'Αγιοι Απόστολοι του Σολάκη, Αρχαία Αγορά Αθήνας.

πηγή

Βρίσκεται στη νοτιανατολική γωνία της Αρχαίας Αγοράς της Αθήνας, πλησίον των ορίων του υστερωμαικού τείχους της πόλεως των Αθηνών, στην επονομαζόμενη μέχρι τις αρχές του 1930 συνοικία «Βρυσάκι», καθώς υπήρχαν πολλές βρύσες στην εν λόγω περιοχή .

 

Άποψη του Ναού

Βρίσκεται στην Αρχαία Αγορά της Αθήνας, ανάμεσα στους δωρικούς ναούς, τα αγάλματα και τους κίονες ενώ είναι το μοναδικό απομεινάρι της ιστορικής γειτονιάς Βρυσάκι που θυσιάστηκε στο βωμό των αρχαιολογικών ανασκαφών.

Οι τρεις μικρές γειτονιές της συνοικίας αυτής χωρίζονταν από τρεις επιβλητικές εκκλησίες: τον Άγιο Φίλιππο, την Παναγία Βλασσαρού και τους Άγιους Απόστολους του Σολάκη.

Αν και η ανοικοδόμηση των ναών χρονολογείται στην βυζαντινή περίοδο, τα παραδοσιακά σπίτια γύρω τους, χτίστηκαν στα χρόνια της Επανάστασης του 1821 και σε αφιέρωμα των «Αθηναϊκών Νέων» το 1943, ο Αθηναίος δημοσιογράφος που είχε ζήσει την πρωτεύουσα όταν ακόμα η Πλάκα δεν ήταν η μόνη γραφική συνοικία του κέντρου, έγραφε για το Βρυσάκι: «Ορισμένα σπίτια του δρόμου, τα καφενεία που ήταν ακριβώς στην μικρή πλατεία που σχημάτιζε η οδός Αγίων Αποστόλων με τα γραφικά στενά των οδών Βουλευτηρίου και Αρείου Πάγου, κοντά στην εκκλησία, οι ονομαστές αθηναϊκές ταβέρνες του Ζαγοραίου, του Μπερσή και του Μπισμπίκη, αλλά και αυτή η εκκλησία των Αγίων Αποστόλων αποτελούν στο σύνολό τους πραγματικό αντίγραφο, θα μπορούσε να πει κανείς, της Αρχαίας Αγοράς».

Οι Άγιοι Απόστολοι και η Στοά του Αττάλου
πηγή

Άποψη του Ναού
πηγή

Λεπτομέρεια της εξωτερικής όψης του τρούλου
Αρχείο ΙΑΑ - © Ιερά Αρχιεπισκοπή Αθηνών

Στα τέλη της δεκαετίας του ’20, εγκρίθηκε το σχέδιο της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών να κατεδαφιστούν ολόκληρα οικοδομικά τετράγωνα και να πέσουν τα σπίτια της παλιάς συνοικίας, καθώς κάτω από τα θεμέλιά τους, βρισκόταν ένας ολόκληρος αρχαιολογικός θησαυρός.

Αφού αποζημιώθηκαν οι κάτοικοι, το 1931 ξεκίνησαν οι ανασκαφές, έτσι, το Βρυσάκι χάθηκε, δίνοντας τη θέση του στον αρχαιολογικό χώρο που ξέρουμε σήμερα.

Πράγματι, το μοναδικό κτίσμα που δεν κατεδαφίστηκε ήταν η εκκλησία των Αγίων Αποστόλων, οι αρχαιολόγοι θεώρησαν ότι οι «θησαυροί» που ενδέχετο να κρύβονται στα θεμέλιά της δεν υπερτερούσαν της παλαιότητας και αρχιτεκτονικής ιδιαιτερότητας που επιδείκνυε ο βυζαντινός ναός.

Πρόκειται για έναν εξαιρετικό μεσοβυζαντινό ναό πολύ μεγάλης ιστορικής αξίας αλλά και για τον πρώτο Ναό του επονομαζόμενου Αθηναϊκού ρυθμού ενώ είναι σημαντικό μνημείο για τη μετέπειτα εξέλιξη της βυζαντινής αρχιτεκτονικής, επειδή αποτελεί επιτυχή συνδυασμό του απλού τετρακίονου και του σταυροειδούς εγγεγραμμένου κτιρίου.

Άποψη της κεραμοποιίας και του τρούλου του Ναού
πηγή

Άποψη του Ναού
πηγή

Άποψη του Ναού
πηγή

Η δομή του ναού αποτελείται από έναν τετρακίονο σταυροειδές χώρο που καλύπτεται από τρούλο και που οι τέσσερις άκρες του σταυρού καταλήγουν σε ημικυκλικές κόγχες που μεταξύ τους υπάρχει ίσος αριθμός μικρότερων κογχών που δίνουν μία αίσθηση ενότητας στο εσωτερικό του ναού. 

Η προσθήκη του νάρθηκα στον κυρίως ναό είναι καινοτόμος αφού η δυτική κόγχη και οι δύο μικρότερες σε κάθε πλευρά ενώνονταν με τον νάρθηκα που έχει το σχήμα του γράμματος Π.

Ο ναός αρχικά οικοδομήθηκε μεταξύ του τελευταίου τετάρτου του 10ου με τα μέσα του 12ου αιώνα και ανήκει στο τύπο του απλού τετρακιόνιου σταυροειδούς εγγεγραμμένου ναού, στην βόρεια και την νότια πλευρά του υπάρχουν κόγχες κατά τον αγιορείτικο τύπο ενώ στη δυτική πλευρά υπάρχουν τρεις θύρες που κοσμούνται με αβαθείς κόγχες, πλαισιωμένες από τόξα οδοντωτών ταινιών και τα παράθυρα του είναι δίβολα.

Το εσωτερικό του Ναού το 1954.
πηγή

Το εσωτερικό του Ναού σήμερα.

πηγή

Το γκρεμισμένο σήμερα δυστυχώς,
εκκλησάκι του Αγίου Σπυρίδωνος.

Ο Ναός των Αγίων Αποστόλων, είναι κτισμένος επάνω σε μέρος των θεμελίων ενός αρχαίου Νυμφαίου (αρχαίου μνημείου αφιερωμένου στις Νύμφες) του 2ου αιώνα μ.χ. 

Το εσωτερικό σχήμα του ναού των Αγίων Αποστόλων, πιθανότατα υποδηλώνει πως αρχικά χρησιμοποιήθηκε ως Βαπτιστήριο. 

Σε αυτό συνηγορεί και η μαρμάρινη κολυμβήθρα με τον ανάγλυφο πλεκτό σταυρό. 

Η κολυμβήθρα βρέθηκε στο χώρο του ναού και σήμερα κοσμεί το προαύλιο του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου της Αθήνας ενώ νοτιότερα ήδη από τον 9ο αιώνα υπήρχε ο ναός της Υπαπαντής και ένας βυζαντινός οικισμός ο οποίος αναπτύχθηκε εκεί την ίδια εποχή. 

Ο ναός των Αγίων Αποστόλων το 1890.
πηγή

Ο Ναός πριν τις εργασίες αποκαταστάσεώς του 1950.
πηγή

Νοτιοδυτική άποψη του ναού μετά την κατεδάφιση των επεκτάσεων, Αύγουστος του 1954
πηγή

Ο Παντοκράτορας στον τρούλο του ναού.
πηγή

Γύρω στο 1000 το Βαπτιστήριο αυτό τροποποιήθηκε σε έναν σταυροειδή ναό, με την προσθήκη ενός τρούλου ο οποίος στηρίζεται σε 4 κίονες με ρωμαϊκά κιονόκρανα και με την επέκταση δυτικά ενός επιμήκους νάρθηκα. 

Κατά το 1877 ο ναός των Αγίων Αποστόλων επισκευάστηκε και επεκτάθηκε με κατεύθυνση προς τα δυτικά.

Στις 12 Φεβρουαρίου του 1954 αποφασίστηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού να κατεδαφιστούν όλες οι νεώτερες οικοδομικές παρεμβάσεις που είχαν γίνει στο σπουδαίο αυτό μνημείο στην πάροδο των χρόνων. 

Στις 3 Σεπτεμβρίου 1956 ολοκληρώθηκε η αναστήλωση και η επιστροφή του στην αρχική του μορφή του ναού των Αγίων Αποστόλων ενώ όσες από τις παλαιές τοιχογραφίες του ναού των Αγίων Αποστόλων ήτανε σε καλή κατάσταση, αυτές συντηρήθηκαν.

Άποψη των τοιχογραφιών και του εσωτερικού του Ναού
πηγή

Ο εντοιχισμός των τοιχογραφιών από το ναό του Αγ. Σπυρίδωνος 
στο νάρθηκα του ναού των Αγίων Αποστόλων
πηγή

Τοιχογραφία του Αγίου Αντωνίου, 17ος αιώνας
από τον γκρεμισμένο σήμερα ναό
του Αγίου Σπυρίδωνα.
πηγή

Από το κοντινό ναϋδριο του Αγίου Σπυρίδωνος το οποίο δεν σώζεται δυστυχώς σήμερα, μεταφέρθηκαν τοιχογραφίες του 17ου αιώνα οι οποίες και εντοιχίστηκαν στο νάρθηκα της εκκλησίας των Αγίων Αποστόλων.

Το τέμπλο του βυζαντινού ναού, αναστηλώθηκε εξ' ολοκλήρου στην αρχική του μορφή, με οδηγό κάποια διασωθέντα μαρμάρινα τμήματα του ενώ τα υπόλοιπα ανευρεθέντα και μη ταυτοποιηθέντα μαρμάρινα μέλη, πιθανώς και άλλων εκκλησιών της αρχαίας αγοράς, έχουν αποτεθεί στην αυλή τους ναού.

Η εκκλησία των αγίων Αποστόλων αποτελούσε μία ζωντανή και πολύβουη ενορία έως και το 1931 οπότε οι ανασκαφές στην Αρχαία Αγορά οδήγησαν δυστυχώς στην κατάργηση του οικισμού της Βλασσαρούς καθώς και των γύρω συνοικιών στην ευρύτερη περιοχή της σημερινής Αρχαίας Αγοράς.

Το προσωνύμιο Σολάκη ίσως αναφέρεται στην επιφανή οικογένεια του Σολάκη, της οποίας η κατοικία γειτνίαζε με το ναό και φέρεται να χρηματοδότησε τμήμα της μεταγενέστερης αναστύλωσής του. 

Σήμερα η εκκλησία των Αγίων Αποστόλων είναι χαρακτηρισμένη ως ένα πολύ σπουδαίο και προστατευόμενο βυζαντινό μνημείο ενώ θρησκευτικά λειτουργείται μία φορά κάθε χρόνο, την ημέρα της σύναξης των δώδεκα Αποστόλων, στις 30 Ιουνίου.

Η επίσκεψή στο Ναό, απαιτεί την αγορά ενός εισιτήριου κόστους για ολόκληρο €10, και για μειωμένο €5 για την είσοδο στο αρχαιολογικό χώρο της Αρχαίας αγοράς και του Αρείου Πάγου.

Ώρες επισκέψεως: Δευτέρα έως Κυριακή  από 8:00 έως 15:00.

Δείτε το βίντεο