Ιερά Μονή Παναγίας Μολυβδοσκεπάστου Κονίτσης.

πηγή

Βρίσκεται στους πρόποδες του βουνού Νεμέρτσικα, απέχει 17 χιλιόμετρα από την Κόνιτσα και μόλις 300 μέτρα από τα ελληνοαλβανικά σύνορα, σε μια κατάφυτη περιοχή στη συμβολή των ποταμών Αώου και Σαρανταπόρου. 

  

Πανοραμική άποψη της Μονής

Κτίστηκε από τον περίφημο Βυζαντινό Αυτοκράτορα Κωνσταντίνο Δ' τον Πωγωνάτο  περίπου το 670 και αφιερώθηκε στην Κοίμηση της Θεοτόκου.

Ανακαινίστηκε από τον Ανδρόνικο Κομνηνό Μέγα Δούκα Παλαιολόγο ο οποίος ταυτίζεται με τον ομώνυμο εγγονό του δεσπότη (ηγεμόνα) της Ηπείρου Μιχαήλ Β' Κομνηνό Δούκα, που υπήρξε διοικητής Βερατίου κατά τα έτη 1323 - 1328. 

Κατά μία άλλη άποψη, διαφορετικής όμως, η ανακαίνιση του καθολικού της Μονής Μολυβδοσκεπάστου, αποδίδεται στον βυζαντινό αυτοκράτορα Ανδρόνικο Β' Παλαιολόγο (1282 - 1328), ο οποίος έδειξε μεγάλη εύνοια στην εκκλησία των Ιωαννίνων και της παραχώρησε πολλά προνόμια.

Άποψη της Μονής

Άποψη της Μονής

Άποψη του τρούλου του Καθολικού
της Μονής.

Το μοναστήρι ονομάστηκε Παναγία η Μολυβδοσκέπαστη γιατί ολόκληρη η στέγη του Ιερού Ναού της Μονής κάποτε, ήτανε σκεπασμένη ολόκληρη, με φύλλα μολυβιού.

Το μολύβι αυτό όμως το αφαίρεσαν δυστυχώς οι Τούρκοι προκειμένου να το κάνουν βόλια για τις δικές τους πολεμικές ανάγκες τους και έμεινε από τότε, στην συνείδηση του κόσμου, η ονομασία "Παναγία η Μολυβδοσκέπαστη". 

Η Μονή της Παναγίας Μολυβδοσκεπάστου, είναι ένα από τα πιο παλαιά αν όχι το παλαιότερο μοναστήρι στην Ελλάδα.

Ο Γονιός γράφει στην εφημερίδα «Νεολόγος» τής Κωνσταντινούπολης, φύλλο 1831 του 1875, για την ίδρυση της Μονής αλλά και για την ονομασία, τα εξής: «Ὁ εὐσεβὴς Αὐτοκράτωρ Κωνσταντῖνος Πωγωνάτος, ζήλῳ θείῳ ἐμφορούμενος, ἱδρύσατο ἐν Διπαλίτσῃ, πρωτευούση ἐν ἐκείνῃ τῇ ἐποχῇ, Ἱερὰν Μονὴν μεγαλοπρεπεστάτην κατὰ τὴν Βυζαντινὴν ἀρχιτεκτονικήν, ἐπ’ ὀνόματί τῆς Κοιμήσεως τῆς Ὑπεραγίας ἡμῶν Θεοτόκου, ἐστεγασμένην διὰ μολύβδου.

Ἐκ δὲ τῆς στέγης αὐτῆς ἔσχε καὶ τὸ ἐπώνυμον Μολυβδοσκέπαστος, ὡς καὶ πάλαι ἐπὶ τῆς εἰδωλολατρείας ὁ ναὸς τῆς Ἀθηνᾶς ἐν Σπάρτῃ Χαλκίοικος, ὡς ἐκ τοῦ χαλκοῦ ἱδρυμένος, ἔσωθεν δὲκα θωραϊσμένην βασιλικότατα· σώζεται δὲ καὶ νῦν, εἰς ἢν ἀνηγέρθη κατάστασιν πλὴν τοῦ μολύβδου, ὅστις ὑπεξηρέθη κατὰ καιρούς, ἕνεκα τῶν δεινῶν καὶ χαλεπῶν ἐκεῖ περιστάσεων»

Άποψη της Μονής
πηγή

Άποψη της Μονής

Άποψη της Μονής

Άποψη της Μονής

Στην επιγραφή του Καθολικού, η οποία και σήμερα σώζεται πάνω από την πόρτα πού οδηγεί από τον κυρίως Ναό εις την Λιτή και γράφτηκε το 1522, είναι ένα σύντομο ιστορικό της Μονής:    «ΑΝΗΓΕΡΘΗ ΕΚ ΒΑΘΡΟΝ ΚΑI ΑΝΟΙΚΟΔΟΜΗΘΗ Ο ΘΕΙΟΣ k ΠΑΝΣΕΠΤΟΣ ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΥΠΕΡΑΓΙΑΣ ΔΕΣΠΥΝΗΣ ΥΜΩΝ ΘΚΟΥ (ΘΕΟΤΟΚΟΥ) ΔIΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ k ΕΞΟΔΟΥ ΤΟΥ ΕΥ - ΣΕΒΕΣΤΑΤΟΥ ΒΑΣΙΛΕΟΣ ΚΑI ΑΥΔΙΜΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΠΩΓΩΝΑΤΟΥ ΜΕΤΑ ΔΕ ΧΡΟΝΟΥ ΠΟΛΟΥ Ε...ΟΘΗ ΠΑΝΤΕΛΟΣ. ΚΑI ΑΝΕΚΕΝIΣΑΝ Α ΥΤΟ ΑΝΔΡΟΝΙΚΟΣ Ο ΚΟ- ΜΝΗΝΟΣ k ΜΕΓΑΣ ΔΟΥΚΑΣ Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ ΚΑI ΠΑΛΙΝ ΗΛΘΕΝ ΕIΣ ΕΣΧΑΤΟΝ ΑΦΑΝΙΣΜΩΝ. ΚΑI ΑΝΕΚΑIΝIΣΕΝ ΚΑI ΕΖΩΓΡΑΦΥΣΑΝ ΑΥΤΩΝ ΟΙ ΤΙΜΙΟΤΑΤΟΙ ΜΠΩΓΩΝΙΑΝΙΤΑΙ ΕΝ ΕΤΕI Ζλ’ ΜΗΝI ΔΕΚΕΜΡΙΩ ΩΡΑ Ο ΘC (ΘΕΟΣ) ΤΙΝΟΣ ΕΣΤIΝ Ο ΚΟΠΟΣ».

Άποψη της Μονής

Η υπάρχουσα επιγραφή μας λέει ότι κτήτορας τής Μονής Μολυβδοσκεπάστου είναι ο Αυτοκράτωρ του Βυζαντίου Κωνσταντίνος Δ’ ο Πωγωνάτος, επομένως η Μονή έχει 1300 περίπου χρόνια ιστορίας.

Εκτός από την παράδοση όμως έχουμε και τις μαρτυρίες διαφόρων ιστορικών, οι οποίοι έγραψαν μετά από έρευνα και που οι ιστορικοί αυτοί επιβεβαιώνουν ότι ο Κτήτορας τής Μονής Μολυβδοσκεπάστου είναι ο Κωνσταντίνος Δ’ ο Πωγωνάτος. 

Ο ιστορικός Παναγιώτης Αραβαντινὸς στην «Χρονογραφία Ηπείρου» τόμος Β’, στην σελίδα 111, αναφέρει σχετικά με την ίδρυση της Μονής: «Μολυβδοσκέπαστος. Ἀξιολογώτατον καὶ πολυκτῆμον Μοναστήριον τῆς Πωγωνιανῆς, κτίσμα Κωνσταντίνου τοῦ Πωγωνάτου, διατηρούμενον εἰσέτι εἰς ἢν ἀνηγέρθη κατάστασιν».

Άποψη της Μονής
πηγή

Ο Ιστορικός Λαμπρίδης στα «Hπειρωτικὰ Μελετήματα - Πωγωνησιακά» σελίδα 10, γράφει για την Μονή αλλά και την Αρχιεπισκοπή: «...Φαίνεται ὅτι Ἀρχιεπισκοπικὸς ἢν ὁ θρόνος οὗτος ἀπ ἄρχης, συνέστη δὲ ὑπὸ τοῦ Πωγωνότου ἐν τῇ παρ’ αὐτοῦ ἱδρυθείση Σταυροπηγιακὴ Μονὴ παρὰ τὴν Διπαλίτσαν, ἐπεξέτεινε δὲ τὰ ὅρια αὐτοῦ, Ἀνδρόνικος ὁ Γ’, ἀνακαινίσας καὶ τὴν Μονὴν Μολυβδοσκεπόστου».

Ο Γόγαρης, στην εφημερίδα «Φωνὴ Ἠπείρου», φύλλο 48 τής 13ης Αὐγούστου 1893, γράφει: «Ἡ Μονὴ Μολυβδοσκεπάστου ἐκτίσθη ὑπὸ Κωνσταντίνου Πωγωνάτου καὶ ἐν ᾗ, ὡς ἀναφέρεται ὑπὸ τῶν Ἱστορικῶν, ὑπάρχει ὁ τάφος τῆς ἡγεμονόπαιδος Κάλλιως, θυγατρὸς τοῦ τότε ἡγεμόνος τοῦ Δελβίνου, ἥν ὀπαδός τις τοῦ ἀρνησιθρήσκου Ἰσαὴμ Καραμουράτης ἥρπασε καὶ ἐνυμφεύθη».

Η είσοδος της Μονής

Το αρχικό Καθολικό της Μονής Μολυβδοσκεπάστου ανήκει στον περίφημο και περίτεχνο τύπο του βυζαντινού σταυροειδή ναού με έναν πανύψηλο αλλά και εξαιρετικά επιβλητικό τρούλο ύψους 15 μέτρων. 

Ο υπόλοιπος Ναός, είναι του τύπου μονόκλιτος σταυρεπίστεγος Ναός με τοιχογραφίες αρίστης και υψηλής βυζαντινής τεχνοτροπίας. 

Ατυχώς όμως οι τοιχογραφίες αυτές δεν έχουν ακόμη συντηρηθεί κατάλληλα και καλύπτονται από την αιθάλη των κεριών των τόσων χρόνων, γεγονός που δυσκολεύει να γίνουν περισσότερο ακριβέστερες παρατηρήσεις σχετικά με το εικονογραφικό πρόγραμμα του ναού, την τεχνοτροπία αλλά και τις ιδιαιτερότητες των ζωγράφων που τις φιλοτέχνησαν.

Άποψη των τοιχογραφιών της Μονής
πηγή

Νεότερη προσθήκη βέβαια είναι η Λιτή με βυζαντινές τοιχογραφίες από τους Χαιρετισμούς της Παναγίας Θεοτόκου αλλά και τη μέλλουσα Κρίση ενώ το Καθολικό είναι ολόκληρο αγιογραφημένο, ακόμα και στην εξωτερική του, νότια πλευρά.

Το ξυλόγλυπτο τέμπλο φέρει βυζαντινές εικόνες διαφόρων περιόδων σε καλή κατάσταση. Παρά το ότι η Μονή είναι τόσο παλαιά και ανέπτυξε σπουδαία θρησκευτική και εθνική δράση, τα ιστορικά στοιχεία που έχουν διασωθεί είναι ελάχιστα, αφού καταστράφηκαν από τις επανειλημμένες λεηλασίες και τη φθορά.

Ήταν κέντρο φιλανθρωπίας για τους φτωχούς και τους ασθενείς σε παλαιότερους χρόνους και βοηθούσε πολλές οικογένειες που είχαν ανάγκες. Υπήρξε εκπαιδευτικό κέντρο και είχε μεγάλη συμβολή στην διατήρηση της ελληνικής παιδείας και του χριστιανισμού κατά την τουρκοκρατία.

Στην Ιερά Μονή, όπως στις περισσότερες τον καιρό εκείνο, λειτουργούσε κρυφό σχολειό και συντηρούσε σχολεία στο χωριό Διπαλίτσα (Μολυβδοσκέπαστο) καθώς οι μοναχοί είχαν αναλάβει την διδασκαλία. Υπήρχε επίσης Σχολή χειρογράφων απ' όπου προήλθαν πολλοί αντιγραφείς των Ιερών κειμένων, καλλιγράφοι και ταχυγράφοι.

Άποψη του εσωτερικού του Καθολικού της Μονής

Το περίτεχνο ξυλόγλυπτο τέμπλο της Μονής

Το περίτεχνο ξυλόγλυπτο τέμπλο της Μονής

Σπάνιο δείγμα υστεροβυζαντινής ξυλογλυπτικής η δίφυλλη 
πόρτα του 14ου αιώνα με ανάγλυφες επιχρωματισμένες 
παραστάσεις τοποθετημένες σε έξι πλαίσια.

Σώζονται ιερά κείμενα από διάφορες εποχές που αναφέρουν ότι έχουν γραφτεί από μοναχούς του μοναστηριού. Ο Μυρέων Ματθαίος (1550 - 1624) ήταν μοναχός της Μονής που το 1605 έγινε Επίσκοπος Μυρέων και είχε διακριθεί ως πολυγραφότατος ιστορικός συγγραφέας, υμνογράφος αλλά και ποιητής. 

Η Μονή στα χρόνια της Ακμής της έφτασε να έχει μετόχια ακόμη και στην Ρουμανία. Η τελευταία φορά που ανακαινίσθηκε η μονή ήταν το έτος 1522 από τούς κατοίκους της Πωγωνιανής αφού υπήρχαν φθορές από λεηλασίες. Όμως ακόμα και τον 20ο αιώνα υπέστη πολλές λεηλασίες από τους Ιταλούς καθώς και από φωτιά που έβαλαν οι Γερμανοί στα κελιά των μοναχών. 

Από τα κειμήλια της μονής αξιόλογη είναι η ξυλόγλυπτη δίφυλλη θύρα, η οποία είναι από τα λίγα σωζόμενα δείγματα της βυζαντινής ξυλογλυπτικής στην Ήπειρο χρονολογείται στην α΄ εικοσαετία του 14ου αιώνα. 

Η διακόσμησή της διαρθρώνεται σε έξι τετράγωνα διάχωρα που περιβάλλονται από πυκνά αλυσιδωτά πλαίσια. Τα διάχωρα κοσμούν μορφές κάτω από κιονοστήρικτα τόξα: πάνω αρχάγγελος και ένθρονη Παναγία συνιστούν Ευαγγελισμό, στη μέση οι απόστολοι Πέτρος και Παύλος ολόσωμοι και κάτω αντωποί φτερωτοί λέοντες που παλεύουν με φίδια.

Η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Μολυβδοσκεπάστου.
Εικονίζει την Παναγία Βρεφοκρατούσα και φέρει την 
προσωνυμία Πωγωνιανίτισσα

Ο μεγαλύτερος θησαυρός της Μονής είναι η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, η πρώτη εικόνα της Μονής, που στην αργυρή επένδυσή της υπάρχει επιγραφή που αναφέρεται στην ιστορία της.

Η εικόνα κοσμήθηκε αρχικά από τους πρώτους κτήτορες της μονής και το 1550 κάτοικοι της περιοχής κόσμησαν εκ νέου την εικόνα την οποία είχαν καταστρέψει αλλόθρησκοι όμως το 1943, ιερόσυλος έκλεψε την χρυσή επένδυση της εικόνας και όλα τα αφιερώματα ενώ την εικόνα την πέταξε πίσω από το μοναστήρι σε ένα ποτιστικό αυλάκι.

Η εικόνα βρέθηκε μετά από μέρες από υπόδειξη της Παναγίας, είχε υποστεί σημαντική φθορά και ο ιερόσυλος έγινε γνωστό ότι σκοτώθηκε τα χρόνια του εμφυλίου στο σημείο που είχε πετάξει την εικόνα.

Το 1948 κάτοικοι της περιοχής ανακαίνισαν εκ νέου της εικόνα με την κατασκευή της σημερινής επάργυρης επένδυσης ενώ τα θαύματα της Παναγίας της Μολυβδοσκέπαστης είναι πολλά, ανάμεσα τους και αναφορές για άτεκνα ζευγάρια που απόκτησαν παιδιά μετά από τάμα.

Οι εντυπωσιακές συντηρημένες τοιχογραφίες
της Μονής
πηγή

Αξιόλογη είναι επίσης η φορητή εικόνα του Χριστού Ανεξίκακου, με σπάνια διακοσμητικά στοιχεία, όπως μάργαρο και χρυσόσκονη στο ένδυμα, καθώς και σταμπωτά μοτίβα στο πλαίσιο. 

Είναι έργο του ζωγράφου Παχωμίου, με χαρακτηριστικά από την τέχνη της Μακεδονίας και χρονολογείται στο α΄ μισό του 16ου αιώνα.

Άλλες φορητές εικόνες από τη μονή είναι η Έγερση του Λαζάρου και η Πεντηκοστή (από το δωδεκάορτο του τέμπλου, 17- 18ου αιώνα), ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος (δεσποτική, 18ου αιώνα), τμήμα επιστυλίου τέμπλου (18ου αιώνα), η Παναγία Οδηγήτρια πλαισιωμένη από τους Αγίους Δημήτριο και Γεώργιο έφιππους να σκοτώνουν αντίστοιχα το Σκυλογιάννη και το δράκο (19ου αιώνα) και ο Άγιος Νικόλαος (ρώσικη 19ου αιώνα).

Οι εντυπωσιακές συντηρημένες τοιχογραφίες της Μονή
πηγή

Οι εντυπωσιακές συντηρημένες τοιχογραφίες της Μονή
πηγή

Λεπτομέρεια της τοιχοποιίας του Καθολικού
Αρχείο ΙΑΑ - © Ιερά Αρχιεπισκοπή Αθηνών
πηγή

Αρκετά μεγάλος είναι ο αριθμός των προσκυνητών όλο το χρόνο όχι μόνο από την Ελλάδα αλλά και από το εξωτερικό, οι οποίοι επισκέπτονται την ιστορική αυτή Μονή.

Πολλοί δε από αυτούς έχουν να διηγηθούν και από ένα θαύμα της Παναγίας και για το πώς τους έχει βοηθήσει.

Το σημερινό μοναστηριακό συγκρότημα της Μολυβδοσκέπαστης διατηρεί την παλιά του επιβλητική, φρουριακή του όψη, έχει ανακαινισμένα κελιά, δύο καμπαναριά καθώς και έναν πολύ ωραίο κήπο.

Μπορεί να φιλοξενήσει και κάποιους επισκέπτες (όχι ζευγάρια) που έρχονται από μακριά μετά από συνεννόηση βέβαια με τον Γέροντα ενώ γίνονται καθημερινά οι ακολουθίες του όρθρου και του Εσπερινού όπως βέβαια και οι Θείες Λειτουργίες.

Ο τάφος του μητροπολίτη Σεβαστιανού

Τελευταίος Ηγούμενος του μοναστηριού της Παναγίας Μολυβδοσκεπάστου, πριν αυτό γίνει και πάλι ενεργό το 1988, είχε τοποθετηθεί στις 13 Δεκεμβρίου του 1907 από το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως ο Ιερομόναχος Βενέδικτος.

Ο Βενέδικτος ήτανε κοινός Ηγούμενος τόσο της Μονής Μολυβδοσκεπάστου αλλά ταυτόχρονα και της Μονής Γκούρας.

Το σχετικό Πατριαρχικό έγγραφο αναφέρει επίσης ότι υπήρχανε μοναχοί και στα δύο μοναστήρια χωρίς όμως να ξέρουμε το πότε αυτά συγκεκριμένα ερημώθηκαν.

Επί αρχιερατείας του μητροπολίτη Δρυϊνουπόλεως, Πωγωνιανής και Κονίτσης, Σεβαστιανού Οικονομίδη (1967 - 1994) το μοναστήρι της Μολυβδοσκεπάστου επανδρώθηκε και όντας σε πολύ κοντινή απόσταση από τη Βόρειο Ήπειρο έγινε το κέντρο εθνικών αλλά και θρησκευτικών εκδηλώσεων για την τόνωση της ελληνορθόδοξου συνείδησης των Ελλήνων της Βορείου Ηπείρου. 

Άποψη του Καθολικού

Μετά την κοίμηση του ο Μητροπολίτης Σεβαστιανός τάφηκε στο πίσω μέρος της Ιερής Μονή όπως ο ίδιος είχε ζητήσει.

Με τα στοιχεία που έχουμε η Μονή πρέπει να έμεινε χωρίς μοναχούς περίπου 75 - 80 χρόνια από το 1988 όμως δύο ιερομόναχοι διακονούν το μοναστήρι της Παναγίας.

Ο μακαριστός Γέροντας αρχιμανδρίτης Θεόδωρος Διαμάντης, μαζί με τον πάτερ Αρσένιο έδωσαν πνοή στη μονή που πλέον όλον τον χρόνο επισκέπτονται άνθρωποι από όλον τον κόσμο. Η Μονή εορτάζει στην Κοίμηση της Θεοτόκου και γίνεται αγρυπνία από το απόγευμα της 14ης Αυγούστου μέχρι και το ξημέρωμα της 15ης Αυγούστου όπου δέχεται πολλές χιλιάδες προσκυνητών.

Η Μονή είναι ανοιχτή καθημερινά, εκτός της Τετάρτης, από ανατολής ηλίου έως την δύση.

Τηλέφωνο Μονής: (+30) 26550 24175

Δείτε το βίντεο