλη απογοήτευση για την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία.

Την άνοιξη του 1505, πάει στην Άρτα και παραμένει για ένα χρόνο ενώ κατόπιν παίρνει το δρόμο για το Άγιο Όρος, όπου εγκαθίσταται στη μονή Βατοπαιδίου, και γίνεται ένας ταπεινός Αγιορείτης σε ηλικία 35 ετών.

Στο Άγιο Όρος.

Εκεί επιδόθηκε σε συστηματική, βαθιά μελέτη χριστιανών συγγραφέων στην πλούσια βιβλιοθήκη της Μονής, μάλιστα στα Ρωσικά αρχεία σώζονται επιστολές από το Άγιο Όρος, στις οποίες εξαίρονται οι βαθιές του γνώσεις, η ευρύτατη εκκλησιαστική και εξ «ελληνικών βιβλίων» πολυμάθειά του.

Ακόμη ασκείται με ζήλο στις μοναχικές υποσχέσεις της ακτημοσύνης, της εγκράτειας και της υπακοής, και αγωνίζεται να κόψει το ίδιον θέλημα και κάθε κακή επιθυμία και πλεονεξία, αφήνεται να πλαστεί ταπεινά από την μακρά ορθόδοξη μοναχική πατερική παράδοση, αποβάλλοντας τις στείρες ουμανιστικές επιδράσεις που είχε δεχτεί στη Δύση, όμως για τις ασχολίες του στο Όρος και την όλη του δραστηριότητα έχουμε πολύ λίγες πληροφορίες. 

Η παλαιότερη απεικόνιση του Μάξιμου, πιθανότατα πάρθηκε

απο τον τάφο του όπως μας πληροφορεί και ο ikonnikov

πηγή

Έτσι μαθαίνουμε ότι σύμφωνα με τις τότε συνήθειες της μονής στελνόταν και αυτός έξω από το Άγιο Όρος προς λογίαν υπέρ της Μονής, κυρίως στην Τουρκοκρατούμενη Μακεδονία και τα ελληνικά νησιά του Αιγαίου, τα οποία βρίσκονταν στην κατοχή των Ενετών όπου δίδασκε με παρρησία, χωρίς να υπολογίζει κανένα κίνδυνο, κυρίως από τους Τούρκους.

Όπως ο ίδιος αναφέρει, στο Άγιο Όρος παρέμεινε δέκα χρόνια «ἐργασθείς σωματικῶς καὶ πνευματικῶς». Η βαθιά του ταπείνωση και ο σεβασμός του προς τους πατέρες, οι ορθές περί ασκήσεως και μοναχισμού απόψεις του, η δογματική του ευαισθησία, η ευλάβειά του προς την Παναγία, η αγάπη του προς τα τυπικά του Αγίου Όρους, και η αντίθεσή του προς τον Δυτικό Ουμανισμό, συνθέτουν τα στοιχεία της γνήσιας ενσωμάτωσής του στην αγιορείτικη παράδοση. 

Την περίοδο αυτή συνθέτει τον περίφημο παρακλητικό κανόνα στον Τίμιο Πρόδρομο, καθώς και την ιερά ακολουθία του Αγίου Εράσμου, συνθέτει δέ επιγράμματα, σε ποιητική γλώσσα, όπως είναι το επίγραμμα στον Άγιο Δημήτριο, ίσως βέβαια να υπάρχουν και άλλα τα οποία όμως δεν μας είναι γνωστά.

Το ήθος και η μόρφωσή του τον είχαν κάνει πολύ γνωστό στο Άγιον Όρος, αυτό ακριβώς το κύρος, που είχε αποκτήσει, αποτέλεσε και την αιτία της αποστολής του στη Ρωσία.

Το 1515 ο μέγας ηγεμόνας της Μόσχας Βασίλειος Ιβάνοβιτς, γιος της Σοφίας της Παλαιολογίνας, απηύθυνε παράκληση προς το Οικουμενικό Πατριαρχείο και τον Πρώτο του Αγίου Όρους, ζητώντας για ένα διάστημα στη Ρωσία το λόγιο Βατοπαιδινό μοναχό Σάββα. 

Σε αυτόν θα ανέθετε την εκ νέου μετάφραση των λειτουργικών βιβλίων, της Αγίας Γραφής και των βιβλίων των αγίων Πατέρων, από τα ελληνικά στα ρωσικά, διορθώνοντας έτσι και σοβαρές αλλοιώσεις που είχαν υποστεί με το χρόνο, από την απειρία και την ολιγογραμματοσύνη των μεταφραστών και των αντιγραφέων.

Ο μοναχός Σάββας όμως ήταν γέρος και άρρωστος, και έτσι στη θέση του επιλέχθηκε ο Μάξιμος ως έμπειρος στις Θείες Γραφές και επιδέξιος στην ερμηνεία των οποιωνδήποτε εκκλησιαστικών βιβλίων.

Ο Μάξιμος στη Ρωσία.

Με θερμές προσευχές και με την ευλογία των πατέρων του Αγίου Όρους, ο Μάξιμος ξεκίνησε μαζί με τους απεσταλμένους για τη Ρωσία, παίρνοντας μαζί του τον ιερομόναχο Νεόφυτο και τον Λαυρέντιο, οι οποίοι γνώριζαν τη ρωσική γλώσσα. Αφού πέρασαν από το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως και πήραν την ευλογία του Πατριάρχη, έφθασαν στη Μόσχα, μετά από ένα πολύπονο ταξίδι, στις αρχές του 1518 όπου οι Ρώσοι του έδωσαν την προσωνυμία Γραικός, Μαξίμ Γκρέκ τον ονόμαζαν, λόγω της καταγωγής του από την Ελλάδα, και μ’αυτό το όνομα είναι γνωστός.

Ο ηγεμόνας Βασίλειος και ο Μητροπολίτης της Μόσχας Βαρλαάμ δέχτηκαν με μεγάλη τιμή τον Μάξιμο, ο οποίος άρχισε να ασχολείται αμέσως με την πλούσια βιβλιοθήκη του μεγάλου ηγεμόνα, ταξινομώντας τα ελληνικά χειρόγραφα. Παράλληλα άρχισε να μεταφράζει και να διορθώνει παλαιά και νέα έργα.

Το πρώτο σπουδαίο έργο, για του οποίου την μετάφραση κάλεσε τον Μάξιμο ο μέγας ηγεμών, ήταν το ψαλτήρι. Το βιβλίο αυτό των ψαλμών συμπεριλάμβανε και τα ερμηνευτικά σχόλια των Ελλήνων Πατέρων της ορθοδόξου Εκκλησίας και έτσι ενοποιημένο ήταν γνωστό στους Ρώσους ως «Ερμηνευτικός Ψαλτήρ» και απολάμβανε μεγάλο σεβασμό από το Ρωσικό λαό ενώ είχε ευρύτατη διάδοση σε όλα τα κοινωνικά στρώματα αλλά το κείμενο είχε σκόπιμα νοθευτεί από αιρετικούς.

Ο Μάξιμος, επειδή είχε ανεπαρκή γνώση της ρωσικής γλώσσας, μετέφραζε από την ελληνική στη λατινική γλώσσα, και οι βοηθοί του από την λατινική στη ρωσική.

Η όλη εργασία κράτησε 17 μήνες, όταν τελείωσε, παρέδωσε το έργο του στον ηγεμόνα, ο οποίος διαβίβασε το χειρόγραφο στον Μητροπολίτη Βαρλαάμ προς έγκριση, συγχρόνως παρακαλούσε να του επιτρέψει την επάνοδό του στον τόπο της μετανοίας του, το Άγιο Όρος.

Ομως οι ευρύτατες θεολογικές και φιλολογικές γνώσεις του είχαν ιδιαίτερα εκτιμηθεί στη Μόσχα, και ο μέγας ηγεμόνας δεν ήταν διατεθειμένος να στερηθεί τις υπηρεσίες μιας σπάνιας, για τη Ρωσία της εποχής εκείνης, προσωπικότητας. Έτσι του αναθέτει νέες εργασίες και διορθώσεις. Μεταφράσεις στις Πράξεις των Αποστόλων, στους Αποστολικούς Κανόνες, στους Κανόνες των Οικουμενικών και Τοπικών Συνόδων, στις Ομιλίες του Ιωάννου του Χρυσοστόμου και σε πολλά λειτουργικά βιβλία.

Με την πάροδο του χρόνου ο μοναχός Μάξιμος εξοικειώθηκε με το περιβάλλον και δημιούργησε στενές σχέσεις και επαφές με τις πιο επιφανείς φυσιογνωμίες της ρωσικής πνευματικής κοινωνίας. Συγχρόνως όμως άρχιζε να δημιουργεί και  εχθρούς. Η παράταση της παραμονής του τον εγκλιμάτιζε όλο και περισσότερο στις ιδιαιτερότητες των προβλημάτων της ρωσικής εκκλησιαστικής και κοινωνικής ζωής, με αποτέλεσμα να παίρνει θέση σε αυτά, έλεγχε με τον προφορικό και γραπτό λόγο του τα κακώς κείμενα.

Την εποχή αυτή στην πνευματική ζωή της Ρωσίας υπήρχε μεγάλη κατάπτωση, Ρώσοι και ξένοι ιστορικοί χαρακτηρίζουν την εποχή αυτή (πρώτο μισό του 16ου) ως την περισσότερο σκοτεινή περίοδο της ρωσικής ιστορίας. 

Οι εκκλησιαστικοί και πολιτικοί άρχοντες, ενώ έπρεπε να δίνουν οι ίδιοι το καλό παράδειγμα, γινόταν το αντίθετο. Ο λαός ζούσε σύμφωνα με τα πάθη του. Η σκληρότητα, η απανθρωπιά, η εκμετάλλευση, η αδικία, η υποκρισία, η μέθη και ο ηδονισμός κυριαρχούσαν· η μεγάλη αμάθεια και η αγραμματοσύνη όλων των κοινωνικών στρωμάτων είχε ως αποτέλεσμα να επικρατούν πλήθος από πλάνες, δεισιδαιμονίες και διάφορα στοιχεία της προχριστιανικής ρωσικής ειδωλολατρίας. Σχολεία δεν υπήρχαν, μόνο στα μοναστήρια μπορούσε κανείς να μάθει γράμματα. Αλλά και οι περισσότεροι μοναχοί προτιμούσαν την αμάθεια· δεν μπορούσαν να καταλάβουν το πνευματικό και ηθικό περιεχόμενο της Ορθοδοξίας και έμεναν μόνο στους τύπους. Η μαγεία ήταν διαδεδομένη. Ακόμη αγεφύρωτο χάσμα υπήρχε μεταξύ των ευγενών και του λαού, αλλά και των μοναστηριών και του λαού. Απέραντες εκτάσεις και περιοχές ολόκληρες ανήκαν στα μοναστήρια, μαζί με τους κατοίκους τους, που ήταν υποχρεωμένοι να υπηρετούν ως δούλοι τους μοναχούς.

Την εποχή αυτή επικρατούσαν δύο τάσεις σχετικά με την περιουσία των μοναστηριών. Η μία υποστήριζε ότι τα μοναστήρια δικαιούνταν να έχουν μεγάλη έγγεια ιδιοκτησία, που θα περιλάμβανε χωριά και δούλους χωρικούς. Η άλλη ακολουθούσε την ησυχαστική παράδοση του Αγίου Όρους, φρονώντας ότι οι μοναχοί δεν πρέπει να μπλέκονται σε μέριμνες βιοτικές και να αντιδικούν με τους χωρικούς για πράγματα υλικά.

Ο Μάξιμος χωρίς να ταχθεί με κανέναν υποστήριζε τις σωστές απόψεις της Ορθοδοξίας για την περιουσία, τόνιζε πως η Εκκλησία δικαιούται να έχει κτηματική περιουσία για τα απολύτως αναγκαία πράγματα και για τη διενέργεια αγαθοεργιών, χτυπούσε όμως τον υπερβολικό πλούτο, ο οποίος, έλεγε, διαφθείρει τον άνθρωπο και σκοτίζει το νου του.

Η καταδίκη και η φυλάκισή του.

Με την άνοδο λοιπόν του Ηγουμένου της μονής Βολοκαλάμσκ Δανιήλ στον μητροπολιτικό θρόνο της Μόσχας, τα πράγματα άλλαξαν για τον Μάξιμο Γραικό, που είχε γίνει πια γνωστός στη Ρωσία. Αφορμή για την σύγκρουση με την πολιτική και θρησκευτική ηγεσία δόθηκε, όταν ο ηγεμόνας θέλησε να χωρίσει την ευσεβή σύζυγό του Σολομονή, επειδή δεν έκανε παιδιά, για να αφήσει διάδοχο, και να παντρευτεί την Λιθουανή καθολική Ελένη. Ο Μάξιμος αντιτάχθηκε. Αυτή του η στάση προκάλεσε τη δυσμένεια του ηγεμόνα απέναντί του.

Έτσι μεταξύ των ετών 1524 καὶ 1525 διατάχθηκε η σύλληψή του και του επιφυλάχθηκε μια θεαματική δίκη, το Μάιο του 1525, στην οποία προήδρευσαν ο Μέγας Ηγεμόνας και ο Μητροπολίτης Δανιήλ, που εκτελούσε χρέη εισαγγελέα.

Οι κατηγορίες εναντίον του ήταν χαλκευμένες και ψεύτικες. Τον κατηγόρησαν και του καταλόγισαν αίρεση, μαγεία, κατάκριση και συνωμοσία κατά του ηγεμόνα, κατασκοπεία υπέρ του Τούρκου σουλτάνου, τον κατέκριναν ακόμη, επειδή ήταν εναντίον της ανεξαρτησίας της Εκκλησίας της Ρωσίας από το Οικουμενικό Πατριαρχείο· δέχεται κατάκριση για τις θέσεις του για τις κτίσεις σε γη και δούλους χωρικούς των μοναστηριών και της Εκκλησίας, τον κατηγόρησαν ότι έκανε σκόπιμα λανθασμένες μεταφράσεις στα ιερά βιβλία, και του προσήψαν και διάφορες άλλες κατηγορίες.

Τον καταδίκασαν σε εγκλεισμό στη μονή Βολοκαλάμσκ, ως αιρετικό και ως αμετανόητο αμαρτωλό. Εκεί τον οδήγησαν σιδηροδέσμιο σε απομόνωση και τον παρέδωσαν στην εκδίκηση των μοναχών, που τόσο είχε ελέγξει ενώ το χειρότερο ήταν ότι του απαγόρευσαν τη Θεία Κοινωνία και τη συμμετοχή του στις ακολουθίες του Ναού.

Έξι χρόνια πέρασε ο όσιος Μάξιμος σε αυτή τη σκληρή σκλαβιά, ανάμεσα σε εχθρικούς μοναχούς, σ’ ένα υγρό και στενό κελί, όπου υπέμεινε την πείνα, το κρύο, τη δυσωδία, και την στέρηση ασχολίας ενώ του αφαίρεσαν τα βιβλία και του απαγόρευσαν να γράφει. Αυτοί που ευεργέτησε, αντί των ευεργεσιών, του απέδωσαν αδικία, συκοφαντία, βάσανα. 

Η μόνη του παρηγοριά στη σκληρή φυλακή ήταν η θερμή και αδιάλειπτη προσευχή του και ο Κύριος δεν τον εγκατέλειψε, παρουσιάστηκε σε αυτόν άγγελος Κυρίου στη φυλακή, ο οποίος τον στερέωσε στην υπομονή, λέγοντάς του: «Υπομονή, γέροντα. Με αυτά τα πρόσκαιρα βάσανα, θα λυτρωθείς από τα αιώνια».

Παρηγορημένος απ΄ αυτή την ουράνια επίσκεψη, ο Μάξιμος ευχαριστούσε από τα βάθη της καρδιάς του τον Κύριο, και εξύμνησε το παράκλητο Άγιο Πνεύμα, με ένα Κανόνα, τον οποίο βρήκαν γραμμένο με κάρβουνα στον τοίχο του κελιού του. Το πρώτο τροπάριο της α΄ ωδής είναι το παρακάτω: «ὁ μάννα ποτὲ ἐν ἐρήμῳ διαθρέψας τὸν Ἰσραὴλ, καὶ τὴν ψυχήν μου, Δέσποτα, ἔμπλησον τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἵνα θεαρέστως δουλεύω σοι».

Το 1531 η δίκη του επαναλήφθηκε, με παλιές και νέες κατηγορίες ενώ αποφασίστηκε νέα ισόβια αυτή τη φορά κάθειρξη στη μονή Ότροτς της πόλης Τβέρης. Εκεί η θέση του καλυτέρευσε, μπήκε κάτω από την προστασία του επισκόπου Τβέρης Ακακίου, ο οποίος, αν και ανήκε στο κλίμα του Δανιήλ, ήταν άνθρωπος ήρεμος και καλοκάγαθος. Του έδωσε την άδεια να γράφει και να διαβάζει βιβλία. Η ενασχόλησή του με τη συγγραφή του έδινε ανακούφιση στα αφόρητα δεσμά και τον ικανοποιούσε πνευματικά. Ο ίδιος συγκέντρωσε από το 1532 τα έργα που είχε γράψει μέχρι τότε, και έγραψε και νέα. Είχε πλέον μάθει τέλεια τη ρωσική γλώσσα και έγραφε τα συγγράμματά του στα ρωσικά. Τα περισσότερα έργα του ανήκουν σε αυτή την εποχή (1532 - 1551). Έστελνε τα χειρόγραφά του σε διάφορους φίλους του, οι οποίοι τα αντέγραφαν ή τα αντέγραφε ο ίδιος. Χαιρόταν να επικοινωνεί με τους πιστούς Ρώσους, οι οποίοι του ζητούσαν απαντήσεις σε διάφορα προβλήματά τους.

Ο Μάξιμος παρέμεινε φυλακισμένος για 23 ολόκληρα χρόνια και η εκδικητικότητα των κρατούντων δεν κάμφθηκε με τίποτε, μόνο με την αλλαγή του Μητροπολίτη Δανιήλ το 1539 (τη θέση πήρε ο ενάρετος Ιωάσαφ, ηγούμενος της Λαύρας του Αγίου Σεργίου), του επιτράπηκε η μετάληψη των Αχράντων Μυστηρίων και η παρακολούθηση των ακολουθιών στην εκκλησία.

Η κατακράτηση και η φυλάκιση του Μαξίμου στη Ρωσία απασχόλησαν πολλές φορές τους Πατριάρχες Κωνσταντινουπόλεως και Αλεξανδρείας, αλλά και τους πατέρες του Αγίου Όρους, που με επιστολές τους παρακαλούσαν τον Μέγα Ηγεμόνα για την απελευθέρωσή του, όμως οι παρεμβάσεις τους δεν είχαν αποτέλεσμα.

Η δικαίωσή του.

Μόλις το 1548 ο Άγιος Μάξιμος απελευθερώνεται και πάει να ζήσει στη μονή της Αγίας Τριάδος, έξω από την Μόσχα, στο σημερινό Ζαγκόρσκ, την οποία είχε ιδρύσει ο όσιος μοναχός Σέργιος, όμως ήταν αποκαμωμένος, πονούσαν τα πόδια του, όλα τα μέλη του σώματός του, και τα φωτεινά του μάτια από τα αδιάλειπτα δάκρυα είχαν πάθει βλάβη. 

Έτσι έμεινε στη Ρωσία και αναπαύθηκε το 1556, στις 21 Ιανουαρίου, σε ηλικία 90 χρόνων, αφήνοντας πίσω του ένα τεράστιο συγγραφικό έργο, που είναι γραμμένο κυρίως στα ρωσικά, με εξαίρεση ένα μικρό αριθμό κειμένων που διασώθηκαν στα ελληνικά.

Μετά το θάνατό του η ρωσική συνείδηση αφυπνίστηκε και αντιλήφθηκε τη μέγιστη αδικία απέναντι στον πολύτιμο αυτό άνδρα. Ο Μάξιμος υπήρξε ο πρώτος στη Ρωσία μαρτυρήσας υπέρ της ορθοδόξου πίστεως και ζωής, και σαν μάρτυρας και άγιος υψώθηκε στη συνείδηση του ρωσικού λαού. 

Κυνηγημένος, όταν ζούσε από τους ρώσους, ο Μάξιμος δοξάστηκε από τους ίδιους μετά το θάνατό του. Ήδη από τα μέσα του ιστ΄ αιώνα άρχισαν να συντάσσονται βίοι του οσίου Μαξίμου του Γραικού και διηγήσεις για τα θαύματά του. Στο τέλος του ιζ΄ αιώνα το όνομά του αναγράφεται στα αγιολόγια των ετησίων ρωσικών ημερολογίων, αγιογραφούνται οι πρώτες εικόνες του, και γράφονται τροπάρια προς τιμήν του.

Από τους ιστορικούς θεωρείται ως ο περισσότερο μορφωμένος και σοφός άνθρωπος της εποχής του. Τον χαρακτηρίζουν ως θεολόγο, φιλόλογο, ιστορικό, ποιητή, ρήτορα, βαθύ φιλόσοφο, και σπουδαίο κριτικό, πνευματικό ηγέτη και ταπεινό μοναχό, κήρυκα και ομολογητή της πίστης, και θερμό ιεραπόστολο της Ορθοδόξου Ελληνικής Ανατολής, και μεταρρυθμιστή όλης της Μοσχοβίτικης κοινωνίας, που βρισκόταν σε πλήρη ηθική παρακμή.

Στον τάφο του στη Λαύρα του Αγίου Σεργίου του Ζαγκόρσκ ο Μόσχας Πλάτων (1812) ανήγειρε παρεκκλήσιο, το οποίο το 1833 συμπλήρωσε ο ηγούμενος της Λαύρας Αρχιμανδρίτης Αντώνιος. Συχνά επάνω στον τάφο του γίνονταν θαύματα με την επίκληση των πρεσβειών του, αλλά και απλά με τον ασπασμό της εικόνας του πολλοί γίνονταν καλά, ύστερα από περιπέτειες με την υγεία τους.

Οι αρτινοί βέβαια, που γνώριζαν πολλά για το βίο και την αγία ζωή του Μαξίμου του Γραικού, του συμπατριώτη τους, από νωρίς τὸν τίμησαν. Το  1980, με τις ενέργειες του μακαριστού Μητροπολίτη Άρτας Ιγνατίου Γ΄, τη βοήθεια του μουσικοφιλολογικού  συλλόγου «Σκουφάς» και άλλων φορέων, έστησαν χάλκινο άγαλμα στην είσοδο της πόλης, το οποίο παριστάνει καθιστό τον άγιο να διαβάζει το Ευαγγέλιο.

Μόλις το 1988, το Οικουμενικό Πατριαρχείο, με τις ενέργειες κυρίως του αείμνηστου αρτινού δικηγόρου, ιστορικού και ερευνητή Κ. Τσιλιγιάννη, κατέταξε στο αγιολόγιο της Εκκλησίας τον άγιο Μάξιμο το Γραικό επίσης το ίδιο έτος και η Ρωσική Εκκλησία τον ανεκήρυξε άγιο.

Τον Ιούλιο του 1996 έγινε με ευλάβεια και λαμπρότητα η ανακομιδή του ιερού Λειψάνου του απὸ τον τάφο του και μεταφέρθηκε στο καθολικό του καθεδρικού ναού της Αναλήψεως της Λαύρας της Αγίας Τριάδας στο Ζαγκόρσκ, εκεί τοποθετήθηκε σε χρυσοποίκιλτη λάρνακα μπροστά στο ιερό για να το προσκυνούν με ευλάβεια οι πιστοί.

Το 1997, ελληνική αντιπροσωπία, που αποτελούνταν από τον πρώην Μητροπολίτη Άρτης Ιγνάτιο τον Δ΄, το μακαριστό Μητροπολίτη Αργολίδος Ιάκωβο το Β΄, που εργάστηκε ως ιεροκήρυκας της Μητροπόλεως Άρτας επί 27 συναπτά έτη, τον Ηγούμενο της Ι.Μ Βατοπαιδίου Γέροντα Εφραίμ, τον αείμνηστο ιστορικό ερευνητή Κ. Τσιλιγιάννη και άλλους, κατόπιν αιτήσεώς τους, παρέλαβαν από τον μακαριστό Πατριάρχη Ρωσίας Αλέξιο δύο λειψανοθήκες, με λείψανα του Αγίου, μία για την Άρτα και μία για τη μονή Βατοπαιδίου.

Έτσι επέστρεψε στη μονή της μετανοίας του, που τόσο επιθυμούσε και παρακαλούσε, μετά από 405 χρόνια. Εκεί στη μονή έμεινε για μικρό διάστημα  και η Λάρνακα που προοριζόταν για την Άρτα. Αργότερα, στις 12 Οκτωβρίου 1997, μεταφέρθηκε στην Άρτα, από τον Ηγούμενο Εφραίμ και άλλους Βατοπαιδινούς μοναχούς, και έτυχε πάνδημης υποδοχής. Έτσι επέστρεψε και στην ιδιαίτερη πατρίδα του, από όπου ξεκίνησε τη ζωή του. Τα ιερά λείψανα του Αγίου Μαξίμου αρχικά τοποθετήθηκαν στον Ιερό ναό του Αγίου Γεωργίου της πόλης της Άρτας, και αργότερα στο ναό των Αγίων Αποστόλων. 

Μερικά χρόνια αργότερα, τον μήνα Μάιο του 2006, τέθεικε ο θεμέλιος λίθος και τον Ιούνιο του 2016 έγιναν τα εγκαίνια του ναού του Αγίου Μαξίμου από τον πρώην Μητροπολίτη Άρτας κ. Ιγνάτιο τον Δ΄, στην περιοχή του Τριγώνου της πόλης της Άρτας και εκεί τοποθετήθηκαν και τα ιερά λείψανα του Αγίου και η εικόνα του, που το 1980 δώρισε η μονή Βατοπαιδίου στη Μητρόπολη Άρτης. 

Η Εκκλησία μας τιμά την μνήμη του στις 21 Ιανουαρίου.

Η ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΔΗΜΟΚΡΑΝΙΩΝ ή ΜΕΓΑΛΟΜΑΤΑΣ.

Φυλάσσεται σήμερα στον Ιερό Ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου Ακροβουνίου Καβάλας.

ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ 

ΙΕΡΑΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΑΣΜΟΙ 

Μετά από προτροπή και παράκληση του Εφημερίου του Ακροβουνίου, π. Δημητρίου Τσομπανίδη, που πρωτοστάτησε στην αναστήλωση του παλαιού Ναού της Παναγιάς του Ακροβουνίου, για την καταγραφή ενός μικρού Ιστορικού της Θαυματουργού Εικόνος, της  Παναγίας της Δημοκρανιωτίσσης ή Μεγαλομάτας που φυλάσσεται στον Ιερό Ναό Κοιμήσεως της Θεοτόκου Ακροβουνίου, της Ιεράς Μητροπόλεως Ελευθερουπόλεως του Νομού Καβάλας, ξεκίνησα να γράψω τούτη την ιστορία.

 

Οι πρόσφυγες κάτοικοι του Ακροβουνίου, προερχόμενοι από τα Δημοκράνια της Ανατολικής Θράκης, διέσωσαν ως πολύτιμο θησαυρό την Αγία Εικόνα μέσα από γεγονότα που θα ξετυλιχθούν στην αφήγηση και θα σε μεταφέρουν πολλά χρόνια πίσω. Δεν θα μπορούσα να καταγράψω το ιστορικό αν δεν είχα την πολύτιμη ζωντανή μαρτυρία του Πρωτοπρεσβυτέρου π. Πέτρου Γιαρισκάνη, παλαιού Εφημερίου και κατοίκου του Ακροβουνίου καθώς και το βιβλίο του Γεωργίου Νοβακίδη, Συνταξιούχου Διδασκάλου "Στα ίχνη του παρελθόντος" μέσα από το οποίο ο συγγραφεύς μεταφέρει τα ήθη και έθιμα μιας άλλης νοσταλγικής εποχής. 

Άσε την σκέψη να σε μεταφέρει με τα φτερά της ,πίσω στο χρόνο. Ζήσε την ιστορία που θα διαβάσεις σαν να σαι εκεί. Και όταν τελειώσεις την ανάγνωση θυμήσου στην προσευχή σου στην Παναγιά και μένα που κάθισα να ιστορίσω με σεβασμό στην χάρη Της  το δικό Της Συναξάρι. Αν κατάφερα κάτι, ας μου το ανταποδώσει όπως Εκείνη γνωρίζει και κάνει τόσα χρόνια για μένα.                                                                                    19/2/2011  † π. Θωμάς Ανδρέου    

                                                                                                                                                      

Γυρνώντας τον χρόνο πίσω.
  

Το Ακροβούνι Καβάλας είναι ένα σχετικά νέο χωριό μετεγκαταστάθηκε στην σημερινή τοποθεσία στις αρχές της δεκαετίας του 1960. "Κότσανη"[2] ονομαζόταν το παλιό χωριό, κατοικούμενο ως το 1922 αποκλειστικά από Τούρκους όπως πολλά χωριά της γύρω περιοχής. Το 1922 κατά την Μικρασιατική καταστροφή πρόσφυγες από τη Ανατολική Θράκη και συγκεκριμένα από τα Δημοκράνια, το Πασάκιοι, τα Σόκια, τον Πόντο και πολλοί λίγοι Καραμανλήδες εγκαταστάθηκαν στην Κότσανη. Ήταν ένας τόπος με άριστες κλιματολογικές συνθήκες καθώς και το πλουσιότερο χωριό της περιοχής. Η ιστορία της  Θαυματουργού Εικόνας της Παναγίας της Μεγαλομάτας, από τα παλαιά Δημοκράνια[3] της Ανατολικής Θράκης χάνεται στα βάθη των αιώνων.

Κανείς δεν γνωρίζει ποιος την ζωγράφισε, πότε και πώς βρέθηκε στα Δημοκράνια. Οι περισσότεροι όμως γνωρίζουν, λιγότερο η περισσότερο την ιστορία που θα διαβάσεις και θα σε ταξιδέψει πολλά χρόνια πίσω. Στις δύσκολες ώρες της προσφυγιάς και του ξεριζωμού των πατέρων και των παππούδων μας, που ξεκίνησαν από την Ανατολική Θράκη για να έλθουν στην ελεύθερη Ελλάδα και να σώσουν την ζωή τους. Άφησαν τα πάντα πίσω τους. Αμπέλια  μεστωμένα με καρπούς ευλογημένους, σπίτια αρχοντικά που τα  έκτισαν με μεράκι, περιουσίες ολάκερες, όλα τ’ αφήσαν πίσω, ελπίζοντας πως μια μέρα θα μπορούσαν να ξαναγυρίσουν στην γλυκιά πατρίδα. Στον τόπο που τους ανάθρεψε και ανάθρεψε και τα παιδιά τους.

Όμως τούτο ήταν το θέλημα του Θεού. Ήρθαν στην Καβάλα ρίζωσαν μεγάλωσαν τα παιδιά τους και έγειραν και κοιμήθηκαν να ξεκουραστούν από τα βάσανα της προσφυγιάς. Θαμμένοι πάνω στο παλιό χωριό, κοντά στην Εκκλησιά τους περιμένουν… Ατενίζουν από ψηλά την Πατρίδα, τα Δημοκράνια και περιμένουν την σάλπιγγα του Αρχαγγέλου [4] για να ξυπνήσουν από τον ύπνο τους. Κοιμήθηκαν τον αιώνιο ύπνο τους τιμημένοι! Μπόρεσαν να στεριώσουν στην νέα τους Πατρίδα, να παλέψουν με την γης και να την δαμάσουν ώστε να καρποφορήσει από το δάκρυ και τον ιδρώτα τους. Κι όταν απόκαμαν κοίταζαν κατάματα την Κυρά, την Μεγαλομάτα τους, που τους συντρόφεψε στο δρόμο του πηγαιμού για την δική τους Ιθάκη… Την Ιθάκη που θα τους δεχότανε να ξαποστάσουν και να αναπαυτούν.

Λίγοι έζησαν μέχρι και σήμερα να θυμούνται τα περασμένα και διηγώντας τα να κλαίνε για όλα αυτά που αφήσαν πίσω, βορά στα σκυλιά, τους κόπους και τους μόχθους μιας ολάκερης ζωής. Ρώτησα, έψαξα και έμαθα τούτη την ιστορία. Καθήκον βαρύ είναι για μένα να την σώσω για αυτούς που έρχονται μετά από μας. Για να δικαιωθούν απ’ τα κιβούρια τους οι πρόσφυγες πατέρες μας και να αναπαυτούν γνωρίζοντας πως κάναν καλά το καθήκον τους. Άσε λοιπόν την θύμηση να σε συντροφέψει διαβάζοντας τούτες τις σελίδες. Γύρνα πίσω την σκέψη σου στην αλησμόνητη Πατρίδα, τα Δημοκράνια και τελειώνοντας την διήγηση θα χω κάμει και εγώ το καθήκον μου, να μην αφήσω το καντήλι της μνήμης να σβήσει…  

Αναμνήσεις από το παρελθόν…
           

Θα θελα να ξεκινήσω το ταξίδι στο χρόνο με τις αναμνήσεις ενός ανθρώπου που θυμάται πολλά. Του παπα-Πέτρου [5]. Πήγα και τον βρήκα βυθισμένο στις σκέψεις του. Του ζήτησα να περπατήσουμε μαζί στο μονοπάτι του χρόνου και το έκαμε με χαρά. Για να θυμούνται οι νεότεροι και να μην ξεχνούν οι παλιοί... Υπήρχε παλιά Εκκλησιά στα Δημοκράνια ,που τιμούσε την Κοίμηση της Θεοτόκου. Η παλαιοτάτη Εικόνα της Παναγίας (Βρεφοκρατούσας) η Μεγαλομάτα, ήταν ονομαστή σε όλη την περιοχή. Κανείς δεν ξέρει, εκτός από τον Θεό, πως βρέθηκε εκεί στην Εκκλησία των Δημοκρανίων. Το 1922 οι κάτοικοι των Δημοκρανίων αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την περιοχή αναχωρώντας, με πλοίο από εκεί.

Δεκαπέντε μέρες πριν τον ξεριζωμό ένα κακό σημάδι αναστάτωσε το ήσυχο χωριό τους. Η Εικόνα της Μεγαλομάτας, χάθηκε μέσα από την Εκκλησία. Αναστατωθήκαν οι Χριστιανοί, θεωρώντας κακό το σημάδι αυτό. Κάποιοι είπαν τότε πως την έκλεψαν λόγο της παλαιότητας της. Ένας βοσκός της περιοχής βρήκε την εικόνα, λίγο έξω από το χωριό σε μια ελιά από κάτω. Έτρεξε και ειδοποίησε τους Δημοκρανιώτες και ήρθαν οι παπάδες με τα εξαπτέρυγα και την επήραν με ευλάβεια και την απίθωσαν ξανά στην Εκκλησιά Της. Όλο το χωριό μουρμούραγε πως τούτο δω δεν ήτανε καλό σημάδι…. Παναγία Μεγαλομάτα λέγανε και σταυροκοπιόντουσαν, μην έρχεται κακό καταπάνω μας; Τα είχανε ακούσει τα κακά μαντάτα από την Ιωνία, πως άνθρωποι σφαζόντουσαν σαν τ’ αρνιά από τους Τούρκους… Τι ναι και τούτο το κακό! Ότι δεν κάνουν τα θηρία να το κάμει ο άνθρωπος!

Ξάφνου, ο ντελάλης γύρισε γύρες το χωριό. Όλοι έπρεπε να φύγουν από τον τόπο τους παίρνοντας μαζί τους ότι μπορούσαν να σηκώσουν. Μαζί πήραν στην μνήμη τους  και την εικόνα του χωριού που οι περισσότεροι δεν θα το ξανάβλεπαν ποτέ. Άνοιξαν τα παλιά σεντούκια και βγήκαν έξω τα προικιά. Τα σεντούκια χρειαζόντουσαν να μεταφέρουν τα χρειαζούμενα για την επιβίωση τους. Ποιος είχε μυαλό για τα προικιά … Ας σωζόντουσαν και με τα χέρια που τα πλέξανε για χρόνια, θα τα ξανάπλεκαν και πάλι. Τώρα αυτό που τους ένοιαζε ήτανε να σωθούν από το χαλασμό. Τι να πρωτοπάρεις μαζί σου εκείνη την ώρα; Τι προφταίνεις να σώσεις;  Άλλα πήραν ,άλλα αφήσαν και τα βρήκαν οι καινούργιοι νοικοκυραίοι και ευχαριστούσαν τον Αλλάχ για την ανέλπιστη τύχη. Ξέρεις τι είναι να βρεις έτοιμο σπίτι, έτοιμα χωράφια με τους καρπούς πάνω στα δέντρα, αποθήκες γεμάτες σοδιά πλούσια, ακόμα και τα ζώα στους στάβλους μαντρωμένα; Όλα περίμεναν τους νέους νοικοκυραίους που έρχονταν, αποχαιρετώντας εκείνους που έφευγαν για πάντα! Κακό πράμα η προσφυγιά …. Δεν βάνει ο ανθρώπινος νους τα κατορθώματα της. Όμως αυτό έτσι είναι, που λεγε και η Λωξάντρα, στο περίφημο λογοτέχνημα της Μαρίας Ιορδανίδου, όταν μυριζότανε το κακό να έρχεται καταπάνω της. Αυτό έτσι είναι… Οι άνθρωποι να γίνονται θεριά και τα θεριά ανθρώποι και να μην μπορείς να ξεχωρίσεις τι είναι τι. 

Τέλειωσε ο ντελάλης τα δυσάρεστα μαντάτα και αρχίσαν οι άνθρωποι να τα μαζεύουν, να φύγουν μην τους προφτάσει ο χαλασμός και η αντάρα. Όσοι μπορούσαν πήγαν στο κοιμητήρι άλλοι να ανάψουν για τελευταία φορά τα καντήλια και άλλοι να ξεθάψουν τα κόκαλα των προγόνων τους και να τα πάρουν μαζί τους στην προσφυγιά να μην τα βρουν εκεί και τα μαγαρίσουν. Ότι μπόραγε ο καθένας κουβάλαγε στην πλάτη του. Άδειασαν την εκκλησία, πήραν εικόνες, εξαπτέρυγα, μανουάλια, μέχρι και την καμπάνα ξήλωσαν και την ώρα που την ξεκρέμαγαν χτύπησε πένθιμα, μ΄ ένα βουβό χτύπο σαν να τους έλεγε …κουράγιο! Αφού μάζεψαν ότι μπορούσαν ξεκίνησαν να φύγουν. Κλάματα, φωνές και κατάρες αφήσαν πίσω τους γιαυτούς που γίναν οι αίτιοι της ξαφνικής φυγής τους. Πως τους ήρθε έτσι, θες ο πανικός, θες να μην τους πάρουνε χαμπάρι οι Τούρκοι και επισπευτεί το κακό μιαν ώρα αρχύτερα,  θες γιατί τούτο ήτανε το θέλημα της Παναγίας για να φανεί για μια ακόμη φορά το θάμα Της, την εικόνα την αφήσαν μέσα στην Εκκλησία. Μεγάλη και βαριά όπως ήταν έμεινε πάνω στο προσκυνητάρι Της με τα μεγάλα Της μάτια θλιμμένα για το κακό που γινότανε.

                             

Το καράβι δεν ξεκινούσε χωρίς την Παναγία…
                               

Τσούρμο αλαλιασμένο οι Δημοκρανιώτες, να μπουν στο πλοίο που περίμενε αγκυροβολημένο να τους παραλάβει, να τους πάει εκεί όπου δεν μύριζε μπαρούτι και θάνατος. Στοιβάχτηκαν πάνω στο καράβι άντρες, γυναίκες, μωρά, γέροι ο ένας απάνου στον άλλον και περίμεναν να φύγουν. Μα  δεν έλεγε το παπόρι να ξεκινήσει. Κανά δυό άντρες ζύγωσαν τον καπετάνιο, τι συμβαίνει ,ρωτούσαν. Βλάβη δεν υπήρχε καμία . Τότε; Παλιά παράδοση των καπεταναίων έλεγε πως, άμα υπήρχε πεθαμένος πάνω στο πλοίο, το πλοίο δεν ξεκινούσε. Ρώταγε ο δόλιος ο καπετάνιος τις μανάδες: "μωρέ μπας και κανά μικρό απ’ τα μωρά απόθανε και δεν το είχανε καταλάβει" ψαχνόντουσαν οι μανάδες να δουν τα μωρά τους… ώρα ήτανε να έχουνε τέτοια πάνω στο κακό. Δόξα το Θεό όλοι καλά. Τότε; Ένα από τα παλικάρια του χωριού ο Γρηγόριος Γκουντερίδης[6] πατάει φωνές: "Βρε παιδιά την Μεγαλομάτα που την αφήσαμε;" Πάγωσαν όλοι στο άκουσμα της φωνής του… Να γιατί το καράβι δεν έλεγε να ξεκινήσει.  

Ήδη μέσα στο χωριό είχαν μπει Τούρκοι με όπλα στα χέρια  και κάνανε τα σπίτια των Χριστιανών άνω κάτω από το ψάξιμο. Ποίος θα τολμούσε να κατέβει από το πλοίο; Ο Γκουντερίδης κάνει νόημα με τα μάτια σε δύο συγχωριανούς, τον Φωκίωνα Καφετζιάδη και τον Δημόκριτο Λεοντή και χωρίς δεύτερη κουβέντα κατεβαίνουν και τα τρία παλικάρια αμέσως από το πλοίο για να πάνε στην Εκκλησία να φέρουν την Εικόνα. Πλήθος από Τούρκους λεηλατούσαν τα σπίτια ένα γύρω. Φτάσανε στην Εκκλησία με την ψυχή στο στόμα. Η πόρτα ήταν σπασμένη. Μπήκαν στον άδειο ναό και τι να δουν. Η εικόνα ήταν στην θέση της χωρίς το πολύτιμο πουκάμισο που η ευλάβεια των Χριστιανών, της είχε βάλει. Κάποιοι από δαύτους που μπήκαν μέσα, τους γυάλισε στο μάτι τους το περίβλημα με κάτι κοσμήματα – τάματα που χε απάνω. Με ένα τσεκούρι αφαίρεσαν το πουκάμισο της Εικόνας την οποίαν και έκοψαν στην μέση. Πιασαν τη Χάρη Της στα χέρια τα τρία παλικάρια κάνανε το σταυρό τους και ξεκίνησαν για πίσω.

Βγαίνοντας από την Εκκλησία διέσχισαν τον δρόμο για να φτάσουν στο καράβι. Περνούσαν μέσα από μπουλούκια Τούρκων …. Ο φόβος να μην τους έρθει ξαφνικά κανένα αδέσποτο βόλι,   τους έκανε να τρέμουν. Έσφιγγαν την εικόνα στα χέρια τους και ψιθύριζαν μυστικά προσευχές. Όμως τι ήταν τούτο  που αντίκρισαν τα μάτια τους! Παναγιά μου και Χριστέ μου: Κάποιοι Τούρκοι που περνούσαν ανάμεσα τους, βλέποντας αυτό το φοβερό θέαμα, τρεις Χριστιανούς να βαστούν την Εικόνα Της Παναγίας στα χέρια, παραμέρισαν και έβγαλαν τα σκουφιά τους υποκλινόμενοι ευλαβικά στην Χάρη Της! Και κάποια Τουρκάκια μικρά που πήγαν ξωπίσω να χαχανίσουν, οι μεγάλοι τα διώξαν με φωνές από μπροστά τους! Αυτό έτσι είναι… κάποιοι πήγαν και Της πήραν το πουκάμισο από πάνω Της κόβοντας την σε δυο κομμάτια και κάποιοι άλλοι, στάθηκαν με σεβασμό μπροστά Της! Δεν είναι όλοι οι άνθρωποι ίδιοι και ας είναι,  μα Χριστιανοί μα Μουσουλμάνοι….

Μόλις έφτασαν στο καράβι και πάτησε πάνω του η Εικόνα, οι μηχανές πήραν μπροστά και το πλοίο ξεκίνησε… Αυτό και αν ήταν θαύμα. Πρώτη προσφυγοπούλα μαζί με τους πρόσφυγες η ίδια η κυρά Παναγιά η Μεγαλομάτα. Έτσι ήρθαν στην Καβάλα με χίλια μύρια βάσανα στις αποσκευές τους. Εδώ βρήκαν και άλλους ξεριζωμένους από την πατρίδα. Τότε η Καβάλα είχε γιομίσει με πρόσφυγες που ψάχναν απεγνωσμένα να βρουν όχι τα σπίτια που άφησαν πίσω, αλλά ένα κομμάτι γης να σταθούν να ξαποστάσουν. Τους έστειλαν στην Κότσανη, στο παλαιό Ακροβούνι, ένα Τουρκικό χωριό που ήταν το μόνο σε όλη την περιοχή που είχε και Τζαμί. Κάποιοι Τούρκοι που είχαν απομείνει περίμεναν την σειρά τους για να φύγουν για την Ανατολική Θράκη. Κάθισαν ένα χρόνο με τους Τούρκους ,μετά φύγανε και μείνανε οι πρόσφυγες[7]. Αυτό ήταν η ανταλλαγή[8] των πληθυσμών. Κάποιοι να φύγουν από τις επαύλεις της Ανατολής και να μπουν στα τσαντίρια και κάποιοι άλλοι να φύγουν από τα τσαντίρια και να μπουν στις έτοιμες επαύλεις…

Με τούτα και με κείνα έφθασαν στην ελεύθερη Πατρίδα…. Τα σώματα, γιατί οι καρδιές κτυπούσαν εκεί! Στο τόπο που τους γέννησε και τους ανέθρεψε… Και έτσι ξεκίνησαν ξανά από την αρχή. Έβαλαν την Εικόνα στο Τζαμί και εκεί στέγασαν τις προσευχές τους μαζί με τα ευαγγέλια, τα εξαπτέρυγα και τις εικόνες που έφεραν από εκεί. Δεν έμειναν όλοι μαζί. Κάποιοι πήγαν στον Μεσότοπο ένα διπλανό χωριό. Άλλες δυσκολίες εκεί για να μπορέσουν να στεριώσουν. Δεν τους έφθανε η δυστυχία τους είχαν και από απάνω να ακούν να τους φωνάζουν …πρό – σφιγγες !!! Λες και θέλανε αυτοί να ξενιτευτούν από τον τόπο τους και να βρεθούν σε μέρη που θα πρεπε να ξεκινήσουν όλα από την αρχή…. Κακό πράμα η προσφυγιά…. Όμως ο Θεός δεν πήρε το βλέμμα Του από πάνω τους. Γιατί Εκείνος φροντίζει, ο ήλιος να ανατέλλει επί πονηρούς και αγαθούς και η βροχή να ποτίζει και τους δικαίους και τους αδίκους[9].

Μέρωσαν και όργωσαν την άγρια γης και τους έδωσε ψωμί να φάνε αυτοί και τα παιδιά τους και τα παιδιά των παιδιών τους. Φάρος τους φωτεινός η κυρά –Μεγαλομάτα, να τους φωτίζει και τα τους προσέχει συνάμα. Και για μια ακόμη φορά το έκαμε το θάμα Της. Ρίζωσαν στον τόπο που τους έβαλαν και τον έκαμαν τόπο τους…Δόξα σοι ο Θεός! έλεγαν και συνέχιζαν. Και ήρθε μετά η κατοχή, άλλη κατοχή δεύτερη τούτη τη φορά… όχι από αλλοθρήσκους αλλά από ομοθρήσκους! Τι να πεις. Αυτό έτσι είναι. Και η Παναγία πάνω στο παλιό τζαμί που το χανε για εκκλησία δέχουνταν τις προσευχές και τις δεήσεις τους. Και αν λάδι για το σπίτι δεν περίσσευε το καντήλι από την Εικόνα της Μεγαλομάτας δεν έσβησε ποτέ… Από το 1922 ,μέχρι και το 1962 που κατέβηκαν και έκτισαν το νέο χωριό, την νέα Μεγαλόπρεπη Εκκλησιά[10] τα νέα σπίτια. Και δεν θα κατέβαιναν ποτέ αν δεν γίνονταν κατολισθήσεις να κινδυνεύουν να χαθούν ανθρώπινες ζωές λόγο του εδάφους που υποχωρούσε.

Το 1927 ήρθε στο παλαιό Ακροβούνι ο μακαριστός Αρχιμανδρίτης Κάλλιστος Αλεξανδρούλης [11] ο οποίος και εφημέρευσε στο χωριό για πολλά χρόνια. Βάπτισε, πάντρεψε, κήδεψε, έγινε ένα με το ποίμνιο του και στο τέλος ήρθε και αυτός να αναπαυτεί εκεί που για τόσα χρόνια ιερουργούσε. Την εποχή της Αρχιερατείας του μακαριστού Μητρ. Ελευθερουπόλεως Σωφρονίου (Σταμούλη), εφημέρευε συγχρόνως σε τέσσερα χωριά, Ακροβούνι,  Κηπιά,  Εξοχή και Χορτοκόπι. Όταν οι ανάγκες της Μητροπόλεως πλέον δεν ήταν τόσες πολλές εφημέρευε μόνο στο Ακροβούνι και χαριτολογώντας αστειευόμενος έλεγε: "κάποτε, ήμουν Νομάρχης και δεν το ήξερα !"

Και η Κυρά Παναγιά ,συνέχιζε να δίνει την ελπίδα και το κουράγιο σ’ αυτούς που το αποζητούσαν. Να κάνει θαύματα τρανταχτά και μεγάλα, συνέχισε να μου λέει ο παπά- Πέτρος, θαύματα που δεν τα βάνει ο ανθρώπινος νούς! Άλλη η πίστη των ανθρώπων τότε. Το θάμα δεν ήταν κάτι ξέχωρο από την ζωή τους, ήταν μέρος της ίδιας τους της ζωής. Άκου τώρα να σου πω μια σχετική ιστορία, μου είπε και ξεκίνησε και πάλι την διήγηση… 

     

Ένα μεγάλο θαύμα.
                             

Το 1930, αρρώστησα βαριά[12]. Του θανάτου το χέρι ήρθε και απλώθηκε πάνω μου, 2 χρονών ήμουνα τότε και μέρα με την μέρα, πήγαινα από το κακό στο χειρότερο. Με πήγαν οι γονείς μου στο γιατρό. Λίγο με κοίταξε και είπε κρυφά στον πατέρα μου: "άκουσε με προσεκτικά. Φτωχοί άνθρωποι είστε και μην ξοδεύεστε άδικα. Το παιδί θα πεθάνει σε λίγες ώρες. Και αν βραδιάσει δεν θα ξημερωθεί. Και αν ξημερωθεί δεν θα βραδιάσει…" Τι να κάνει ο πατέρας μου, με πήρε με  τα κλάματα και με πήγανε στο σπίτι. Σαράντα μέρες με περιμένανε από την μια στιγμή στην άλλη… Σαράντα μέρες χωρίς τροφή, δεν μπορούσα να φάω τίποτα, μόνο λίγο νερό και καμιά φορά λίγο γάλα.

Ξημέρωσε Μεγάλη Τετάρτη και ίσα - ίσα η αναπνοή ακουγόταν τα στήθια μου. Απελπισμένοι οι γονείς μου περίμεναν να σβήσω. Τι μπορούσαν να κάνουν; Το βράδυ της Μεγάλης Τετάρτης, βλέπει σε όραμα η μάνα μου την Παναγία με την μορφή αρχόντισσας να μπαίνει στο δωμάτιο. Φορούσε πέπλο και μόλις μπήκε μέσα, με τα χέρια Της το γύρισε προς τα πίσω. Πλησίασε την μάνα μου που έκλεγε και την ρωτά: Γιατί κλαίς; Της απαντά η μάνα μου με παράπονο, ετοιμοθάνατο το έχω και με ρωτάς γιατί κλαίω. Δεν είχε καταλάβει ποια ήταν Εκείνη που είχε μπροστά της! Πλησίασε η Αρχόντισσα την κούνια μου και με σταύρωσε τρείς φορές στο κεφαλάκι μου. Ξάφνου γυρνά στην μάνα που έκλαιγε και της λέει με απαλή φωνή: "Όχι μόνο δεν θα πεθάνει ,αλλά όταν μεγαλώσει θα με διακονήσει ! Μόνο μέρα που ξημερώνει ,της είπε, τα καντήλια μου δεν έχουν λάδι…" Εκείνη την ώρα πετάγετε πάνω η μάνα μου και κάνει το σταυρό της. Παναγία μου Μεγαλομάτα ψιθύρισε ,ήρθες να σώσεις το παιδί μου!!! Από την στιγμή εκείνη η μάνα μου ήξερε ότι δεν πρόκειται να πεθάνω.

Το πρωί ξημέρωσε Μεγάλη Πέμπτη. Πένθιμη μέρα θλιβερή για όλη την Ορθοδοξία. Ακόμα πιο πένθιμη για την οικογένεια μας. Πρωί, πρωί σηκώνεται η μάνα μου παίρνει από το κοτέτσι δύο ωραία πετεινάρια και κατεβαίνει στην Ελευθερούπολη να τα πουλήσει. Βρίσκει, τα πουλά και με το αντίτιμο πάει και αγοράζει λάδι για τα καντήλια της Μεγαλόχαρης και αγνό κερί για να φτιάξει μια λαμπάδα[13], και να την βάλει στον Εσταυρωμένο να καίει μετά το 5ο ευαγγέλιο της βραδινής ακολουθίας των Παθών. Πριν σημάνει η καμπάνα, παίρνει η μάνα το παιδί και το απιθώνει σε μια κουβέρτα τυλιγμένο σε μια γωνιά της εκκλησίας.  Μόλις βγήκε ο Σταυρός, σηκώνεται η Μάνα και πάει και βάζει το καθαρό αγιοκέρι πίσω από τον Εσταυρωμένο. Αυτή η λαμπάδα κράτησε αναμμένη μέχρι και την δεύτερη Ανάσταση[14].

Αφού τελείωσε η ακολουθία ,μείνανε μονάχα η μάνα με την γιαγιά και το άρρωστο μωρό τυλιγμένο στην κουβέρτα για να αγρυπνήσουνε τον Δεσπότη Χριστό. Κατά τις 2 τα μεσάνυχτα περίπου, ξημέρωνε Μεγάλη Παρασκευή, ακούστηκε το καντηλάκι της Παναγιάς της Μεγαλομάτας να τρεμοσβήνει. Αμέσως σηκώνεται η ευλαβική γυναίκα και πάει να ανάψει το καντήλι Της Παναγίας με το λάδι που είχε προμηθευτεί για τον σκοπό αυτό. Ανάβοντας το καντηλάκι ακούει από την πλευρά που ήταν το μωρό, μια ανάσα ξέπνοη και τρέχει κοντά σκεπτόμενη πως το παιδί πέθανε. Ανοίγει την κουβέρτα και βλέπει το ετοιμοθάνατο μωράκι να έχει ανοικτά τα ματάκια του και να της χαμογελάει! Έπεσε γονατιστή η μάνα και η γιαγιά εμπρός στο Αγιασμένο Εικόνισμα της Κυρά Μεγαλομάτας και την ευχαριστούσαν για αυτό που έβλεπαν και δεν μπορούσαν να το πιστέψουν. Το παιδί, μετά από σαραντάημερο χαροπάλεμα είχε αρχίσει να ξαναζεί….

Πέρασαν τα χρόνια και η μάνα δεν έπαψε ποτέ να θυμάται και να περιγράφει το θαύμα στον γιό της. Ήρθε η ώρα να ακολουθήσει τον δρόμο της Ιεροσύνης. Σε ώριμη ηλικία θα χειροτονείτο Ιερεύς, από τον μακαριστό Μητροπολίτη Ελευθερουπόλεως Αμβρόσιο (Νικολάου). Την παραμονή της χειροτονίας η μάνα, ξαγρύπνησε προσευχόμενη μπροστά στα άγια Εικονίσματα. Έγινε η χειροτονία στα Κηπιά, διπλανό χωρίο στο Παλαιό Ακροβούνι και ξεκινούν μετά με τα πόδια από τον παλαιό δρόμο που ενώνει Κηπιά και παλαιό Ακροβούνι για να επιστρέψουν σπίτι τους. Σε όλο τον δρόμο η μάνα κρατούσε το γιό της σφικτά από το ράσο που πριν λίγο του είχε φορέσει ο  Δεσπότης . Φτάνοντας έξω από την Εκκλησία του παλαιού Ακροβουνίου, ο παπά Πέτρος έκανε τον σταυρό του και έκανε να συνεχίσει για το σπίτι του. Τον σταματά απότομα τότε η μητέρα του και του λέει: "που πας παιδί μου, τελείωσε το χρέος μας;" Ανοίγουν την πόρτα της Εκκλησίας και πάνε και δύο μπροστά στο Θαυματουργό Εικόνισμα της Παναγίας της Μεγαλομάτας και με δάκρυα στα μάτια η μητέρα λέει προς την Μεγάλη Μάνα: ’’Ευχαριστώ Μεγαλόχαρη ,γιατί καταδέχτηκες να πάρεις αυτό το παιδί από τα δικά μου σπλάχνα για να σε υπηρετεί . Στο χαρίζω μέσα από την καρδιά μου, είναι δικό σου πλέον και το αφήνω στην δική σου προστασία’’. Τον έβαλε τότε να κάνει μετάνοια και να ασπασθεί την Αγία Εικόνα και τότε ήσυχη βγήκε έξω από τον Ναό…

Ήταν δακρυσμένος ο παπάς όταν μου τέλειωσε την διήγηση του. Δεν θα ήταν άδικο, σκέφθηκα, να είχε χαθεί αυτή η ιστορία; Αυτές οι σκέψεις μένουν ζωντανές πάνω στο χαρτί και δεν θα χαθούν. Είναι σαν τα ζωντανά βιώματα που μας θυμίζουν. Και σαν πρόκειται για την Μεγάλη Κυρά, καθήκον και χρέος ιερό και μεγάλο είναι να κρατηθούν ζωντανές, να μην ξεψυχήσουν και χαθούν. Συλλογισμένος και εγώ για αυτά που άκουσα, σκέφτηκα την πορεία του μαρτυρίου τόσων ανθρώπων, που κινήσαν από τις πατρίδες τους, μόνοι εγκαταλελειμμένοι, πεινασμένοι και φοβισμένοι για να βρουν νέο τόπο, νέα πατρίδα και να σταθούν. Έφεραν μαζί τους, μοναδική κληρονομιά από τον τόπο τους τις θύμισες και τα άγια σκεύη των Εκκλησιών τους. Κοιτώντας τα θυμούνταν την παλιά Πατρίδα και ο αναστεναγμός ξέφευγε από τα χείλη τους. Τα παιδιά τους μεγάλωσαν και ήρθε η ώρα να απιθώσουν στην γη τους βασανισμένους γονείς τους. Και γίναν και οι ίδιοι γονείς και παππούδες και γιαγιάδες των παιδιών τους. Περνούσε ο χρόνος και ασπρίζαν τα μαλλιά και ξεθώριαζαν τα μάτια. Οι θύμισες όμως δεν ξεθώριασαν ποτέ… Και όταν αυτοί, οι παλιοί απόμειναν μέσα από τις φωτογραφίες, έμειναν πίσω οι ιστορίες που έλεγαν στα παιδιά τους νανουρίζοντας τα μέσα στις κούνιες τους αντίς για παραμύθια. Δεν μεγάλωσαν με παραμύθια τα παιδιά των προσφύγων. Μεγάλωσαν με την λαχτάρα να πάνε να φιλήσουν το χώμα της Πατρίδας τους. Να πάρουν λίγο σε ένα καθαρό μαντηλάκι και να το φέρουν στην νέα Πατρίδα και να αφήσουν παρακαταθήκη στα παιδιά τους, στο μεγάλο τους ταξίδι, το μαντήλι με το χώμα να γίνει το κατευόδιο τους για τον ουρανό. Απόμειναν οι θύμισες να κρατούν ζωντανή την φλόγα της Φυλής μας. Και εκείνοι, κοιτούν απ’ τις φωτογραφίες τους και χαμογελούν σαν να λένε: "Κακό πράμα η προσφυγιά. Μην δώσει ο Θεός να το ζήσετε και σεις" ….    

Τα θυρανοίξια του ανακαινισθέντος εκ βάθρων Ναού

Σεπτέμβριος του 2009… Παραμονή της μνήμης της Αγίας Μεγαλομάρτυρος Σοφίας και των τριών θυγατέρων της, Πίστεως ,Ελπίδος και Αγάπης. Ήρθε η αγία ώρα, η μεγάλη στιγμή να ξαναχτυπήσει η καμπάνα του ανακαινισμένου Ναού της Παναγιάς στο παλαιό χωριό. Ο Εφημέριος του χωρίου ο πατήρ Δημήτριος Τσομπανίδης [15] με την Χάρη της Παναγιάς και την βοήθεια όλου του χωριού που αμέσως έτρεξε να κάνει τ’  όνειρο πραγματικότητα, είδαν ξανά την Εκκλησιά τους αναστηλωμένη. Μαζί του πρωτοστάτησαν στο επίπονο αυτό έργο οι Γεώργιος Νικολαίδης, Γεώργιος Νοβακίδης και Γεώργιος Τσακίρης. Κανείς όμως δεν έμεινε ασυγκίνητος από τούτο το ευλογημένο προσκλητήριο για να ξαναγίνει πάλι η Εκκλησιά. Ο καθένας από το περίσσευμα η το υστέρημα του, έδωσε για να ξανακούσει την καμπάνα να καλεί σε προσευχή εκεί ,πάνω στο παλιό χωρίο. Και εκείνο το Σεπτεμβριανό απόγιομα, όλοι πήγαν στο κάλεσμα της καμπάνας. Πρώτος απ’ όλους ο Δεσπότης μας, ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Ελευθερουπόλεως κ.κ. Χρυσόστομος, χωρίς την ευλογία του οποίου τίποτε δεν θα είχε γίνει. Εκείνος ήταν που γονάτισε και προσευχήθηκε μυστικά στο κατώφλι της ανακαινισμένης Εκκλησίας και προσευχήθηκε να στερεώσει ο Θεός την Εκκλησιά Του  και καμάρωσε τον κόπο και τον μόχθο όλων εκείνων που δεν δίστασαν να κάνουν τον χρόνο να γυρίσει πίσω… Ξύπνησαν οι θύμισες. Ζωντάνεψαν οι μνήμες και οι εικόνες . Εδώ ήταν το σπίτι μου, έδειχνε ο ένας, εδώ ήταν το σχολείο έλεγε ο άλλος και όλοι μαζί καμάρωναν την Εκκλησιά τους που την θυμούνταν να τους δέχεται βρέφη στην αγκαλιά της σα μάνα στοργική, αγαπημένη. Εκεί και ο παπά Πέτρος να κάνει το σταυρό του και δακρυσμένος να ευχαριστεί την Θεομήτορα που είδε αυτό το μεγάλο θαύμα .

    

Πόσα μάτια δεν δάκρυσαν, όταν μπαίνοντας μέσα στην Εκκλησία την στολισμένη και περιποιημένη από την αγάπη όλων, έβλεπαν την Παναγιά την Μεγαλομάτα στο Θρονί Της, που την ανέβασαν ξανά μετά από 50 ολόκληρα χρόνια εκεί για να γιορτάσει μαζί τους, να τους υποδέχεται Οικοδέσποινα η Ίδια στο όμορφο σπιτικό της. Και την άλλη μέρα έγινε η πρώτη λειτουργία. Μετά από 50 χρόνια! Και όταν απολειτούργησε η Εκκλησιά, όλοι μαζί κινήσαν και κατέβηκαν λίγο πιο κάτω στα μνήματα που περιμέναν ν’ ακούσουν ξανά οι πεθαμένοι μετά από τόσα χρόνια τον παιάνα της νίκης: Χριστός Ανέστη! … Έδωσαν τότε όλοι μαζί υπόσχεση στην κυρά Μεγαλομάτα: Κάθε μήνα να βρίσκονται όλοι εκεί και να λειτουργούν την Εκκλησιά Της… 

Και Εκείνη, χαμογελαστή απ’ το Θρονί Της, υποσχέθηκε με την σειρά Της, να μην πάψει ποτέ να κοιτά και να σκεπάζει το χωρίο Της, το Ακροβούνι, την Κότσανη, τα παιδιά Της…                                                                                                       

            

Απολυτίκιον Παναγίας Δημοκρανιωτίσσης

Ήχος Α’ Της ερήμου πολίτης.

      

Τη θεία Σου εικόνι, ως της δόξης, Σου σκήνωμα, Των Δημοκρανίων το κλέος, Ακροβουνίου το κάυχημα, προσπίπτομεν Παρθένε ευλαβώς, αιτούμενοι θαυμάτων δωρεάν, εκβοώντες ευχαρίστως Σοι τη Μητρί Χριστού του Θεού ημών. Δόξα τοις μεγαλείοις Σου Αγνή, δόξα τη προστασία Σου, δόξα τη προς ημάς Σου ευδοκία Άχραντε.   

---

[1] Το μελέτημα εκδόθηκε, από τις Εκδόσεις Σαΐτη, το 2011

[2] Υπάρχουν περισσότερες από μια εκδοχές για την Τουρκική ονομασία Κότσανη που είχε το παλαιό χωριό. Η μία από τον παλαιό Ιεροψάλτη και διδάσκαλο του χωριού Θεόκλητο Γκέρτα ,αναφέρει πως βλέποντας το χωριό από μακριά φαίνεται σαν μεγάλο κουδούνι στην Τουρκική ‘’τσάνη’’. Το μεγάλο  στην Τουρκική είναι ‘’κότσα’’ με αποτέλεσμα την σύνθετη  λέξη ‘’Κότσανη’’ δηλαδή, μεγάλο κουδούνι. Η άλλη εκδοχή είναι ότι τα φύλλα των καπνών τα παστάλιαζαν κοτσάνι - κοτσάνι και όχι χιαστή εξ’ ου και το Κότσανη. Μία Τρίτη εκδοχή από τον π. Πέτρο Γιαρισκάνη είναι πως τα καπνά που καλλιεργούσαν οι Τούρκοι της περιοχής, τα ξεχώριζαν στο κοτσάνι (δηλαδή στο καλό ) και στο ρουφούζι όταν έρχονταν έμποροι να τ’ αγοράσουν, ρωτούσαν πόσα κοτσάνι έχεις και πόσα ρουφούζια. Από το κοτσάνι του καπνού προήλθε η ονομασία ‘’Κότσανη’’  Βλ. Γεωργίου Κλ. Νοβακίδη, Συνταξ. Διδασκάλου ‘’Στα ίχνη του παρελθόντος’’ Ακροβούνι 2008 σελ.8 

[3] Τα Δημοκράνια της Ανατολικής Θράκης, είναι μικρό χωριό επί της Προποντίδος. Κοντά του, σώζονται λείψανα βυζαντινών κτιρίων. Επί Τουρκοκρατίας υπαγόταν διοικητικά στον Μικρό Τσεκμετζέ και Εκκλησιαστικά στις Μέτρες. Επί Ελληνικής κατοχής ανήκε στην υποδιοίκηση Ρεδεστού και ήταν το πλησιέστερο στην Κωνσταντινούπολη χωριό της τότε Ελληνικής Θράκης. Αριθμούσε 420 Έλληνες κατοίκους κατά την απογραφή του 1920, που ασχολούνταν με την γεωργία και την αμπελουργία. Διατηρούσαν ένα σχολείο και μία Εκκλησία προς τιμήν της Παναγίας από την οποίαν και το χωριό ονομαζόταν Παναγιά. Μετά το 1922, κατά την ανταλλαγή των πληθυσμών, οι κάτοικοι του χωριού κατέφυγαν κυρίως στην Μακεδονία. Βλ. Ν.Μουτσόπουλου,Κ. Βακαλόπουλου,  Αρ. Κεσόπουλου, ‘’Αλησμόνητες Πατρίδες της Θράκης’’ εκδ. Τζιαμπίρης - Πυραμίδα, Θεσσαλονίκη σελ. 258

[4] <<…αυτός ο Κύριος εν κελεύσματι εν φωνή αρχαγγέλου καί εν σάλπιγγι Θεού καταβήσεται εξ ουρανού και οι νεκροί εν Χριστώ αναστήσονται πρώτον>> (Α΄Θεσσαλ. 4-16).

[5]  Ο Πρωτοπρεσβύτερος π. Πέτρος Γιαρισκάνης γεννήθηκε το 1928 στο  παλαιό Ακροβούνι – Καβάλας. Χειροτονήθηκε Πρεσβύτερος το 1959, από τον Μακαριστό Μητροπολίτη Ελευθερουπόλεως κυρό Αμβρόσιο. Είναι πατέρας 3 παιδιών και 8 εγγονών και διανύει το 53^ο έτος Ιεροσύνης! Διετέλεσε εφημέριος Ακροβουνίου για 18 χρόνια. 

[6]  Ο Γ. Γκουντερίδης ,ένα από τα τρία θαρραλέα παλικάρια που έσωσαν την Εικόνα, βάπτισε την σύζυγο Πρεσβυτέρα του παπά –Πέτρου. Τις λεπτομέρειες του σημαντικού γεγονότος της διάσωσης της εικόνας μετέφερε στον παπά - Πέτρο ο ίδιος ο Γκουντερίδης.     

[7] Γ.Νοβακίδη οπ.π. σελ. 7.

[8] Το τέλος της μικρασιατικής εκστρατείας δημιούργησε μια έκρυθμη κατάσταση στην Ελλάδα. Μέσα στη γενική εκείνη σύγχυση ήλθε να προστεθεί ότι το χειρότερο, διοικητές των στρατιωτικών τμημάτων της Χίου και της Μυτιλήνης επαναστατούν κατά της νομίμου κυβέρνησης στρέφοντας τα όπλα κατά της Αθήνας. Την ηγεσία αναλαμβάνουν οι συνταγματάρχες Νικόλαος Πλαστήρας και Στυλιανός Γονατάς καθώς και ο αντιπλοίαρχος Δημήτριος Φωκάς. Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος Α΄ αναγκάζεται προ της τελείας διάλυσης του κράτους σε παραίτηση υπέρ του διαδόχου Γεωργίου και καταφεύγει στην Ιταλία, όπου και πεθαίνει από καρδιακό επεισόδιο. Σχηματίζεται η κυβέρνηση Κροκίδα και συστήνεται έκτακτο στρατοδικείο, αν και έχουν λήξει οι στρατιωτικές επιχειρήσεις όχι για να προσαχθούν και να δικαστούν οι πολυπληθείς λιποτάκτες (εν καιρώ πολέμου), ή έστω οι αίτιοι της κατάρρευσης του μετώπου, αλλά για να δικάσει πολιτικούς, όπου στη γνωστή Δίκη των Εξ το Νοέμβριο του 1922 καταδικάζει τελικά σε θάνατο τους θεωρουμένους ως "πρωταίτιους της τραγωδίας" Δημήτριο Γούναρη, Πέτρο Πρωτοπαπαδάκη, Γεώργιο Μπαλτατζή, Νικόλαο Θεοτόκη και Γεώργιο Χατζανέστη, η θανάτωση των οποίων και εκτελέσθηκε αμέσως.

Στις εκλογές του Δεκεμβρίου 1923, μετά την αποχή των φιλομοναρχικών, σχηματίζεται κυβέρνηση Φιλελευθέρων, ο βασιλιάς φεύγει και ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου ανακηρύσσει τη δημοκρατία. Η συνθήκη της Λωζάνης (11 Ιουλίου 1923) κλείνει οριστικά την τραγωδία και επικυρώνει την οδύσσεια της άφιξης των προσφύγων εξαιτίας της ανταλλαγής των πληθυσμών, που είχε αρχίσει με το Σύμφωνο για την ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας της 30ής Ιανουαρίου 1923, και τις δυσκολίες της ρίζωσης και κοινωνικής ένταξης στο σώμα της Ελλάδας, αφού οι «ανταλλάξιμοι» εκατέρωθεν δεν είχαν το δικαίωμα της επιστροφής στις πατρογονικές εστίες. Το Ελληνικό κράτος εξαιτίας της Μικρασιατικής εκστρατείας είναι εξαντλημένο οικονομικά και είναι υποχρεωμένο να θρέψει, να στεγάσει, να περιθάλψει, να τονώσει ηθικά και να εντάξει κοινωνικά 1.500.000 Μικρασιάτες πρόσφυγες. (Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια)

[9] Ματθ. 5,45

[10]  Ο Ενοριακός Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου - Ακροβουνίου, Καβάλας εορτάζει την 23^ην Αυγούστου , την απόδοση της εορτής της Κοιμήσεως της Θεοτόκου.

[11] Ο π. Κάλλιστος Αλεξανδρούλης ( κατά κόσμον Αλέξανδρος) γεννήθηκε στην παλαιά Ηρακλείτσα της Ανατολικής Θράκης. Μόνασε στην Ιερά Μονή Παντοκράτορος του Αγίου Όρους και συνάμα ήταν και άριστος αγιογράφος. Πολλές εικόνες που φιλοτέχνησε ο ίδιος υπάρχουν στον Ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου – Ακροβουνίου. Υπηρέτησε την ενορία Ακροβουνίου μέχρι και το 1961. Κοιμήθηκε την 9^ην Δεκεμβρίου 1968 και μετά από δική του επιθυμία ,ετάφη στον προαύλιο χώρο του Ναού της Κοιμήσεως στο σημερινό Ακροβούνι. Βλ. Γ. Νοβακίδη οπ.π. σελ. 64    

[12] Η διήγηση του γεγονότος αφορά τον παπά Πέτρο Γιαρισκάνη ,τον οποίον έσωσε η Παναγία από βέβαιο θάνατο. Το γεγονός αυτό το διηγείτο η μητέρα του στον ίδιο μέχρι το τέλος της ζωής της.  

[13]  Ο π. Πέτρος, μέχρι την κοίμηση του ,συνέχιζε το τάμα του και κάθε Μ. Πέμπτη, φτιάχνει ο ίδιος την λαμπάδα για τον Εσταυρωμένο, εις ανάμνηση του μεγάλου θαύματος.  

[14]  Δηλαδή στον Εσπερινό της αγάπης την Κυριακή του Πάσχα. 

[15]  Ο Οικονόμος π. Δημήτριος ,γεννήθηκε στο Ελαιοχώρι Καβάλας το 1979 . Το 2001  χειροτονήθηκε Διάκονος και Πρεσβύτερος, από τον μακαριστό Μητροπολίτη Ελευθερουπόλεως κυρό Ευδόκιμο (Κοκκινάκη) . Από τον Ιούνιο  του 2007 ,με την Σεπτή Ευλογία του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Ελευθερουπόλεως κ.κ. Χρυσοστόμου του Ά, υπηρετεί στον Ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου – Ακροβουνίου. Είναι νυμφευμένος με την  Πρεσβυτέρα Μαρία Υψηλάντου και πατέρας τεσσάρων παιδιών.      

                                                      

       ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ :  

Ο Ναός του παλαιού χωριού προ της ανακαινίσεως του.
Διακρίνεται ο μιναρές που στην συνέχεια μετατράπηκε
σε κωδωνοστάσιο. 

Άλλη άποψη του εγκαταλελειμμένου Ναού.

Ο Σεβ. Ποιμενάρχης μας κατά τον αγιασμό
των θυρανοιξίων. 

Ο μακαριστός Αρχιμανδρίτης Κάλλιστος 

Η αρχή της ανακαίνισης του Ιστορικού Ναού με 

την φιλότιμη συνδρομή των ευλαβών Χριστιανών.

Φωτογραφικό στιγμιότυπο από τον αγιασμό των 

Θυρανοιξίων του ανακαινισθέντος Ναού.

Το εσωτερικό του Ναού

Ο Σεβασμιώτατος Ποιμενάρχης μας, Μητροπολίτης 

Ελευθερουπόλεως κ. Χρυσόστομος μετά του 

Εφημερίου π. Δημητρίου Τσομπανίδη.

Ο μακαριστός Πρωτοπρεσβύτερος κυρός 

Πέτρος Γιαρισκάνης.