Η ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΓΟΥΜΕΝΙΣΣΑΣ.

Φυλάσσεται στην ομώνυμη Ιερή Μονή στην Γουμένισσα του Κιλκίς.

Άποψη της Μονής της Παναγίας Γουμένισσας

Η Ιερά Μονή της Παναγίας Γουμένισσας, είναι από τα μεγαλύτερα προσκυνήματα της Μακεδονίας και ήταν η αφορμή για να γεννηθεί η ομώνυμη πόλη της Γουμένισσας.

Ιδρύθηκε το 14ο αιώνα, το 1346 με χρυσόβουλο του αυτοκράτορα Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγου παραχωρήθηκε στην Μονή Ιβήρων του Αγίου Όρους και από το 1951 έγινε ανεξάρτητη. 

Όταν η περιοχή υποτάχθηκε στους Τούρκους (1430 - 1912), η Μονή έγινε τo σημαντικότερο θρησκευτικό και εθνικό κέντρο της περιοχής, απέκτησε δύναμη και μεγάλη κτηματική περιουσία από δωρεές των πιστών, συμμορίες, όμως, Τούρκων και Τουρκαλβανών ληστών, την λεηλάτησαν και για να τιμωρήσουν την αντίσταση των Μοναχών κρέμασαν τον Ηγούμενο σε ένα πλατάνι στο δάσος της Μονής, στη θέση της σημερινής κεντρικής πλατείας.

Άποψη της Μονής της Παναγίας Γουμένισσας
πηγή

Ο τόπος πήρε το όνομα του απαγχονισμένου νεομάρτυρα ηγούμενου και έτσι σε ανάμνηση της θυσίας του, το χωριό ονομάστηκε Ηγουμένισσα και αργότερα Γουμένισσα, έκτοτε Μονή και κωμόπολη είναι αναπόσπαστα δεμένες.

Το σημερινό καθολικό είναι κτίσμα του τέλους του 17ου αιώνα, στο οποίο το 1802 προστέθηκαν στη νότια και δυτική πλευρά αψιδωτό προστώο, με πεσσούς και τόξα, δημιουργήθηκε γυναικωνίτης, ανακαινίστηκε η κόγχη του ιερού και τονίστηκαν τα χρώματα των τοιχογραφιών.

Το 1837 ανακαινίσθηκε το Ιερό, ενώ στα μέσα του 19ου αιώνα επεκτάθηκε προς τα δυτικά, τότε προστέθηκε και η νότια στοά. Στο εσωτερικό της εκκλησίας, η οποία ανήκει στον τύπο της τρίκλητης ξυλόστεγης βασιλικής, με πολυγωνική αψίδα Ιερού από λαξευτή πέτρα, υπάρχει ένα εξαιρετικής ποιότητας ξυλόγλυπτο σύνολο ενώ στο προσκυνητάρι είναι τοποθετημένη η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας.

Άποψη της Μονής της Παναγίας Γουμένισσας
πηγή

Τα παραπάνω μαρτυρούνται από δυο εντοιχισμένες επιγραφές (εξωτερικά στη κόγχη του αγίου Βήματος): «1802 Αυγούστου 15 ΙΣΧΡ ΝΙΚΑ» και «ΠΑΝΤΑ ΩΣΑΝΑ Α΄ ΜΑΡΤΙΟΥ 1821».

Το 1864 κτίσθηκε και ο ευρύχωρος ναός του αγίου Γεωργίου, αλλά ο παλαιός της Παναγίας δεν έπαυσε να αποτελεί το κέντρο της θρησκευτικής ζωής της Γουμένισσας.

Σημαντικό, στην τοπική ιστορία, υπήρξε το 1924, όταν στην περιοχή εγκαταστάθηκαν χιλιάδες Έλληνες πρόσφυγες από τη Μικρασία, τον Πόντο και την Ανατολική Ρωμυλία. Για την αποκατάστασή τους, όπως όλα σχεδόν τα μοναστήρια, η Μονή Ιβήρων παραχώρησε το 1931 στο Κράτος και στη τοπική Εκκλησία το Μετόχι της Παναγίας, την κινητή και ακίνητη περιουσία, πλην των ιερών αντικειμένων και κειμηλίων που παραδόθηκαν στη Μονή Ιβήρων, ενώ τα κελιά μετατράπηκαν σε οικήματα για τη στέγαση προσφύγων.

Άποψη της Μονής της Παναγίας Γουμένισσας
πηγή

Το 1951 οι ενορίες της Παναγίας και του Αγίου Γεωργίου συγχωνεύτηκαν και επανασυστήθηκε η «Ιερά Μονή της Παναγίας Γουμενίσσης» (Β.Δ. 17.12.1951) όμως λόγο έλλειψης μοναχών, ο τότε μητροπολίτης Πολυανής και Κιλκισίου Αμβρόσιος μετέτρεψε τη Μονή σε «ιερό προσκύνημα», διατηρώντας όμως σε ισχύ το μοναστηριακό καθεστώς.

Με την ανάληψη της ποιμαντορίας του ο πρώτος μητροπολίτης της νεοσύστατης Μητροπόλεως Γουμενίσσης, Αξιουπόλεως και Πολυκάστρου Δημήτριος (Μπεκιάρης) εγκατέστησε σε αυτήν μια δραστήρια μοναστική αδελφότητα, το 1991 και κατάργησε το προσκυνηματικό καθεστώς, η Μονή έκτοτε, λειτουργεί ως ανδρικό κοινόβιο.

Άποψη της Μονής της Παναγίας Γουμένισσας
πηγή

Στο καθολικό, διαστάσεων 27 x 15 μέτρων, που είναι ρυθμού παραδοσιακής βασιλικής, υπάρχουν τοιχογραφίες, όχι καλά διατηρημένες, εξαιτίας του χρόνου και των καταστροφικών επεμβάσεων των βουλγάρων σχισματικών, αλλά και το εξαιρετικής τέχνης ξυλόγλυπτο τέμπλο.

Στον ναό υπάρχουν λείψανα των Αγίων: Θέκλας, Μηνοδώρας, Μητροδώρας, Νυμφοδώρας, Ευσταθίου, Παρασκευής, Γεωργίου, Μαρίνης, Χαραλάμπους, Αναργύρων, Τρύφωνος, Ελευθερίου, Βαρβάρας, των νεομαρτύρων Ραφαήλ, Νικολάου, Ειρήνης κ.α., αλλά «το τιμαλφέστατο θησαύρισμα της Μονής» είναι η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Γουμένισσας, έργο του 13ου αιώνα.

Η Θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Γουμένισσας

δίχως την επένδυσή της

Στις πλαγιές του όρους Πάικο, ασκήτευαν αρκετοί μοναχοί τον 14ο αιώνα, ίσως στο σημείο που σώζονται τα ερείπια και βρίσκεται σήμερα το εξωκλήσι της αγίας Παρασκευής Πενταλόφου, να υπήρχαν κελιά.

Οι μοναχοί αυτοί τιμούσαν ιδιαίτερα μια εικόνα της Παναγίας, η εικόνα αυτή κάποια μέρα έφυγε από τη θέση της και βρέθηκε 7 χιλιόμετρα πιο κάτω, στην σημερινή Γουμένισσα. Την επανέφεραν στη θέση της και ξαναχάθηκε, 2η και 3η φορά, δείγμα ότι η Παναγία επιθυμούσε στο σημείο εκείνο, δυτικά από το μικρό τότε χωριό, να στηθεί Μοναστήρι, έτσι οι κάτοικοι της περιοχής, ανήγειραν ναό προς τιμήν της και με τον καιρό, ο ναός αυτός έγινε το καθολικό της Μονής.

..."Η εικόνα είναι μεγάλων διαστάσεων και φορητή. Φιλοτεχνήθηκε από άγνωστο αγιογράφο, έργο της ύστερης βυζαντινής περιόδου (13ος - 14ος αιώνας) και εικονίζει την Θεοτόκο Βρεφοκρατούσα.

Ο αγιογράφος με πίστη και ευλάβεια φιλοτέχνησε πάνω σε δύο επεξεργασμένα κατάλληλα σανίδια, που τα συνέδεσε, μια γλυκύτατη Παναγία που δε θυμίζει την αυστηρή βυζαντινή αγιογραφία αλλά ούτε τη χαλαρή νεότερη δυτικότροπη ή έργα της ρωσικής και ανατολικοευρωπαϊκής θρησκευτικής τέχνης.

Είναι ένα όριο ανάμεσα στα γνήσια βυζαντινά έργα και σε όσα ιστορούνται την περίοδο της μακραίωνης τουρκοκρατίας. Κυριαρχεί το πρόσωπο της Θεομήτορος με πραότητα, γλυκύτητα, ηρεμία, έκφραση συγκρατημένης χαράς και λύπης (χαρμολύπης).

Το βλέμμα της είναι στραμμένο προς τον πιστό προσκυνητή και όχι προς τον Μονογενή Υιό και Θεό μας. Δύο μεγάλα αμυγδαλωτά μάτια αγκαλιάζουν όλον τον κόσμο και με το θείο πρόσωπο αποτελούν τα κυρίαρχα στοιχεία της μοναδικής εικόνας Της. Το δεξί Της χέρι είναι σε θέση ικεσίας και με το αριστερό κρατά ανάλαφρα “ …. τον βαστάζοντα πάντα …” Χριστό.

Ιδιαίτερα εντυπωσιακό είναι το πορφυρού χρώματος ένδυμά Της, υποδηλώνοντας την βασιλική Της εξουσία – Βασίλισσα των ουρανών – και καταλήγει σε ανάλαφρα κρόσσια σαν χρυσή βροχή. Σε ανοικτότερο χρώμα είναι το ιμάτιο του Ιησού. Τα δύο βρίσκονται σε αρμονική αντίθεση με τον χρυσαφί φόντο και τονίζουν τη γλυκύτητα και την πραότητα των Αγίων προσώπων.

Τα φωτοστέφανα διακριτικά, όπως και τα ακρώνυμα, ακόμη και το περίτεχνο στέμμα της Δέσποινας του κόσμου. Τρεις αστερίσκοι κοσμούν το κάλυμμα της κεφαλής Της συμβολίζοντα την αειπαρθενία Της (προ, κατά και μετά τον τόκο).

Το εικόνισμα της Παναγίας Γουμενίσσης είναι μοναδικό έργο τέχνης, μα περισσότερο έργο στο οποίο εικονίζεται και λατρεύεται η μία και μόνη Παναγία, η Υπεραγία Θεοτόκος. Την Κοίμηση και την μετάστασή Της στους ουρανούς πανηγυρίζουμε και εορτάζουμε (15-17/8) ευχόμενοι να προστατεύει και να βοηθά όλους όσους προστρέχουν στην χάρη της".

(Αποσπάσματα από το βιβλίο του Χρήστου Π. Ίντου, 

Η Παναγία της Γουμένισσας, ιστορίες και παραδόσεις, 

Γουμένισσα 2007, Εκδόσεις ΜΑΧΗΤΗΣ, εξαντλημένο)