Ναός Αγίων Ταξιαρχών, Καλύβια Θορικού, Αττική.

πηγή

Το παρεκκλήσι των Ταξιαρχών είναι κτίσμα του 9ου αιώνα και βρίσκεται στην ομώνυμη οδό, 1 χιλιόμετρο νοτίως του οικισμού των Καλυβίων και παραπλεύρως της λεωφόρου Καλυβίων – Αναβύσσου. 

Άποψη του Ναού.
πηγή

Ο ναός των Αγίων Ταξιαρχών βρίσκεται σε μια πολύ όμορφη υπαίθρια περιοχή, μέσα σε ένα ευρύχωρο περίβολο με περιτοίχιση.

 

Στο σημείο υπάρχουν και κάποια άλλα βοηθητικά κτίσματα, που παλαιότερα ήταν κελιά κάποιας μοναχικής διαβίωσης, αφού σε παλαιότερα το πιθανότερο είναι να λειτούργησε ως μοναστήρι αφιερωμένο στους Ταξιάρχες. 

Σε αυτά τα βοηθητικά κτίσματα - κελιά έμεινε κάποτε και ο λόρδος Βύρων το 1820 κατά τη διαδρομή του προς το Σούνιο. 

Σήμερα στο χώρο αυτό και στα βοηθητικά κτίσματα γίνεται η προετοιμασία του φαγητού για το παραδοσιακό «κορμπάνι», κατά την πανήγυρη του ναού.

Άποψη του Ναού.
πηγή

Άποψη του Ναού.
πηγή

Άποψη του Ναού.
πηγή

Άποψη του Ναού.
πηγή

Στη σημερινή της αρχιτεκτονική μορφή είναι μονόχωρη, ξυλόστεγη βασιλική, διαστάσεων 17.60 Χ 7.70 μέτρων, με έξι ενισχυτικές αντηρίδες στο εσωτερικό, πάνω στις οποίες στηρίζονται ισάριθμα εγκάρσια οξυκόρυφα τόξα. Xτίστηκε πάνω στα θεμέλια παλαιοχριστιανικής βασιλικής του 5ου - 6ου αιώνα, η οποία με τη σειρά της είχε κτιστεί πάνω σε αρχαίο ιερό, όπως άλλωστε φαίνεται και από τις τοξοστοιχίες της, που είναι ακόμα ορατές στις εξωτερικές μακρές πλευρές του ναού. Ακόμα, το γεγονός αυτό φαίνεται και από τα λείψανα της μεγάλης ημικυκλικής αψίδας γύρω από τη σημερινή κόγχη, τα υπολείμματα τοιχοποιίας από το νότιο και βόρειο κλίτος της βασιλικής καθώς και το άφθονο παλαιότερο του βυζαντινού ναού υλικό, το οποίο και έχει εντοιχιστεί στην τοιχοδομία του μνημείου. Η βασιλική εγκαταλείφθηκε εξαιτίας των καταστροφών που επέφεραν οι διάφορες επιδρομές και λεηλασίες που σημειώθηκαν τα πρώτα χριστιανικά χρόνια στην περιοχή. Ωστόσο, η λατρεία φαίνεται να αναβιώνει στα βυζαντινά χρόνια.

Άποψη των τοιχογραφιών του Ναού.
πηγή

Άποψη των τοιχογραφιών του Ναού.
πηγή

Άποψη των τοιχογραφιών του Ναού.
πηγή

Άποψη των τοιχογραφιών του Ναού.
πηγή

Ο ναός, στη δεύτερη αυτή φάση της ζωής του, περιορίζεται στο μεσαίο κλίτος της αρχικής τρίκλιτης βασιλικής. 

Ο περιορισμός αυτός μετατοπίζει την αψίδα λίγο δυτικότερα, ενώ παράλληλα εντοιχίζει τις αψίδες, που, με τον τρόπο αυτό γίνονται οι μακρές πλευρές του ναού. Ο αείμνηστος καθηγητής Αναστάσιος Ορλάνδος, ο οποίος μελέτησε το μνημείο, αποκάλυψε και τον πρώτο από ανατολικά αρράβδωτο κίονα της νότιας κιονοστοιχίας της παλαιάς βασιλικής.

Ωστόσο, η ιδιαιτερότητα του ναού αυτού δε σχετίζεται μόνο με τις φάσεις από την παλαιοχριστιανική και βυζαντινή εποχή ή με τον τρόπο που αυτές εντάσσονται στο κτίσμα, αντανακλώντας έτσι τον χαρακτήρα και την ιστορική φυσιογνωμία της περιοχής κατά τους αιώνες που κτίστηκε. Ιδιαίτερο επίσης είναι και το κτιστό τέμπλο του με τα εντοιχισμένα παλαιοχριστιανικά γλυπτά, καθώς και το δίδυμο προσκυνητάρι μπροστά στο βόρειο τμήμα του, το οποίο αποτελείται από δύο μονόλιθους, ραβδωτούς κορμούς κιόνων με διακοσμημένα κιονόκρανα, με φύλλα καλάμου και άκανθας. Το τέμπλο αυτό, έχει χρονολογηθεί από τον Ορλάνδο στους βυζαντινούς χρόνους.

Άποψη των τοιχογραφιών του Ναού.
πηγή

Ο κατάγραφος, άλλοτε, ναός, διασώζει σήμερα σε ορισμένα σημεία μέχρι και τρία στρώματα τοιχογραφιών. 

 

Το τελευταίο και ορατό στρώμα ανήκει στους ύστερους μεταβυζαντινούς χρόνους και περιλαμβάνει απεικονίσεις ολόσωμων μορφών και σκηνών όπως ο Ευαγγελισμός ή η Άκρα Ταπείνωση. Χαρακτηριστική είναι η απεικόνιση του Αρχαγγέλου Μιχαήλ- σε υπερφυσικό μέγεθος - στο νότιο τοίχο πλάι στο τέμπλο. 

Οι τοιχογραφίες αυτές θα πρέπει να συνδέονται με έργα των μαθητών του αργείου ζωγράφου του 18ου αιώνα Γεωργίου Μάρκου, οι καλλιτεχνικές επιδόσεις των οποίων αναγνωρίζονται σ’ ένα αρκετά μεγάλο αριθμό ναών της περιοχής των Μεσογείων.

πηγή

Το πανηγύρι των Ταξιαρχών είναι ιδιαίτερα δημοφιλές για τους κατοίκους των Καλυβίων και παρατηρείται μεγάλη προσέλευση. 

Οι Ταξιάρχες είναι ο σημαντικότερος χώρος που πραγματοποιείται το έθιμο του «κορμπανιού», που το συναντάμε και στη Ζωοδόχο Πηγή του Πανείου Όρους, όπως και σε άλλες περιοχές της ΝΑ Αττικής αλλά και όλης της Ελλάδας. 

Πρόκειται για αναβίωση ενός αρχαίου εθίμου, που επιβίωσε κατά τόπους μέσα στην Χριστιανική λατρεία, αλλάζοντας συχνά μορφή, αφού συναντάμε το έθιμο σε ακραίες μορφές, π.χ. από το τελείως παραδοσιακό πλαίσιο στα Σπάτα και το Μανταμάδο Λέσβου - με την τελετουργική θυσία του ταύρου ή των ταύρων - έως τη διοργάνωση του κοινού συμποσίου στη γιορτή της Υπαπαντής του Κουβαρά από εταιρεία οργάνωσης δεξιώσεων. 

Σε πρώτο στάδιο το έθιμο ήταν μια θυσία, μια προσφορά σε κάποιο Άγιο ή άλλο ιερό πρόσωπο, κάτι που διατηρείται σήμερα στα Σπάτα, όπως και στο Μανταμάδο. 

πηγή

Επίσης η θυσία αυτή γινόταν αρχικά στη μνήμη Αγίων ή ιερών προσώπων και μορφών, που συνδέονταν με κάποιο τρόπο με τις ψυχές και τους νεκρούς ή νεκροταφειακούς ναούς, π.χ. Αρχάγγελου Μιχαήλ (Ταξιάρχη), Παναγίας (Κοίμηση της Θεοτόκου), Αγίου Γεωργίου, Αγίου Θεοδώρου, κλπ.

Ήταν δηλαδή η θυσία ταυτόχρονα και μια προσφορά προς τους νεκρούς, περισσότερο του αίματος στους νεκρούς και του κρέατος στους ζωντανούς.

Σε επόμενο στάδιο η θυσία αποσυνδέεται από την προσφορά προς τους ψυχοπομπούς αγίους ή τους νεκρούς και παρουσιάζεται μόνο ως ένα έθιμο, το οποίο απλώς προϋποθέτει το σφάξιμο ζώων.

Άποψη των τοιχογραφιών του Ναού.
πηγή

Περαιτέρω εγκατάλειψη πλέον και του σφαξίματος, όπως συμβαίνει πλέον στις περισσότερες περιοχές, και προσφορά μόνο του φαγητού, αποσυνδέει οριστικά τη γιορτή από οποιαδήποτε μορφή θυσίας ή απλής σφαγής ζώου.

Άλλωστε η ουσιαστική αλλοίωση του εθίμου, καταγράφεται σε κάποιες περιοχές και σε αλλαγή της λέξης, π.χ. στην περιοχή του τέως Δήμου Λαυρίου, χρησιμοποιείται η παραπλήσια λέξη «κορμπάς» που σημαίνει «ιερό φαγητό».

Στα πλαίσια του εθίμου, υπάρχουν και διαφοροποιήσεις σε κάθε περιοχή και στον τρόπο συμμετοχής στα έξοδα. Στα Σπάτα και τα Καλύβια, επί παραδείγματι, οι προσφορές σε ζώα ή χρήματα γίνονται από τον κόσμο ενώ στην περιοχή της Κερατέας από τη Δημοτική αρχή.

Άποψη των τοιχογραφιών του Ναού.
πηγή

Ειδικά στο ναό των Ταξιαρχών τα έξοδα για το κορμπάνι (αγορά κρέατος και άλλα απαραίτητα) επωμίζεται αποκλειστικά η εκκλησία. 

Οι πιστοί πληρώνουν κάποια κουπόνια, η προσφορά όμως των χρημάτων είναι προαιρετική και γίνεται απλώς για ενίσχυση της εκκλησίας. 

Ο μάγειρος με εντολή της επιτροπής επιλέγει δύο - τρεις βοηθούς, τους οποίους πληρώνει η εκκλησία. 

Ως προς αυτό είναι σαφές ότι το έθιμο σε όλες τις περιπτώσεις, αλλά και στα Σπάτα παρά την τεράστια ποσότητα φαγητού που ετοιμάζεται, κρατάει ακόμα τον κοινοτικό του χαρακτήρα.

Άποψη των τοιχογραφιών του Ναού.
πηγή

Όλες οι δραστηριότητες που αφορούν στην παρασκευή του φαγητού, στο κόψιμο του κρέατος και των κρεμμυδιών, στο προσάναμμα της φωτιάς κλπ., αναλαμβάνουν εθελοντές υπό την επίβλεψη ενός μεγαλυτέρου, ο οποίος έχει πείρα και αναλαμβάνει όλο το οργανωτικό μέρος. 

Συνήθως πρόκειται για τον πρόεδρο της οργανωτικής επιτροπής. 

Συμμετέχουν κυρίως άνδρες, γύρω στους διακόσιους, για την ετοιμασία (σφάξιμο, τεμάχισμα, τακτοποίηση καζανιών, καυσόξυλων κλπ.), εκτός από το καθάρισμα των κρεμμυδιών που γίνεται κυρίως από γυναίκες. Μάλιστα θεωρούν θαύμα ότι δεν δακρύζουν τα μάτια τους από τα κρεμμύδια. 

Άποψη των τοιχογραφιών του Ναού.
πηγή

Άποψη των τοιχογραφιών του Ναού.
πηγή

Άποψη των τοιχογραφιών του Ναού.
πηγή

Η πληρωμή συνήθως είναι συμβολική, δηλαδή μια μερίδα φαγητού ή μια αρμαθιά σκόρδα.

Οι ποσότητες του φαγητού που ετοιμάζεται είναι ανάλογη με τη σημασία του πανηγυριού, ως προς την προσέλευση του κόσμου. Π.χ. στο πανηγύρι τον Ταξιάρχη ετοιμάζονται δέκα καζάνια ή επτακόσια κιλά κρέας μοσχάρι.

Το φαγητό (στιφάδο) μαγειρεύεται από τα ξημερώματα, ώστε να είναι έτοιμο μέχρι το τέλος της λειτουργίας της επόμενης ημέρας, οπότε και διανέμεται κανονικά στους πιστούς, οι οποίοι έρχονται με τα πλαστικά ή άλλα δοχεία τους (μπολ κλπ). Παλιότερα υπήρχαν μεγάλα τραπέζια και κάθονταν όλοι έτρωγαν, έπιναν και χόρευαν μαζί. Αυτό όμως πλέον ελάχιστα συμβαίνει, λόγω του ατομισμού που έχει επικρατήσει τα τελευταία χρόνια, όπου οι πιστοί όλοι παίρνουν το φαγητό, που διανέμεται με απόλυτη τάξη, και πηγαίνουν στα σπίτια τους.

Ο Ναός ανήκει στον Ενοριακό Ναό Ευαγγελισμού της Θεοτόκου Καλυβίων Θορικού και λειτουργεί την 8η Νοεμβρίου, τιμώντας τη μνήμη των Παμμεγίστων Ταξιαρχών όπου συρρέουν πλήθη κόσμου από την ευρύτερη περιοχή.

Τηλέφωνο: (+30) 22990 48485