Μονή Παναγίας Σπηλιάς, Κουμπουριανά Αργιθέας, Καρδίτσα.

πηγή

Βρίσκεται στο Δήμο της Ανατολικής Αργιθέας του Νομού Καρδίτσας, σε υψόμετρο 1000 περίπου μέτρων επάνω σε μια βραχώδη και απότομη κορυφή των Αγράφων της Πίνδου και κοντά στην κοινότητα των Κουμπουριανών. 

πανοραμική άποψη της Μονής Σπηλιάς
πηγή

Η Μονή απέχει από το Μουζάκι 41 περίπου χιλιόμετρα και στη βάση της ρέει ο Πετρηλιώτικος, παραπόταμος του Αχελώου ενώ πήρε το όνομα “Παναγία Σπηλιάς” από τη σπηλιά που βρίσκεται στο βράχο, κάτω ακριβώς από το μοναστήρι και που εκεί βρέθηκε η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Σπηλιάς. 

Η απόκρημνη και η δύσβατη τοποθεσία της Μονής καθηλώνει και σκορπά ρίγη στον επισκέπτη καθώς την πλησιάζει από την μοναδική είσοδο, στη νότια πλευρά της βουνοπλαγιάς. 

Η Μονή Σπηλιάς χαρακτηρίστηκε ως ένα ιστορικό και διατηρητέο μνημείο αλλά και ένας τόπος που παρουσιάζει ιδιαίτερο φυσικό κάλλος ή ενδιαφέρων από άποψης αρχιτεκτονικής ή ιστορικής με την απόφαση, ΥΑ 4701/3-3-1967 - ΦΕΚ 183/Β/16-3-1967.

Δυτική άποψη της Μονής Σπηλιάς
πηγή

Η παράδοση αναφέρει ως ιδρυτές της Μονής Σπηλιάς δύο αδέλφια, τον Αθανάσιο και τον Παρθένιο, καλόγεροι  στο μοναστήρι του Αι - Χαραλάμπη, που το 1064 σε όνειρο που είδαν και οι δύο, η Παναγία τους υπέδειξε που να κτίσουν μοναστήρι αφιερωμένο σε Αυτήν. 

Εκεί στο πιο απρόσιτο σημείο βρήκαν την εικόνα της Παναγίας, πλάι στην οποία έκαιγε καντήλι, ενώ με θαύμα αναφάνηκε και πόσιμο νερό, το οποίο ρέει ακόμη έως και σήμερα. 

Η μικρή πλάκα με τη χρονολογία 1064 που υπήρχε καταστράφηκε από τους Τούρκους κατά την επανάσταση των Αγράφων το 1854, όπου είχε την έδρα του το Αρχηγείο της Επαναστατικής Επιτροπής λόγω της φυσικής οχύρωσης που διέθετε το μοναστήρι.

Ο σημερινός ναός είναι κτισμένος δίπλα στον παλιό
πηγή

Ο σημερινός ναός που είναι κτισμένος δίπλα από τον παλιό, κτίστηκε κατά το 1736 και είναι αφιερωμένος στο όνομα της Ζωοδόχου Πηγής, με κτήτορες  τους πατεράδες Παρθένιο, Ιωνά, Γαβριήλ καθώς και Ανανία, όπως φαίνεται άλλωστε και σε επιγραφή δεξιά από την είσοδο του ναού. 

Ο Ναός έχει διαστάσεις 7.50 × 11 μέτρα και είναι ρυθμού βυζαντινού, αγιορείτικου τύπου. 

Δηλαδή, είναι τρίκλιτος σταυροειδής με τρούλο στο κέντρο του σταυρού, ο οποίος στηρίζεται σε τέσσερις κίονες και κόγχες στο νότιο και το βόρειο τοίχο ενώ το δάπεδο του κυρίως ναού είναι χαμηλότερο από το δάπεδο του νάρθηκα κατά μισό περίπου μέτρο (τρία σκαλοπάτια) και είναι πλακόστρωτο.

Λεπτομέρεια τοιχογραφίας από το νέο Καθολικό
πηγή

Στο εσωτερικό του νέου αυτού καθολικού, της Ζωοδόχου Πηγής, διατηρούνται εξαιρετικής τέχνης, τοιχογραφίες οι οποίες και χρονολογούνται από τον 18ο ως και τον 19ο αιώνα. 

Επίσης, διατηρείται και ένα περίτεχνο, εντυπωσιακό ξυλόγλυπτο και επιχρυσωμένο τέμπλο. 

Το τέμπλο, χρονολογείται από το 1779 και φιλοτεχνήθηκε απο τους αδελφούς τεχνίτες Γεώργιο και Ιωάννη. 

Στην Δεσποτικὴ εικόνα του τέμπλου, του Χριστού ως Μεγάλου Αρχιερέως υπάρχει η επιγραφή: «Ἐλάχιστος Θεόδωρος αγιογράφος απὸ τὴν Μεγαλοβλαχίαν ἐκ κώμης Βουκουρέστι, Ἔτει ΑΨΛΖ».

Επάνω σε μία εγχάρακτη πλάκα και έξω από το ναό της Ζωοδόχου Πηγής βρίσκεται και η εξής επιγραφή: «Ανοικοδομήθη ο θείος και ιερός ναός της Ζωοδόχου Πηγής επί έτους ΑΨΛς μήνι Απριλίω δια συνδρομής Παρθενίου ιερομονάχου και παπα - Ιωνά και Παπαγαβριήλ και Παπαανανία». 

Επίσης, έξω από τον νάρθηκα του ναού υπάρχει και μία άλλη επιγραφή η οποία μας αναφέρει: «Εκτίσθη ο Νάρθηξ παρά των συνδρομητών και κυρίου Χρυσάνθου Ιερομονάχου Ιουλίου 31/1892».

Τοιχογραφία στη κόγχη, ιερού βήματος του παλαιού καθολικού: η Πλατυτέρα
© Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού
πηγή

Τοιχογραφία του παλαιού καθολικού: το μαρτύριο του αγίου Νέστωρος
© Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού
πηγή

Τοιχογραφία του παλαιού καθολικού: η Θεία Κοινωνία
© Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού
πηγή

Το εσωτερικό του Παλαιού Καθολικού,
της Κοίμησης της Θεοτόκου
πηγή

Ο διπλανός μικρός ναός με διαστάσεις 3 × 5 μέτρα δεν είναι ένα παρεκκλήσι, αλλά είναι ένας ναός παλαιότερος του ναού της Ζωοδόχου Πηγής και τιμάται στην Κοίμηση της Θεοτόκου. 

Είναι του τύπου, σταυροειδής καμαροσκέπαστος ναός και μόλις που προεξέχει ο κεντρικός θόλος, όπου δεσπόζει βέβαια ο εντυπωσιακός Παντοκράτορας. 

Εξωτερικά, ο τυφλός αυτός σφαιρικός θόλος περιβάλλεται από έναν μικρό τοίχο και δημιουργείται ένα κτίσμα τετράγωνο που προεξέχει λίγο της υπόλοιπης στέγης του ναού και καλύπτεται με δίκλινη στέγη. Στο βόρειο και νότιο τοίχο εκτείνεται σε κόγχες, γεγονός που τον κατατάσσει στον αγιορείτικο τύπο ενώ η στέγη και των δύο ναών είναι σκεπασμένη με πλάκες.

Τοιχογραφίες στο φουρνικό του νέου καθολικού
© Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού
πηγή

Τοιχογραφία στο σφαιρικό τρίγωνο του νέου καθολικού: Ευαγγελιστής
© Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού
πηγή

Τοιχογραφίες στον τρούλο του νέου καθολικού
© Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού
πηγή

Άποψη του εσωτερικού του Νέου Καθολικού
της Ζωοδόχου Πηγής χτισμένου το 1736.
πηγή

Το 1677 με το πατριαρχικό σιγίλιο του Διονυσίου του Δ΄ η Ιερά Μονή γίνεται Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή ενώ έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο στους αγώνες του 1821. 

Εδώ ο Γεώργιος Καραϊσκάκης έκανε συχνά πολεμικές συσκέψεις και συμβούλια στην Ιερά Μονή, αφού η θέση της είχε ιδιαίτερη στρατηγική σημασία ενώ κατά την επανάσταση των Αγράφων, την οποία υποκίνησε η Ελληνική Κυβέρνηση για την απελευθέρωση της Θεσσαλίας, υπήρξε στραταρχείο.

Εκεί το 1837 εγκαταστάθηκε η Επαναστατική Κυβέρνηση υπό τον Αλεξανδρή, ενώ επάνω από τη Μονή σώζονται μέχρι σήμερα τα οχυρώματα. 

Από την άλλοτε μεγάλη περιουσία της, κτήματα, βοσκοτόπια, ζώα, εισφορές – τάματα δεν έμειναν πολλά πράγματα εκτός από τα ιστορικά μοναστήρια – μετόχια όπως η Παναγία και Αγίου Χαραλάμπους Πετρίλου, Γενεσίου της Θεοτόκου Κώστη Κουμπουριανών, Γενεσίου της Θεοτόκου Βλασίου, Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Μικρών Βραγγιανών και Γενέσιον της Θεοτόκου Μεσοβουνίου. 

Το αγίασμα της Μονής Σπηλιάς
πηγή

Παρά τα έσοδα λοιπόν που είχε η αρχή του 20ου αιώνα την βρήκε έρημη και διαλυμένη.

Επανασυστάθηκε το 1925 από τον μακαριστό Μητροπολίτη Ιεζεκιήλ Βελανιδιώτη και στα επόμενα χρόνια ανέπτυξε σημαντική φιλανθρωπική δράση έως και το 1963 όταν κοιμήθηκε ο τελευταίος μοναχός της,  ο Δαυίδ. 

Στην Μονή σήμερα, από το 2004, διαμένει ανδρική αδελφότητα 6 μοναχών που με ενέργειες του Καθηγουμένου Αρχιμανδρίτου Νεκταρίου και με την οικονομικὴ ενίσχυση των απανταχού ευλαβών προσκυνητών αγωνίζονται με ζήλο για την περαιτέρω επάνδρωση αλλά και την ανακαίνισή της, βοηθούμενη από την Ιερά Μητρόπολη Θεσσαλιώτιδος.

Στη μονή υπάρχουν μεταξύ άλλων, ιερά λείψανα των παρακάτω Αγίων: Αγίου Νεκταρίου Πενταπόλεως, Αγίου Χαραλάμπους, Αγίου Κυρίλλου Αλεξανδρείας, Αγίου Αποστόλου & Ευαγγελιστού Λουκά, Αγίου Αποστόλου Φιλίππου, Αγίων Αποστόλων Βαρθολομαίου & Βαρνάβα, Αγίου Γεωργίου εν Ιωαννίνοις, Αγίου Παντελεήμονος, Αγίου Ραφαήλ Λέσβου, Αγίου Γεωργίου Τροπαιοφόρου, Αγίου Δημητρίου Μυροβλήτου, Αγίου Λαζάρου τετραημέρου, Αγίας Μαρίνης, Αγίου Απoστόλου Ιακώβου Αδελφοθέου, Αγίου Βασιλείου Μεγάλου, Αγίου Ιωάννου Χρυσοστόμου, Αγίου Γρηγορίου Θεολόγου, Αγίου Αποστόλου Ανδρέου Πρωτοκλήτου και Αγίου Ειρηναίου Επισκόπου Λυών.

Η Θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Σπηλιάς, 
έργο του Ευαγγελιστή Λουκά

Η Μονή της Παναγίας Σπηλιάς, πανηγυρίζει στις 15 Αυγούστου, εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου αλλά και την Παρασκευή της Διακαινισήμου εβδομάδος, εορτή της Ζωοδόχου Πηγής. 

Σε όλη τη διάρκεια του χρόνου και ιδιαίτερα κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, προσέρχεται πλήθος προσκυνητών από όλη την Ελλάδα για να ασπασθεί την θαυματουργό εικόνα της Παναγίας Οδηγητρίας, η οποία κατά παράδοση είναι έργο του Ευαγγελιστού Λουκά και με πλήθος θαυμάτων για τα οποία έχει ονομαστεί άλλωστε και “Γιατρίσσα”.

Από τον Οκτώβριο έως και τον Απρίλιο, η Μονή είναι είναι κλειστή κάθε Πέμπτη ενώ όλο τον υπόλοιπο χρόνο είναι ανοιχτή καθημερινά από την Ανατολή έως και την Δύση του ήλιου. 

Υπάρχει επίσης ακόμη και η δυνατότητα φιλοξενίας προσκυνητών, στους ξενώνες του Μοναστηριού, κατόπιν βέβαια και της απαραίτητης συνεννόησης που θα πρέπει να υπάρξει με την Μονή.

Ιερά λείψανα που φυλάσσονται στην Μονή Σπηλιάς
πηγή

Το μοναστήρι της Παναγίας Σπηλιάς, είναι επισκέψιμο, αν και ο δρόμος είναι σχετικά δύσβατος όμως η άγρια ομορφιά αυτού του τοπίου των Αγράφων αποζημιώνει απόλυτα τον επισκέπτη. 

Με αφετηρία την πόλη της Καρδίτσας θα ακολουθήσετε την διαδρομή προς το Μουζάκι το οποίο είναι ένας κόμβος μεταξύ του κυρίως κομματιού της Θεσσαλίας, των χωριών της Αργιθέας, της Λίμνης Πλαστήρα αλλά και της βόρειας πλευράς των Αγράφων. 

Προσπερνώντας το Μουζάκι κατευθυνόμαστε προς τα χωριά της Αργιθέας και συγκεκριμένα στην ανατολική πλευρά της Αργιθέας, ξεφεύγοντας όμως από τις ταμπέλες – σειρήνες που μας κατευθύνουν προς την Λίμνη του Πλαστήρα και συνεχίζουμε για το Βλάσι με την διαδρομή να είναι μέσα στο δάσος, στην άκρη από γκρεμούς με υπέροχα και εντυπωσιακά τοπία, το χειμώνα όμως έχει αρκετό χιόνι, για αυτό και στην άκρη των δρόμων υπάρχει η σχετική σήμανση και χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή. 

Στην Μονή υπάρχει και ξενώνας που μπορεί κατόπιν
συνεννόησης να φιλοξενήσει επισκέπτες
πηγή

Όμορφα χωριά που περνάει κανείς στην διαδρομή και στα οποία μπορεί να κάνει στάση είναι το Πευκόφυτο, το σύμπλεγμα οικισμών που αναφέρεται ως Πετρίλο, το Βλάσι και το Παλαιοχώρι Φουντωτού. 

Τα περισσότερα από αυτά τα χωριά δεν είναι παρά μικροί οικισμοί με ελάχιστα σπίτια, ακολουθούμε τις ταμπέλες προς Ιερά Μονή Σπηλιάς. 

Το τελευταίο κομμάτι του δρόμου, περίπου 5 - 6 χιλιόμετρα, είναι χωματόδρομος σε σχετικά καλή κατάσταση όμως κατά τους θερινούς μήνες. Η συνολική απόσταση από Τρίκαλα έως την Μονή Σπηλιάς είναι λιγότερο από 2 ώρες και τα μικρά αυτοκίνητα μπορούν να το προσεγγίσουν ως επάνω.

Τηλέφωνο: (+30) 24450 - 31739, e - mail: info@monispilias.gr