 |
| Πηγή φωτογραφίας: Leonidas Papadopoulos Photoworks |
Βρίσκεται
στην παραδοσιακή συνοικία Βαρόσι ανάμεσα στο σημερινό Μητροπολιτικό Μέγαρο και το παλιό
Παρθεναγωγείο, στην άκρη του βράχου της
Έδεσσας και αρχικά ήταν αφιερωμένος
στον Χριστό, Σοφία και Λόγο του Θεού.
 |
| Άποψη του Ναού Πηγή |
Ανήκει
στον τύπο της τρίκλιτης βασιλικής με
υπερυψωμένο το κεντρικό κλίτος και
νάρθηκα στα δυτικά. Η αρχιτεκτονική και
το ζωγραφικό σύνολό του έχει εμφανείς
σχέσεις με μνημεία της Θεσσαλονίκης αλλά και της Κωνσταντινούπολης και αποτελεί
το σημαντικότερο μνημείο της Παλαιολόγειας
περιόδου στο νομό Πέλλας.
 |
| Πηγή φωτογραφίας: magdax.blogspot.gr |
 |
| Πηγή φωτογραφίας: www.romnios.gr |
 |
| Κιονόκρανο στον Ναό Πηγή |
Εξαιρετικά
αξιόλογοι και εντυπωσιακοί θεωρούνται οι κίονες του
ναού που είναι κορινθιακού ρυθμού, οι οποίοι
προέρχονται βέβαια από έναν παλαιότερο ναό.
Ειδικά, ο ανατολικός κίονας του ναού, έχει ένα ιδιαίτερο και αξιοσημείωτο ενδιαφέρον ενώ παρουσιάζει και πολλές ομοιότητες με έναν αντίστοιχο κίονα της Ραβέννας.
Επίσης πολύ αξιόλογα και εντυπωσιακά θεωρούνται και είναι τόσο το τέμπλο του ναού όσο όμως και ο υπέροχος επισκοπικός θρόνος κατασκευής κατά τον 18ο αιώνα.
Στο εσωτερικό του ναού της Παλαιάς Μητρόπολης, οι σωζόμενες τοιχογραφίες του, ανήκουν κυρίως σε δύο διαφορετικές χρονικές περιόδους.
 |
| Κιονάκρανο στον περίβολο του Ναού Πηγή |
 |
| Άποψη των τοιχογραφιών Πηγή |
Οι
παλαιότερες, τοιχογραφίες του ναού της
παλαιάς Μητρόπολης, χρονολογούνται στο
διάστημα 1375 - 1385 ή ακόμη και 1389 ενώ
εκτείνονται και στα τρία κλίτη του ναού
και σώζονται βέβαια σήμερα, αποσπασματικά.
Τμήμα τους διατηρείται και στο χώρο του ιερού βήματος, σε πολλά σημεία, μάλιστα, έχουν επικαλυφθεί εξ ολοκλήρου από τις τοιχογραφίες του νεότερου στρώματος.
Το κύριο τμήμα του εικονογραφικού προγράμματος της περιόδου αυτής αναπτύσσεται στο κεντρικό κλίτος του ναού, σε τρεις ζώνες.
 |
| Πηγή φωτογραφίας: Leonidas Papadopoulos Photoworks |
 |
| Πηγή φωτογραφίας: Leonidas Papadopoulos Photoworks |
 |
| Πηγή φωτογραφίας: Leonidas Papadopoulos Photoworks |
 |
| Η Αγία Βαρβάρα, τοιχογραφία του 13ου αιώνα Πηγή |
Η
ανώτερη ζώνη του εικονογραφικού
προγράμματος περιλαμβάνει παραστάσεις
του βασικού χριστολογικού κύκλου,
διατηρημένες μόνο στη νότια κιονοστοιχία,
και η μεσαία ζώνη περιλαμβάνει διάφορες
σκηνές από τα Πάθη και αλλά και τον κύκλο
της Ανάστασης.
Στη
μεσαία ζώνη αυτή, στο δυτικό τοίχο
ενσωματώνονται και τρεις ακόμη παραστάσεις
από το Θεομητορικό κύκλο όπως η Κοίμηση
της Θεοτόκου, που δεν σώζεται δυστυχώς
σήμερα, πλαισιωμένη από τη Γέννηση αλλά
και τα Εισόδια της Θεοτόκου.
Η κατώτερη ζώνη, που διακόπτεται από τα τοξωτά ανοίγματα, φιλοξενεί ολόσωμους αγίους, ενώ στα εσωρράχια των τοξοστοιχιών εικονίζονται ανά δύο, και ολόσωμοι προφήτες.
Στο
νότιο και βόρειο κλίτος οι σωζόμενες
τοιχογραφίες περιορίζονται μόνο στο
βόρειο και στο νότιο τοίχο, αντίστοιχα ενώ ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει όμως και η εικονογραφία των τεσσάρων πεσσοτοίχων του ναού.
 |
| Πηγή φωτογραφίας: www.polyptychon.gr |
 |
| πηγή |
 |
| Πηγή |
 |
| Άποψη των τοιχογραφιών Πηγή |
Ο Χριστός, η Παναγία Θεοτόκος αλλά και οι
Πρωτοκορυφαίοι Απόστολοι, ο Πέτρος και
ο Παύλος κοσμούν αυτές τις επιφάνειες
των δύο πεσσοτοίχων του ιερού.
Τις αντίστοιχες επιφάνειες των δυτικών πεσσοτοίχων του ναού, κοσμούν διάφοροι ολόσωμοι άγιοι.
Αποκαλυπτική όμως για την αρχική ονομασία του ναού ως ναός αφιερωμένος στην του "Θεού Σοφία και Λόγο", είναι και η κτητορική παράσταση που υπάρχει ανάμεσα σε τοιχογραφίες του 14ου αιώνα, στην νότια όψη του νοτιοδυτικού πεσσού, με τα ίχνη (Η ΣΟ)ΦΙΑ ΤΟΥ Θ(ΕΟ)Υ που επαληθεύουν την παράδοση και επιβεβαιώνουν τα ιστορικά στοιχεία για αφιέρωμα του ναού στην Σοφία του Θεού.
 |
| Πηγή φωτογραφίας: Leonidas Papadopoulos Photoworks |
 |
| Πηγή φωτογραφίας: Leonidas Papadopoulos Photoworks |
 |
| Πηγή φωτογραφίας: Leonidas Papadopoulos Photoworks |
 |
| Πηγή φωτογραφίας: www.polyptychon.gr |
Σε
αυτήν την εικονογραφική παράσταση,
εικονίζεται ο ανώνυμος χορηγός του ναού
της παλαιάς Μητρόπολης, συνοδευόμενος
και από τα παιδιά του, να προσφέρει ένα
ομοίωμα του ναού στο Χριστό, που φέρει
και την προσωνυμία ''Σοφία Θεού''.
Η
όλη οργάνωση του εικονογραφικού
προγράμματος της περιόδου αυτής ακολουθεί
τη διάταξη και την ανάπτυξη διαφόρων
αλλά και αντίστοιχων εικονογραφικών
κύκλων των ναών του τέλους του 13ου αλλά
και των αρχών του 14ου αιώνα, που ανήκουν
στο καλλιτεχνικό περιβάλλον της
Θεσσαλονίκης καθώς επίσης όμως και της
Κωνσταντινούπολης.
Με
εργαστήρια των πόλεων αυτών, αλλά του
δευτέρου μισού του 14ου αιώνα, συνδέονται
οι τοιχογραφίες και από την άποψη της
τεχνοτροπίας ενώ όμως παράλληλα αποτελούν
και ένα αρκετά σημαντικό terminus ante quem που
βοηθά και στην χρονολόγηση αυτού του
μνημείου.
 |
| Το Άγιο Βήμα Πηγή φωτογραφίας: Leonidas Papadopoulos Photoworks |
 |
| Λεπτομέρεια του τέμπλου αριστερά του αγίου Βήματος Πηγή φωτογραφίας: Leonidas Papadopoulos Photoworks |
 |
| Λεπτομέρεια του τέμπλου δεξιά του αγίου Βήματος Πηγή φωτογραφίας: Leonidas Papadopoulos Photoworks |
 |
| Το δεξί κλίτος του ναού Πηγή φωτογραφίας: Leonidas Papadopoulos Photoworks |
 |
| το αριστερό κλίτος του ναού Πηγή φωτογραφίας: Leonidas Papadopoulos Photoworks |
 |
| Η Παναγία ένθρονος Πηγή |
Στο
17ο αιώνα χρονολογούνται οι παραστάσεις
του δεύτερου στρώματος διακόσμησης,
στο χώρο του ιερού βήματος, στη βόρεια
κιονοστοιχία και ψηλά στο φωταγωγό.
Την
περίοδο αυτή της τουρκοκρατίας και
πιθανόν στο διάστημα 1598 - 1688, ο ναός
μετονομάσθηκε και αφιερώθηκε στην
Κοίμηση της Θεοτόκου προκειμένου να
σωθεί και να μην μετατραπεί σε τζαμί.
Στο
μνημείο, μέσο του προγράμματος ΕΣΠΑ έχουνε πραγματοποιηθεί διάφορες εργασίες
αποκατάστασης του νάρθηκα αλλά και της νότιας
στοάς.
Παράλληλα εκτελέσθηκαν και κάποιες ανασκαφές μέσα στο εσωτερικό του ναού, προκειμένου να αποσαφηνισθούν και οι διάφορες οικοδομικές φάσεις του κτίσματος.
Στο πλαίσιο της συντήρησης του τοιχογραφικού διακόσμου του ναού της παλαιάς Μητρόπολης, πραγματοποιήθηκαν και ορισμένες εργασίες απομάκρυνσης των επιχρισμάτων και προληπτικής συντήρησης του νεότερου στρώματος τοιχογραφιών, στη βόρεια καθώς και στην νότια πλευρά του κεντρικού κλίτους, στα ανώτερα σημεία του ναού ενώ το σημαντικό αυτό μνημείο σήμερα είναι προσβάσιμο και ανοιχτό για το κοινό και τους πιστούς ενώ πλέον τελούνται σε αυτό και θείες λειτουργίες.
Τηλέφωνο Μητρόπολης Εδέσσης, Πέλλης και Αλμωπίας: (+30) 23810 – 23500, fax: (+30) 23810-29945