Ναός Αγίας Μαρίνας, Κισσός Πηλίου.

πηγή

Βρίσκεται στην πλακόστρωτη πλατεία του χωριού Κισσός στο Πήλιο και το μεγάλο μέγεθος του χώρου του ναού και το γεγονός ότι είναι χτισμένος στην πλατεία του χωριού, μαρτυρούν ότι χτίστηκε με άδεια των Τούρκων. 

Η μπροστινή άποψη του ναού με την κυρίως είσοδο
πηγή

Πρόκειται για μία τρίκλητη βασιλική του 17ου αιώνα με τον ρυθμό αυτό να ήταν απαγορευμένος στηv Τουρκοκρατία γιατί οι Τούρκοι θεωρούσαν ότι ο ρυθμός ήτανε πολύ εντυπωσιακός για θρησκευτικό ναό, σε σύγκριση και με τους δικούς τους "ναούς". 

Στον Κισσό είχε ανακαλυφθεί ένα ορυχείο αργύρου – ασημιού και η λέξη κ’σος (χρυσός) ήταν και η αιτία που το χωριό ονομάστηκε Κισσός, δηλαδή χρυσός. 

Μία άλλη εκδοχή αναφέρει ότι η ονομασία προήλθε από  το αναρριχώμενο φυτό τον Κισσό, που φύεται σε όλη την περιφέρεια του χωριού. Πιθανότατα οι τεχνίτες που δούλεψαν στο χρυσοποίκιλτο και ξυλόγλυπτο τέμπλο του ναού της Αγίας Μαρίνας, να πήραν μεταλλεύματα από αυτό το ορυχείο.

Η κεντρική είσοδος στον Ναό

Στην αρχή ο Ναός ήταν και τρισυπόστατος.  

Το βόρειο κλίτος του ναού ήταν αφιερωμένο στον Άγιο Γεώργιο, το κεντρικό κλίτος στην Αγία Μαρίνα και το νότιο κλίτος ήταν αφιερωμένο στο Μέγα Αθανάσιο. 

Σήμερα όμως, δυστυχώς δεν υφίστανται τα κλίτη αυτά των Αγίων Γεωργίου και Αθανασίου.

Η Αγία Μαρίνα είχε τη μοναδική τύχη να πλουτισθεί στα 1802 και με τις περίτεχνες παραστάσεις, ακόμα και τοπιογραφίες και ηθογραφίες, που έγιναν απ’ τον περίφημο λαϊκό ζωγράφο του Πηλίου δρακειώτη Γιάννη Παγώνη, όπως βλέπουμε σε μια γωνιά του ταβανιού της εκκλησίας και σήμερα: 

«ανιστορήθη και εγκαλωπίησθη το παρών ταβάνι και οι κάμαρες του θείου ναού της Αγίας Μεγαλομάρτιρος Μαρίνης του Χριστού διά χειρός Παγώνη του Κωνσταντή Χηωναδύτι εκ φυλής Πασχαλάδις».

Άποψη των τοιχογραφιών

Δείγματα εξαιρετικής τέχνης, εκτός των τοιχογραφιών του Παγώνη, παρουσιάζουν και τρεις μισοκατεστραμμένες εικόνες του Χριστού, του Αγίου Νικολάου και του Ιωάννου του Προδρόμου που φυλάγονται στο νεοϊδρυθέν μουσείο από τον Εξωραϊστικό Σύλλογο του χωριού και το εκκλησιαστικό συμβούλιο της Αγίας Μαρίνας.

Πολύ αργότερα, στα 1864, ο ναός πλουτίστηκε με μια θαυμάσια Αγία Τράπεζα που αποτελεί δωρεά της ζαγοριανής Ευτέρπης, χήρας Αλεξάνδρου Κασσαβέτη και σε αυτήν υπάρχει και το ακόλουθο αναθηματικό επίγραμμα του ονομαστού ζαγοριανού φιλοσόφου Φιλίππου Ιωάννου: «Ευτέρπη σοι τούτον, Αλεξάνδροιο σαόφρων χήρη Κασσαβέτου, βωμόν έτενξ’ ιερόν, ω μάρτυς Χριστοίο Μαρίνη. Τω λιτάνευε Υψιμέδοντ’ αυτή το όλβι αεί διδόναι Κασσαβέτου το οίκω ψυχήν δε θανόντος ακοίτου τάξαι οι ες μακάρων ύψι χοροστασίην». 

Άποψη μεταβυζαντινής τοιχογραφίας που πρόσφατα
ήρθε στο φώς στο εσωτερικό της Κόγχης

Οι αγιογραφίες και τοιχογραφίες του ναού είναι του 1802, όπως μαρτυρεί η πρώτη δεξιά κολώνα του ναού στο ανδρικό κλίτος, από τον Κωνσταντή Παγώνη τον Χιοναδίτη. 

Το περιεχόμενο σε κάποιες από τις τοιχογραφίες είναι μεν θεολογικό, στηρίζεται όμως και στην ελεύθερη απόδοση του ζωγράφου. 

Στις τοιχογραφίες του Ναού της Αγίας Μαρίνας παρουσιάζονται διάφορα θέματα από την Καινή αλλά και την Παλαιά Διαθήκη, από την Αποκάλυψη, θέματα Φυσικής Ιστορίας, θέματα γεωγραφίας κλπ. αφού ο ναός κατά την Τουρκοκρατία λειτούργησε και σαν κρυφό σχολειό, υπό το άγρυπνο βλέμμα των Τούρκων ενώ πρόσφατα, αγιογραφίες της μεταβυζαντινής περιόδου ήρθαν στο φως έπειτα από ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν στο εσωτερικό της κόγχης του Ιερού, στον Ιερό Ναό Αγίας Μαρίνας Κισσού.

Στον πρώτο τρούλο που βρίσκεται προς την έξοδο,
αναπαριστάται η Αγία Μαρίνα και τριγύρω της είναι
ζωγραφισμένες περιμετρικά του θόλου,
σκηνές απο τον βίο της. 

     Ο Ναός.

Η εκκλησία έχει τρεις πλευρές στην σκεπή της και για αυτό ανήκει στην αρχιτεκτονική κατηγορία "Τρίκλητος" Βασιλική ενώ πέριξ αυτής υπάρχει ένα ξύλινο υπόστεγο. 

Ο Ναός είναι κατασκευασμένος από πέτρα δουλεμένη στο χέρι καθώς όμως και πολλά εντοιχισμένα μαρμάρινα κομμάτια, που έφεραν έμποροι και καπεταναίοι από την Κωνσταντινούπολη, όπως μαρτυρούν οι γέροντες του χωριού, μεταφέροντας τις αφηγήσεις των παλαιοτέρων. 

Την είσοδο του ναού στολίζει μία μαρμάρινη αψίδα με υπέροχες ανάγλυφες διακοσμήσεις που μοιάζουν με μουσουλμανικές, για αυτό και εικάζεται πως η μαρμάρινη αψίδα αυτή προέρχεται ίσως από κάποιο γκρεμισμένο μαυσωλείο της Κωνσταντινούπολης.

Το πίσω μέρος του Ναού

Στο εσωτερικό του ναού υπάρχουν τέσσερις τρούλοι – θόλοι (εσωτερικοί) οι οποίοι είναι διακοσμημένοι περίτεχνα και ζωγραφισμένοι από τον φημισμένο ζωγράφο Ιωάννη Παγώνη, ο οποίος φιλοτέχνησε όλες τις αγιογραφίες του ναού. 

Στον πρώτο τρούλο που βρίσκεται προς την έξοδο, αναπαριστάται η Αγία Μαρίνα και τριγύρω της είναι ζωγραφισμένες περιμετρικά του θόλου, σκηνές από τον βίο της. 

Στον δεύτερο αναπαριστάται η Παναγία με ζωγραφισμένες επίσης περιμετρικά, σκηνές του βίου της, ο τρίτος απεικονίζει τον Παντοκράτορα και στον τέταρτο τρούλο η αγιογραφία αναπαριστά τον Θεό με μορφή γέροντα όμως πρέπει να σημειωθεί ότι κανείς δεν γνωρίζει τη μορφή του Θεού.

Άποψη του αριστοτεχνικού τέμπλου

Δεν μπορούμε να δεχτούμε αυτήν την εικόνα του ως γέροντα, γιατί είναι σαν να δεχόμαστε ότι είναι μία φθαρτή οντότητα. 

Αποδεχόμαστε αυτήν την εικόνα όμως ως μια εικόνα που απλά αντιπροσωπεύει τη σοφία μιας οντότητας που έχει ζήσει και δει πολλά και μόνο ο Μιχαήλ Άγγελος τόλμησε να αποδώσει αυτήν την εικόνα του Θεού στο έργο "Δημιουργία" του στην Capella – Sixtina.

Το Τέμπλο.

Ο ναός που αποτελεί μια από τις πιο χαρακτηριστικές και την πιο εντυπωσιακή τρίκλιτη βασιλική του Πηλίου, μετά την ανακαίνιση του δέχτηκε αθρόες δωρεές και με την πολύτιμη συνδρομή των ναυτικών του χωριού, κατασκευάστηκε στα τέλη του 18ου αιώνα και το πιο ονομαστό στο Πήλιο, περίτεχνο ξυλόγλυπτο τέμπλο του ναού που χρυσώθηκε κιόλας το 1793. 

Η επιγραφή στην θύρα προθέσεως του κεντρικού τέμπλου που
μαρτυρεί το 1793 ως χρονιά που χρυσώθηκε το τέμπλο.

Ο άγνωστος δημιουργός του τέμπλου ίσως να είναι ο ίδιος που στην ίδια περίοδο, κατασκεύασε και τα σχεδόν όμοια τέμπλα της Αγίας Τριάδας στο Μούρεσι και του Αγίου Αθανασίου στο Ανήλιο. 

Το τέμπλο είναι ένα από τα πιο αριστουργηματικά και πιο αντιπροσωπευτικά κλασσικού τύπου τέμπλα, αυτών δηλαδή που ο ξυλόγλυπτος διάκοσμός τους, παρουσιάζει διάφορα συμβολικά θέματα και εντύπωση προκαλεί ο μεγάλος αριθμός των ειδών των ζώων καθώς και η τελειότητα στην αναπαράστασή τους που χρησιμοποιεί στις θαυμάσιες και με ζηλευτή οικονομία του χώρου, λαξευμένες συμβολικές του, παραστάσεις ο απαράμιλλος και άγνωστος τεχνίτης του. 

Η Επίστεψη του κεντρικού κλίτους του Ναού

Γνωστά και σπάνια ζώα, ως και τάπυροι, αναπαριστάνονταικαι δίνουν άψογο το παρόν τους ανάμεσα στα άλλα φυτικά διακοσμητικά στοιχεία του τέμπλου, σε μια σύνθεση ονειρικής τελειότητας. 

Ο τεχνίτης χρησιμοποίησε ξύλο φλαμουριάς γιατί είναι μαλακό και εύκολο να δουλέψει κανείς πολύπλοκα σκαλίσματα, επίσης είναι ανθεκτικό και διατηρείται για πολλά χρόνια. 

Στο τέμπλο μπορεί κανείς να δει πανέμορφα σκαλίσματα και αναπαραστάσεις από ζώα και φυτά που αντιπροσωπεύουν την φύση ενώ υπάρχει επίσης και μια αναπαράσταση της κιβωτού του Νώε πάνω από την Ιερά Πύλη (Iερό) που τον αναπαριστά να είναι ξαπλωμένος και να αναπαύεται.

Τα Βημόθυρα του τέμπλου, της κεντρικής Ωραίας Πύλης.

Στο κέντρο της Πύλης βλέπουμε μια γοργόνα (μορφή παρμένη από την αρχαία μυθολογία), που αναπαριστά τη γοργόνα που μεταμορφώνει σε πέτρα όλα τα κακά στοιχεία και τα κρατάει μακριά από τα Ιερά Χώματα.

Σε κάποιες από τις εικόνες βλέπουμε αναπαραστάσεις πουλιών με γυριστά ράμφη που κρεμασμένα από αυτά τα ράμφη είναι τα καντήλια του ναού. 

Όλο το τέμπλο που δημιουργήθηκε κατά τον 18ο αιώνα είναι καλυμμένο με φύλλα χρυσού, οι εργασίες του ξεκίνησαν το 1720 και ολοκληρώθηκαν 60 χρόνια περίπου μετά ενώ η κάλυψή του με τα φύλλα χρυσού έγινε το 1793.

Tο μεγαλόπρεπο αυτό τέμπλο είναι φτιαγμένο από τεχνίτες από την Ήπειρο και σε κάποια τμήματά του έχουν δημιουργηθεί επίτηδες κάποιες τρύπες ώστε να τις διαπερνά το φως που μπαίνει από τα πίσω παράθυρα με την τεχνική αυτή να ονομάζεται "σκιαρόσκουρο", που σημαίνει κίνηση της σκιάς. 

Τα παγώνια, συμβολίζουν την υπερηφάνεια, τα περιστέρια συμβολίζουν την ειρήνη, το χταπόδι με τα όστρακα συμβολίζει την νηστεία, που είναι βέβαια πολύ σημαντικό μέρος της Ορθόδοξης Χριστιανικής Θρησκείας. 

Λεπτομέρεια της Ρίζας του Ιεσσαί, στο τέμπλο

Στην πρώτη σειρά του τέμπλου στην κάτω πλευρά βλέπουμε γλάστρες με φυτά και βάζα γεμάτα λουλούδια. 

Στην πάνω πλευρά μπορούμε να δούμε εικόνες με την Παναγία, τον Ιησού Χριστό, τον Άγιο Ιωάννη Πρόδρομο και την επαργυρωμένη εικόνα της Αγίας Μαρίνας η οποία είναι ονομαστή για τη θαυματουργή ιδιότητα της.

Γυναικωνίτης.

Στον ναό υπάρχει μια πτέρυγα, που αναφέρεται στη ζωή των γυναικών στις παλαιότερες μέρες και υπάρχουν πολλές αναπαραστάσεις, που αναφέρουν σκηνές από κείνες τις μέρες, μια από αυτές τις αναπαραστάσεις, αναφέρεται στην τιμωρία, γιατί οι άνθρωποι που αναπαρίστανται σε αυτή, δεν ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα του ιερέα να πάνε στην εκκλησία. 

Λεπτομέρεια πάνω ¨κεταμπέ¨ του τέμπλου,
της κεντρικής Ωραίας πύλης.

Μια άλλη αναπαράσταση, αναφέρεται στην μοιχό γυναίκα και την τιμωρία της. 

Σε άλλη αναπαράσταση, βλέπουμε το δέντρο της αρετής σε αντίθεση με τους ανθρώπους που δεν εξομολογούνται ενώ μια άλλη αναπαριστά την ψεύτικη εξομολόγηση στην οποία η αλήθεια διαστρεβλώνεται. 

Πολλές από τις αναπαραστάσεις έχουν ιστορία και μηνύματα όπως σε μία από αυτές βλέπουμε τη "διαβολική μεταμόρφωση", μια γυναίκα ντυμένη με τοπική φορεσιά, να κοιτάζεται σε έναν καθρέφτη τον οποίο της κρατά ένας διάβολος που της λέει πόσο όμορφη και  διαφορετική από τις άλλες είναι, κάνοντας την να νιώθει υπερβολική αυτοπεποίθηση για την ομορφιά της, περισσότερο όμως από όσο θα έπρεπε. 

Άποψη του εσωτερικού του Ναού

Ο σκοπός αυτής της ιστορίας είναι, να αποτυπώσει πόσο άσχημα διαμορφώνει τον χαρακτήρα ο εγωισμός και η αυταρέσκεια βγάζοντας τα χειρότερα  από έναν άνθρωπο, αντί των ευγενικών αισθημάτων που θα έπρεπε να έχει. 

Μουσείο.

Το ίδιο εντυπωσιακά με το ξυλόγλυπτο τέμπλο, είναι επίσης δυο μικρότερα και ξεχωριστά τμήματα – κτήρια του ναού που χρησιμοποιούνται ως μουσείο. Αυτό στην δεξιά πλευρά της εκκλησίας, αποτελείται από μία μεγάλη συλλογή εικόνων, θρησκευτικής αξίας και στην αριστερή πλευρά της εκκλησίας, είναι το δεύτερο μουσείο στο οποίο εκτίθενται διάφορα ιστορικά και θρησκευτικά κειμήλια όπως Δισκοπότηρα με εγχάρακτες αφιερώσεις, ένα Ευαγγέλιο του 1840 και δύο ασημένια στέφανα τέλεσης γάμων.

Τηλέφωνο: (+30) 24260 31619