Η ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΤΗΝΟΥ, ΔΙΧΩΣ ΤΑ ΤΑΜΑΤΑ.

Το 1821, στις αρχές της Ελληνικής Επανάστασης, εμφανίστηκε στον ύπνο ενός γέροντα, του Μιχάλη Πολυζώνη, η Παναγία και τον διέταξε να σκάψει στον αγρό του Αντώνη Δοξαρά, έξω από την πόλη της Τήνου για να βρεί την εικόνα της, ο μπαρμπα - Μιχάλης εκτέλεσε το θέλημά της, αλλά η εικόνα δεν βρέθηκε.

Η Θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Τήνου με την
επένδυσή της καλυμένη με τάματα πιστών

Ένα χρόνο αργότερα, το καλοκαίρι του 1822, η μοναχή Πελαγία (κατά κόσμον Λουκία Νεγρεπόντη), που εγκαταβιούσε στο ορθόδοξο μοναστήρι της Παναγίας Κεχροβουνίου ύστερα από τη βραδινή προσευχή της, αποσύρθηκε στο κελί της να ησυχάσει. Ενώ είχε αποκοιμηθεί, ένοιωσε ξαφνικά μιαν άρρητη ευωδία, κι αμέσως άκουσε την πόρτα του κελιού να ανοίγει με πάταγο.

Μια μεγαλόπρεπη γυναίκα, πού άστραφτε σαν Βασίλισσα, μπήκε μέσα και στάθηκε απέναντι από το κρεβάτι της: «Σήκω γρήγορα, της είπε. Πήγαινε να συναντήσεις τον Σταματέλλο Καγκάδη, και πες του πώς στο χωράφι του Αντώνη Δοξαρά είναι χωμένη χρόνια τώρα ή εικόνα μου. Να φροντίσει να τη βγάλει και να χτίσει το σπίτι μου». Ή γερόντισσα ξύπνησε τρομαγμένη, άλλα από ταπείνωση δεν υπάκουσε στην εντολή.

Την άλλη εβδομάδα, την ώρα πού ή μοναχή προσευχόταν, δέχτηκε στον ίδιο τόπο για δεύτερη φορά την επίσκεψη της Παναγίας. Τη φορά αυτή ή Θεοτόκος συνόδευε τα λόγια της με ένα γλυκό μειδίαμα, σαν να έλεγε: «Γνωρίζω τούς λογισμούς και δισταγμούς σου, άλλα μη φοβάσαι. Εσένα διάλεξα για να εκπληρώσεις τη βουλή μου. Λοιπόν, μη διστάζεις». Αλλά ο δισταγμός κρατούσε ακόμη δέσμια την αγαθή γερόντισσα. Για αυτό η Θεοτόκος την επισκέπτεται και τρίτη φορά, την 29η Ιουλίου 1822, σε ώρα πάλι προσευχής. 

Η λιτανεία της Εικόνας της Παναγιάς
στους δρόμους της Τήνου

Την είδε τότε η μοναχή να στέκεται μπροστά της ακίνητη και να εκπέμπει τριγύρω της ένα ουράνιο φως, απαλό και λευκό. 

Ύστερα κάρφωσε το βλέμμα επάνω της και είπε: «Πελαγία, γιατί δεν υπάκουσες στην εντολή μου; Την επαναλαμβάνω τώρα για τελευταία φορά».

Εκείνη τρομαγμένη επιστράτευσε όλο το θάρρος της και ρώτησε: «Ποιά είσαι, Κυρία, πού με διατάζεις τέτοια πράγματα και οργίζεσαι μαζί μου;».

Τότε η Κυρία φάνηκε πώς ανέκτησε την πρώτη γλυκύτητα, σήκωσε το χέρι σαν να έδειχνε όλο τον κόσμο και είπε χαριτωμένα: «Ευαγγελίζου γη χαράν μεγάλην». «Αινείτε ουρανοί Θεού την δόξαν», ψέλλισε ή μοναχή κι έπεσε στα γόνατα. 

Το Προσκύνημα της Παναγιάς της Τήνου

Ή καμπάνα σήμανε για τον όρθρο και η μοναχή Πελαγία σηκώθηκε, έκανε τον σταυρό της και κατηφόρισε για τον ναό. 

Όταν διηγήθηκε στην ηγουμένη το δράμα της, εκείνη την άκουσε με προσοχή και δέος και τέλος της είπε: «Πελαγία, το όραμά σου είναι θεϊκό και σε μακαρίζω, αύριο το πρωί να ενεργήσεις σύμφωνα με την εντολή πού έλαβες».

Την επομένη η εκλεκτή της Παναγίας ξεκίνησε για την Κάρυά, όπου συνάντησε τον Σταματέλλο Καγκάδη και αυτός συγκινημένος την παρέπεμψε στον επίσκοπο Γαβριήλ, ο οποίος παρακολούθησε δακρυσμένος την αφήγηση και ύστερα με σοβαρή και τρεμάμενη φωνή έδωσε την ακόλουθη εξήγηση: «Τo δράμα σου, γερόντισσα, είναι πολύ σημαντικό. Η Παναγία, ή υπέρμαχος Στρατηγός, πού πάντοτε μάς προστατεύει, είδε τα δεινοπαθήματά μας, γ’ αυτό ευαγγελίζεται στο δούλο γένος μας την απελευθέρωση του από τον βαρβαρικό ζυγό. Και μάς φανερώνει την αγία εικόνα της, για να ενδυναμώσει το έθνος μας στον αγώνα αυτό».

Η λιτανεία της Εικόνας της Παναγιάς
στους δρόμους της Τήνου

Οι καμπάνες του Ταξιάρχη χτυπούν και ο δεσπότης με λόγια θερμά συγκλονίζει τον λαό, που με θρησκευτική έξαρση ρίχνεται στην προσπάθεια  εύρεσης της εικόνας.

Ζητούν άδεια από τη γυναίκα τού Δοξαρά, να αρχίσουν ανασκαφές στο κτήμα του, εκείνη όμως αρνείται λέγοντας ότι δεν έχει άδεια από τον σύζυγό της, που λείπει στην Κωνσταντινούπολη και το κτήμα είναι καλλιεργημένο και δεν πρέπει να καταστραφεί. 

Τη νύχτα όμως βλέπει στον ύπνο της φοβερό όνειρο: Ένας άγριος φουστανελοφόρος την απειλεί πώς, αν δεν δώσει την άδεια, θα την εξοντώσει, τρομαγμένη εκείνη ξυπνά και τρέχει να βγει από το σπίτι, στην παραζάλη της όμως, αντί ν’ ανοίξει την πόρτα του δωματίου, άνοιξε της ιματιοθήκης και κλείστηκε μέσα. 

Η λιτανεία της Εικόνας της Παναγιάς
στους δρόμους της Τήνου

Το πρωί τη βρήκαν εκεί λιπόθυμη και μόλις συνήλθε ειδοποίησε τον Επίσκοπο πώς όχι μόνο δίνει την άδεια, άλλα προσφέρει και το ίδιο ακόμη το κτήμα για ανέγερση ναού, αν βρεθεί ή εικόνα.

Οι ανασκαφές στο κτήμα του Δοξαρά αρχίζουν τον Σεπτέμβριο του 1822, δουλεύουν εργάτες απ' όλο το νησί αλλά η εικόνα δεν φανερώνεται και σε δύο μήνες το σκάψιμο σταματά όμως επεμβαίνει η Μεγαλόχαρη με νέο θαύμα.

Η σύζυγος και η αδελφή του Καγκάδη, που η Θεοτόκος υπέδειξε ονομαστικά για την εύρεση της εικόνας: αρρωσταίνουν βαριά και αυτός σπεύδει στον επίσκοπο και τον παρακαλεί να προκαλέσει γενική κινητοποίηση αρχόντων και λαού και ότι είναι πρόθυμος και χρήματα να δώσει προκειμένου να ξαναρχίσουν οι ανασκαφές.

Άποψη του περίτεχνου τέμπλου του ναού
Αρχείο ΙΑΑ - © Ιερά Αρχιεπισκοπή Αθηνών

Το σκάψιμο ξαναρχίζει, οι χωρικοί δουλεύουν με βάρδιες, άλλα τούς τριγυρίζει και πάλι η αποκαρδίωση, η μεγάλη όμως ήμερα πλησιάζει.

Στις 30 Ιανουαρίου 1823 σκάβουν με τη σειρά τους στο χωράφι οι Φαλαταδιανοί, γύρω στο μεσημέρι η αξίνα τού Δημήτρη Βλάσση χτυπά πάνω σε ένα ξύλο, ρίγησε από συγκίνηση, και πλημμυρισμένος με χαρά πήρε στα χέρια το κομμάτι πού βρήκε.

Είχε βρει την εικόνα, άλλα μόνο τη μισή, τον Άγγελο σε λίγο όμως βρήκαν και την άλλη μισή και η αξίνα του την είχε χωρίσει στα δύο, χωρίς να βλάψει καθόλου τα πρόσωπα αφού η τομή από θεία επέμβαση είχε γίνει κάθετα. Η ιερή εικόνα καθαρίστηκε και πρόβαλε η γλυκιά μορφή της Παρθένου που παριστάνει τον Ευαγγελισμό και πρόκειται για ένα αριστούργημα τέχνης που αποδίδεται στον Απόστολο Λουκά.

Τα τάματα της Παναγίας στα καντήλια του ναού
Αρχείο ΙΑΑ - © Ιερά Αρχιεπισκοπή Αθηνών

Η ανακάλυψη της εικόνας μετά το όραμα της μοναχής θεωρήθηκε μεγάλο θαύμα που συνδέθηκε αναπόφευκτα με την Ελληνική Επανάσταση του 1821, άλλωστε έσπευσαν αμέσως στο νησί για να την προσκυνήσουν ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, ο Ανδρέας Μιαούλης, ο Νικηταράς και ο Ιωάννης Μακρυγιάννης. 

Η εικόνα βγαίνει από τον ναό για την περιφορά της τον Δεκαπενταύγουστο και στο σημείο που βρέθηκε οικοδομήθηκε ο μεγαλοπρεπής ναός, που αποτελεί το πρώτο σπουδαίο αρχιτεκτονικό έργο του νεοσυσταθέντος ελληνικού κράτους. Μεταφέρθηκαν μάρμαρα από τη Δήλο και κάθε φορά που οι εργασίες πάγωναν εξαιτίας του κόστους, έφθανε σαν μάννα εξ ουρανού μια προσφορά από την Τήνο, την υπόλοιπη Ελλάδα ή τους Έλληνες της διασποράς. 

Το εικονοστάσι με την εικόνα της Παναγίας

Έως το 1832 είχε ολοκληρωθεί η ανατολική πτέρυγα, τα τμήματα ανατολικά του καμπαναριού και της κεντρικής εισόδου, ενώ ο ναός περατώθηκε το 1880. 

Ο Ναος συνδέθηκε από την αρχή με τις θαυματουργές ιδιότητες της εικόνας ενώ χιλιάδες λαού συνέρρεαν από κάθε μέρος της Ελλάδας ή ακόμη και από περιοχές όπως η Μικρά Ασία, που το ελληνικό στοιχείο ήταν κυρίαρχο, αλλά όχι ανεξάρτητο. 

Κάθε χρόνο στις 23 Ιουλίου, επέτειο της ημέρας που είδε το όραμα η μοναχή Πελαγία στο κελί της, η Εικόνα μεταφέρεται στο μοναστήρι της «Κυρίας των Αγγέλων» στη Χώρα και το απόγευμα γίνεται περιφορά της στην πόλη ενώ ακολουθεί δέηση στην εξέδρα της παραλίας και αργά το βράδυ η Ιερή Εικόνα επιστρέφει στον Ναό.

Η Παναγίας της Τήνου γιορτάζει τέσσερις φορές τον χρόνο.

Στις 30 Ιανουαρίου, ημέρα εύρεσης της θαυματουργής εικόνας.

Στις 25 Μαρτίου, ημέρα του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου.

Στις 23 Ιουλίου, ημέρα οράματος της Αγίας Πελαγίας .

Στις 15 Αυγούστου, ημέρα της Κοίμησης της Θεοτόκου.