Ιερά Μονή Παναγίας Γοργοεπηκόου Νεστάνης (Τσιπιανών), Τρίπολη.

πηγή

Είναι χτισμένη στις δυτικές πλαγιές του υψώματος Γουλά που δεσπόζει πάνω από τη Νεστάνη, σε υψόμετρο 680 μέτρων και σε απόσταση 15 χιλιομέτρων περίπου από την Τρίπολη,  μόλις 2 χιλιόμετρα από την Ε.Ο. Αθήνας – Τρίπολης ενώ, διαθέτει και εξαιρετική θέα προς το λεκανοπέδιο της Μαντινείας.

Άποψη της Μονής
πηγή

Το μοναστήρι απέχει μισή ώρα από τη Νεστάνη, γειτονεύει με τα χωριά Λουκά, Κακούρι, Κάψια, Πικέρνι, Σάγκα και Σιμιάδες και είναι χτισμένο σε θέση που παλαιότερα υπήρχε αρχαίος ναός πιθανόν της θεάς Δήμητρας, μάλιστα βρέθηκαν αρχαία κιονόκρανα, ανάγλυφα, κ.α ενώ υπάρχουν και στοιχεία που δηλώνουν την ύπαρξη ενός Παλαιοχριστιανικού ναού, στο σημείο.

Η Μονή ιδρύθηκε περίπου το 1080 από τον αυτοκράτορα Αλέξιο Κομνηνό, χωρίς αυτό να είναι επιβεβαιωμένο, όμως το σίγουρο είναι ότι η Μονή λειτουργούσε ήδη το 1536, καθώς αναφέρεται σε έγγραφα της εποχής ενώ το όνομα Γοργοεπήκοος είναι άγνωστο πότε αποδόθηκε στη Μονή, όμως προέρχεται από την πίστη των χριστιανών ότι η Παναγία εισακούει γοργά (αμέσως) τις προσευχές των πιστών.

Άποψη της Μονής καθώς ανεβαίνουμε σε αυτήν
πηγή

Η προσωνυμία της Παναγίας των «Τσιπιανών» ή  «Τσιπιανίτισσας» είναι τοπωνυμική και προέρχεται από την ονομασία του τόπου όπου βρίσκεται, τα Τσηπιανά ή Κηπιανά αφού η περιοχή μετά το 1927, ονομάστηκε Νεστάνη.

Το παλαιότερο έγγραφο με χρονολογία 1340, που υπάρχει γραπτή αναφορά για την μονή της Γοργοεπηκόου στα Τσιπιανά, εκδόθηκε από τον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Ιωάννη Καλέκα.

Επρόκειτο για συνοδική πράξη (από το αρχείο του Αγίου Όρους) για την επίλυση μιας έριδας μεταξύ των μητροπόλεων Λακεδαίμονος και Παλαιών Πατρών, οι οποίες φιλονικούσαν για μακρό διάστημα για το ποια θα πάρει την Επισκοπή Αμυκλίου, με το συνοδικό δικαστήριο να έλαβε χώρα στη μονή Γοργοεπηκόου Τσιπιανών και από το έγγραφο αυτό συμπεραίνεται ότι κατά τον αιώνα αυτό το μοναστήρι της Γοργοεπηκόου υπήρχε και μάλιστα ανθούσε. 

Άποψη της εισόδου της Μονής
πηγή

Η Μονή έγινε Σταυροπηγιακή το 1594 με Σιγίλιο από τον Πατριάρχη Ιερεμία τον Β', από το οποίο μπορούν να συναχθούν τα εξής συμπεράσματα:

α) Το μοναστήρι της Γοργοεπηκόου του Γουλά ήταν ανέκαθεν σταυροπήγιο πατριαρχικό (δηλαδή φέρει εμπεπηγμένο στα θεμέλια του ναού τον πατριαρχικό σταυρό, τον οποίο έστειλε ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως κατά την οικοδόμησή του) και αναγνωριζόταν ήδη καταμετρημένο μαζί με άλλα σε πατριαρχικό κατάστιχο. 

β) Ερημώθηκε κάποια στιγμή, ίσως γύρω στο 1460, με την κατάληψη της Πελοποννήσου από τους Τούρκους και ανακαινίστηκε πάλι και είχε μοναχούς 15 πρό καιρού από την εποχή που απολύθηκε το σιγίλλιο, χωρίς ωστόσο να αναφέρεται πότε. 

Το Σιγίλιο του 1594, του Πατριάρχου Ιερεμία Β',
σε περγαμηνή  διαστάσεων 0,459 Χ 0,296
Φυλάσσεται στην Εθνική βιβλιοθήκη των Παρισίων.

γ) Ο επίσκοπος Αμυκλών Θεοδόσιος επιμαρτύρησε για τη σταυροπηγιακή αξία της μονής και τότε εδόθη πατριαρχικό γράμμα επικυρωτικό, το οποίο ήταν το δεύτερο σιγίλλιο. 

δ) Το γράμμα εκείνο χάθηκε και το πατριαρχείο εξέδωσε νέο, χωρίς πάλι να είναι γνωστό πότε, προφανώς ανάμεσα στο 1460 και 1594, οπότε και το γράμμα υπήρχε. 

ε) Το 1594 εμφανίστηκε ο ιερομόναχος Ιωάσαφ και η συνοδεία του, ζήτησαν ανανέωση του προνομίου του σταυροπηγιακού και έτσι εκδόθηκε το τέταρτο κατά σειρά σιγίλιο ενώ έκτοτε δεν παρέστη ανάγκη ανανέωσης του πατριαρχικού προνομίου μέχρι της υποχρεωτικής προσφυγής στο πατριαρχείο επί Γρηγορίου Ε΄, οπότε και εκδόθηκε το πέμπτο υπέρ της μονής πατριαρχικό σιγίλιο τον Μάρτιο του 1798. 

Το σιγίλιο που εκδόθηκε για τη μονή το 1594 και το σιγίλιο που εκδόθηκε επίσης την ίδια περίοδο για τη μονή Βαρσών είναι σχεδόν πανομοιότυπα και αναφέρουν και τα δύο ότι το προηγούμενο σιγίλλιο εφθάρη, ίσως ένα κοινό συμβάν να είχε αναστατώσει τις δύο γειτονικές μονών αφού για να φτάσει μία μονή να ερημωθεί, μάλλον θα συνέβη έκτακτο περιστατικό, όπως σεισμός, επιδρομή αλλοφύλων, θάνατος ή κάτι παρόμοιο.

Άποψη των τοιχογραφιών του Καθολικού

Στη Βιβλιοθήκη της Μονής, φυλάσσονται παλαιά έγγραφα, σφραγίδες και λείψανα Αγίων όπως η κάρα του Οσίου Προκοπίου Δεκαπολίτου του Ομολογητού.

Επίσης, ένας ξυλόγλυπτος σταυρός δώρο της Μεγάλης Αικατερίνης της Ρωσίας ενώ το σπουδαιότερο έγγραφο είναι ο κτητορικός Κώδικας - Νομοκάνων, που φυλάσσεται στην Εθνική Βιβλιοθήκη.

Η Μονή έχει ορθογώνιο σχήμα, στα ανατολικά της βρίσκεται το καθολικό, μία τρίκλιτη θολοσκέπαστη βασιλική, και στα βορειοανατολικά υπάρχει ένας πύργος με ένα μεγάλο πέτρινο ρολόι ενώ πλαισιώνεται και από δύο άλλα παρεκκλήσια, στα αριστερά των Τριών Ιεραρχών και στα δεξιά του Αγίου Χαραλάμπους.

Άποψη της Μονής.

Τα κελιά της Μονής, σύμφωνα με μία επιγραφή, χτίστηκαν το 1747 όμως έχουν υποστεί αρκετές επισκευές.

Τα χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης, η Μονή με διάφορους τρόπους προασπίστηκε το αγωνιζόμενο Γένος, στους χώρους της λειτούργησε κρυφό σχολειό, ενώ εδώ οι αγωνιστές έβρισκαν ηθική συμπαράσταση, αλλά και ένα κομμάτι ψωμί για να μπορέσουν να συνεχίσουν.

Την περίοδο της Επαναστάσεως του 1821, χάρη στον Ηγούμενο Γρηγόριο Παπαγεωργίου, αναπτύσσει σημαντική δραστηριότητα αφού ο Γρηγόριος με άλλους μοναχούς και αρχηγούς τους Σέκερη, Δαγρέ και Ιερόθεο Αθανασόπουλο, πολέμησε κατά των Τούρκων και τελικά σκοτώθηκε επί Ιμπραήμ Πασά, στις 10 Μαΐου του 1825 στην Κυνουρία.

Άποψη του τέμπλου της Μονής.

Το μοναστήρι καταστράφηκε το 1836, από τον Ιμπραήμ Πασά αλλά και από ένα μεγάλο σεισμό γύρω στα τέλη του Απριλίου, όμως χτίστηκε και πάλι αλλά τα σημάδια της μανίας του Ιμπραήμ είναι ακόμη ορατά. 

Στο κτίριο της Ανατολικής πτέρυγας που χτίστηκε το 1895, υπάρχει βρύση πάνω στην πλάκα της οποίας υπάρχει η φράση "Και αυτό θα περάσει", όπως και τα τέσσερα Φ: "Φίλε, Φέρε, Φάγε, Φύγε" κατά τη λαϊκή ερμηνεία.

Στη Μονή φυλάσσονται διάφορα σημαντικά θρησκευτικά κειμήλια, καθώς και σημαντικές εικόνες, όπως η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Γοργοεπηκόου, που είναι μεγάλης καλλιτεχνικής αξίας, μικρών διαστάσεων όμως φορητή εικόνα και ονομάζεται «κοψοκέφαλη» ενώ φέρει και αργυρή επένδυση. 

Η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας
της Γοργοεπηκόου.

Η φορητή αυτή εικόνα αποδίδεται στον ευαγγελιστή Λουκά και είναι «ασημωμένη» από τον αγωνιστή ηγούμενο Γρηγόρη Παπαγεωργίου, σύμφωνα με την ακόλουθη επιγραφή: «Μ-Ρ 1854 ΓΟΡΓΟΕΠΗΚΟΥΗ ΤΣΙΠΙΑΝΑ Η ΟΠΟΙΑ ΕΙΚΟΝΑ ΑΣΗΜΟΘΙΚΕΕ ΣΜΑΛΤΩΘΗ ΔΙΑΕΞΟΔΩΝ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΗΓΟΥΜΕΝΕΒΟΝΤΟΣ ΕΜΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΥ ΠΑΠΑΓΕ- ΩΡΓΗ ΑΔΟΥΕΚ Μ-Ι-Σ ΠΑΝΑΟΤΕ ΚΟΝ ΠΑΡΑΣΚΕΒΑΣ *ΔΧΡ*».

Επίσης και μία ακόμη εικόνα της Βρεφοκρατούσας Παναγίας, είναι σημαντική, στην οποία αναγράφεται: «Έγινε το 1818 δια συνδρομής του Πανοσιωτάτου κυρίου Γαβριήλ του Ηγουμένου δια μαστόρου Αθανασίου Δούκα δια εξόδου του χρυσαφίου παρά του Πανιερωτάτου Αγίου Ευρυσθένης κ.κ. Θεοδωρήτου πρώην».

Στην Βιβλιοθήκη της Μονής, φυλάσσονται παλαιά έγγραφα, σφραγίδες καθώς και ένας σταυρός ξυλόγλυπτος δώρο της Μεγάλης Αικατερίνης της Ρωσίας, το σπουδαιότερο όμως γραπτό κειμήλιο της μονής είναι ο κώδικας που βρίσκεται στην Εθνική Βιβλιοθήκη (χειρόγραφο αριθ. 1917) και φέρει τον τίτλο «Νόμος εκκλησιαστικός και Πολιτικός» που στα πρώτα εννέα φύλλα του από τις χρονογραφικές σημειώσεις παρέχονται πολλά στοιχεία για την ιστορία του μοναστηριού αλλά και την περίοδο της Τουρκοκρατίας. 

Στην  Μονή φυλάσσονται λείψανα διαφόρων αγίων, όπως της Αγίας Θέκλας, του Αγίου Ιωάννου του Ελεήμονα, του Μεγαλομάρτυρος Παντελεήμονα του Ιαματικού, του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Θεοδώρου του Στρατηλάτη, η τίμια κάρα του Οσίου Προκοπίου του Δεκαπολίτου και Ομολογητού, κ.ά.

Η Μονή σήμερα είναι ανδρική με ηγούμενο τον π. Νεκτάριο και γιορτάζει στις 15 Αυγούστου, εορτή της Κοιμήσεως της Παναγίας μας.