Ιερά Μονή Εισοδίων της Θεοτόκου Μυρτιάς.

πηγή

Βρίσκεται σε μια όμορφη τοποθεσία δίπλα στη λίμνη Τριχωνίδα, έξω από το χωριό Μυρτιά και στο μέσο της διαδρομής από το Αγρίνιο προς το Θέρμο ενώ είναι περισσότερο γνωστή ως Μονή Παναγίας Μυρτιάς, προσωνυμία που χρησιμοποιείται τουλάχιστον από τον 17ο αιώνα.

Άποψη του Καθολικού
πηγή

Η προσωνυμία της  «Μυρτιάς» συναντάται και σε έναν Κώδικα του Μεγάλου Σπηλαίου, του 1634, ιδρύθηκε όμως αρχές 12ου αιώνα, όταν κτίστηκε ο πρώτος ναός από τέσσερα αδέρφια, το Νικόδημο, τον Ιωακείμ, τον Ευστάθιο και το Θεόδωρο οι οποίοι το αφιέρωσαν στους γονείς τους.

Συνδέθηκε με σπουδαίους καλλιτέχνες που εργάσθηκαν για την αγιογράφησή της και με προσωπικότητες των γραμμάτων που φιλοξένησε όπως ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, που έζησε εδώ για ένα μικρό διάστημα. 

Διέθετε πλούσια βιβλιοθήκη και στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, σύμφωνα με την παράδοση, σε κρύπτη της λειτουργούσε κρυφό σχολειό και το 1835, όταν όλα τα μοναστήρια της περιοχής διαλύθηκαν, αυτό παρέμεινε ως το μοναστηριακό κέντρο της Τριχωνίδας. 

Άποψη της Μονής Παναγίας Μυρτιάς
πηγή

Τον Ιούλιο του 1943, για αντίποινα πυρπολήθηκε από τους Γερμανούς, καταστράφηκαν τα συγκροτήματα των κελιών, που αποκαταστάθηκαν στη δεκαετία του 1990 από τον αείμνηστο ηγούμενο Σοφρώνιο Βαζούρα, όμως το Καθολικό είχε μείνει άθικτο.

Σήμερα το μοναστηριακό συγκρότημα περιβάλλεται από ψηλά κτήρια με κελιά, βοηθητικούς χώρους και στο κέντρο του βρίσκεται το καθολικό που έχει περάσει πολλές φάσεις μέχρι να λάβει τη σημερινή του μορφή. 

Με τη Μονή Μυρτιάς ασχολήθηκαν αρκετοί ειδικοί, μια πρώτη σύντομη παρουσίαση της έκανε το 1897 ο Woodhouse, ενώ το 1928 ο λαογράφος Δημήτρης Λουκόπουλος δημοσίευσε αρχειακές πληροφορίες από τον χειρόγραφο Κώδικα της Μονής που φέρει τον τίτλο: «Πρόθεσις της Υπεραγίας Θεοτόκου της επονομαζόμενης Μυρτιάς των Κουρητών πλησίον Γουρίτσας και Καλυδώνος λίμνης», επίσης αντέγραψε επιγραφή του νάρθηκα που αργότερα σβήστηκε.

Άποψη του εσωτερικού του Καθολικού
πηγή

Ο Αναστάσιος Ορλάνδος ασχολήθηκε επίσης με το μνημείο και παρουσίασε τον αρχιτεκτονικό και τον εικονογραφικό κύκλο του καθολικού, το οποίο πέρασε από διάφορες φάσεις, έως ότου λάβει τη σημερινή του μορφή.

Ο πρώτος μονόχωρος ναΐσκος αποτελεί σήμερα το ιερό, ο δεύτερος τον κυρίως ναό και η τρίτη προσθήκη το νάρθηκα ενώ το καθολικό, είναι αφιερωμένο στα Εισόδια της Θεοτόκου, έχει το σχήμα του δικιόνιου σταυροειδούς εγγεγραμμένου με τρούλλο και διασώζει μερικές αξιόλογες τοιχογραφίες, του τέλους του 12ου έως και του 18ου αιώνος. 

Ο παλαιότερος ναΐσκος έχει τοιχογραφίες σε δύο στρώματα, από το πρώτο (του 12ου αιώνος) χαρακτηριστικό δείγμα είναι η παράσταση της Κοιμήσεως της Θεοτόκου και του πρωτομάρτυρα Στεφάνου, έργα μάλλον του ίδιου ζωγράφου. 

Η Βάπτιση του Χριστού.
Τοιχογραφία από τον κυρίως ναό, του 1539.
πηγή

Μία επιγραφή ιστόρησης του 1491 αναφέρεται στη μνήμη «της υπεραγίας Δεσποίνης ημών Θεοτόκου και αειπάρθενου Μαρίας της Φανερωμένης» και βρίσκεται στο νότιο τοίχο του ναΐσκου που μνημονεύει ότι έγινε «διά χειρός Ξένου του Διγενή εκ Μορέως» με τη συνδρομή του ιερομονάχου Ιωακείμ, του μοναχού Νικόδημου και της συνοδείας του Ευσταθίου και Θεδώρου. 

Οι τοιχογραφίες στο αρχικό καθολικό σημαδεύονται από τη μεγάλη και συγκλονιστική προσωπικότητα του ζωγράφου Ξένου Διγενή. 

Για τον οποίο Ξένο Διγενή, ο καθηγητής Αθανάσιος Παλιούρας, αναφέρει τα εξής: «Ο Ξένος Διγενής, βαθιά διαποτισμένος από την τέχνη των Παλαιολόγων, σχεδιάζει αριστοκρατικές μορφές με έντονο εσωτερικό βίο. Από άλλη μεριά, η ζηλευτή δεξιοτεχνία και ο ολοφάνερος εκλεκτισμός του, προετοιμάζουν την καινούργια εποχή που θα γεννηθεί με τον ερχομό του από την Κρήτη στην ηπειρωτική Ελλάδα του θεοφάνη (1527). Η Μυρτιά υπήρξε καθοριστικό μνημείο για τη ζωγραφική της εποχής». 

Οι μεταγενέστερες τοιχογραφίες, του 1539, έργο κάποιου ανωνύμου ζωγράφου, ακολουθούν το ίδιο μοναστικό καλλιτεχνικό ρεύμα που την εποχή αυτή αναπτύσσεται στο Άγιον Όρος από τον Θεοφάνη τον Κρήτα και στο Νησί των Ιωαννίνων π.χ. Μονή Φιλανθρωπηνών. 

Η Θαυματουργή εικόνα της Παναγίας
"Ελπίς των Απελπισμένων".

Οι παραστάσεις του νάρθηκα ζωγραφίστηκαν από κάποιον μέτριο καλλιτέχνη στις αρχές του 18ου αιώνα ενώ από τα λίγα διασωθέντα κειμήλια αξιομνημόνευτα είναι: παλαιά εικόνα της Παναγίας και άλλη μία νεότερη του 1659, δωρεά και με την ιδιόγραφη υπογραφή του Ευγενίου Γιαννούλη του Αιτωλού. 

Πιθανολογείται ότι η εικόνα της Παναγίας αντιγράφει ως προς τον τύπο την αρχαία εκείνη του 12ου αιώνα που δεν διασώθηκε και ιστόρησε ο Ξένος Διγενής, όταν ζωγράφιζε το παλαιό καθολικό, το 1491, η ο Ιωάννης, παρακινούμενος από τον Ευγένιο Γιαννούλη το 1659.

Ο αείμνηστος καθηγητής Βυζαντινής Αρχαιολογίας, Αθανάσιος Παλιούρας, αναφέρει στο βιβλίο του, «Βυζαντινή Αιτωλοακαρνανία», ότι η λατρευτική εικόνα της Παναγίας της Μυρτιώτισσας, πρέπει να υπήρχε από το 12ο αιώνα πάνω σε ξύλο που είναι καμένο στην πίσω πλευρά, εκεί ζωγραφίζεται η Παναγία και στο αριστερό της χέρι, ο Χριστός να ευλογεί.

Η Γέννηση του Χριστού.
Τοιχογραφία από τον κυρίως ναό, του 1539.
πηγή

Το πρόσωπο της Παναγίας είναι ιδιαίτερα εκφραστικό, με μεγάλα μαύρα μάτια, πυκνά φρύδια, ίσια μύτη και καλλίγραμμο στόμα. 

Ο Χριστός, απεικονίζεται με σγουρά μαλλιά και ανασηκωμένο ελαφρά το κεφάλι, όμως δεν κοιτάζει προς την μητέρα του, αλλά στρέφεται προς τον θεατή.

Στις δύο γωνίες επάνω, τοποθετούνται σε μετάλλια δύο φτερωτοί Αρχάγγελοι ως τη μέση, ενώ αριστερά της Παναγίας γράφεται: «ΜΡ ΘΥ Η ΕΛΠΙΣ ΤΩΝ ΑΠΕΛΠΙΣΜΕΝΩΝ…» ενώ η εικόνα είναι έργο του 1491, φιλοτεχνημένη από τον ονομαστό αγιογράφο Ξένο Διγενή.

Επίσης, υπάρχει μια άλλη πολύτιμη εικόνα, η φορητή εικόνα της Παναγίας της Ελεούσας, έργο του Αγιογράφου, Ιωάννη Ζωγράφου, του 1659, οι πληροφορίες που είναι γραμμένες στο πίσω μέρος της εικόνας από τον ίδιο τον μεγάλο δάσκαλο του Γένους Ευγένιο Γιαννούλη τον Αιτωλό, που πέρασε από το μοναστήρι κι έμεινε πολύ καιρό κάνοντάς το σημαντικό κέντρο παιδείας για την εποχή εκείνη. 

Η Πλατυτέρα των ουρανών.
Τοιχογραφία από τον αρχικό ναό, του Ξένου Διγενή.
πηγή

Η εικόνα αυτή δυστυχώς όμως χάθηκε από τη Μονή στη δεκαετία του 70 και σήμερα υπάρχει ένα αντίγραφό της στο Καθολικό του Μοναστηριού.

Αξιόλογος είναι και ο χειρόγραφος κώδικας, με τον τίτλο «Πρόθεσις», που περιέχει διαθήκες διαφόρων ηγουμένων, των ετών 1702 -  1821, ενώ σημαντική και διαφωτιστική είναι και η μαρτυρία που περιέχεται στην «Ιερά Διήγησι» της μονής του Προυσσού, ότι στο μοναστήρι της Μυρτιάς «εχρημάτισαν ποτέ άνδρες πεπαιδευμένοι και εις την αρετήν περιβόητοι».

Η μονή σήμερα είναι ανδρική με 3 μοναχούς να εγκαταβιούν σε αυτήν με ηγούμενο τον Γέροντα Ιωσήφ ενώ εορτάζει την 21η Νοεμβρίου, τα Εισόδια της Θεοτόκου, την 10η Ιουλίου, την ανάμνηση των θαυμάτων της Ιεράς Εικόνας της Μυρτιώτισσας και στις 6 Αυγούστου, το παρεκκλήσι της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος Κυρίου.

Τηλέφωνο & fax επικοινωνίας: 26440 - 51497,   www.immyrtias.gr