Ιερός Ναός Αγίου Αθανασίου, κέντρο Θεσσαλονίκης.

πηγή

Η εκκλησία του Αγίου Αθανασίου βρίσκεται στο κέντρο της πόλης, νοτιοανατολικά του ναού της Αχειροποιήτου, στη συμβολή της οδού Εγνατίας με την οδό Σωκράτους και επί της οδού Εγνατίας στον αριθμό 87.

Η επιγραφή επάνω από τη νότια είσοδο του ναού

Όπως μαρτυρεί και μία επιγραφή επάνω από τη νότια είσοδο του ναού, κτίστηκε το 1818 στη θέση ενός προγενέστερου Ναού, ο οποίος καταστράφηκε από την πυρκαγιά το 1817. 

Μάλιστα στη Μονή Μεγίστης Λαύρας του Αγίου Όρους υπάρχει και ένα χρυσόβουλο του Αυτοκράτορα Ανδρόνικου Γ΄ Παλαιολόγου, του 1329, στο οποίο γίνεται λόγος για το μετόχιον του Αγίου Αθανασίου Θεσσαλονίκης. 

Δεν είναι όμως βέβαιο πως πρόκειται για ναό που προϋπήρχε του σημερινού στον ίδιο χώρο, πάντως, μέχρι το 1880 σώζονταν στην αυλή του ναού ερείπια αρχαίου κτίσματος, που πιθανά να ανήκουν σε αυτόν τον προγενέστερο ναό. 

άποψη του Ιερού Ναού

Το 1569 ο ναός με ολόκληρη την ακίνητη περιουσία του αγοράστηκε από τον μητροπολίτη Βέροιας Θεοφάνη Μαλάκη και αφιερώθηκε στη Μονή Βλατάδων, σχετικά έγγραφα υπάρχουν στα αρχεία της Μονής. 

Το γεγονός αυτό δημιούργησε μία σειρά αντιδικιών της Μονής Βλατάδων και της Μητρόπολης Θεσσαλονίκης, που κράτησε αιώνες και στην οποία αναμείχτηκε και ο Πατριάρχης Γαβριήλ, χωρίς όμως να βρεθεί λύση.

Πρόκειται για μία τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική με γυναικωνίτη, αρχιτεκτονικός τύπος ευρύτατα διαδεδομένος στη Μακεδονία στα χρόνια της τουρκοκρατίας και ιδιαίτερα στον 19ο αιώνα. 

Μαρμάρινη ανάγλυφη εικόνα της Παναγίας Βρεφοκρατούσας διαστάσεων 103,5 x 63 x 7,5 εκατοστά χρονολογημένη τον 12ο αιώνα. Προέρχεται από το ναό του Αγίου Αθανασίου, στη Θεσσαλονίκη, και πρόκειται για ένα από τα 1600 αντικείμενα που συνέλεξε από τη Θεσσαλονίκη και μετέφερε στην Αθήνα στις αρχές του 1916 ο Αδαμάντιος Αδαμάντιου, πρώτος διευθυντής του μουσείου (1914-1923), λόγω των ιστορικών γεγονότων που τα έθεταν σε κίνδυνο. Τα περισσότερα από τα αντικείμενα αυτά επέστρεψαν στη Θεσσαλονίκη το 1994, με την ίδρυση του εκεί Βυζαντινού Μουσείου. Σήμερα βρίσκεται στην Συλλογή Γλυπτών του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου της Αθήνας.

• πηγή

Άποψη του Ιερού Ναού

Η εξωτερική όψη του τοίχου της δυτικής πλευράς του οικοδομήματος είναι ιδιαίτερα επιμελημένη. 

Υπάρχουν λαξευτοί λίθοι που εναλλάσσονται με πλίνθους ενώ οι τοίχοι της βόρειας και της νότιας πλευράς του μνημείου είναι κτισμένοι με ακανόνιστους λίθους, μεταξύ των οποίων παρεμβάλλονται διάφορες ξυλοδεσιές.

Στο εσωτερικό της εκκλησίας ο γυναικωνίτης έχει σχήμα Π, επεκτείνεται δηλαδή εν μέρει και στα πλάγια κλίτη, ενώ κατά μήκος της βόρειας πλευράς του ναού προσκολλάται το λεγόμενο μακρυναρίκι, μία ξεχωριστή μακρόστενη αίθουσα που την συναντάμαι κυρίως στα μοναστήρια. 

Γενική άποψη του καθολικού, Αρχείο ΙΑΑ © Ιερά Αρχιεπισκοπή Αθηνών
πηγή

Άποψη του ξυλόγλυπτου τέμπλου, Αρχείο ΙΑΑ © Ιερά Αρχιεπισκοπή Αθηνών
πηγή

Λεπτομέρεια από τον Χριστό Ένθρονο, Αγιογραφία στο τέμπλο του ναού
Αρχείο ΙΑΑ - © Ιερά Αρχιεπισκοπή Αθηνών
πηγή

Ο ξυλόγλυπτος άμβωνας του ναού
Αρχείο ΙΑΑ © Ιερά Αρχιεπισκοπή Αθηνών
πηγή

Η ξύλινη οροφή του κτηρίου είναι διακοσμημένη με ποικίλα γεωμετρικά σχήματα, ενώ στο κέντρο της διαμορφώνεται ένας μεγάλος ξυλόγλυπτος ομφαλός.

Το αρχικό ζωγραφιστό τέμπλο του ναού έχει αφαιρεθεί και έχει αντικατασταθεί από καινούργιο ξυλόγλυπτο τέμπλο, στο οποίο έχουν προσαρμοστεί παλαιές εικόνες που χρονολογούνται στον 16ο, 18ο και 19ο αιώνα ενώ διατηρούνται ο δεσποτικός θρόνος και ο άμβωνας

Στην περίοδο της τουρκοκρατίας δημιουργήθηκαν αντιδικίες και διαμάχες μεταξύ της μητρόπολης Θεσσαλονίκης και της Μονής Βλατάδων για την κυριότητα του ναού. 

Η ενορία του Αγίου Αθανασίου ήτανε από τις μεγαλύτερες και πλουσιότερες συνοικίες της πόλης και την τελευταία χρονική περίοδο ο ναός συντηρήθηκε και επισκευάσθηκε ενώ σήμερα αποτελεί ενοριακό ναό της περιοχής.

Τηλέφωνο Ναού: (30) 2310 229 473