Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου Καψά Σητείας, Kρήτη.

πηγή

Βρίσκεται στο νοτιανατολικό άκρο της Κρήτης, πέντε χιλιόμετρα δυτικά από το ακρωτήριο Γούδουρας (το αρχαίο Ερυθραίο) και στη δυτική πλευρά της εξόδου του φαραγγιού των Περβολακίων προς τη θάλασσα σε μια πανοραμική θέση με θέα προς το Λιβυκό πέλαγος.

Άποψη της Μονής
πηγή

Το Μοναστήρι είναι κτισμένο σε οχυρή θέση πάνω σε απότομη βουνοπλαγιά με υψόμετρο 57 μέτρα και με επίκεντρο το δύκλιτο σπηλαιώδη ναό του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου και της Αγίας Τριάδος. 

Στην άγονη, δύσβατη και απόκρημνη γκριζοκόκκινη αυτή πλαγιά, υπάρχουν αρκετά μικρά και μεγάλα σπήλαια, ενώ δυτικά βρίσκεται η έξοδος του ονομαστού για την σπάνια ομορφιά του φαραγγιού των Περβολακίων.

Ο χρόνος ίδρυσης της παλαιάς Μονής, πάνω στην οποία έχει κτισθεί από τον Όσιο Ιωσήφ τον Γεροντογιάννη η σημερινή, δεν είναι δυνατόν να προσδιοριστεί επ’ ακριβώς, αφού δεν υπάρχουν γραπτές πηγές που να μας πληροφορούν σχετικά, εκτός από τον Κώδικα της Μονής, που έχει συνταχθεί το 1890 από τον εγγονό του Οσίου Ιωσήφ, Αρχιμ. Ιωσήφ Γεροντάκη και έχει επικυρωθεί από τον μακαριστό Επίσκοπο Ιεροσητείας Αμβρόσιο (1890 - 1929). 

Το φαράγγι των Περβολακίων
πηγή

Η Θέα προς το Λιβυκό Πέλαγος από την Μονή
πηγή

Η Θέα προς το Λιβυκό Πέλαγος από την Μονή
πηγή

Άποψη της Μονής
πηγή

Όπως αναφέρει ο Κώδικας: «...προ αμνημονεύτων χρόνων υπήρχεν επί του κρημνού τούτου, Μονύδριον αρχαιότατον (Ενετικόν) ίσως ή Ρωμαϊκόν, ούτινος τείχει ήσαν κρημνός, και εις τύχος μεσημβρινός, κτιστός ζωγραφισθέντα γύρωθεν και τέσσαρες εικόνες ξύλιναι, η μία της Θεοτόκου, αι δε τρις ιστόριζον τον Τίμιον Πρόδρομον, εστηριγμέναι επί του κρημνού προς ανατολάς...».

Άλλωστε η Μονή διατηρεί μια μορφή που δεν θυμίζει τα άλλα μοναστήρια που ιδρύθηκαν στα μέσα του 19ου αιώνα. Επίσης την ύπαρξη παλαιότερου Μονυδρίου επιβεβαιώνουν και τα χαράγματα χρονολογιών από το 1552 έως το 1809 (συνήθως Ιερέων που λειτούργησαν ή προσκύνησαν στην ερειπωμένη Μονή) και επιγραφών στην τοιχογραφία της κόγχης του Ιερού Βήματος του Τιμίου Προδρόμου, που είναι και το μοναδικό τμήμα που σώζεται από την παλαιά Μονή.

Όσιος Ιωσήφ Γεροντογιάννης.

Ο Ιωάννης Βιτσέντζος ή Γεροντογιάννης γεννήθηκε το 1799 στο μισοερειπωμένο μοναστήρι και έμελλε να αναστηλώσει τη Μονή Καψά το 1861. 

Τα πρώτα χρόνια της ζωής του ο Γεροντογιάννης δεν ήταν αυτό που θα λέγαμε ενάρετος και καλός Χριστιανός αλλά μάλλον ένας καβγατζής, ατίθασος, σκληρόκαρδος άνθρωπος που χρησιμοποιούσε το μοναστήρι και το διπλανό φαράγγι για να κρύβεται, όταν τον κυνηγούσαν οι Τούρκοι.

Παντρεύτηκε και απέκτησε 4 παιδιά, 3 κόρες και ένα γιό. Κάποια Κυριακή ο Γεροντογιάννης έφυγε μαζί με τη γυναίκα του Καλλιόπη για να πουλήσει ξύλα και να αγοράσει κρασί από τα γειτονικά χωριά Χανδρά και Αρμένους. 

Τα παιδιά έμειναν μόνα τους και αυτό αποδείχτηκε μοιραίο για μια από τις κόρες του, που κάηκε σε πυρκαγιά. Το τραγικό αυτό ατύχημα ο Γεροντογιάννης το είδε σαν θεία τιμωρία για την αμαρτωλή ζωή του και γιατί δεν τήρησε την Κυριακάτικη αργία.

To  ασκηταριό του Οσίου πλησίον της Μονής
πηγή

Από τη στιγμή αυτή η ζωή του άλλαξε τελείως, όπως και ο χαρακτήρας του.

Ο Γεροντογιάννης αφιέρωσε τη ζωή του στις ελεημοσύνες και τη λατρεία του Θεού. Λέγεται ότι έβλεπε οράματα και ότι θεράπευε όσους προσέρχονταν σ’ αυτόν και ζητούσαν τη βοήθεια του. 

Η Μονή Καψά όπου ζούσε έγινε διάσημη σ’ ολόκληρη την Κρήτη και πολλοί πιστοί έρχονταν από μακριά για να προσευχηθούν. 

Ένας από τους πιστούς αυτούς ήταν ο τότε ιδιοκτήτης της περιοχής, ο ΧατζηΝικόλαος Ζαφείρης που το 1841 την παραχώρησε στον Γεροντογιάννη για να ανακαινίσει το μοναστήρι.

Η είσοδος του ασκηταριού του Οσίου
πηγή

Ο Γεροντογιάννης εργάστηκε σκληρά για την ανακαίνιση της Μονής, ωστόσο είναι ελλιπείς οι πληροφορίες για το τι βρήκε στη Μονή Καψά το 1841. 

Το μόνο βέβαιο είναι ότι υπήρχε ο σπηλαιώδης ναός του Αγίου Ιωάννη, ένα πηγάδι με υφάλμυρο νερό και δυο μισογκρεμισμένα οικήματα που αναστηλώθηκαν και υπάρχουν και ακόμη και σήμερα.

Οι εργασίες στη Μονή Καψά συνεχίστηκαν για χρόνια, ενώ το 1861 προστέθηκε και το δεύτερο κλίτος της Μονής αφιερωμένο στην Αγία Τριάδα, το ξυλόγλυπτο τέμπλο της Μονής Καψάς κατασκευάστηκε το 1869 από τον Χατζημηνά και αγιογραφήθηκε το 1874 από τον Αντώνη Αλεξανδρίδη.

Άποψη του ασκηταριού του Οσίου
πηγή

Ο ίδιος ο Γεροντογιάννης, που είχε γίνει μοναχός με το όνομα Ιωσήφ, έμενε σε ένα σπήλαιο 100 μέτρα από το μοναστήρι και συνέχισε να κηρύττει και να θεραπεύει μέχρι το θάνατο του στις 6 Αυγούστου του 1874. 

Σήμερα τιμάται σαν Άγιος Ιωσήφ Γεροντογιάννης στις 7 Αυγούστου. 

Η ανακομιδή των λειψάνων του Οσίου Ιωσήφ έγινε στις 7 Μαΐου του έτους 1982, δηλαδή 108 χρόνια από την κοίμησή του, ύστερα από ολονύκτια αγρυπνία και η μνήμη της γιορτάζεται την Τρίτη προς Τετάρτη της Διακαινησίμου. Τα ιερά λείψανα τοποθετήθηκαν μέσα σε αργυρή λάρνακα μαζί με την τίμια κάρα του σε περίβλεπτη θέση του ναού και εκπέμπουν άρρητη ευωδία.

Η Τιμία κάρα του Οσίου Ιωσήφ Γεροντογιάννη
που αποθησαυρίζεται στην Μονή Καψάς
πηγή

Ακολουθία του οσίου αυτού συνέγραψε ο μακκαριστός μοναχός Γεράσιμος Μικραγιαννανίτης, την οποία, μαζί με τον βίο του οσίου, εξέδωσε η Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου Κάψα Σητείας Κρήτης, το 1993.

Λίγα χρόνια μετά την κοίμηση του Οσίου Ιωσήφ του Γεροντογιάννη, ανάλαβε την ηγουμενία ο εγγονός Αρχιμ. Ιωσήφ Γεροντάκης, ο οποίος συνέχισε το έργο του παππού του επιδεικνύοντας σπάνιες διοικητικές αρετές και μεγάλη δραστηριότητα. 

Οικοδόμησε νέα κελλιά, αγόρασε κτήματα και έφερε νερό από την πηγή των Αγίων Σαράντα. Επί ηγουμενίας του νέοι Μοναχοί εγκαταστάθηκαν στο Μοναστήρι και το 1881 η Μονή αριθμούσε πέντε μοναχούς και πέντε κοσμικούς κατοίκους. 

Η Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου Καψά Σητείας
πηγή

Το 1900, όταν δημοσιεύθηκε ο Καταστατικός Χάρτης της Εκκλησίας της Κρήτης (Νομος 276/1900 της Κρητικής Πολιτείας) η Μονή Καψά χαρακτηρίσθηκε διαλυτέα και προσαρτίθηκε στην Ιερά Μονή Παναγίας Ακρωτηριανής και Αγίου Ιωάννου Θεολόγου, Τοπλού. 

Ο τότε Ηγούμενος Αρχιμανδρίτης Ιωσσήφ Γεροντάκης δεν δέχθηκε την απόφαση αυτή και κατέφυγε στο νησί Σύμη, όπου του δόθηκε Ενορία και παρέμεινε εκεί μέχρι το τέλος της ζωής του, το 1933, αφήνοντας φήμη ενάρετου πνευματικού. 

Η Μονή παρέμεινε για πολύ χρόνο εξάρτημα της Μονής Τοπλού, το Ηγουμενοσυμβούλιο της οποίας φρόντιζε και έστελνε Ιερομονάχους για να εξυπηρετούν. 

Ανάμεσά τους οι Αρχιμανδρίτης Μεθόδιος Βρυγιωνάκης, Ιάκωβος Τσιριλάκης, Ιλαρίων Συντυχάκης, Κύριλλος Κατσογρεσάκης, Ιάκωβος Σφενδουράκης κ.α. 

Αξιοσημείωτη είναι και η εθνική δράση της Μονής κατά την Ιταλογερμανική κατοχή του 1940. Πολλοί Έλληνες πατριώτες αλλά και Αξιωματικοί και στρατιώτες των συμμαχικών δυνάμεων εύρισκαν καταφύγιο στην έρημη αυτή περιοχή για να διαφύγουν στη συνέχεια στην Αίγυπτο με υποβρύχια και πλοία. 

πηγή φωτογραφίας: www.imis.gr

Ο τότε Ηγούμενος Ιλαρίων Συντυχάκης και οι δόκιμοι μοναχοί τροφοδοτούσαν και περιέθαλπαν τους κυνηγημένους από τα στρατεύματα κατοχής συμμάχους στρατιώτες, αν και γνώριζαν καλά ότι σύμφωνα με την ισχύουσα διαταγή, ο συλλαμβανόμενος να υποθάλπει ξένους στρατιώτες και να βοηθεί στην διαφυγή τους θα τιμωρούνταν με την ποινή του θανάτου. 

Παρά τις βίαιες προσαγωγές τους, τις ανακρίσεις και τα βασανιστήρια δεν ομολόγησαν την προστασία των αντιστασιακών και την λειτουργία ασυρμάτου. Είχαν επιστρατευθεί στον αγώνα κατά των κατακτητών, όχι επειδή απέβλεπαν σε ανταμοιβή, δάφνες και υστεροφημία, αλλά μόνο από αγάπη προς τον Θεό και την πατρίδα. 

πηγή φωτογραφίας: orthodoxcrete.com

Αυτό εξόργισε τους Γερμανούς περισσότερο, οι οποίοι υποπτεύονταν την κατασκοπευτική δράση των Ελλήνων στη Μονή Καψά, ώστε το Νοέμβριο του 1943 κήρυξαν την περιοχή της Μονής νεκρή ζώνη και διέταξαν τον Ηγούμενο και όσους διέμεναν εκεί να εγκαταλείψουν την Μονή αμέσως. 

Αργότερα, μετά τη λήξη του πολέμου, ο Ιερομόναχος Ιλαρίων επανήλθε στη Μονή και ασχολήθηκε με την ανασυγκρότησή της. Από τότε συνεχίζει την πορεία της, με μικρό αριθμό μοναχών. Σημαντική υπήρξε και η συμβολή της Γερόντισσας Αγαθαγγέλης Καρύδη, η οποία πάνω από πενήντα χρόνια προσφέρει τις υπηρεσίες της στη Μονή, χωρίς να αφήσει το κανδύλι του Αγίου σε καιρούς δύσκολους να σβήσει, όπως χαρακτηριστικά διηγείται μέχρι σήμερα στους προσκυνητές.

πηγή φωτογραφίας: orthodoxcrete.com

Το 1975 εγκαταστάθηκε στη Μονή ο σημερινός Ηγούμενός της, Αρχιμανδρίτης Μεθόδιος Περάκης, ο οποίος αγωνίζεται με την εργατικότητα και τον ζήλο που τον διακρίνουν για την ανακαίνιση και τον εξωραϊσμό των κτιριακών εγκαταστάσεων και την καλλιέργεια της γης, έχοντας βοηθό και συνεργάτη τον Ιερομόναχο π. Ευγένιο. 

Ήδη, ύστερα από σχετική αρχιτεκτονική μελέτη που εκπόνησαν οι αρμόδιοι Μηχανικοί, βρίσκονται σε εξέλιξη οι εργασίες ανακαινίσεως και συντηρήσεως ολόκληρου του μοναστικού συγκροτήματος. Ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει τόσο το γαλήνιο και σαγηνευτικό τοπίο με θέα το απέραντο γαλάζιο του Λυβικού πελάγους που θυμίζει τη Μονή Σινά ή τα Καρούλια του Αγίο Όρους και στη συνέχεια να γευθεί τη μοναστηριακή φιλοξενία με το καθιερωμένο κέρασμα κάτω από τις κληματαριές που σκεπάζουν την αυλή.

πηγή φωτογραφίας: orthodoxcrete.com

Ακόμα άξιο θαυμασμού είναι το χαρακτηριστικό καλλιτεχνικό δάπεδο του καθολικού που είναι στρωμμένο με πέτρες από τη θάλασσα, η διάταξη των οποίων σχηματίζει διακοσμητικά σύνολα και θρησκευτικά σύμβολα και το εξαιρετικής τέχνης ξυλόγλυπτο τέμπλο με τον καλαίσθητο διάκοσμό του.

Ακόμη ο προσκυνητής μπορεί να ασπασθεί την θαυματουργό εικόνα του 16ου αιώνα του Τιμίου Προδρόμου, τον τάφο και τα ιερά λείψανα του κτίτορα της Μονής Οσίου Ιωσήφ, τα ιερά λείψανα πολλών αγίων, όπως του Τιμίου Προδρόμου, του Μεγάλου Βασιλείου, των Αγίων Παντελεήμονος, Ελευθερίου, Μοδέστου, Χαραλάμπους, Μιχαήλ, Επισκόπου Σινάδων, Ιωάννου του εξ Αγαρηνών, Αναργύρων, Μεθοδίου του εν Νιβρύτω κ. α., καθώς και τεμάχιο Τιμίου Ξύλου από τον Τίμιο και Ζωοποιό Σταυρό του Κυρίου μας

πηγή φωτογραφίας: www.imis.gr

Επίσης, αναπόσπαστο και επισκέψιμο τμήμα της Μονής αποτελεί το σπήλαιο που ασκήτευσε ο Όσιος Ιωσήφ ο Γεροντογιάννης επί 17 ολόκληρα χρόνια και βρίσκεται δυτικά πάνω από τη Μονή σε απόσταση περίπου 100 μέτρων. Ο επισκέπτης μέσω κατάλληλα διαμορφωμένου μονοπατιού διέρχεται μέσα από τη Μονή για να ανέβει από την πίσω πλευρά στο σπήλαιο που βρίσκεται σε μια γρανιτένια κάθετη πλευρά του φαραγγιού των Περβολακίων το οποίο  έχει σταλακτίτες και ρέει συνεχώς αγίασμα.

Η Μονή πανηγυρίζει στις 29 Αυγούστου, μνήμη της αποτομής της Τιμίας Κεφαλής του Προδρόμου με τη συμμετοχή χιλιάδων πιστών απότις Επαρχίες Ιεράπετρας και Σητείας, πολλοί από τους οποίους καταφθάνουν με τα πόδια. 

Ακόμη, με ιδιαίτερη ευλάβεια και ολονύκτια αγρυπνία εορτάζεται η μνήμη του Οσίου Ιωσήφ του Γεροντογιάννη στις 7 Αυγούστου και η ανακομιδή των ιερών λειψάνων του την Τετάρτη της Διακαινισίμου Εβδομάδος. 

Επίσης, καθιερωμένη είναι και η ολονύκτια αγρυπνία το βράδυ της 6ης προς 7η Ιανουαρίου, εορτή της Συνάξεως του Τιμίου Προδρόμου και Βαπτιστού Ιωάννου.

Τηλέφωνο Μονής: (030) 28430 - 51458