Ναός Αγίας Τριάδας "Πικροδάφνης", Κρανίδι Αργολίδας

πηγή

Βρίσκεται, χτισμένος από το 1245, μεταξύ Ερμιόνης και Κρανιδίου στη θέση “Πικροδάφνη” πάνω σε λόφο, δυόμιση χιλιόμετρα από το «Ποδάρι», στον εσωτερικό δρόμο που οδηγεί στο Κρανίδι και είναι ο παλαιότερος γνωστός χρονολογημένος σταυρεπίστεγος ναός στον Ελλαδικό χώρο.

Άποψη του Ναού
πηγή

Ο Ναός ονομάζεται Αγία Τριάδα της Πικροδάφνης γιατί στην ευρύτερη περιοχή ευδοκιμεί η πικροδάφνη ή ροδοδάφνη. Είναι ένα πολύ ανθεκτικό φυτό με τα όμορφα έντονα ροζ ή και κατάλευκα άνθη αλλά και τα λογχοειδή φύλλα.

Το αξιόλογο αυτό Βυζαντινό μνημείο, το μελέτησε πρώτος στα 1926 ο καθηγητής της Θεολογίας Γεώργιος Σωτηρίου, από τις Σπέτσες. 

Μάλιστα δημοσίευσε και μία σχετική μελέτη με τίτλο “Άγια Τριάς Κρανιδίου” στην επετηρίδα Βυζαντινών Σπουδών 1926 τ. Γ’ σελίδες 193 - 205 ενώ στο νότιο εσωτερικό τοίχο της εκκλησίας διασώθηκε και μία επιγραφή σχετική με την ίδρυση του Ναού και την τοιχογράφησή του μνημείου που αναφέρει:

Η κτητορική επιγραφή του μνημείου
πηγή

«Ανεκτίσ(θη) εκ βάθρων και ανεζωγραφίσ(θη) (δια ε)ξόδ(ου) και μισθωαποδοσίας Κυρού Κ(υρ) Μαν(ουήλ) Μούρμουρα και Θεοδώρ(ας) της αυτού γαμε(της) και τέκν(ω)ν αυτών εις λύτρον και άφες(ι)ν των αμαρτιών αυτών. Δια χειρός δε καμού Ιω(άννου) του και αναστηλώσαντος τας σεπτάς εικόνας ταύτ(ας εκ) μεγαλοπόλε(ως) Αθην(ών) Ο(κ)τωβ(ρ)ή(ω)ι έ(τους) ω, ψνγ. (6753-5508) = 1.245 μ.Χ.» 

"Κατά την έπιγραφήν ταύτην, γράφει ο Γεώργιος Σωτηρίου, το ναΰδριον τούτο ιδρύθη δαπάναις άρχοντος πιθανώτατα της περιοχής εκείνης καλουμένου Μανουήλ Μουρμουρά, μη μαρτυρουμένου αλλοθεν, καθ’ όσον τουλάχιστον γνωρίζω, και έκοσμήθη δια τοιχογραφιών, υπό του Αθηναίου ζωγράφου Ιωάννη το 1245”. 

Άποψη των τοιχογραφιών
πηγή

Άποψη των τοιχογραφιών
πηγή

Άποψη του εσωτερικού του ναού
πηγή

Και συνεχίζει: “Ό άρχων Μουρμουράς είναι πιθανώτατα εις των Ελλήνων αρχόντων οίτινες αύτοβούλως προσεφέρθησαν να παραδώσωσι τα φρούρια Κορίνθου, Ναυπλίου, Μονεμβασίας, Αργους, λαβόντες την ύπόσχεσιν του σεβασμού υπό των Φράγκων, της θρησκείας και των ηθών των κατακτηθέντων. 

Είναι γνωστόν ότι υπό τους Φράγκους ή χώρα ήκμαζε, της παρακμής αρχομένης από του θανάτου του Γουλιέλμου Βιλλεαρδουίνου (1278)”.

Η Αγία Τριάδα είναι ο παλαιότερος γνωστός χρονολογημένος, σταυρεπίστεγος ναός στην Ελλάδα και κατά τον Γεώργιο Σωτηρίου, μεγάλη σημασία για τη Βυζαντινή τέχνη και από άποψης ζωγραφικής διασώζει πολύτιμα λείψανα της Βυζαντινής ζωγραφικής των μέσων του 13ου αιώνα, προγενέστερα και των τοιχογραφιών της Αιγίνης και του Μυστρά.

Άποψη των τοιχογραφιών
πηγή

Άποψη των τοιχογραφιών
πηγή

Άποψη των τοιχογραφιών
πηγή

Ο Ναός της Αγίας Τριάδας Κρανιδίου
σε φωτογραφία του 1926

πηγή

Αρχιτεκτονικά είναι το αρχαιότερο από τα Βυζαντινά μνημεία κτισμένο κατά στον τύπο Σταυρεπίστεγης Βασιλικής κατά τον οποίο μία εγκάρσια καμάρα διακόπτει την κατά μήκος καμάρα του ναού, ο τύπος της Σταυρεπιστέγου Βασιλικής ήτανε πολύ “διαδεδομένος εις μικρούς ναούς των Ελληνικών χωρών από τον 13ον αιώνα”.

Οι τοιχογραφίες της εκκλησίας ίσως από το χρόνο, ίσως βέβαια και από άλλες αιτίες, έχουν υποστεί αρκετά μεγάλη φθορά και καμία δεν σώζεται σήμερα ακέραια.

Από τις τοιχογραφίες του Ναού ιδιαίτερα σημαντικές είναι η Ανάληψη, η Γέννηση του Χριστού, διάφορα τμήματα της Κοίμησης της Θεοτόκου αλλά και της Πεντηκοστής με την επιγραφή «Μήτηρ Θεού η τεκούσα τον Ένα της Τριάδος».

Ο Ναός έχει κηρυχθεί ένα προέχον βυζαντινό μνημείο και διατηρητέος αρχαιολογικός και ιστορικός χώρος με την απόφαση ΠΔ11-6-1925- ΦΕΚ 152/Α/16-6-1925  ενώ σήμερα ανήκει στο κοντινό μοναστήρι των Αγίων Αναργύρων Ερμιόνης.

Εορτάζει την Δευτέρα, μετά την Κυριακή της Πεντηκοστής, της Γονατιστής, όπως ο λαός μας την ξέρει και την ημέρα της Αγίας Τριάδας συνηθίζουν από παλιά πολλές οικογένειες της Ερμιόνης, που έχουν παιδιά στα σχολεία ή στα πανεπιστήμια, «να κάνουν άρτο για καλή φώτιση».