Ιερά Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου Βουλκάνου, Μεσσηνία

Βρίσκεται στον Δήμο Μεσσήνης, βόρεια της Καλαμάτας και αρκετά κοντά στον Μελιγαλά, στη συμβολή των ορέων της Ιθώμης και της Εύας (Ἁγίου Βασιλείου) και ενδιάμεσα στα χωριά Αρχαία Μεσσήνη (Μαυρομμάτι) και Βαλύρα του Δήμου Ιθώμης.

παλαιά Μονή Βουλκάνου ή Μονή Παναγίας "Κορυφής"
ή της Παναγίας "Επανωκαστριτίσσης"

Υψώνεται τεράστιο, επιβλητικό, μεγαλοπρεπές και ιδρύθηκε το 17ο αιώνα. 

Το όνομά του "Βουλκάνος" και παλαιότερα "Βουρκάνο", "Δορκάνο" ή και "Βουλκάνη", το οφείλει κατά πάσα πιθανότητα σε βυζαντινό άρχοντα ή αξιωματούχο ή ακόμη και κτήτορα, στον οποίο ανήκε η ευρύτερη περιοχή γύρω από το όρος Ιθώμη.

Πρόδρομος βέβαια, αυτού του σημαντικού και μεγαλοπρεπές μοναστηριού της Μεσσηνίας είναι η Μονή της Παναγίας της "Κορυφής" ή της Παναγίας "Επανωκαστριτίσσης", ή σήμερα όπως ονομάζεται απο τους κατοίκους, "Καθολικόν" και που βρίσκεται στην κορυφή του όρους Ιθώμη, εκεί που άλλοτε υπήρχε η Ακρόπολις της Αρχαίας Μεσσήνης.

Η παλαιά Μονή Βουλκάνου το 1935
πηγή

Υπάρχει παράδοση ότι η Μονή της Κορυφής κτίστηκε στις αρχές του 8ου αιώνα, γύρω στο 725 από εικονολάτρες Μοναχούς, εκεί όπου βρέθηκε η σεπτή Εικόνα τη Παναγίας, κρεμασμένης σ' ένα πουρνάρι και με τη συντροφιά ενός αναμμένου καντηλιού αλλά και άλλη παράδοση, που αναφέρει ότι κτίτοράς της είναι ο αυτοκράτορας Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος (1282 - 1328) χωρίς όμως και οι δύο να επιβεβαιώνονται ιστορικά. 

Ο Ναός της παλαιάς μονής είναι τρίκλιτη θολωτή βασιλική, σήμερα δίκλιτη, μέ πολλές μεταγενέστερες παρεμβάσεις και έχει κτισθεί επάνω στο χώρο του ειδωλολατρικού ναού του "Ιθωμάτα" Δία αφού χρησιμοποίησαν ογκόλιθους απ΄αυτόν. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι τοιχογραφίες του Ναού που έχουν ζωγραφηθεί από τους Ναυπλιώτες αδελφούς Δημήτριο και Γεώργιο Μόσχου, ονομαστούς αγιογράφους το 1608. 

Κάρτ Ποστάλ της Μονής Βουλκάνου του 1887

Άποψη της Μονής

Στη συμβολή της μεσημβρινής με τη δυτική πτέρυγα των κελλιών του μοναστηρίου υπάρχει το βυζαντινό Φωτάναμα, πού ήταν ειδικός χώρος με εστία φωτιάς και πεζούλια γύρω απ" αυτή, στα οποία κάθονταν οι μοναχοί και ζεσταίνονταν κατά το χειμώνα. 

Για την ιστορία αναφέρεται, ότι Φωτανάματα στην Εκκλησία της Ελλάδος υπάρχουν 11 συνολικά. 

Το μοναστήρι της Κορυφής εγκατέλειψαν οι Πατέρες το έτος 1625 λόγω του αβάσταχτου ψύχους των χειμερινών μηνών αλλά και της δυσκολίας των προσκυνητών να φτάσουν σ’ αυτό κι έτσι αναζήτησαν τόπο νοτιότερα και τον βρήκαν στο σημερινό χώρο του νέου μοναστηριού αφού τον αγόρασαν από τον πατέρα του Τούρκου αγά της Ανδρούσης αντί 10.500 γροσίων. 

Η θαυματουργή Εικόνα της Παναγίας Βουλκανιώτισσας.
Φέρει επιγραφή "Η Οδηγήτρια η επονομαζομένη τω όρει Βουλκάνω"

Στον αγορασθέντα τόπο βρήκαν μια πηγή ύδατος, τη γνωστή έως και σήμερα "Μάνα του νερού" κι έναν διώροφο πύργο, πού έγινε η αρχή του νέου μοναστηριού αφού συνέχεια αυτού έκτισαν το σημερινό επιβλητικό συγκρότητα με τα χαγιάτια και τις καμάρες. 

Ο Ναός της νέας κάτω μονής ανεγέρθη το 1701 και είναι Βυζαντινού ρυθμού σταυροειδής μετά τρούλλου. Τιμάται στο Γενέσιον της Υπεραγίας Θεοτόκου καθ’ όσον ο Ναός της παλαιάς μονής τιμάται στην Κοίμηση της Υπεραγίας Θεοτόκου, πού αποτελεί την κεντρική πανήγυρη και των δύο μοναστηριών. 

Παλλάδιο και θησαυρός του μοναστηριού είναι η θαυματουργός Εικόνα της Παναγίας της Βουλκανιώτισσας, πού φέρει την επιγραφή "Η Οδηγήτρια η επονομαζομένη τω όρει Βουλκάνω". 

Στο μοναστήρι ακόμη φυλάσσονται Ιερά Λείψανα πολλών Αγίων της Εκκλησίας μας, μεταξύ των οποίων του Αγίου Νεομάρτυρος Ιωάννου του Μονεμβασιώτου, του Αγίου Διονυσίου Αρεοπαγίτου και του Καλαματιανού Αγίου Ηλία του Αρδούνη. 

πηγή

πηγή

πηγή

Άποψη της Μονής

Στη πλούσια βιβλιοθήκη του υπάρχουν παλαιά αλλά και νέα βιβλία, ιδιόχειρα συγγράμματα, Τουρκικά έγγραφα καθώς και 4 Σιγίλια των κατά καιρούς Πατριαρχών Κωνσταντινουπόλεως, που αναγνωρίζουν ή επικυρώνουν τα προνόμιά του. 

Ιδιαίτερη προσοχή και λατρευτικό ενδιαφέρον από μέρους του ευσεβούς λαού ελκύουν οι εορτές και πανηγύρεις της μονής. 

Τον Δεκαπενταύγουστο με τη μεταφορά της Εικόνας της Παναγίας στο θρόνο Της, στο μοναστήρι της Κορυφής και την έναρξη των εορταστικών ιερών ακολουθιών και τη νύκτα της 19ης προς 20ήν Σεπτεμβρίου με την Κάθοδο της Βουλκανιώτισσας στην πόλη της Μεσσήνης, σε ανάμνηση θαυματουργικής επεμβάσεως της Υπεραγίας Θεοτόκου, όταν φοβερή επιδημία πανούκλας είχε απλωθεί σε όλη σχεδόν τη Μεσσηνία και είχε σκορπίσει το θάνατο και τη δυστυχία γύρω στα 1755 και τότε πρωτολιτανεύτηκε η Αγία Εικόνα Της. 

Αυτή τη νύχτα, χιλιάδες άνθρωποι οδοιπορούν και ανάμεσά τους και πολλά νέα παιδιά, συνοδεύοντας τη Βουλκανιώτισσα Κυρά της Μεσσήνης και διανύοντας μία απόσταση 20 περίπου χιλιομέτρων με πεζοπορία.  

Η Κάθοδος αυτή της εικόνας ξεκινά στις 2 το πρωί από το μοναστήρι του Βουλκάνου και καταλήγει στη "Μαυροματέϊκη Παναγίτσα" γύρω στις 7.30 το πρωί της 20ης Σεπτεμβρίου. 

Η επίσημη υποδοχή της Εικόνας της Παναγίας Βουλκανιώτισσας γίνεται στις 9.30 π.μ. στο εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής, παρά την είσοδο της Μεσσήνης, από τον Μητροπολίτη Μεσσηνίας, τις αρχές του τόπου και αρκετά μεγάλο πλήθος λαού.  

Πάνδημη επίσης είναι και η Λιτανεία της θαυματουργής εικόνας της Παναγίας Βουλκανιώτισσας στους κεντρικούς δρόμους της πόλεως της Καλαμάτας για να καταλήξει στο Βουλκανιώτικο Μετόχι της Πανηγυρίστρας, όπου και εναποτίθεται η Ιερά Εικόνα. 

Εκεί ακολουθεί ένα οκταήμερο προσκύνημα μέχρι της 28ης Σεπτεμβρίου. 

Την 5η απογευματινή ώρα αυτής της ημέρας ξεκινά η άνοδος της θαυματουργής Εικόνας για το μοναστήρι της, πρώτα με λιτάνευσή της εντός της Μεσσήνης και στη συνέχεια με πορεία προς το μοναστήρι του Βουλκάνου, όπου καταλήγει τη 12η νυχτερινή.

Η παλαιά Μονή Βουλκάνου το 1935
πηγή

Η νέα Μονή Βουλκάνου το 1935
πηγή

Η νέα Μονή Βουλκάνου το 1935
πηγή

Άποψη της Μονής

Αμέσως με την έκρηξη της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 στην Πελοπόννησο το μοναστήρι του Βουλκάνου ζει έντονα και δραματικά τον παλμό του απελευθερωτικού αγώνα. 

Προσφέρει απλόχερα τις υπηρεσίες του προκειμένου να γίνει πραγματικότητα το όραμα της εθνικής παλιγγενεσίας. 

Σε ξεχωριστό φάκελο του αρχείου των αγωνιστών, καταγράφονται με την παραμικρή λεπτομέρεια όλα τα χρηματικά ποσά καθώς και οι διάφορες άλλες πολύτιμες υπηρεσίες που προσέφερε το μοναστήρι του Βουλκάνο για την διατροφή και την ενίσχυση όλων των επαναστατικών ελληνικών στρατευμάτων που περνούσαν από εκεί.

Άποψη της Μονής

πηγή

Το 1822 οι μοναχοί έδωσαν στην ερανική επιτροπή του αγώνα την οποία αποτελούσαν ο Γ. Δαρειώτης και ο μοναχός Άνθιμος Βουλκανιώτης σκεύη αξίας 3.600 γροσίων. 

Το 1823 επίσης δόθηκαν στον έπαρχο Μεσσήνης Πάγκαλο, διάφορα είδη αξίας 2.250 γροσίων. 

Στις 26 Μαΐου του ίδιου έτους η Μονή του Βουλκάνου χορήγησε στην Πελοποννησιακή Γερουσία χρεωστική ομολογία 8.000 γροσίων για την κάλυψη διαφόρων αναγκών του πολέμου η οποία όμως ποτέ δεν εξοφλήθηκε. 

Πέρα όμως από την υλική συνδρομή, το μοναστήρι του Βουλκάνου βοήθησε και πολύ ενεργά τον ιερό απελευθερωτικό αγώνα. Ο Βουλκανιώτης ιερομόναχος Ιωσήφ πολέμησε γενναία με το καριοφίλι του τους Τούρκους παίρνοντας μέρος σε πολλές μάχες. 

Λειψανοθήκη από την Μονή Βουλκάνου
πηγή

Ο Ιωσήφ επέζησε του αγώνα και μετά την απελευθέρωση γύρισε στο μοναστήρι όπου και πέθανε το 1861 σε ηλικία 90 χρονών. 

Επίσης ο Αγάπιος Σπηλιωτόπουλος ο οποίος διετέλεσε και διάκος του Παλαιού Πατρών Γερμανού, πήρε ενεργό μέρος στον αγώνα και πρόσφερε πολύτιμες υπηρεσίες στην υπόθεση της Λευτεριάς. 

Στα 1825 το καταστροφικό πέρασμα του Ιμπραήμ Πασά από τη Μεσσηνία ήταν ιδιαίτερα εφιαλτικό και για το Βουλκάνο εξ αιτίας της συμμετοχής του στον αγώνα του 1821. 

Οι μοναχοί προκειμένου να γλυτώσουν από την καταστροφική μανία των Τουρκο - Αιγυπτίων αναγκάζονται να εγκαταλείψουν το μοναστήρι παίρνοντας μαζί τους μόνο ότι μπορούσαν για να το διαφυλάξουν, άλλοι κατέφυγαν στη Μάνη ενώ άλλοι έφθασαν μέχρι και την Ζάκυνθο όπου υπήρχε ασφάλεια.

Η Μονή Βουλκάνου υπήρξε ανέκαθεν ανδρική, ποτέ δεν σταμάτησε η λειτουργία της και σήμερα αποτελεί το μοναδικό ανδρώο Κοινόβιο της Ιεράς Μητροπόλεως Μεσσηνίας με 11 μοναχούς και με Ηγούμενο τον Αρχιμανδρίτη Πανάρετο ενώ Πρόσφατα εντάχθηκε σε πρόγραμμα του Υπουργείου Πολιτισμού για έργα αναστήλωσης στη μονή.

Τηλέφωνο Μονής: (+30) 27240 42458.