Η ΤΙΜΙΑ ΚΑΡΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ ΓΟΡΔΙΟΥ.

πηγή

Φυλάσσεται στην Ιερά Μονή της Αγίας Παρασκευής στα Βραγγιανά της Ευρυτανίας.

Πολλοί ήταν αυτοί που τον παρομοίασαν, λόγω της ρητορικής δεινότητάς του, με τον Αριστοτέλη και του προσέδωσαν το προσωνύμιο «ο Αριστοτέλης των Αγράφων»! 

Αλλοι τον εκλάμβαναν ως έναν από τους αξιολογότερους δασκάλους του Γένους, υποστηρίζοντας ότι, μαζί με τον Άγιο Ευγένιο τον Αιτωλό και τον Ιεροδιδάσκαλο Θεοφάνη, υπήρξαν οι θεμελιωτές του Εθνικού Ξεσηκωμού του 1821!

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Στην Ορθόδοξη Εκκλησία αποδίδουμε στα Αγία λείψανα τιμή και ευλαβική προσκύνηση, η όποια όμως δεν αποτελεί λατρευτική προσκύνηση η λατρεία. Τούτο γιατί κανείς ποτέ ορθόδοξος χριστιανός δεν ταύτισε στη σκέψη του τα τίμια λείψανα με «θεούς». Μακαριστός π. ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΑΛΕΒΙΖΟΠΟΥΛΟΣ (ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟΝ ΑΙΡΕΣΕΩΝ ΚΑΙ ΠΑΡΑΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΩΝ ΟΜΑΔΩΝ).

 

Ελαιογραφία του Αναστασίου Γορδίου, 1971,

έργο Δημ. Βασιλείου, Εθνικό και Ιστορικό Μουσείο.

Γεννήθηκε στα σημερινά Μεγάλα Βραγγιανά (τότε Βρανιανά που στα χρόνια της Τουρκοκρατίας λειτούργησε για δύο αιώνες το περίφημο «Ελληνομουσείον των Αγράφων»), το 1654 και είναι ένας από τους σημαντικότερους λόγιους κληρικούς της εποχής της Τουρκοκρατίας ενώ υπήρξε και ο επιφανέστερος μαθητής του Αγίου Ευγένιου του Αιτωλού.

Το κοσμικό του όνομα ήταν Αλέξιος Παπαλέκας, το «Γόρδιος» αποτελεί το προσωνύμιο του μοναχικού ονόματος «Αναστάσιος», που έλαβε από τον δάσκαλο του Ευγένιο Γιαννούλη, είχε δύο αδελφούς, τον Αθανάσιο και τον Ευγένιο, ιερομόναχους επίσης και δύο αδελφές, εκ των οποίων η μία ήταν άδηλη που νυμφεύτηκε τον έμπορο Γεωργούση αλλά χήρευσε νωρίς και η άλλη ήταν η Φέγγω, την οποία ο Γόρδιος μνημονεύει συχνά στις επιστολές του αλλά και στη διαθήκη του ενώ όλοι τους υπήρξαν άτεκνοι.

Σπούδασε στη Σχολή Γούβας Βραγγιανών και τα πρώτα του γράμματα διδάχθηκε πιθανώς κοντά στον ιερέα Ιωακείμ όπως σημειώνεται σε επιστολή του η οποία στάλθηκε στις 13 Δεκεμβρίου του 1675 προς τον ιερέα από τα Βρανιανά, κατόπιν πήγε στην Αθήνα και έχοντας δάσκαλο τον λόγιο, Νικόδημο Μαζαράκη τον Φερραίο, απέκτησε βαθιά αρχαιομάθεια, αφού προηγουμένως είχε διδαχθεί φιλοσοφία διαβάζοντας συγγράμματα του διδασκάλου της Λογικής και της Φιλοσοφίας, Θεόφιλο Κορυδαλέα.

Η Ιερά Μονή Αγ. Παρασκευής Μεγάλων Βραγγιανών,
στους χώρους της στεγάζονταν το διάστημα 1661 - 1781
Σχολές των Ελληνικών Γραμμάτων, καθώς και άλλων 
επιστημών, γνωστές ως «Ελληνομουσείον Αγράφων».

Πριν πάει στην Αθήνα, σε επιστολή του τον Νοέμβριο του 1676, αναφέρει την χειροτονία του σε υποδιάκονο, μετά μοναχός, χειροτονήθηκε ιεροδιάκονος στο Καρπενήσι από τον επίσκοπο Λιτζάς και Αγράφων Ιάκωβο τον εκ Καρπενησίου και τον Ιανουάριο του 1660 χειροτονήθηκε εκεί ιερέας.

Το 2ο μισό του 1680 συνόδευσε τον δάσκαλό του στο Καρπενήσι και στον Μπελοκομίτη ενώ μετά τον θάνατο του Γιαννούλη, πήγε στη Μονή Δουσίκου, (Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 1682 και Μάιος 1683), στη Μονή Τατάρνας (Νοέμβριος 1682 - Μάρτιος 1683) και σε μονές του Αιτωλικού.

Από το καλοκαίρι του 1683 έως το τέλος του 1686 έμεινε στα Βρανιανά για να διδάξει στη Σχολή του Αιτωλικού, κατόπιν πήγε στη Ζάκυνθο το 1689 και όσο ήταν αποκλεισμένος στο λοιμοκαθαρτήριο για σαράντα μέρες, όπως όριζε ο νόμος, συνέταξε 69 επιγράμματα για μονές της Ζακύνθου.

Η προτομή του Αναστάσιου Γόρδιου στον
περίβολο της Μονής Αγίας Παρασκευής Βραγγιανών

Τη χρονική εκείνη περίοδο πιθανόν να πήγε στη Βενετία όπου παρακολούθησε μαθήματα φιλοσοφίας και στην Πάδοβα της Ιταλίας μαθήματα ιατρικής ως ακροατής και οι ιατρικές του γνώσεις αποδεικνύονται από τις πολύ χρήσιμες συμβουλές που έδινε μέσω των επιστολών του, όπως οι επιστολές που στάλθηκαν στις 17 Απριλίου 1700 και στις 23 Μαΐου 1723.

Επιστρέφοντας από την Ιταλία, εγκαταστάθηκε στο Αιτωλικό για δύο δεκαετίες και ασκήθηκε στη διδαχή μαθημάτων (1690 - 1710) και μετά το 1710 ο Γόρδιος έγραψε τον μεγαλύτερο αριθμό των επιστολών του, οι οποίες μέχρι τότε αριθμούσαν τις 137.

Επέστρεψε στα Βρανιανά το καλοκαίρι του 1710 και παρέμεινε εκεί ως και τον θάνατό του. 

Οι δύο τελευταίες δεκαετίες μας δίνουν πληροφορίες για τον Γόρδιο λόγω του ότι οι περισσότερες επιστολές γράφτηκαν αυτό το χρονικό διάστημα.

Είχε έναν σταθερό κύκλο μαθητών στα Βρανιανά και ασκούσε το διδακτικό του έργο στη Σχολή του Αιτωλικού, πολλοί από τους μαθητές του διακρίθηκαν αργότερα ως σπουδαίοι δάσκαλοι, όπως ο Ιγνάτιος ιερομόναχος, ο Ευγένιος, ηγούμενος της μονής Τατάρνας ο αδελφός του Γορδίου, Αθανάσιος Ελάχιστος κ.α.

Απεικόνιση (φανταστική) του Αναστασίου Γορδίου στὸ φ.130 

 του κώδικα 2188 της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος.

Ο Γόρδιος θεωρούνταν ένας από τους ικανότερους δασκάλους της εποχής, γι αυτό ήρθε σε επαφή με αξιόλογους ανθρώπους και του προσφέρθηκαν σημαντικές έδρες διδασκαλίας και αξιώματα.

Παρόλα αυτά ο ίδιος προτίμησε να αποσυρθεί και να παραμείνει στον τόπο καταγωγής του κατά την πλέον δημιουργική και παραγωγική περίοδο της ζωής του, αναφέρει χαρακτηριστικά ο Δημαράς: «Λίγοι είναι οι λόγιοι που τείνουν προς την αναχώρηση, και μένουν ασυγκίνητοι στα καλέσματα που τους γίνονται. Σαν τυπικός εκπρόσωπος αυτού του είδους μπορεί να μνημονευθεί ο Αναστάσιος Γόρδιος ο οποίος σπουδαγμένος στην Δύση την Ιατρική, αρνήθηκε τις δελεαστικές προτάσεις που του έκαναν από τόπους με προηγούμενο πολιτισμό και έμεινε στην πατρίδα του τα Βρανιανά..»

Εκείνη την εποχή, πολλοί λόγιοι αποδημούσαν σε μεγάλες πόλεις λόγω οικονομικής στενότητας και καταξιώθηκαν στις περιοχές όπου εγκαταστάθηκαν, είτε καταλαμβάνοντας αξιώματα και έδρες, είτε μέσω του συγγραφικού τους έργου, αντίθετα ο Γόρδιος αποδείχθηκε ένας γνήσιος ιερομόναχος που ενώ, διέθετε μεγάλη φιλολογική και θεολογική κατάρτιση, προτίμησε να παραμείνει στον τόπο του για να βρίσκεται σε επαφή με τους συμπολίτες του, να τους εμψυχώνει, να τους συμβουλεύει, να συμπάσχει μαζί τους.

Το τέλος της επιστολής του Γόρδιου στις 3 Ιουνίου 1726 απο
τα Βρανιανά με την υπογραφή του στον Μητροπολίτη Νεόφυτο
πρώην Ναυπάκτου και Άρτης, στην Μονή Ιβήρων Αγίου Όρους.
(Κώδικας Αγίας Άννης 315, φ 147)
πηγή

Μέσα από τις επιστολές του, 669 συνολικά, ξεδιπλώνεται η υπέρμετρη αγάπη για τον τόπο του και η αγωνία του για την τύχη των συμπατριωτών του, δεν είναι λίγες οι φορές που θα ζητήσει οικονομική ενίσχυση από απόδημους Αγραφιώτες, αλλά και από αξιωματούχους της Αυλής της Βλαχίας.

Οι επιστολές του Αναστασίου Γορδίου μας πληροφορούν ακόμη για την ίδρυση σχολείων με πρωτοβουλία των τοπικών κοινοτήτων στην περιοχή της Δυτικής Ελλάδας, όπως σε Ιωάννινα, Καρπενήσι, Ζάκυνθο, Αιτωλικό ενώ επίσης μας διαφωτίζουν για την ασκητική ζωή του Γορδίου που διήγε ενάρετο βίο, έχοντας ως μόνη περιουσία του, τα βιβλία του: «Εγώ, έως όπου αναπνέω, βιβλία προσκείσθαι βούλομαι. Και εάν είχα θησαυρόν χρημάτων, ήθελα τον εξοδιάσει εις θησαυρόν βιβλίων».
 

Αυτόγραφη σημείωση του Αναστάσιου Γόρδιου, του 1683
κατά την επίσκεψή του στην Μονή Δουσίκου.
πηγή

Ο Γόρδιος που ξεπέρασε τον δάσκαλό του Ευγένιο Γιαννούλη στην εκπόνηση συγγραμμάτων, κοιμήθηκε στις 7 Ιουνίου του 1729 σε ηλικία 75 ετών, στο μονύδριο της Αγίας Παρασκευής Βρανιανών και η Τιμία κάρα του που οποία ευωδιάζει, βρίσκεται εκεί και επιτελεί πολλά θαύματα, σύμφωνα και με μαρτυρίες. 

 

Πεθαίνοντας ο Γόρδιος, άφησε πίσω του ένα τεράστιο έργο από επιστολές, από μεταφράσεις Αρχαίων και από άλλα έργα, κυρίως διδακτικά της Γραμματικής ενώ αυτό το έργο του μαζί με το κοινωνικό του έργο και τη φωτεινή ζωή του «έμειναν και μετά το θάνατό του μια λαμπάδα αναμμένη μέσα στα σκοτάδια της δουλείας». 

Το χειρόγραφο της Διαθήκης του Αναστασίου Γορδίου.
πηγή

Θεωρείται η ψυχή και ο φύλακας των Αγράφων ενώ προστατεύει ακόμη και σήμερα τις μητέρες, που προστρέχουν σε αυτόν και επικαλούνται το όνομά του για να θεραπεύσει τα παιδιά τους.

Η διαθήκη του είναι περισσότερο ομολογία πίστεως, ένα κείμενο πνευματικό που υπαγόρευσε ο Γόρδιος στον ετεροθαλή αδελφό του, ιερομόναχο Ευγένιο και αντιγράφτηκε από τον Διονύσιο τον εκ Φουρνά, στον κώδικα 171 των Γενικών Αρχείων του Κράτους.

Σε αυτό αναδύεται η βαθιά Πίστη του Γορδίου και η προσήλωσή του στην παράδοση της Ορθόδοξης Εκκλησίας καθώς και η λιτή, ταπεινή ασκητική του ζωή.

Δύο αποσπάσματα της διαθήκης του είναι πολύ χαρακτηριστικά: «Ακλινώς και αμετατρέπτως διέμεινα και λόγω και έργω και διανοία και ταύτη τη ομολογία της πίστεως της αγιωτάτης και καθολικής μητρός ημών εκκλησίας διάκειμαι μέχρι και εσχάτης αναπνοής. Και ούτε εις λατινικόν τι δόγμα διεφθαρμένον και εναντίον της καθολικής εκκλησίας εξέκλινα πώ ποτε ούτε εις λουτερανικόν και καλβινικόν των κατά τους καιρούς τούτους έναντιωτάτων ημίν τοις πιστοίς και ορθοδόξοις χριστιανοίς».

Η απόφαση της ΔΙΣ για την αγιοκατάταξη του Αναστάσιου Γόρδιου

μετά από την πρωτοβουλία του Σεβασμιότατου

Μητροπολίτη Καρπενησίου κ. Γεώργιου

«Οι μετ’ εμέ απολειφθέντες μοναχοί, οίτινες αν είεν,πρωτεύοντος του εμού κατά σάρκα και κατά πνεύμα αδελφού και πνευματικού παιδός Ευγενίου, σκεπτέσθωσαν ακριβώς, ίνα μη ως ανευλαβείς και αμόναχοι μοναχοί, ως περί της σωτηρίας της εαυτών ψυχής μη φροντίζοντες, διαιτώνται αλλά ώσπερ εγώ χρυσίου ή ιματισμού ή δόξης κενής ουκ εφρόντισα, ούτω και αυτοί των τοιούτων απέχουσι και τη εις Θεόν ελπίδι στηριζόμενοι, ουδενός των αναγκαίων απολειφθήσονται».

Ο Αναστάσιος Γόρδιος, υπήρξε ίσως μοναδικό φαινόμενο λογίου, πού αφιέρωσε 24 ολόκληρα χρόνια σέ σπουδές και 43 γιά τή διδασκαλία των Ελληνικών γραμμάτων, τά περισσότερα απ’ αυτά τά ανάλωσε στή Σχολή των Μεγάλων Βραγγιανών και από κεί μεταλαμπάδευσε όλα τά φώτα του, ενώ υπήρξε καί γιατρός στήν υπηρεσία του λαού της περιοχής.

 

Με πρωτοβουλία του Σεβασμιότατου Μητροπολίτη Καρπενησίου κ. Γεώργιου, υποβλήθηκε στις 17 Μαρτίου 2021, αίτημα προς τη Διαρκή Ιερά Σύνοδο για την Αναγραφή στα Αγιολογικά Δελτία του Αναστασίου Γόρδιου. Η ΔΙΣ συνεδρίασε στις 13 Ιουλίου 2021 και αφού η Συνοδική Επιτροπή Νομοκανονικών και Δογματικών Ζητημάτων, εξέτασε τα στοιχεία της αίτησης και την εισήγηση του Μητροπολίτη Καρπενησίου, αποφάσισε την αγιοκατάταξη του Αναστασίου Γόρδιου, που στη συνείδηση των Αγραφιωτών τιμάται ήδη ως Άγιος.

Αναμένεται η τυπική - τελική αναγνώριση του νέου Αγίου από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, με Πατριαρχική και Συνοδική Πράξη καταχώρησης στα Αγιολογικά Δελτία και να καθορισθεί ως ημερομηνία μνήμης του Αγίου, η 7^η Ιουνίου κάθε έτους, ημέρα κατά την οποία κοιμήθηκε ο ιερομόναχος.