Η εκκλησία της Παναγίας της Φανερωμένης βρίσκεται στο 1ο χιλιόμετρο του δρόμου από την Αίγινα προς την Αγία Μαρίνα (οδός Φανερωμένης) και σήμερα αποτελεί μετόχι της Παναγίας Χρυσολεόντισσας.
 |
| Η κεντρική είσοδος στον χώρο της εκκλησίας |
Η κεντρική, η εξωτερική εκκλησία η οποία δεν λειτούργησε ποτέ και δύο μικρότερα εκκλησάκια υπογείως στη λεγόμενη «κατακόμβη», αφιερωμένα το ένα στην Αιγινήτισσα Αγία Αθανασία και το άλλο στην Παναγία, την Φανερωμένη που είναι το σημείο εύρεσης της Θαυματουργής εικόνας.
Η παράδοση αναφέρει διάφορες εκδοχές για την εύρεση της εικόνας που είναι του τύπου της Δεομένης και χρονολογείται τον 17ο αιώνα, μία αναφέρει ότι η εικόνα βρέθηκε επειδή ένα άλογο παραπάτησε και έπεσε σε έναν λάκκο που οδηγούσε στη σπηλιά όπου υπήρχε η εικόνα.
Μία άλλη αναφέρει ότι ένας μοναχός είδε στον ύπνο του την Παναγία που του υπέδειξε το μέρος που βρισκόταν η εικόνα, ενώ μια τρίτη έχει να κάνει με έναν γεωργό που οργώνοντας το χωράφι, είδε στο συγκεκριμένο σημείο να βγαίνει φως.
 |
| Η είσοδος στην κατακόμβη |
Τέλος μία άλλη παράδοση αναφέρει πως η Παναγία έσβηνε το καντήλι της και φανερωνόταν στη γερόντισσα που υπηρετούσε επί χρόνια εκεί ως νεωκόρος να πάει να το ανάψει.
Άγνωστη επίσης παραμένει και η πτυχή εκείνη της ιστορίας που συνδέει το χώρο της Φανερωμένης με τα νεότερα χρόνια της Ελληνικής Ιστορίας.
Η διώροφη κατοικία που υπάρχει μέσα στο χώρο, της Φανερωμένης, σύμφωνα με την ιστορικό Γωγώ Κουλικούρδη, είναι από τις παλαιότερες της Αίγινας και χρησιμοποιείτο ως κατοικία του επισκόπου Αιγίνης Σαμουήλ.
Άγνωστη επίσης παραμένει και η πτυχή εκείνη της ιστορίας που συνδέει το χώρο της Φανερωμένης με τα νεότερα χρόνια της Ελληνικής Ιστορίας.
Η διώροφη κατοικία που υπάρχει μέσα στο χώρο, της Φανερωμένης, σύμφωνα με την ιστορικό Γωγώ Κουλικούρδη, είναι από τις παλαιότερες της Αίγινας και χρησιμοποιείτο ως κατοικία του επισκόπου Αιγίνης Σαμουήλ.
 |
| Η εκκλησία στην κατακόμβη που είναι αφιερωμένη στην Αγία Αθανασία την Αιγινήτισσσα |
Ακόμη ώς το 1828 ήταν και αποθήκη εφοδίων, που έστελνε για τον αγώνα η Φιλελληνική επιτροπή.
Στα 1829 με 1830 ο ιερομόναχος Παρθένιος Παντελάκης Οικονόμου – Λογιωτατίδης ή σύμφωνα με άλλους ο Άνθιμος Γεωργάκης Οικονόμου Λογιωτατίδης είδε στον ύπνο του μία γυναίκα.
Αυτή τον καθοδήγησε να σκάψει σε ένα σημείο στο πατρογονικό του χωράφι, αυτός έσκαψε και ανακάλυψε μια υπόγεια διπλή εκκλησία αλλά και μία σπηλιά που εκεί βρήκε την εικόνα της Παναγίας που από τότε ονομάστηκε «Φανερωμένη».
 |
| Η εκκλησία στην Κατακόμβη που είναι αφιερωμένη στην Παναγία Φανερωμένη |
Στις 28 Νοεμβρίου του 1848 ταξιδεύοντας, όμως, προς Πειραιά πνίγηκε με το καΐκι που τον μετέφερε, το έργο έμεινε μισοτελειωμένο και ο πατέρας του Γεωργάκης Λογιωτατίδης χάρισε το κτήμα μαζί με την εκκλησία, στη Παναγία Χρυσολεόντισσα ενώ μία άλλη εκδοχή θέλει να μην έχει ολοκληρωθεί το κτίσιμο της εκκλησίας, από φόβο μήπως υποχωρήσει το έδαφος από το βάρος και καταστραφεί ο υπόγειος ναός.
Η Φανερωμένη παραμένει σήμερα ένα από τα πιο αγαπημένα προσκυνήματα της Αίγινας, όπου κάθε χρόνο στις 23 Αυγούστου συγκεντρώνει εκατοντάδες προσκυνητών.
