Είναι γνωστή και ως «Παναγία Γουρνιών», κτισμένη στην
πλαγιά βουνού παραφυάδας της Δίκτης,
νοτιοδυτικά της Παχειάς Άμμου του Δήμου
Ιεράπετρας πάνω από την Μινωϊκή πόλη
Γουρνιά και σε υψόμετρο 540 μέτρων. Από τη Μονή εκτείνεται σε πανοραμική
άποψη η πόλη του Αγίου Νικολάου και ο
όμορφος κόλπος του Μεραμβέλλου με τις
γραφικές ακτές και τα νησάκια του.
 |
| Η είσοδος του Καθολικού της Μονής πηγή |
Σύμφωνα, με όλες τις ιστορικές πηγές και τις χρονολογικές ενδείξεις το Μοναστήρι πιθανόν να ιδρύθηκε κατά τη Νεοβυζαντινή περίοδο (961 - 1204), νωρίτερα από την κατάληψη της Κρήτης από τους Ενετούς το έτος 1211.
Το Καθολικό της Μονής έχει κτιστεί μέσα σε κοίλωμα υπερκείμενου μεγάλου βράχου, σε μια σπηλιά, είναι κατάγραφο και είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου και την Ζωοδόχο Πηγή.
Το ιερό επικοινωνεί
με άλλο σπήλαιο που εκεί συγκεντρώνεται, από τριχοειδείς επιφάνειες, νερό, το
οποίο λαμβάνουν οι πιστοί ως αγιασμό.
Σύμφωνα
με την παράδοση μέσα στο σπηλαιώδη ναό
του Καθολικού της Μονής φανερώθηκε η
εικόνα της Θεοτόκου σε κάποιο βοσκό γι΄
αυτό και το Μοναστήρι ονομάστηκε Παναγία
Φανερωμένη.
Συγκεκριμένα, αυτός ο βοσκός έχανε καθημερινά τον οδηγό (το μπροστάρη) του κοπαδιού του τις ώρες του μεσημεριού και μια μέρα αποφάσισε να αφήσει το κοπάδι και να παρατηρήσει το κριάρι, που πήγε σε ένα απόρρωγο βράχο από τον οποίο έρεε λίγο νερό και έπινε.
Πλησίασε και βρήκε εκεί την εικόνα της Θεοτόκου, οταν, όμως, την πήρε μαζί του και την έβαλε στο σακίδιο του με σκοπό να τη φέρει στη στάνη, η εικόνα εξαφανίστηκε.
Την επόμενη μέρα ο βοσκός πήγε πάλι στο ίδιο μέρος και βρήκε την εικόνα.
Αυτό επαναλήφθηκε αρκετές φορές, μέχρι που ο βοσκός βεβαιώθηκε ότι η εικόνα επέστρεφε πάντα στο σημείο που βρέθηκε, για αυτό και την άφησε στη θέση της, όπου σιγά - σιγά κτίστηκε η Μονή.
 |
Η Θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Φανερωμένης Γουρνιών
|
Συγκεκριμένα, αυτός ο βοσκός έχανε καθημερινά τον οδηγό (το μπροστάρη) του κοπαδιού του τις ώρες του μεσημεριού και μια μέρα αποφάσισε να αφήσει το κοπάδι και να παρατηρήσει το κριάρι, που πήγε σε ένα απόρρωγο βράχο από τον οποίο έρεε λίγο νερό και έπινε.
Πλησίασε και βρήκε εκεί την εικόνα της Θεοτόκου, οταν, όμως, την πήρε μαζί του και την έβαλε στο σακίδιο του με σκοπό να τη φέρει στη στάνη, η εικόνα εξαφανίστηκε.
Την επόμενη μέρα ο βοσκός πήγε πάλι στο ίδιο μέρος και βρήκε την εικόνα.
Αυτό επαναλήφθηκε αρκετές φορές, μέχρι που ο βοσκός βεβαιώθηκε ότι η εικόνα επέστρεφε πάντα στο σημείο που βρέθηκε, για αυτό και την άφησε στη θέση της, όπου σιγά - σιγά κτίστηκε η Μονή.
 |
Λεπτομέρεια της Θαυματουργής εικόνας της Παναγίας
Φανερωμένης των Γουρνιών |
Όμως πέρα από ένα ιερό προσκύνημα και θρησκευτικό καύχημα ολόκληρης της Ανατολικής Κρήτης αποτελεί και ένα ιστορικό μοναστήρι, όπου κατέφευγαν για προστασία και ενδυνάμωση οι Κρητικοί επαναστάτες στα δύσκολα εκείνα χρόνια της ενετικής αλλά και της τουρκικής υποδούλωσης του νησιού.
Τον αμυντικό χαρακτήρα του Μοναστηριού των Γουρνιών αποδεικνύουν άλλωστε περίτρανα και η οχυρωματική του θέση αλλά και η συνολική φρουριακή μορφή του.
Μάλιστα, διασώζονται ακόμη κάποιες επάλξεις αλλά και ορισμένες πολεμίστρες στους χώρους του φρουριακού συγκροτήματος της Ιερής Μονής Παναγίας Φανερωμένης των Γουρνιών, όπως και στα περισσότερα άλλωστε μοναστήρια που κτίστηκαν την ίδια εκείνη χρονική περίπου περίοδο.
Η
ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ ΤΟΥ 1293.
 |
| πηγή |
Ήταν ο απόμερος μυστικός τόπος των επαναστατικών συνελεύσεων, στις οποίες προεδρεύει και παρακάθεται η αόρατος παρουσία της Κυρίας Θεοτόκου Φανερωμένης.
Σύμφωνα με το ιστορικό που περιγράφει ο Β. Ψιλλάκης στην ιστορία του, μετά που ο νικητής Γενουάτης Πισκατόρε το 1204 κατέκτησε την Κρήτη και την πούλησε στους Ενετούς το 1211, οι Κρητικοί συσπειρώθηκαν γύρω από τον Αλέξιο Καλλέργη και το έτος 1282 επαναστάτησαν εναντίον των Ενετών.
 |
| πηγή |
Ο Αλέξιος όμως αρνήθηκε, και έτσι δημιουργήθηκε σάλος στους επαναστάτες αρχηγούς και χαλαρώθηκε σοβαρά η ενότητα, που επιβαλλόταν λόγω των περιστάσεων.
Δημιουργήθηκαν φατρίες και οι μισοί υποστήριζαν την υποταγή στούς Γενουάτες και οι άλλοι μισοί συμφωνούσαν με τον Καλλέργη, ενώ μερικοί υπαρχηγοί του άρχιζαν να αποχωρούν από το σώμα του. Μέσα σε αυτήν την ατμόσφαιρα ο Ηγούμενος της Μονής Φανερωμένης Ιεραπέτρας κάλεσε όλους τους διϊστάμενους οπλαρχηγούς την Κυριακή των Βαΐων του 1293 στον Ναό της Μονής.
 |
| Η πανοραμική θέα από την Μονή πηγή |
Υπήρξαν έντονες διενέξεις, διαπληκτισμοί και ο εξεγερμένος όχλος εισήλθε στην εκκλησία κρατώντας τη σημαία του αυτοκράτορα του Βυζαντίου Ανδρόνικου Παλαιολόγου.
Σε λίγο βγήκαν από τον ναό άδοντες μετά βαΐων και κλάδων τα νικητήρια και ορκίστηκαν πίστη και υποταγή στον Ανδρόνικο και τον επευφημούσαν. Ο Ηγούμενος ευλόγησε τη σημαία και την τοποθέτησαν δίπλα στον Εσταυρωμένο. Το χρονικό αυτό, άσχετα από το αποτέλεσμα της Συνάξεως (οι επαναστάστες, δυστυχώς, διασπάσθηκαν σε πέντε διαφορετικά κόμματα) μαρτυρεί πως η Μονή είναι η αρχαιότερη της Ανατολικής Κρήτης και διαδράματιζε συντονιστικό ρόλο σε κρίσιμες περιστάσεις για το έθνος.
ΠΕΡΙΟΔΟΣ
ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ.
 |
| Ο δρόμος που οδηγεί στην Μονή πηγή |
Συνδέθηκε άμεσα με τους σκληρούς και δύσκολους απελευθερωτικούς αγώνες και υπήρξε το κρησφύγετο και το ορμητήριο των αρχηγών αγωνιστών και ο χώρος συνεδριάσεών τους, στον οποίο ελήφθησαν ιστορικής σημασίας αποφάσεις.
Ενδεικτικό του αμυντικού χαρακτήρα είναι η οπή πάνω από το ανώθυρο της κεντρικής εισόδου, γνωστή ως «ζεματίστρα», από την οποία εκτοξευόταν καυτό λάδι στους εχθρούς που προσπαθούσαν να παραβιάσουν το χώρο της Μονής.
 |
| Άποψη της Μονής πηγή |
Η εθνική προσφορά της Μονής Φανερωμένης της Γουρνιώτισσας υπήρξε τεράστια τα δύσκολα χρόνια της τουρκοκρατίας και λειτούργησε ως σημαντικός προμαχώνας για τους αγωνιστές των κρητικών επαναστάσεων.
Μάλιστα, ενίσχυε και οικονομικά τις διάφορες επαναστάσεις κατά των Τούρκων, όπως άλλωστε όλες οι Μονές της Κρήτης.
 |
| πηγή |
Η αφανής αλλά αγαστή συνεργασία Μοναστηριού και επαναστατών καταμαρτυρείτε και από την επιστολή του Ηγουμένου Νεόφυτου το 1878 προς τον οπλαρχηγό Εμμανουήλ Λακέρδα από την Ανατολή, με την οποία ζητούσε την προστασία της Μονής Φανερωμένης από τις διαρπαγές και τις λεηλασίες των Τούρκων.
Εξάλλου, το ταμείο της Μονής συνεισέφερε πάντοτε με αξιοσέβαστα ποσά υπέρ κοινωφελών σκοπών, όπως για την παιδεία και την συντήρηση διαφόρων καταστημάτων.
Από το 1839 που ανέλαβε Ηγούμενος ο Χατζή Γεράσιμος η Μονή ανακαινίζεται και αρχίζει να οργανώνεται και να γίνεται περισσότερο γνωστή, διαμορφώνει τη σπηλαιώδη Εκκλησία στη μορφή που είναι σήμερα και την εξοπλίζει με τέμπλα και εικόνες. Προσελκύει επισκέπτες στη Μονή οι οποίοι αφιερώνουν διάφορα τιμαλφή αντικείμενα και κτήματα, αγοράζει κτήματα και θέτει τις βάσεις για την οικονομική της ανάπτυξη.
ΤΟ
ΚΡΥΦΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΚΑΙ Η
ΗΡΩΪΚΗ ΡΟΔΑΝΘΗ Η ΚΡΙΤΣΩΤΟΠΟΥΛΑ.
 |
| Η είσοδος στο κρυφό Σχολειό της Μονής πηγή |
Παρότι
ο Τούρκος κατακτητής είχε απαγορεύσει
τη λειτουργία σχολείων, ελπίζοντας ότι
με αυτό τον τρόπο θα έσβηνε η φλόγα της
επαναστάσεως, στην Ιερά Μονή Φανερωμένης
λειτούργησε το πρώτο κρυφό σχολειό της
Κρήτης.
Σε αυτό ο παπάς δάσκαλος, κατά τους ζοφερούς χρόνους της τουρκοκρατίας, υποδαύλισε στις ψυχές των ελληνοπαίδων την φλόγα της πίστεως προς τη θρησκεία και την πατρίδα, γιγάντωσε τον πόθο της ελευθερίας και χαλύβδωσε την απόφαση του αγώνα για την εθνική αντίσταση.
Σε αυτό ο παπάς δάσκαλος, κατά τους ζοφερούς χρόνους της τουρκοκρατίας, υποδαύλισε στις ψυχές των ελληνοπαίδων την φλόγα της πίστεως προς τη θρησκεία και την πατρίδα, γιγάντωσε τον πόθο της ελευθερίας και χαλύβδωσε την απόφαση του αγώνα για την εθνική αντίσταση.
 |
| Άποψη του Ναού της Μονής πηγή |
Σε αυτό το εργαστήρι της πίστεως και του πατριωτισμού μάθαιναν εκτός από τα κολυβογράμματα, τον τρόπο εκείνο που θα τους βοηθούσε να αγιάσουν τις σκέψεις και τα αισθήματα, τον εσωτερικό τους χαρακτήρα και το μέσο που θα τους οδηγούσε αποτελεσματικά στην αποτίναξη του τουρκικού ζυγού και στην αναγέννηση του έθνους μας. Εκεί τονώνονταν η εθνική συνείδηση και η πίστη προς το Θεό, ενισχύονταν και αναπτερώνονταν η αγωνιστική διάθεση των σκλαβωμένων κρητικών και αύξανε ο πόθος τους για την ελευθερία του έθνους
 |
Άποψη του τέμπλου του Ναού της Μονής
|
Είναι μια αίθουσα με μεγάλο οντά ενσωματωμένη στο κτηριακό συγκρότημα της Μονής, με μικρά πολεμιστοειδή παράθυρα, όπως απαιτούσαν και οι συνθήκες της εποχής που κτίστηκε.
Στο σχολειό αυτό φοίτησε
και η θρυλική Ροδάνθη, η κόρη του
πρωτόπαππα της Κριτσάς, που έγινε
αργότερα το «πρωτοπαλήκαρο» του
οπλαρχηγού Καζανομανώλη που σε ηλικία
μόλις πέντε ετών οδηγήθηκε κρυφά από
τον πατέρα της στην Ιερά Μονή Φανερωμένης.
Εκεί ολοκληρώθηκε η «εν παιδεία και νουθεσία Κυρίου» ανατροφή που της έδωσαν οι ευσεβείς γονείς της και αφιερώθηκε ολοκληρωτικά στα αιώνια ιδανικά της ορθόδοξης πίστης και της πατρίδας.
Η Ροδάνθη, η θαυμάσια αυτή και εμπνευσμένη Κρητικοπούλα, είχε σχολείο ευσέβειας και πατριωτισμού τη Μονή της Παναγίας Φανερωμένης, με τη βοήθεια και προστασία της οποίας, πραγματοποιούσε αμίμητες πράξεις υπέροχου ηρωισμού και αυτοθυσίας, κατορθώματα, που αναπτέρωναν το ηθικό των σκλάβων και προκαλούσαν το φόβο δέος στους Τούρκους κατακτητές.
Η
ηρωΐδα αυτή, αφού φόνευσε τον Χουρσίτ
Αγά στο χωριό Χουμεριάκο, γιατί
επιβουλεύτηκε την τιμή της, μεταμφιεσμένη
σε άνδρα και με το ψευδώνυμο «Σπανομανώλης»
κατατάχτηκε στο σώμα του Καπετάν Καζάνη
και υπήρξε σκληρός τιμωρός των Τούρκων
της περιοχής.
Τελικά έπεσε μαχόμενη στη μάχη της Κοντάρατος το 1823.
Εκεί ολοκληρώθηκε η «εν παιδεία και νουθεσία Κυρίου» ανατροφή που της έδωσαν οι ευσεβείς γονείς της και αφιερώθηκε ολοκληρωτικά στα αιώνια ιδανικά της ορθόδοξης πίστης και της πατρίδας.
Η Ροδάνθη, η θαυμάσια αυτή και εμπνευσμένη Κρητικοπούλα, είχε σχολείο ευσέβειας και πατριωτισμού τη Μονή της Παναγίας Φανερωμένης, με τη βοήθεια και προστασία της οποίας, πραγματοποιούσε αμίμητες πράξεις υπέροχου ηρωισμού και αυτοθυσίας, κατορθώματα, που αναπτέρωναν το ηθικό των σκλάβων και προκαλούσαν το φόβο δέος στους Τούρκους κατακτητές.
 |
| Το σπήλαιο που εκεί συγκεντρώνεται, νερό - αγιασμός. πηγή |
Τελικά έπεσε μαχόμενη στη μάχη της Κοντάρατος το 1823.
ΟΙ
ΑΦΙΕΡΩΣΕΙΣ ΣΤΗ ΜΟΝΗ ΚΑΙ Η ΝΕΩΤΕΡΗ
ΠΕΡΙΟΔΟΣ.
Στα έγγραφα που σχετίζονται με την περιουσιακή κατάσταση της Μονής (αφιερωτήρια, πωλητήρια αλλά και φεργάτια) καταμαρτυρείτε η ζωντανή ευσέβεια όχι μόνο των γύρω χωριών αλλά και των κατοίκων εκτός της επαρχίας της Ιεράπετρας, που εκδηλωνόταν με έργα ευσεβούς διάθεσης.
Παράλληλα, η Μονή Φανερωμένης διαδραμάτισε ρόλο σημαντικά προστατευτικό για τις ιδιοκτησίες πολλών χριστιανών, που αφιέρωναν όλη την περιουσία τους ή μέρος αυτής στο μοναστήρι προκειμένου να τις γλιτώσουν από την τουρκική καταδυνάστευση.
Υπήρξε έτσι πολύ συγκινητική η αφιέρωση πολλών κτημάτων προς τη Μονή για μνημόσυνο και συγχώρηση των τεθνηκόντων γονέων.
 |
| Η αίθουσα του αγιάσματος πηγή |
Από αυτές τις δωρεές των χριστιανών η Μονή είχε αποκτήσει μεγάλη αγροτική περιουσία την περίοδο της τουρκοκρατίας και είχε μετόχια τις Ιερές Μονές Αρμού, Εξακουστής, και Καρυδιανής Ιεράπετρας. Μαλιστα, η μεγάλη περιουσία της υπήρξε η αιτία σφοδρής αντιδικίας με τούς Τούρκους αγάδες της Ιεράπετρας Τσαγκαλήδες, που είχαν γειτονικές περιουσίες και προσπαθούσαν να αρπάξουν τις συνορεύουσες εκτάσεις της Μονής, που αναγκάστηκε να αποδυθεί σε δικαστικούς αγώνες για να περισώσει τις ιδιοκτησίες της.
 |
| Άποψη της Μονής πηγή |
Όμως, το Ταμείο Εφέδρων Πολεμιστών Κρήτης, με βάση το Νομο 3345 της 22ας Ιουνίου 1925, έλαβε τα 3/5 της περιουσίας της Μονής για την ενίσχυση και αποκατάσταση των ταλαιπωρημένων οικογενειών των εφέδρων πολεμιστών της Μικρασιατικής εκστρατείας, ενώ αρκετά κτήματα εκποίησε και ο Οργανισμός Διαχειρίσεως Μοναστηριακής Περιουσίας (Ο.Δ.Ε.Π.) Νομού Λασιθίου.
 |
| Άποψη της Μονής πηγή |
Ο καταστατικός νόμος 276 του 1900 της Ορθοδόξου Εκκλησίας κήρυξε την Μονή διαλυτή, με το νόμο 553 του 1903 ανασυστάθηκε και με νέο διάταγμα της 8ης Ιουλίου 1930, η Μονή κρίθηκε διαλυτέα.
Με το νόμο 4149/1961 «Περί Καταστατικού Χάρτου της εν Κρήτη Ορθοδόξου Εκκλησίας» κρίθηκε διατηρητέα και εν ενεργεία.
Στην Γερμανοϊταλική κατοχή έβρισκαν καταφύγιο
και είχαν ως ορμητήριο τους τη
Μονή πολλοί διωκόμενοι και
αντιστασιακοί πατριώτες ενώ οι πατέρες
και οι βοσκοί της Μονής έκρυβαν
στα σπήλαια της περιοχής τους
άντρες των συμμαχικών στρατευμάτων,
τους παρείχαν άσυλο και τους βοηθούσαν
να διαφύγουν στην Αίγυπτο.
Τον Αύγουστο, ο μήνας της Παναγίας και αφιερωμένος σε Αυτήν, το Μοναστήρι αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα προσκυνήματα της Ανατολικής Κρήτης και καθημερινά συρρέει μεγάλο πλήθος ταλαιπωρημένων και καταπονημένων ανθρώπων από τις δοκιμασίες και τις περιστάσεις της ζωής για να καταθέσουν μπροστά στη θαυματουργό εικόνα Της τα εσωτερικά τους προβλήματα.
Τον Αύγουστο, ο μήνας της Παναγίας και αφιερωμένος σε Αυτήν, το Μοναστήρι αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα προσκυνήματα της Ανατολικής Κρήτης και καθημερινά συρρέει μεγάλο πλήθος ταλαιπωρημένων και καταπονημένων ανθρώπων από τις δοκιμασίες και τις περιστάσεις της ζωής για να καταθέσουν μπροστά στη θαυματουργό εικόνα Της τα εσωτερικά τους προβλήματα.
 |
Νεότερη επιγραφή στην Μονή
|
Άλλοι επίσης για να παρακαλέσουν με δάκρυα στα μάτια να μεσιτεύσει η Δέσποινα όλου του κόσμου και να εκπληρωθεί κάποια επιθυμία τους.
Πολλοί επίσης επισκέπτονται την Μονή για να ευχαριστήσουν αλλά και για να δοξολογήσουν την Βασίλισσα και Κυρία του παντός για τις ευεργεσίες Της ψάλλοντας από καρδιά το: «ουδείς προστρέχων επί σοι, κατησχυμένος από σου εκπορεύεται αγνή παρθένε Θεοτόκε...».
 |
| Άποψη της Μονής πηγή |
Πέρα από τους πολυάριθμους προσκυνητές που συρρέουν για να προσκυνήσουν τη θαυματουργή εικόνα στο απόκοσμο, ερημικό, κατανυκτικό και χαριτόβρυτο σπηλαιώδη ναό, τις μέρες του Δεκαπενταύγουστου φιλοξενούνται στους χώρους της Μονής, πιστοί κάθε ηλικίας.
Αυτοί συνεχίζουν μια αρχαία παράδοση και έρχονται στη Μονή και περνούν το πρώτο δεκαπενθήμερο του Αυγούστου στον ανακαινισμένο ξενώνα με νηστεία και προσευχή, συμμετέχουν στις καθημερινές Θ. Λειτουργίες, στους Εσπερινούς στις Παρακλήσεις και τα Απόδειπνα και εκπληρώνουν έτσι κάποιο τάξιμό τους.
 |
| Άποψη της εισόδου της Μονής πηγή |
Η εορτή της Παναγίας στη Μονή έχει κάτι το μοναδικό, οι πιστοί, συνεχίζοντας την παράδοση πολλών γενεών, ανεβαίνουν με ευλάβεια και ταπείνωση, με πνευματικότητα και πίστη για να προσευχηθούν στην Κυρία Φανερωμένη και να επικοινωνήσουν με τον Θεό αληθινά.
Η Παναγία η Φανερωμένη τους ανταμείβει με όσα ιερά τελεσιουργούνται στον οίκο της και τους προσφέρει μεγάλη ψυχική ανακούφιση αλλά και πνευματική γαλήνη για να συνεχίσουν τον δρόμο της ζωής.
 |
| πηγή |
Σήμερα υπάρχει στη Μονή ανδρική μοναχική αδελφότητα δύο μοναχών και με ηγούμενο τον Αρχιμανδρίτη Παϊσιο Δερμιτζάκη, οι οποίοι με τις σοφές υποδείξεις και την αμέριστη φροντίδα και πατρική στοργή του Σεβασμιοτάτου Μητροπολίτου Ιεραπύτνης και Σητείας κ.κ. Ευγενίου διατηρούν την πλούσια και βαριά παράδοση που κληρονόμησαν, επιτελώντας καθημερινά τη θεία λατρεία με το βυζαντινό τυπικό.
Η Μονή τιμάται στην Κοίμηση της Θεοτόκου, αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα προσκυνήματα της Κρήτης και χιλιάδες πιστών συρρέουν τον 15 Αύγουστο που εορτάζει η Μονή Γουρνιών.
Τηλέφωνο:
(+30) 28410 24444