Ιερά Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου Βαρετάδας, Αμφιλοχία.

Βρίσκεται 2,5 περίπου χιλιόμετρα νοτιοδυτικά από το χωριό Βαρετάδα (15 χιλιόμετρα ανατολικά της Αμφιλοχίας), στις αρχές της κορυφογραμμής του όρους Θύαμο και μέσα σε πυκνό δάσος.

Η Κτητορική επιγραφή
πηγή

Όπως μαρτυρά και μία εντοιχισμένη στο βόρειο αέτωμα επιγραφή, το καθολικό της Μονής είναι κτισμένο το 1783, ενώ κάποιες μεταγενέστερες επεμβάσεις συμπληρώνουν σήμερα το σύνολο του συγκροτήματος της Μονής.

Κατά άλλους όμως ειδικούς αρχαιολόγους υπάρχει κάποια μεγάλη πιθανότητα το έτος αυτό να αναφέρεται σε μία ανακαίνιση και το μοναστήρι να είναι έτσι κατά πολύ αρχαιότερο.

Το Καθολικό της Μονής είναι του τύπου μονόκλιτου σταυρεπίστεγου με οκταγωνικό τρούλο και Κτήτορας της ήτανε ο ιερομόναχος Αγάπιος, τον οποίο οι πιστοί ακόμη και σήμερα, 2 αιώνες περίπου μετά την κοίμησή του, αναφέρουν ως Άγιο.

πηγή

πηγή

Άποψη της Μονής
πηγή

Στην πίσω πλευρά του μοναστηριού υπάρχει ακόμη και σήμερα ο τάφος του Κτήτορα της Μονής, Ιερομονάχου Αγαπίου.

Σχετικό με την μεγάλη φήμη του Μοναστηριού παλαιότερα, είναι και το ιστορικό δίστιχο επάνω στο τάμα του ξακουστού κλέφτη των Αγράφων και του Βάλτου, Αντώνιου Κατσαντώνη, τάμα το οποίο διασώζεται ακόμη και σήμερα στο ιστορικό μοναστήρι της Παναγίας Τατάρνας. 

Έπειτα από κάποιον αρκετά βαρύ τραυματισμό του Κατσαντώνη σε κάποια μάχη, αυτός ζητώντας βοήθεια από την Παναγία για να γίνει καλά, αναφέρθηκε στα 3 σημαντικότερα μοναστήρια της Παναγίας της ευρύτερης περιοχής: «Χίλια φλουριά εχω στον Προυσσό  και χίλια στ' Βαρετάδα και στης Τατάρνας τη Μονή ένα χρυσό καντήλι».

πηγή 

πηγή

Άποψη της Μονής
πηγή

Το οικοδομικό συγκρότημα της Μονής Κοιμήσεως της Θεοτόκου Βαρετάδας αποτελείται από το καθολικό, ένα μικρό διώροφο κελί πολύ κοντά στον νότιο τοίχο του Καθολικού, και ένα μεγαλύτερο κελί στα βόρεια του Καθολικού. 

Το συγκρότημα περιβάλλεται επίσης και από έναν χαμηλό πέτρινο μαντρότοιχο ενώ στα ανατολικά του βόρειου κτιρίου υπάρχουν και ορισμένα διάσπαρτα, λείψανα κάποιων παλαιοτέρων προφανώς κτισμάτων. 

Η κύρια είσοδος στον περίβολο του Μοναστηριακού συγκροτήματος γίνεται σήμερα από την ανατολική πλευρά της Μονής ενώ κάποιες δευτερεύουσες είσοδοι στον περίβολο υπάρχουν τόσο στην βόρεια, όσο επίσης και στην νότια πλευρά της Μονής.

πηγή

πηγή

Άποψη της Μονής
πηγή

Το καθολικό της μονής Κοιμήσεως Θεοτόκου Βαρετάδας ανήκει στον τύπο της μονόκλιτης τρουλαίας βασιλικής και έχει διαστάσεις 15.80 Χ 6.40 μέτρα. 

Αποτελείται από τον κυρίως ναό, τον νάρθηκα, και μία στοά η οποία εκτείνεται κατά μήκος του νότιου τοίχου του ναού και οι κεραίες του σταυρού καλύπτονται από δίριχτες στέγες, οι κορφιάδες των οποίων καταλήγουν στις τοιχοποιίες του τρούλου. 

Ο τρούλος είναι οκταγωνικός και η θολοδομία του καλύπτεται από μία στέγη ημισφαιρικής μορφής και όλες οι στέγες είναι επικαλυμμένες με σχιστόπλακες  ενώ ολόκληρο το εσωτερικό του ναού και του νάρθηκα, καθώς και το εξωτερικό τμήμα του βόρειου τοίχο που καλύπτεται από την στοά, είναι καλυμμένα από τοιχογραφημένα επιχρίσματα.

Άποψη των τοιχογραφιών στο Καθολικό
πηγή

Στα νοτιοδυτικά του ναού υπάρχει κτίσμα (κελί) τετραγωνικής κάτοψης διαστάσεων 5,50 Χ 5,50 μέτρα. 

Στα βόρεια υπάρχει δεύτερο κτίριο κελιών το οποίο είναι είναι επίμηκες, ορθογωνικό, με ισόγειο και κατώι και έχει γενικές διαστάσεις 18,45 Χ 6,80.

Στην μονή που θεωρείται ως εξαιρετικής ιστορικής σημασίας για όλη την ευρύτερη περιοχή, πραγματοποιήθηκε πλήρης μελέτη αποκατάστασης του ναού και των κελιών, η υλοποίηση της οποίας ολοκληρώθηκε τον Οκτώβριο του 2006 και διήρκεσε 3 χρόνια, από το 2003. 

Το μοναστήρι αφού γλίτωσε από την εγκατάλειψη σήμερα συνεχίζει να τραβά τους ανθρώπους γύρω του, χτισμένο και κρυμμένο λίγα λεπτά από το χωριό της Βαρετάδας σε μια κατάφυτη πλαγιά που στη διαδρομή έως το μοναστήρι η ιδιαιτέρως πυκνή βλάστηση σε ενθουσιάζει και το άρωμα της άγριας ρίγανης σου τρυπάει τη μύτη.

Άποψη της Μονής
πηγή

Επίσης, ολοκληρώθηκε και η σύνδεση της μονής με το οδικό δίκτυο της περιοχής και το σημαντικό αυτό μνημείο είναι σήμερα επισκέψιμο και εύκολα προσβάσιμο.

Από το κτίριο, πριν από τις εργασίες αποκατάστασης σωζόταν μεγάλο μέρος της εξωτερικής τοιχοποιίας αλλά σε κατάσταση ετοιμορροπίας, ενώ η στέγη και οι ενδιάμεσοι τοίχοι έχουν εξ’ ολοκλήρου καταρρεύσει.

Σώζονταν επίσης λείψανα των πατωμάτων, των δοκών και της επικάλυψης της στέγης.

Η πρόσβαση στην Μονή, που απέχει από την Εθνική οδό μόνο 20 χιλιόμετρα γίνεται με καλό ασφαλτοστρωμένο δρόμο, σε μια διαδρομή καταπληκτική, μέσα σε ένα καταπράσινο τοπίο με θέα τον Αμβρακικό κόλπο και σε υψόμετρο 480 μέτρων.

Η Μονή γιορτάζει στις 15 Αυγούστου.