 |
| πηγή φωτογραφίας: new.culture.gr |
Βρίσκεται στη βορειοανατολική πλευρά της επαρχίας Αγιάς στην Θεσσαλία, σε ένα πλάτωμα του Κισσάβου, απέχει περίπου τέσσερα χιλιόμετρα από το κέντρο της ομώνυμης πόλης και μόλις πεντακόσια μέτρα από τον δρόμο, που ενώνει την Αγιά με την Αθανάτη (Μελιβοία).
 |
| Άποψη της Μονής πηγή |
Το Καθολικό της Μονής ανεγέρθηκε το 1292, όταν αυτοκράτορας του Βυζαντίου ήταν ο Ανδρόνικος Β' Παλαιολόγος.
Το γεγονός πιστοποιείται και από τον Σουηδό περιηγητή Jakob Bjornstal, όταν το 1778 πέρασε από το μοναστήρι και οι ελάχιστοι μοναχοί που υπήρχαν τότε του ανέφεραν ότι η μονή χτίστηκε όντος την εποχή του αυτοκράτορα Ανδρονίκου Παλαιολόγου.
 |
| Ο εντυπωσιακός διώροφος Πύργος του ηγουμενείου |
 |
| Τα νεώτερα κελιά των μοναχών |
 |
| Άποψη του Καθολικού πηγή |
Το 1579 κατασκευάστηκε το ζωγραφιστό τέμπλο του καθολικού από τον τοπικό άρχοντα Ιωάννη και την ίδια εποχή φιλοτεχνήθηκαν και οι τοιχογραφίες στην πρόσοψη.
Το 1580 έγιναν μεγάλης κλίμακας διάφορες εργασίες στο Καθολικό και τοιχογραφήθηκε το μικρό ιερό του παρεκκλησίου του εντυπωσιακού διώροφου πύργου της μονής.
Το 1616 τοιχογραφήθηκε η Τράπεζα της Μονής, με την οποία ολοκληρώνεται και η διακόσμηση αυτής της φάσης που κράτησε από τα τέλη του 16ου αιώνα και ως τις αρχές του 17ου αιώνα.
 |
| Άποψη του τρούλου του Καθολικού |
 |
| Δίλοβο παράθυρο στο Καθολικό |
 |
| Εντοιχισμένη επιγραφή στο Καθολικό |
 |
| Η Κτητορική επιγραφή στο επίθυρο της Ωραίας Πύλης πηγή |
Στις αρχές του 18ου
αιώνα, το 1711, τοποθετούνται νέες εικόνες
στο τέμπλο του ναού και το 1724 τοιχογραφείται το καθολικό και ο νάρθηκας
σύμφωνα με κτητορική επιγραφή, η οποία σώζεται μεταξύ των μεταλλίων με
τους προφήτες Δαβίδ και Σολομώντα στο επίθυρο της Ωραίας Πύλης και αναφέρει: +
ΔΕΗCΙC ΤΟΥ
ΔΟΥΛΟΥ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΙΩ(ΑΝΝΗ) ΤΟΥ ΚΟ CTH. Κ(ΑΙ)
Η CΥΝΒΕΙΑ ΑΥΤΟΥ ΚΗΡΑΝΑC
Κ(ΑΙ) ΤΟΝ ΤΕΚ/ΝΩΝ ΑΥΤΟΥ ΕΝ ΕΤΙ ΖΠΗ ΜΗΝΙ
ΝΟΕΒΡΙω ιδ.
Την εποχή αυτή η μονή μετονομάζεται σε Παναγία Κλαδιώτισσα σύμφωνα
με την κτητορική επιγραφή του διακόσμου του 1724, από τον Πελοποννήσιο αγιογράφο μοναχό Γαβριήλ, όπου αναφέρεται η μονή ως
Θεοτόκος Κλαδιώτισσα, πιθανόν η μετονομασία αυτή που διατηρήθηκε ως τις
αρχές του 20ου
αιώνα, να οφείλεται σε κάποια θαυματουργική εικόνα.
 |
| Άποψη των τρούλων του Καθολικού πηγή |
Το καθολικό είναι διαστάσεων 9,80 Χ 8 μέτρα και ανήκει στον τύπο
του σταυροειδούς εγγεγραμμένου τρίκογχου ναού, του λεγόμενου Αθωνικού, φέρει τρεις τρούλους, τον κεντρικό και δύο μικρότερους, στη βόρεια και την νότια πλευρά του Ιερού, για αυτό και ονομαζόταν «Κουμπελής» (από το «Κουμπές» = τρούλος).
Ο
κεντρικός χώρος καλύπτεται με οκτάπλευρο τρούλο και τα γωνιαία διαμερίσματα με
φουρνικά ενώ γενικά το κτίριο είναι καλοχτισμένο, με κομψές αναλογίες.
Κτήτορας της Μονής του Αγίου Παντελεήμονος, σύμφωνα με τις επιγραφές,
είναι ο Ιωάννης του Κωστή ενώ ο ίδιος κτήτορας αναφέρεται και ως Καλοϊωάννης, μαζί με
τη συμβία του, από το όνομα της οποίας σώζεται μόνο το αρχικό γράμμα Κ, και το
τέκνο του στη μισοκατεστραμμένη επιγραφή του τέμπλου της Μονής Γεννήσεως της
Θεοτόκου στο Πολυδένδρι Αγιάς.
 |
| Η Θεοτόκος ένθρονη Βρεφοκρατούσα, 16ος αιώνας. Τοιχογραφία στον νάρθηκα του καθολικού. πηγή |
Στον αρχικό διάκοσμο του καθολικού, τέλους 16ου αιώνα, ανήκουν δύο Θεομητορικές σκηνές: τα Εισόδια και η Ένθρονη Θεοτόκος, που βρίσκονται πάνω από τις δύο εισόδους ενώ κατά τις εργασίες συντήρησης διαπιστώθηκε η ύπαρξη ενός αρχικού στρώματος τοιχογράφησης στον τρούλο και το ιερό ενώ είναι πιθανόν η ζωγραφική να μην είχε προχωρήσει στις υπόλοιπες επιφάνειες.
Η δεύτερη τοιχογράφηση, αυτή του 1724, έχει πλούσιο εικονογραφικό
πρόγραμμα, που ακολουθεί εκείνο των μεγάλων Αθωνίτικων καθολικών του 16ου
αιώνα.
Οι καμάρες είναι αφιερωμένες στη διήγηση της
Χριστολογικής ιστορίας, οι σκηνές του Πάθους
καταλαμβάνουν τη δυτική καμάρα, ενώ εκείνες των εμφανίσεων μετά την Ανάσταση
τη βόρεια καμάρα και καταλήγουν στο ιερό με την Ανάληψη και την Πεντηκοστή.
 |
| Τα Εισόδια της Θεοτόκου, 16ος αιώνας. Τοιχογραφία στο υπέρθυρο της εισόδου στο Καθολικό πηγή |
Στα γωνιαία διαμερίσματα αναπτύσσονται ιδιαίτερες ενότητες με σκηνές από τον βίο
της Θεοτόκου, του Προδρόμου, των Αρχαγγέλων και του αγίου Παντελεήμονα.
Στην
πρόθεση και το διακονικό απεικονίζονται οι μορφές του Χριστού Εμμανουήλ και του Αγγέλου της Μεγάλης Βουλής που περιστοιχίζονται από τα θαύματα του Χριστού.
Οι κάθετοι τοίχοι του
ναού περιλαμβάνουν τέσσερις ζώνες, από τις οποίες στις καμάρες εικονίζονται
σκηνές του Ακάθιστου Ύμνου και Χριστολογικές σκηνές.
Ακολουθούν διάφορα μαρτύρια
αγίων και στην κατώτερη εικονίζονται μεμονωμένοι άγιοι, καθώς και στον δυτικό τοίχο που βρίσκεται η σκηνή της Κοίμησης της Θεοτόκου μαζί με σκηνές του βίου της ενώ επιστέφεται από τη Σταύρωση.
 |
| Ο Άγιος Αλέξιος ο Άνθρωπος του Θεού αριστερά και ο Αγιος Μωυσής ο Αιθίοπας δεξιά πηγή |
Τα μαρτύρια των αγίων είναι τοποθετημένα έτσι ώστε
να αντιστοιχούν στους ολόσωμους αγίους της κατώτερης ζώνης (τα περισσότερα
τουλάχιστον) και ανάμεσά τους περιλαμβάνονται και τα μαρτύρια αποστόλων,
στρατιωτικών αγίων και ασκητών.
Στις δύο εξέχουσες επιφάνειες του
τεταρτοσφαιρίου των πλαγίων χορών κυριαρχούν οι σκηνές της Σαμαρείτιδας και των
Αίνων αντίστοιχα ενώ η παράσταση του Επί σοι Χαίρει, που βρίσκεται δίπλα στην
σκηνή των Αίνων, προβάλλεται ιδιαίτερα, προφανώς προς τιμήν της Θεοτόκου.
Στο
ιερό βήμα κυριαρχεί η Θεοτόκος στην κόγχη και θέματα από τη θεία λειτουργία στις
αψίδες ενώ ο Χριστός εικονίζεται δύο φορές στην κεντρική κόγχη, τόσο στην Κοινωνία
των Αποστόλων όσο και στην Αγγελική Λειτουργία και κυριαρχεί και στις πλάγιες
κόγχες, ως αρχιερέας σε εκείνη της Προθέσεως και ως Αναπεσών σε εκείνη του
Διακονικού.
Άποψη των τοιχογραφιών
Άποψη των τοιχογραφιών
 |
Ο Άγιος Απόστολος και Ευαγγελιστής Λουκάς
|
Στον νάρθηκα του Καθολικού της Μονής, απεικονίζεται η πολύ ενδιαφέρουσα παράσταση της Δευτέρας Παρουσίας καθώς όμως και διάφορες σκηνές από το Ευαγγέλιο της Κρίσεως
(Κατά Ματθαίον, 25: 31-46).
Στον ίδιο χώρο επίσης, υπάρχουν και διάφορες άλλες σκηνές από τη
διδασκαλία του Χριστού οι οποίες πλαισιώνονται από διάφορους μοναχούς αγίους, ανάμεσα στους
οποίους εικονίζεται και ο Άγιος Παντελεήμων.
Ο ζωγράφος του καθολικού της Μονής του Αγίου Παντελεήμονα, ο μοναχός Γαβριήλ από την Πελοπόννησο,
είναι επίσης γνωστός και από δύο ακόμη άλλα περίφημα τοιχογραφημένα σύνολα από την Πελοπόννησο: τον ναό της
Κοιμήσεως της Θεοτόκου στο Πουρνάρι της Γορτυνίας του 1715 και το παρεκκλήσιο της Αγίας Τριάδας
στη Μονή Αιμυαλών μεταξύ του 1715 και του 1716.
 |
Ο Χριστός Παντοκράτορας στον τρούλο
|
Η Τράπεζα της μονής που χρονολογείται στα 1615 - 16 βρίσκεται δυτικά του καθολικού και πρόκειται για ένα
απλό, ευρύχωρο, ορθογώνιο κτίσμα, με δικλινή στέγη, το οποίο στη δυτική πλευρά
διαμορφώνεται ως ιερό ναό, χάρη σε μία μεγάλη καθώς και δύο μικρές κόγχες, που
βρίσκονται δεξιά και αριστερά της κεντρικής.
Το σύστημα
τοιχοδομίας της τράπεζας αποτελείται από λίθους, που δεν έχουν
υποστεί καμία επεξεργασία και έχουν τοποθετηθεί άτακτα στους τοίχους της
Τράπεζας.
Η συντήρηση και η αναστήλωση του συγκροτήματος κατέστη
δυνατή χάρη στη χορηγία του Bale State University και του J. Koumoulides ενώ εκτελέστηκε από την 7η
Εφορεία Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων από το
1969 ως το 1972.
 |
Ο Μυστικός Δείπνος.
Τοιχογραφία στον δυτικό τοίχο της Τράπεζας.
|
Διασώθηκαν οι τοιχογραφίες και έγινε ο χώρος της Τράπεζας λειτουργικός, κατάλληλος για την υποδοχή των επισκεπτών του μοναστηριού ενώ στη συνέχεια της παλιάς τράπεζας κτίσθηκε η νεώτερη πτέρυγα των κελιών διαμονής των μοναχών.
Ο σωζόμενος τοιχογραφικός διάκοσμος, που είναι ο παλαιότερος σωζόμενος
διάκοσμος μοναστηριακής Τράπεζας στη Θεσσαλία, περιορίζεται στον δυτικό τοίχο και σε ένα μεγάλο μέρος του ανατολικού ενώ σύμφωνα με προφορικές μαρτυρίες ήταν διακοσμημένες και οι επιμήκεις πλευρές του.
 |
Η Πλατυτέρα.
Τοιχογραφία στον δυτικό τοίχο της Τράπεζας, στην κεντρική κόγχη.
|
 |
| Η Έξωση των Πρωτοπλάστων από τον Παράδεισο. Τοιχογραφία στον ανατολικό τοίχο της Τράπεζας. πηγή |
 |
| Η Διδασκαλία του αγγέλου στους Πρωτόπλαστους για την καλλιέργεια της γης, Ο Αδάμ καλλιεργεί τη γη, η γέννηση του Κάιν. Τοιχογραφία στον ανατολικό τοίχο της Τράπεζας. |
 |
Το ζωγραφιστό τέμπλο του Καθολικού
|
Πετυχαίνει, με τα διακοσμητικά μέσα της εποχής του, να αποδώσει τον πλούσιο συμβολισμό της γιορτής των Εισοδίων της Θεοτόκου, φανερώνοντας έτσι τον μεγάλο δυναμισμό των τοπικών εργαστηρίων.
Τον Σεπτέμβριο του 2013 είχανε αρχίσει οι εργασίες συντήρησης και αποκατάστασης της στέγης και συντήρησης των τοιχογραφιών του καθολικού του μοναστηριού.
Ο προϋπολογισμός του συνόλου των παρεμβάσεων ανέρχεται στα 500.000 ευρώ και το έργο συγχρηματοδοτείται και από το Ευρωπαϊκό Ταμείο της Περιφερειακής Ανάπτυξης.
 |
| Άποψη των τοιχογραφιών πηγή |
 |
| Τα εντυπωσιακά Βημόθυρα της Ωραίας Πύλης. πηγή |
Στόχος του έργου είναι να δημιουργηθεί ένας επισκέψιμος χώρος, με ιδιαίτερο ιστορικό και καλλιτεχνικό ενδιαφέρον ενώ παράλληλα να αναβαθμιστεί και η ευρύτερη περιοχή.
Η υλοποίηση του έργου προχωρά με ικανοποιητικούς ρυθμούς, καθώς έχει ολοκληρωθεί πάνω από το 50% του φυσικού αντικειμένου.
Μετά την ολοκλήρωση του έργου θα γίνει η αποκατάσταση της στέγης του καθολικού της μονής, καθώς επίσης και η συντήρηση των τοιχογραφιών στο εσωτερικό του καθολικού της ενώ η εξυπηρέτηση των επισκεπτών του μνημείου θα είναι πλήρης αφού ήδη υπάρχουν χώροι υγιεινής.
Eπίσης θα δημιουργηθούν WC - ΑμεΑ, θα υπάρχει ένας χώρος πληροφόρησης για στάση και ενημέρωση, ενώ στην είσοδο της μονής θα δημιουργηθεί και μία ράμπα ΑμΕΑ, η οποία θα εξυπηρετεί την περιήγηση των επισκεπτών στον αύλειο χώρο του μνημείου αλλά και στην ολοκληρωμένη εποπτεία του ναού.
Το
μοναστήρι πανηγυρίζει στα Εισόδια της
Θεοτόκου στις 21 Νοεμβρίου και του Αγίου
Παντελεήμονος στις 27 Ιουλίου.
Τηλέφωνο:
(+30) 24940 22266 , 24940 23189
πηγή: imd.gr , www.archaiologia.gr, core.ac.uk, www.pemptousia.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου