Μονή Παναγίας Μεγαλόχαρης - Μποτσιώτισσας Ραδοβυζίου, Άρτα.

πηγή

Βρίσκεται στο ομώνυμο χωριό του Άνω Ραδοβυζίου, στα ριζά καταπράσινης βουνοπλαγιάς και από την εκκλησία πήρε το όνομα και το χωριό, το οποίο πριν λεγόταν Μπότση.

Η Είσοδος στον περίβολο της Μονής
πηγή

Από την παλαιά μονή, σώθηκε μόνο ο ναός που σήμερα λειτουργεί ως ενοριακός και είναι αφιερωμένος στην Γέννηση της Θεοτόκου. 

Δυτικά και βόρεια του ναού υπήρχαν ως τις αρχές του προηγούμενου αιώνα 24 κελιά των μοναχών, όμως γκρεμίστηκαν και με τις πέτρες τους χτίστηκαν ο γυναικωνίτης και ένα διώροφο Δημοτικό Σχολείο στη αυλή της Μονής που λειτούργησε από το 1926 έως το 1958 και σε αυτό φοιτούσαν μαθητές από την Μεγαλόχαρη, το Μεσόπυργο, τα Μηλιανά, το Αστροχώρι.

Το 1962 έκλεισε ο ναός για να επισκευαστεί και το 1965 δόθηκε η άδεια να επαναλειτουργήσει όμως έκλεισε για δεύτερη φορά το 1967 για άγνωστους λόγους και το 1977 χαρακτηρίστηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού σαν διατηρητέο ιστορικό μνημείο ενώ το 1983 οι χωριανοί ζήτησαν να επαναλειτουργήσει ο ναός όπως και έγινε. 

Άποψη του Καθολικού της Μεγαλόχαρης

Ο ναός είναι μονόκλιτος, πλακοσκέπαστος με απλή τοιχοποιία χωρίς κεραμοπλαστική ή άλλη διακόσμηση, με εγκάρσιο σκαφοειδή θόλο, ο οποίος ενώ εξωτερικά είναι ορθογώνιος στο εσωτερικό οι γωνίες του στρογγυλεύουν και γίνεται κυκλικός ενώ στη βόρεια και στη νότια πλευρά φέρει τρίπλευρους χορούς.

Με βάση την τεχνική της κατασκευής του και τις χρονολογίες που φέρουν μερικές εικόνες του τέμπλου, πρέπει να κτίστηκε στα μέσα του 17ου αιώνα, στη θέση άλλου παλαιότερου ναού.

Άλλη μία ιδιορρυθμία παρουσιάζει το κτίριο στις μακρές πλευρές του, όπου αντί για τους συνηθισμένους στα χρόνια της τουρκοκρατίας ημικυκλικούς "χορούς" συναντούμε μεγάλες ορθογώνιες προεξοχές των τοίχων, στοιχείο πρωτόγνωρο και μοναδικό στη ναοδομία της περιοχής της Άρτας. 

 Απόψεις του Καθολικού

Η βόρεια είσοδος του Καθολικού με την Παναγία
Βρεφοκρατούσα στο Υπέρθυρο.

Οι υποτυπώδεις αυτοί χοροί δεν προσφέρουν κάτι το αισθητικό στο Ναό και έγιναν για να στηρίξουν με τις καμάρες τους τον τετράγωνο ψευδοτρούλλο, ενώ η είσοδος στο γίνονταν παλιότερα από τη βόρεια πλευρά όμως τώρα γίνεται από τη δυτική.

Η πόρτα της βόρειας πλευράς έχει ύψος μόλις 1.50 μέτρο και πλάτος 65 περίπου εκατοστά ενώ επάνω από αυτήν υπάρχει υπέρθυρο με την απεικόνιση της Βρεφοκρατούσας Παναγίας που σήμερα δεν σώζεται δυστυχώς σε καλή κατάσταση.

Η εμφανής αναντιστοιχία της βόρειας θύρας του ναού με το υπέρθυρο της, οδηγεί στο συμπέρασμα ότι περιορίστηκε το άνοιγμα αυτής της θύρας, πιθανότατα κατά τον ταραχώδη, για την περιοχή, 19ο αιώνα, για μεγαλύτερη ασφάλεια.

Από την πόρτα κατεβαίνουμε τρία σκαλιά και μπαίνουμε στον κυρίως ναό, δεν υπάρχει Νάρθηκας και όλος ο χώρος φωτίζεται από τρία μικρά τοξωτά παράθυρα στο θόλο. 

Ο κυρίως ναός καθώς το Ιερό κοσμούνται με τοιχογραφίες που ο καπνός από τα κεριά στο πέρασμα των χρόνων, τις έχει κάνει δυσδιάκριτες ενώ χειρότερη καταστροφή έχουν πάθει οι τοιχογραφίες στα χαμηλότερα στρώματα, από το ασβέστωμα.

Άποψη των τοιχογραφιών
πηγή

Στην κάμαρα του θόλου παριστάνεται ο Παντοκράτορας και χαμηλότερα σε ομόκεντρη ζώνη παριστάνονται επτά Αρχάγγελοι ανάμεσα στην Παναγία και τον Πρόδρομο. 

Αριστερά και δεξιά από το παράθυρο του θόλου, στη νότια πλευρά του ναού, παριστάνονται οι προφήτες, πιο κάτω η Μεταμόρφωση του Σωτήρος και στην τελευταία ζώνη τρεις ολόσωμοι Άγιοι (Νέστορας, Προκόπιος ενώ δε διαβάζεται το όνομα του τρίτου Αγίου). 

Στην βόρεια πλευρά, παριστάνονται οι προφήτες, πιο κάτω ο Επιτάφιος θρήνος και στην τελευταία ζώνη οι ολόσωμοι Άγιοι Παντελεήμων, Δημήτριος και Γεώργιος, ανάμεσα στη μορφή του Αγίου Γεωργίου και στο τέμπλο υπήρχε παλιά κρεμασμένη στον τοίχο η εικόνα της Βρεφοκρατούσας Παναγίας, ήταν ολόκληρη από ασήμι και όπως λένε οι χωριανοί ζύγιζε 4 ή 7 οκάδες, δυστυχώς όμως κανείς δεν ξέρει πού βρίσκεται σήμερα. 

Η σπάνια απεικόνιση με τον Άγιο Ευστάθιο
πηγή

Στην ημικυκλική οροφή του κυρίως ναού παριστάνεται ο Χριστός καθισμένος σε κυκλική δόξα και γύρω Του σε κυκλική ζώνη παριστάνονται τα εννιά τάγματα των αγγέλων.

Πρόσφατα, μετά από καθαρισμό στο νοτιοδυτικό τμήμα της καμάρας ήρθαν στο φως σκηνές από τον βίο του Αγίου Ευσταθίου. 

Πρόκειται για μία σπάνια απεικόνιση του αγίου, αφού δεν έχει εντοπιστεί σε άλλο μεταβυζαντινό μνημείο της Άρτας και είναι σπάνια σε μεταβυζαντινές τοιχογραφίες της Ηπείρου. 

Στην παράσταση συμπτύσσονται δύο σκηνές από τον βίο του αγίου: του οράματός του στο οποίο απεικονίζεται ως ειδωλολάτρης έφιππος σε λευκό άλογο να τοξεύει ελάφι και της αρπαγής της γυναίκας του  Θεοπίστης, από τον ναύκληρο του πλοίου.

Άποψη του εσωτερικού του Ναού
πηγή

Το τέμπλο έχει φυτική διακόσμηση, όπως λένε οι χωριανοί μεταφέρθηκε το 1665 από τη Λάρισα και τοποθετήθηκε στο ναό ενώ υπήρχαν, αλλά αφαιρέθηκαν για ασφάλεια δύο φορητές εικόνες του 1665, καθώς και άλλες, από τις οποίες άλλες κλάπηκαν κι άλλες φυλάσσονται στο μουσείο. 

Στην κορυφή του τέμπλου παριστάνεται η Σταύρωση, ο Σταυρός του Χριστού πατάει πάνω σε ένα κοκκινωπό άλογο, που έχει φτερά και μαύρα κέρατα και πιο κάτω παριστάνονται δυο δράκοι και ανάμεσά τους ένα κοκκινωπό ανθρώπινο κρανίο.

Στη θέση της Μεγάλης Δέησης υπάρχουν δεκαεπτά μικρές εικόνες, στη μέση η εικόνα του Χριστού, δεξιά του Χριστού η Παναγία και αριστερά του ο Πρόδρομος, ένας άγγελος και έξι Άγιοι παριστάνονται δίπλα από την Παναγία και ένας άγγελος και έξι Άγιοι δίπλα από τον Πρόδρομο ενώ μια δεύτερη σειρά δεκαεπτά εικόνων βρίσκεται ακριβώς από κάτω. 

Άποψη του εσωτερικού του Ναού
πηγή

Το Ιερό φωτίζεται από ένα μικρό τοξωτό παράθυρο της αψίδας στο οποίο παριστάνονται η Πλατυτέρα, κάτω ο Άγιος Αθανάσιος και οι Τρεις Ιεράρχες ενώ στη ημικυκλική οροφή του Ιερού, η Ανάληψη. 

Πάνω από την Αγία Τράπεζα υπήρχε παλιότερα μια μικρή ασημένια λειψανοθήκη με  ένα εγκόλπιο και πέντε οστά του Αγίου Τρύφωνα, σήμερα φυλάσσεται αλλού και τα οστά είναι δύο αφού τα άλλα τρία κλάπηκαν, ενώ το τρίτο τμήμα του ναού είναι ο γυναικωνίτης που προστέθηκε το 1926, δεν έχει τοιχογραφίες και φωτίζεται από τέσσερα ορθογώνια παράθυρα. 

Στην Τουρκοκρατία η Μονή είχε μεγάλη περιουσία, όπως αμπέλια, κτηνοτροφία αλλά και μελισσοκομία και η ιστορία της συνδέθηκε με την εθνική μας ιστορία, αφού σε αυτό οι Ραδοβυζινοί καπεταναίοι Σκαλτσογιάννης, Τσιγαρίδας, Κατσιγιάννης και Κοσσυβάκης κήρυξαν στις 25 Ιανουαρίου του 1854 την επανάσταση κατά των Τούρκων, τη γνωστή ως Επανάσταση της Μπότσης, ενώ από την Μονή ξεκίνησαν και οι επαναστάσεις του 1866 και του 1878 που είχαν σαν αποτέλεσμα την απελευθέρωση της Άρτας και της Θεσσαλίας. 

Άποψη του εσωτερικού του Ναού
πηγή

Θρύλοι και θαύματα που σχετίζονται με το Μοναστήρι.

Οι παλαιότεροι λένε ότι την Μονή την έκτισαν άνθρωποι που ήρθαν από το Σούλι, όταν είδαν όνειρο να πάρουν τα ιερά της εκκλησίας τους, τα υπάρχοντά τους να τα φορτώσουν στα ζώα και να φύγουν ενώ εκεί που θα σταματούσαν τα ζώα θα έκτιζαν μια εκκλησία. 

Όταν έφτασαν στην περιοχή, κάθισαν να ξεκουραστούν, όταν όμως πήγαν να φύγουν τα ζώα τους έμειναν ακίνητα και τότε θυμήθηκαν το όνειρο και έκτισαν εκεί το Μοναστήρι.

Λέγεται ότι όταν πανηγύριζε το Μοναστήρι ερχόταν ένα ελάφι, οι χωριανοί το έσφαζαν, το μαγείρευαν και το έτρωγαν οι προσκυνητές, όμως μια χρονιά έφτασε το μεσημέρι κατακουρασμένο, από το στόμα του έβγαζε αφρούς και δεν το άφησαν να ξεκουραστεί αλλά το έσφαξαν αμέσως και από τότε δεν ξανάρθε ελάφι στο πανηγύρι. 

Άποψη του τέμπλου του Ναού

Δίπλα από το Μονή υπήρχε ένα χωράφι που της άνηκε, με αμπέλια και καρποφόρα δέντρα ενώ δεν επιτρεπόταν να βοσκήσει κανείς εκεί τα ζώα του, όμως μία μέρα δυο αδέλφια έκλεισαν σε αυτό τα πρόβατά τους για να βοσκήσουν.

Ο επίτροπος της Μονής τους παρατήρησε και αυτοί τον έδειραν, τότε ο γέροντας έκλεισε την πόρτα της εκκλησίας, έριξε κάτω το κλειδί και αφού έβαλε αγκάθια μπροστά στην πόρτα είπε: "Παναγιά μου, αν δε κάνεις το θαύμα Σου, δεν θα ξανανοίξω την πόρτα", το βράδυ μπήκαν λύκοι στο περιβόλι και έπνιξαν όλα τα πρόβατα.

Στις 4 Δεκεμβρίου του 1840, διηγούνται οι χωριανοί, πέρασε από την περιοχή ο Χατζή Πασάς με 40.000 στρατιώτες, στρατοπέδευσε στη Μονή και επειδή έκανε κρύο δυο Τούρκοι πήγαν να κόψουν μια πελώρια δάφνη που ήταν στην αυλή, για να ανάψουν φωτιά. 

Καθώς χτύπησαν τον κορμό πετάχτηκε ένα ξύλο και έβγαλε το μάτι του ενός. Θύμωσαν τότε οι άλλοι στρατιώτες και πήγαν να βοηθήσουν, πέφτοντας κάτω η δάφνη σκότωσε δυο από αυτούς. Όταν το έμαθε ο πασάς ζήτησε από όλους χρήματα και όσα συγκέντρωσε τα άφησε στο Μοναστήρι.

Ο Ναός γιορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου.

Δείτε το βίντεο