Ναός Aγίου Αχιλλείου, Πεντάλοφος Κοζάνης

Βρίσκεται στον Πεντάλοφο της επαρχίας Βοίου στο Νομό Κοζάνης. 

Η επιγραφή αγιογράφησης του Ναού το 1774 από
τους σπουδαίους χιοναδίτες ζωγράφους
Κωνσταντίνο και Μιχαήλ Μιχαήλ.

Ο Πεντάλοφος διαθέτει ένα σημαντικό εύρος εκκλησιών, οι οποίες χτίστηκαν από το 1700 μέχρι και πιο πρόσφατα και έτσι καταδεικνύουν την διαχρονική πίστη των κατοίκων της περιοχής. 

Οι ναοί άρχιζαν να χτίζονται σε διάσπαρτα μέρη του χωριού μετά την επανάσταση του 1821 επειδή οι Τούρκοι φοβόντουσαν ότι κάτοικοι της περιοχής θα κατέφευγαν στο ελεύθερο πια ελληνικό κράτος και τους παραχωρήσουν κάποια προνόμια, ένα εκ των οποίων ήταν η ανέγερση εκκλησιαστικών ναών.

Έτσι, κατά το διάστημα 1850 - 1888 και 1890 ολοκληρώνονται όλες οι εκκλησίες, με αποτέλεσμα να αποκτήσουν όλες οι περιοχές, όχι μόνο ο Πεντάλοφος, ναούς και βέβαια αυτός που ξεχωρίζει είναι ο Ναός του Αγίου Αχιλλείου. 

Η είσοδος στον χώρο του Ναού
πηγή

Ο Ναός είναι το παλαιότερο σωζόμενο κτίσμα στο χωριό και μία πολύ σπουδαία σε καλλιτεχνική αλλά και σε ιστορική αξία, τρίκλιτη βασιλική με νάρθηκα. Διαθέτει τρεις διαδρόμους, χώρο εισαγωγής στον κυρίως ναό και υπάρχει μία ανοικτή στοά στη δυτική και μία στην νότια πλευρά, ενώ στην βορειοδυτική έχει ένα παρεκκλήσι.

Χτίστηκε το 1742 και αγιογραφήθηκε το 1774 από τους σπουδαίους χιοναδίτες ζωγράφους Κωνσταντίνο και Μιχαήλ Μιχαήλ ενώ αποτελεί το παλαιότερο σωζόμενο κτίσμα στο χωριό.

Δυτικά του ναού βρίσκεται ο Νάρθηκας ο οποίος έχει δύο εισόδους ενώ δέος προκαλούν οι σκηνές της Δευτέρας Παρουσίας, της Δέησης και του ποταμού της κολάσεως που παρασύρει τους αμαρτωλούς και καταλήγουν στο στόμα του θηρίου καθώς και στην αριστερή πλευρά που δαίμονες βασανίζουν τις ψυχές σύμφωνα με τα αμάρτημα τους.

Στον νάρθηκα υπάρχει μία τοιχογραφία του 1744 που απεικονίζει τον Μέγα Αλέξανδρο σε σκηνή της Δευτέρας Παρουσίας. 

Απεικονίζoνται σε σειρά οι βασιλείς Κύρος Β', Πώρος και Δαρείος Γ', κρατώντας στα χέρια τους σπαθιά, δείγμα εξουσίας και κυριαρχίας. Ακριβώς δίπλα τους εμφανίζεται η μορφή του Μεγάλου Αλεξάνδρου με στέμμα και σκήπτρο, ο οποίος κληρονόμησε το βασίλειό τους νικώντας τον Δαρείο και τον Πώρο, ενώ ο Κύρος της τοιχογραφίας είναι ασφαλώς ο Κύρος ο Β ο Μέγας, που ήταν ο μεγάλος κατακτητής και ο σημαντικότερος βασιλιάς της Περσίας από την δυναστεία των Αχαιμενιδών. 

Άποψη ων τοιχογραφιών του Ναού

Οι τοιχογραφίες ξεχωρίζουν για την χρωματική ευαισθησία και την ποιότητα της μεταβυζαντινής ζωγραφικής.

Η ρεαλιστική ένταση στον απόλυτο ανθρώπινο πόνο που απέδωσαν οι ζωγράφοι στην τοιχογραφία "Η Βρεφοκτονία του Ηρώδη" στον κυρίως ναό, όπου αλλόφρονες στρατιώτες εμφανίζονται να σκοτώνουν με μανία τα βρέφη και να τα φέρουν στις λόγχες τους ως τρόπαια, κλέβει την παράσταση. 

Οι σκηνές στην αριστερή πλευρά του νάρθηκα όπου οι δαίμονες βασανίζουν τις ψυχές σύμφωνα με τα αμαρτήματα τους φιλοτέχνησαν με μαεστρία οι ξακουστοί χιοναδίτες καλλιτέχνες Κωνσταντίνος Μιχαήλ και Μιχαήλ Μιχαήλ στα 1774. 

Άγιος Αχίλλιος, τοιχογραφία του 18ου αιώνα.

Άγιος Αχίλλιος, τοιχογραφία του 18ου αιώνα. 

Το περίτεχνο τέμπλο από ξύλο καρυδιάς

Από τις δεσποτικές εικόνες του τέμπλου, παλαιότερες είναι του Παντοκράτορα, του Αγίου Δημητρίου και του Αγίου Σπυρίδωνα, του 1767.

Αριστούργημα της ξυλογλυπτικής τέχνης είναι το τέμπλο από ξύλο καρυδιάς με παραστάσεις από την Παλαιά και την Καινή Διαθήκη και που σκαλίστηκε με την τεχνική του «Τρυπητού» ή «Σκαλιστού στον Αέρα» που δείχνει τον βαθύ επηρεασμό των μαστόρων του από το δυτικό μπαρόκ. 

Οι Πενταλοφίτες σέβονταν τόσο πολύ τον Άγιο Αχίλλειο που μια παλιά προφορική παράδοση αναφέρει πως όσοι περνούσαν έφιπποι έξω από το ναό, έπρεπε να ξεπεζέψουν γιατί αλλιώς τα άλογα τρόμαζαν, αγρίευαν και αρνούνταν να προχωρήσουν.